Zniesienie ubezwłasnowolnienia w kontekście art. 12 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych i projektowanych zmian w prawie polskimdr hab. Joanna Bodio, prof. UMCS
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0428-7267
Zniesienie ubezwłasnowolnienia w kontekście art. 12 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych i projektowanych zmian w prawie polskim
Autorka analizuje projekt ustawy z 9.09.2025 r. o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji w kontekście realizacji art. 12 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Zaprojektowane zmiany w prawie cywilnym materialnym i procesowym oraz w prawie rodzinnym, związane ze zniesieniem ubezwłasnowolnienia i wprowadzeniem instrumentów „wspieranego podejmowania decyzji”, mają na celu dostosowanie prawa polskiego do standardów wyznaczanych przez art. 12 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, przyznających osobom z niepełnosprawnością zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych na zasadzie równości z innymi osobami, we wszystkich aspektach życia (ust. 1 i 2) oraz odpowiednie środki wsparcia (ust. 3 i 4). Autorka wskazuje zarówno zalety projektowanych przepisów (np. elastyczność instrumentów wspieranego podejmowania decyzji, przyznanie osobom wspieranym lub potrzebującym wsparcia statusu wnioskodawców i uczestników postępowania z mocy prawa, większe ich upodmiotowienie), jak i na ich mankamenty (np. nałożenie na sądy ciężaru badania ad casum sytuacji osoby wspieranej / potrzebującej wsparcia i podjęcia decyzji w zakresie ograniczenia lub pozbawienia jej zdolności do czynności prawnej i zdolności procesowej).
Słowa kluczowe: ubezwłasnowolnienie, zniesienie ubezwłasnowolnienia, osoba z niepełnosprawnością, zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, zdolność procesowa, instrumenty wspieranego podejmowania decyzji, Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych
Dr. habil. Joanna Bodio, Professor at UMCS
Faculty of Law and Administration, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0428-7267
Abolition of incapacitation in the context of Article 12 of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities and proposed amendments to Polish law
The author analyses the draft Act of 9 September 2025 on supported decision-making instruments in the context of the implementation of Article 12 of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities. The proposed amendments to substantive and procedural civil law and family law, related to the abolition of incapacitation and the introduction of supported decision-making instruments, are intended to align Polish law with the standards set out in Article 12 of the Convention. This provision grants persons with disabilities legal capacity and the capacity to perform legal acts on an equal basis with others in all aspects of life (paragraphs 1 and 2), and also requires the provision of appropriate support measures (paragraphs 3 and 4).
The author highlights both the advantages of the proposed provisions (such as the flexibility of supported decision-making instruments, granting individuals receiving or requiring support the status of participants in proceedings by operation of law, and their greater empowerment) and their shortcomings (placing on courts the burden of conducting an ad casum assessment of the situation of the supported person or the person in need of support, as well as making decisions concerning the limitation or deprivation of their legal capacity and procedural capacity).
Keywords: abolition of incapacitation, person with a disability, legal capacity, capacity to perform legal acts, capacity to sue and be sued, supported decision-making instruments, Convention on the Rights of Persons with Disabilities, Civil Code, Code of Civil Procedure
Bibliografia / References
Balwicka-Szczyrba M., Sylwestrzak A., Instytucja ubezwłasnowolnienia w perspektywie unormowań Konstytucji RP oraz Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, tom XL.
Błaszczak A., Treść normatywna art. 12 KPON – status prawny osób ubezwłasnowolnionych [w:] Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, red. D. Pudzianowska, LEX 2014.
Bodio J., Zdolność do czynności prawnych a zdolność procesowa – na wybranych przykładach w sprawach z zakresu prawa osobowego i rodzinnego, „Studia Prawnicze” 2011/2.
Domański M., Analiza możliwości wprowadzenia instytucji pośredniej pomiędzy instytucją kuratora dla osoby niepełnosprawnej (art. 183 k.r.o.) a instytucją ubezwłasnowolnienia, Warszawa 2022.
