Jakimi orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości UE i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka żyli polscy prawnicy w 2022 r.? Czy były to orzeczenia tylko w polskich sprawach? Jakich konkretnych zagadnień dotyczyły? Czy były to rozstrzygnięcia nowe czy może także starsze?
Na te właśnie pytania znajdziesz odpowiedzi w naszym raporcie przedstawiającym TOP-5 najczęściej wyszukiwanych orzeczeń obu sądów europejskich przez Użytkowników programów LEX w ubiegłym roku.
Wyrok 4161/13 (Karuyev przeciwko Rosji)
Miejsce trzecie na liście TOP-5 zajmuje "rosyjski" wyrok z 2022 r., w którym ETPC rozstrzygnął, czy skazanie polityka rosyjskiego ruchu politycznego "Inna Rosja" za oplucie portretu Władimira Putina stanowiło naruszenie prawa do wolności wyrażania opinii skarżącego. W sprawie chodziło o udział skarżącego w performensie wyrażającym nadzieję na szybkie zakończenie rządów prezydenta Rosji, w trakcie którego skarżący splunął na portret przywódcy państwa, za co został aresztowany i skazany za naruszenie porządku publicznego na karę 15 dni pozbawienia wolności.
Zdaniem Trybunału w Strasburgu, akt splunięcia na portret przywódcy rosyjskiego państwa stanowił wyraz opinii politycznej, a skazanie skarżącego na karę 15 dni pozbawienia wolności stanowiło ingerencję w jego wolność wyrażania opinii na tematy zainteresowania publicznego. Trybunał nie zgodził się również z tezą, że czyn popełniony przez skarżącego stanowił "naruszenie porządku publicznego z okazaniem rażącego zlekceważenia dla społeczeństwa", takiemu czynowi musi bowiem towarzyszyć dowód użycia wulgarnego języka, napastowania, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.
Z całą pewnością swoją poczytność wyrok zawdzięcza związkowi z postacią przywódcy państwa rosyjskiego, którego "medialna rozpoznawalność" była zawsze wysoka, a wzrosła jeszcze bardziej w kontekście rozpętanej przezeń wojny za naszą wschodnią granicą, nie mniej jednak z wyroku wynikają z niego również istotne wnioski w kontekście polskiego prawa, a zwłaszcza przepisów kodeksu karnego (art. 135 § 2) dotyczących znieważenia prezydenta RP.
Wyrok 20741/10 (X przeciwko Polsce)
Na miejscu czwartym na liście najpopularniejszych orzeczeń ETPC plasuje się jeszcze jeden polski wyrok - tym razem dotyczący praw osób homoseksualnych w kontekście art. 8 [https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/konwencja-o-ochronie-praw-czlowieka-i-podstawowych-wolnosci-rzym-1950-16795332/art-8] Konwencji o prawach człowieka. Problemem, przed którym stanął Trybunał w Strasburgu, był wpływ homoseksualizmu matki na prawa rodzicielskie, a konkretnie pytanie, czy odebranie przez sąd matce opieki nad dziećmi, ograniczenie jej praw rodzicielskich i przekazanie dzieci pod opiekę ojca ze względu na związek matki z inną kobietą narusza prawa matki i dziecka do poszanowania życia rodzinnego.
Z wyroku wydanego w 2021 r. wynika, że orientacja seksualna rodzica nie może być podstawą rozstrzygnięcia sądu opiekuńczego. Innymi słowy, przedmiotem oceny sądu nie może być płeć partnera rodzica w jego aktualnym związku, lecz wyłącznie kompetencje wychowawcze rodzica oraz jakość opieki i wychowania zapewnianych dziecku.
Wyrok 13102/02 (Kozak przeciwko Polsce)
Ostatnim w zestawieniu najczęściej czytanych orzeczeń ETPC w ubiegłym roku jest wyrok w sprawie Kozak. To w porównaniu do innych orzeczeń z tej listy wyrok "z długą brodą" - wydany został bowiem ponad 13 lat temu. Podobnie jak orzeczenie w sprawie X wyrok ten dotyczy praw osób homoseksualnych. Trybunał w Strasburgu stwierdził w nim, że odmowa partnerowi zmarłego najemcy lokalu wstąpienia w umowę najmu tylko ze względu na fakt, że pozostawali oni w związku homoseksualnym, a nie w nieformalnym związku heteroseksualnym, narusza prawa wynikające z art. 8 w związku z art. 14 Konwencji o prawach człowieka.
Podsumowanie
Z przedstawionych zestawień wynika, że w ubiegłym roku spośród różnych tematyk orzeczeń sądów europejskich polskiego prawnika - Użytkownika programów LEX - najbardziej interesowały problematyka kredytów frankowych (TSUE) oraz praworządności (ETPC i TSUE). Należy podkreślić również, że wśród "topowych" tematów wyroków znalazły się swoboda wypowiedzi (pełnomocnika procesowego i polityczna) oraz ochrona życia rodzinnego osób homoseksualnych (ETPC).
Nie jest oczywiście zaskoczeniem, że zdecydowana większość wyroków, które zaciekawiły polskich prawników, okazała się orzeczeniami w polskich sprawach (8), choć warto zaznaczyć, że to właśnie zagraniczny wyrok cieszył się największą popularnością wśród orzeczeń jednego z sądów (ETPC).
Wreszcie, jeśli chodzi o daty orzeczeń, z obu zestawień wynika, że wśród wymienionych orzeczeń zdecydowanie dominowały wyroki nowe: 4 dotyczyły bowiem 2022 r., 2 - 2021 r., kolejne 2 - 2019 r. i 1 - 2018 r. W tym względzie jako absolutny wyjątek należy traktować wyrok ETPC w sprawie Kozak, wydany w 2010 r.
Autor: Rafał Bujalski, senior product manager LEX Prawo Europejskie