Domański M., Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w interpretacji Komitetu do spraw praw osób niepełnosprawnych a podstawowe instytucje prawa cywilnego, „Prawo w Działaniu” 2019/40.
Domański M., Ubezwłasnowolnienie w prawie polskim a wybrane standardy międzynarodowej ochrony praw człowieka, „Prawo w Działaniu” 2014/17.
Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/brzytwa-Ockhama;3881454.html (dostęp: 16.08.2025 r.).
Gudowski J., Ubezwłasnowolnienie – relikt normatywny czy przejaw prawnego obskurantyzmu?, „Przegląd Sądowy” 2022/11–12.
Jedliński A., Jedlińska M., Pojęcie zastępstwa w prawie cywilnym materialnym (artykuł dyskusyjny), „Rejent” 2018/1.
Jędrzejewska M., Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, t. 1, red. T. Ereciński, Warszawa 2009.
Kotas-Turoboyska S., Postępowania sądowe dotyczące opieki nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie, Warszawa 2021.
Machnikowski P., Instytucja opieki nad pełnoletnim w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego w latach 2012–2015, „Państwo i Prawo” 2019/4.
Majer A., Instytucja ubezwłasnowolnienia – przyszłość i kierunki zmian, „Rejent” 2025/2.
Opinia Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Rodzinnego w sprawie projektu zniesienia instytucji ubezwłasnowolnienia i zastąpienia jej modelami wspieranego podejmowania decyzji, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/opinie-komisji-kodyfikacyjnej-prawa-rodzinnego (dostęp: 16.08.2025 r.).
Pazdan M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz do artykułów 1–449¹¹, t. 1, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2008.
Sawczuk M., Zdolność procesowa w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1963.
Sychowicz M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 1–366, t. 1, red. K. Piasecki, Warszawa 2010.
Watrakiewicz M., Wiek a zdolność do czynności prawnych, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2003/3.
Wielec M., Szymczykiewicz R., Wielopłaszczyznowe skutki orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu, „Studia Prawnicze i Administracyjne” 2010/1.
Wiśniewski L., Prawo a wolność człowieka. Pojęcie i konstrukcja prawna [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997.
Zima-Parjaszewska M., Artykuł 12 Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami a ubezwłasnowolnienie w Polsce, „Studia Prawnicze” 2013/2.
Franciszek Koszelnik
doktorant, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego; aplikant adwokacki Izby Adwokackiej w Warszawie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2275-5423
Istota ewentualności roszczeń w procesie cywilnym – część 1
W artykule zarysowano istotę ewentualności roszczeń w procesie cywilnym poprzez weryfikację dotychczasowego pojmowania roszczenia ewentualnego w polskiej nauce prawa i orzecznictwie z perspektywy istotnych instytucji i zasad prawa procesowego cywilnego. Zaproponowano cztery cechy konstytutywne roszczenia ewentualnego, które jest roszczeniem: (i) procesowym (formalnym), (ii) skumulowanym, (iii) stanowiącym konstytucyjnie dozwolony przypadek warunkowej czynności procesowej, oraz (iv) wiążącym sąd również w zakresie ewentualnego porządku roszczeń.
Na tej podstawie autor zrewidował dotychczasowe rozumienie roszczenia ewentualnego, wykazując, że powód może roszczenie to uzależnić nie tylko od oddalenia roszczenia głównego, lecz od dowolnego, merytorycznego bądź formalnego, rozstrzygnięcia w zakresie roszczenia głównego. Roszczenie ewentualne można więc zwięźle zdefiniować jako roszczenie dochodzone w procesie na wypadek wydania przez sąd określonego rozstrzygnięcia w zakresie roszczenia dochodzonego na pierwszym miejscu (roszczenia głównego).
Słowa kluczowe: ewentualność roszczeń, roszczenie ewentualne, przedmiot procesu cywilnego, roszczenie procesowe, kumulacja roszczeń, warunkowe czynności procesowe, związanie sądu roszczeniem
Franciszek Koszelnik
doctoral student, Doctoral School of Social Sciences, University of Warsaw; advocate trainee at the Warsaw Bar Association, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2275-5423
The essence of alternativity of claims in civil proceedings – part 1
The paper delineates the essence of the alternativity of claims in civil proceedings by examining the existing understanding of alternative claims within Polish legal theory and jurisprudence in light of the relevant institutions and principles of civil procedural law. It identifies four constitutive features of an alternative claim: it is (i) a procedural (formal) claim, (ii) a consolidated claim, (iii) a constitutionally permissible instance of a conditional procedural act, and (iv) binding on the court also with respect to the alternative sequence of consolidated claims. In this light, the paper challenges the conventional understanding of an alternative claim by demonstrating that a plaintiff may bring such a claim not only in the event of the dismissal of the main claim but also contingent upon any court decision—whether substantive or formal—concerning the main claim. Therefore, an alternative claim may be concisely defined as a claim pursued in civil proceedings that depends on a particular decision being issued by the court with respect to the claim pursued initially (the main claim).
Keywords: alternativity of claims, alternative claim, subject-matter of civil proceedings, procedural claim, consolidation of claims, conditional procedural acts, binding nature of a claim
Bibliografia / References
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932.
Allerhand M., Na marginesie orzeczeń Sądu Najwyższego. Żądanie ewentualne, „Polski Proces Cywilny” 1937/7–8.
Allerhand M., Powództwo wzajemne, „Polski Proces Cywilny” 1938/9–11.
Althammer C., Streitgegenstand und Interesse, Tübingen 2011.
Badowiec R., Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego i odstępstwa od niej, Toruń 2021.
Bàlasits A., O t. zw. materyalnem kierownictwie sędziowskiem w procesie cywilnym, „Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne” 1900/1.
Berutowicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1984.
Berutowicz W., Wszczęcie procesu cywilnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego. Prawo” 1960/VII.
Berutowicz W., Zasada dyspozycyjności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1957.
Berutowicz W., Znaczenie prawne sądowego dochodzenia roszczeń, Warszawa 1966.
Bladowski B., Kierownictwo sędziowskie postępowaniem cywilnym, „Nowe Prawo” 1984/4.
Błaszczak Ł., O tzw. ograniczonej samodzielności jurysdykcyjnej sądu cywilnego w procesie cywilnym [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Cywilnego, Szczecin–Niechorze, 28–30 września 2007 r., red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Broniewicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1983.
Broniewicz W., W kwestii częściowego dochodzenia roszczeń w procesie cywilnym, „Studia Cywilistyczne” 1975/XXV–XXVI.
Dalka S., Czynności procesowe stron w procesie cywilnym, „Palestra” 1975/9.
Dalka S., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 1973 r., II CR 167/73, „Państwo i Prawo” 1975/4.
Ereciński T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze. Artykuły 1–124, Warszawa 2023.
Ereciński T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, Warszawa 2016.
Ereciński T., Orzekanie ponad żądanie w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (kilka uwag na tle art. 321 § 2 k.p.c.) [w:] Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, red. M. Pyziak-Szafnicka, Kraków 2004.
Fierich F.X., O władzy dyskrecyonalnej sędziego w ustnem postępowaniu cywilnem, jako środka skupienia materiału procesowego, Kraków 1891.
Flejszar R., Zasada dyspozycyjności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2016.
Fras M. (red.), Habdas M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1–125), Warszawa 2018.
Gajda-Roszczynialska K., Ewolucja koncepcji przedmiotu procesu w Kodeksie postępowania cywilnego z 1932 r. oraz Kodeksie postępowania cywilnego z 1964 r., „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Gajda-Roszczynialska K., Przedmiot procesu a badanie wstępne braków formalnych i opłaty żądania ewentualnego, „Monitor Prawniczy” 2014/11.
Gapska E., Czynności procesowe [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom IV. Część I. Postępowanie nieprocesowe. Vol. 2, red. T. Ereciński, K. Lubiński, Warszawa 2021.
Gapska E., Wyłączenie drogi sądowej w sprawach cywilnych w świetle Konstytucji RP [w:] Konstytucjonalizacja postępowania cywilnego, red. Ł. Błaszczak, Wrocław 2015.
Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom IV, Warszawa 2005.
Gołąb A., Umorzenie postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2020.
Góra-Błaszczykowska A., Zasady orzekania [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom II. Część 2. Postępowanie procesowe przed sądem I instancji, red. T. Ereciński, T. Wiśniewski, Warszawa 2016.
Górski K., Związek między orzeczeniem o żądaniu głównym i ewentualnym. Uwagi na tle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2021 r., III CZP 70/20, „Europejski Przegląd Prawa i Stosunków Międzynarodowych” 2022/1.
Grzegorczyk P., Legitymacja procesowa - pojęcie, funkcje i reżim procesowy, „Przegląd Sądowy” 2020/2.
Gudowski J., O kilku naczelnych zasadach procesu cywilnego – wczoraj, dziś, jutro [w:] Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, red. A. Nowicka, Poznań 2005.
Gudowski J., Wpływ Konstytucji i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego na pojęcie dopuszczalności drogi sądowej [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego, red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Hanausek S., Przygotowanie procesu cywilnego, „Nowe Prawo” 1964/2.
Jakubecki A., Postępowanie zabezpieczające w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej, Kraków 2000.
Jędrzejewska M., Wpływ czynności procesowych na bieg przedawnienia, Warszawa 1984.
Jędrzejewska M., Współuczestnictwo procesowe. Istota – zakres – rodzaje, Warszawa 1975.
Jodłowski J. (red.), Piasecki K. (red.), Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, Warszawa 1989.
Jodłowski J., Siedlecki W., Postępowanie cywilne. Część ogólna, Warszawa 1958.
Kabat M., O procesie cywilnym, Lwów 1881.
Karolczyk B., Formułowanie twierdzeń pozwu oraz zasada „da mihi factum dabo tibi ius” w postępowaniu zwyczajnym w świetle nowelizacji KPC, „Monitor Prawniczy” 2013/7.
Korzan K., Orzeczenia konstytutywne w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1972.
Korzan K., Roszczenie procesowe jako przedmiot postępowania cywilnego w kontekście prawa dostępu do sądu i prawa do powództwa [w:] Symbolae Vitoldo Broniewicz dedicatae. Księga pamiątkowa ku czci Witolda Broniewicza, red. A. Marciniak, Warszawa 1998.
Kostwiński M., Umowa dowodowa [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom II. Część IV. Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji. Postępowania odrębne. Postępowania przyspieszone, red. S. Cieślak, Warszawa 2023.
Koszelnik F., Ewentualność roszczeń w procesie cywilnym według nauki prawa i orzecznictwa, „Polski Proces Cywilny” 2025/3.
Koszelnik F., Zabezpieczenie roszczenia niepieniężnego przez zawieszenie postępowania rejestrowego – perspektywa konstytucyjna [w:] Konstytucyjne aspekty procesu cywilnego, red. A. Orzeł-Jakubowska, T. Zembrzuski, Warszawa 2023.
Kościółek A., Elektroniczne czynności procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Kot J., Zawartka J., Kilka uwag o umorzeniu postępowania, „Nowe Prawo” 1970/2.
Kozak J., Istota powództwa wzajemnego na tle prawnoporównawczym, „Państwo i Prawo” 1990/6.
Kruszelnicki F., Zasady procesu cywilnego według polskiej procedury cywilnej, „Głos Sądownictwa” 1931/9.
Kruszelnicki Ś., Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem. Część I. Art. 1–507, Poznań 1938.
Kulski R., Umowy procesowe w postępowaniu cywilnym, Kraków 2006.
Kunicki I., Związanie sądu wydanym orzeczeniem w procesie cywilnym, Warszawa 2010.
Lapierre J., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 1973 r., II CR 167/73, „Państwo i Prawo” 1975/4.
Lapierre J., Ugoda sądowa w polskim procesie cywilnym, Warszawa 1968.
Laskowska-Hulisz A., Zakres orzekania sądu pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
Litauer J.J., Komentarz do procedury cywilnej. Postępowanie sporne, Warszawa 1933.
Lutostański K., Z badań nad pierwiastkiem prywatnym i publicznym w procesie cywilnym, Warszawa 1907.
Łazarska A., Niezawisłość sędziowska i jej gwarancje w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
Łazarska A., Sędziowskie kierownictwo postępowaniem cywilnym przed sądem pierwszej instancji, Warszawa 2013.
Manowska M. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1–47716, Warszawa 2021.
Manowska M., Sędziowskie kierownictwo postępowaniem dowodowym w polskim procesie cywilnym, Warszawa 2023.
Marciniak A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz. Art. 2051–42412, Warszawa 2019.
Markiewicz K., Zasady orzekania w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 2013.
Mądrzak H., Prawo do sądu jako gwarancja ochrony praw człowieka (studium na tle polskiego prawa konstytucyjnego, prawa cywilnego materialnego i procesowego) [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997.
Miączyński A., Skuteczność orzeczeń w postępowaniu cywilnym, Kraków 1974.
Miszewski W., Proces cywilny w zarysie. Część pierwsza, Warszawa/Łódź 1946.
Misztal-Konecka J., Żądanie ewentualne w postępowaniu cywilnym, „Państwo i Prawo” 2022/4.
Mokry J., Czynności procesowe podmiotów dochodzących ochrony praw w postępowaniu cywilnym, Wrocław 1993.
Mokry J., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 1973 r., II CR 167/73, „Nowe Prawo” 1975/4.
Mokry J., Odwołalność czynności procesowych w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1973.
Mokry J., Uznanie powództwa w polskim procesie cywilnym, Wrocław 1970.
Mokry J., Wadliwe czynności procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1973/XL.
Mokry J., Wykładnia procesowych oświadczeń w sądowym postępowaniu cywilnym, „Studia Cywilistyczne” 1975/XXV–XXVI.
Mucha J., Zawisłość sprawy w procesie cywilnym, Warszawa 2014.
Nadel L., Skutki kumulacji roszczeń cywilnych i handlowych, „Polski Proces Cywilny” 1937/7.
Offner J., Z dziedziny połączenia powództwa, „Głos Adwokatów” 1934/6.
Olaś A., Zasada proporcjonalności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2024.
Osowy P., Powództwo o świadczenie, Przemyśl 2005.
Osowy P., Wyrok zasądzający, Warszawa 2020.
Pastuszka A., Prawo procesu cywilnego według wykładów Prof. A. Pastuszki, Lublin 1937.
Peiper L., Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego (część pierwsza) i przepisów wprowadzających kodeks postępowania cywilnego wraz z ustawami i rozporządzeniami dodatkowemi, tudzież z umowami międzynarodowemi. Tom I, art. 1–392, Kraków 1934.
Piasecki K., Orzekanie ponad żądanie w procesie cywilnym, Warszawa 1975.
Piasecki K., Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 1981.
Piasecki K., Zasady orzekania [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Postępowanie rozpoznawcze przed sądami pierwszej instancji, red. Z. Resich, Ossolineum 1987.
Piasecki W., Korzonek J., Kodeks postępowania cywilnego i przepisy wprowadzające kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, Miejsce Piastowe 1931.
Piekarski M., Czynności materialnoprawne a czynności procesowe w sprawach cywilnych (wybrane zagadnienia), „Studia Prawnicze” 1973/37.
Resich Z. (red.), Siedlecki W. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II, Warszawa 1969.
Resich Z., Dopuszczalność drogi sądowej w sprawach cywilnych, Warszawa 1962.
Resich Z., Powództwo i jego rodzaje [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Postępowanie rozpoznawcze przed sądami pierwszej instancji, red. Z. Resich, Ossolineum 1987.
Richter M., Kodeks postępowania cywilnego z przepisami wprowadzającemi oraz pokrewnemi ustawami i rozporządzeniami, Przemyśl–Warszawa b.r.w.
Rodziewicz J., Prejudycjalność w postępowaniu cywilnym, Gdańsk 2000.
Rosenberg L., Schwab K., Gottwald P., Zivilprozessrecht, München 2018
Rylski P., Działanie sądu z urzędu a podstawa faktyczna wyroku cywilnego, Warszawa 2009.
Sanetra W., Swoboda decyzji sędziowskiej z perspektywy Sądu Najwyższego, „Przegląd Sądowy” 2009/11–12.
Siedlecki W., Czynności procesowe, „Państwo i Prawo” 1951/11.
Siedlecki W., Nieważność procesu cywilnego, Warszawa 1965.
Siedlecki W., O tzw. umowach procesowych [w:] Studia z prawa zobowiązań, red. Z. Radwański, Warszawa-Poznań 1979.
Siedlecki W., Potrącenie w procesie cywilnym, „Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 1968/3.
Siedlecki W., Przedmiot postępowania cywilnego [w:] Wstęp do systemu prawa procesowego cywilnego, red. J. Jodłowski, Ossolineum 1973.
Siedlecki W., Uchybienia procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1971.
Siedlecki W., Zasady wyrokowania w procesie cywilnym, Warszawa 1957.
Stelmachowski B., Warunki formalne i przesłanki procesowe w postępowaniu spornem według k.p.c., „Głos Prawa” 1934/10–11.
Struzik A., Da mihi factum dabo tibi ius [w:] Aurea praxis. Aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego. Tom I, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Szanciło T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539. Tom I, Warszawa 2023.
Trammer H., Następcza bezprzedmiotowość procesu cywilnego, Kraków 1950.
Tuleja P. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2019.
Tyrluk A., Instytucja żądania ewentualnego, „Monitor Prawniczy” 1995/1.
Wach A., Wyrokowanie z urzędu w sprawach o unieważnienie małżeństwa, „Nowe Prawo” 1991/4–6.
Walasik M., Konstytucyjna koncepcja sądowego wymiaru sprawiedliwości [w:] Honeste procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A. Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrówczyński, Warszawa 2018.
Waligórski M., Kumulacja roszczeń w procesie, „Polski Proces Cywilny” 1937/18–20.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne w świetle zasady dyspozycji, „Studia Cywilistyczne” 1963/II.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Dynamika procesu (postępowanie), Warszawa 1948.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947.
Waśkowski E., Istota czynności procesowych, „Polski Proces Cywilny” 1937/24.
Waśkowski E., System procesu cywilnego. Wstęp teoretyczny. Zasady racjonalnego ustroju sądów i procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K., Charakter interesu prawnego jako przesłanki powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.), „Przegląd Sądowy” 2018/7–8.
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2005.
Weitz K., Przyczyny odrzucenia powództwa, „Polski Proces Cywilny” 2021/1.
Weitz K., Skutki naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. [w:] Proces cywilny. Nauka – kodyfikacja – praktyka, red. P. Grzegorczyk, K. Knoppek, M. Walasik, Warszawa 2012.
Weitz K., Związanie sądu granicami żądania w procesie cywilnym [w:] Aurea praxis, aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 1, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Wiśniewska A., Istota i formy ilościowych przekształceń przedmiotowych w polskim procesie cywilnym, „Studia Iuridica” 2018/75.
Wiśniewski T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, Warszawa 2021.
Wiśniewski T., Przebieg procesu cywilnego, Warszawa 2013.
Włodyka S., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1959 r., 2 CO 10/59, „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych” 1960/12.
Włodyka S., Pojęcie postępowania cywilnego i jego rodzaje [w:] Wstęp do systemu prawa procesowego cywilnego, red. J. Jodłowski, Ossolineum 1973.
Wojciechowski B., Dyskrecjonalność sędziowska. Studium teoretycznoprawne, Toruń 2004.
Wójtowicz K., Zasada proporcjonalności jako wyznacznik konstytucyjności norm [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, Warszawa 2006.
Zadrożniak H.E., Szczególna kumulacja roszczeń w procesie cywilnym, „Państwo i Prawo” 2009/1.
Zawadzka J., Warunek w prawie cywilnym, Warszawa 2012.
Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2017.
Zwisłocki E., Zespolenie roszczeń w postępowaniu drobiazgowem, „Przegląd Prawa i Administracji” 1913/11.
Andrzej Szmigiel
radca prawny, Polska
Kwalifikacja prawna jako element roszczenia procesowego
Artykuł dotyczy problematyki istoty roszczeń procesowych. Jego zasadniczym celem jest wykazanie, że hipotetyczna kwalifikacja prawna żądania pozwu powinna ab initio mieścić się w podstawie faktycznej powództwa oraz pozwalać sądowi na jej zdekodowanie już w wyniku lektury pozwu. W artykule wykazano, że roszczenie procesowe powinno zawierać skonkretyzowane twierdzone roszczenie materialnoprawne, bowiem tylko w takiej sytuacji możliwe jest prowadzenie racjonalnego postępowania dowodowego. W przypadku gdy twierdzone w pozwie roszczenie materialnoprawne rzeczywiście istnieje, to roszczenie procesowe ma podwójny desygnat – prawnomaterialny oraz prawnoprocesowy. Takie dwustopniowe ujęcie przedmiotu sporu godzi koncepcję roszczeń procesowych z teorią rzeczywistego przedmiotu procesu cywilnego. Artykuł porusza także zagadnienia związane z: przedmiotową zmianą powództwa w przypadku modyfikacji podstawy faktycznej pozwu, możliwymi działaniami procesowymi sądu w przypadku nieprawidłowości w causa petendi, wpływu sytuacji zbiegu roszczeń materialnoprawnych na wielość roszczeń procesowych oraz wpływu dokonania przez powoda kwalifikacji prawnej roszczenia na ramy przedmiotu sporu.
Słowa kluczowe: roszczenie procesowe, przedmiot procesu cywilnego, kwalifikacja prawna powództwa, zbieg roszczeń materialnoprawnych a kumulacja roszczeń procesowych, dokonanie kwalifikacji prawnej w pozwie a ramy przedmiotu sporu, da mihi factum dabo tibi ius, causa petendi
Andrzej Szmigiel
Attorney-at-law, Poland
Legal classification as an element of a procedural claim
The article addresses the nature of procedural claims. Its main purpose is to demonstrate that the hypothetical legal classification of the statement of claim should, ab initio, be encompassed within the factual basis of the lawsuit and should enable the court to discern it already upon reading the statement of claim. The article argues that a procedural claim should contain a specifically alleged substantive-law claim, as only in such circumstances is it possible to conduct a rational evidentiary process. When the substantive-law claim alleged in the statement of claim actually exists, the procedural claim has a dual referent—substantive and procedural. Such a two-tier understanding of the subject matter of the dispute reconciles the concept of procedural claims with the theory of the actual subject of civil proceedings.
The article also discusses issues related to: (a) the modification of the subject matter of the claim in the event of changes to the factual basis of the statement of claim; (b) possible procedural measures available to the court in cases of defects in the causa petendi; (c) the impact of the concurrence of substantive-law claims on the multiplicity of procedural claims; and (d) the influence of the plaintiff’s legal classification of the claim on the boundaries of the subject matter of the dispute.
Keywords: procedural claim; subject matter of civil proceedings; legal classification of the action; concurrence of substantive-law claims vs. accumulation of procedural claims; legal classification in the statement of claim and the boundaries of the subject matter of the dispute; da mihi factum, dabo tibi ius; causa petendi
Bibliografia / References
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, oprac. M. Allerhand, Lwów 1932.
Czech B. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Fenichel Z., Podstawa powództwa, jej zmiana i związek z prawomocnością wyroku, „Polski Proces Cywilny” 1938/9–10.
Flejszar E. Konstrukcja czynności dyspozycji materialnej [w:] System Postępowania Cywilnego, t. 1, red. J. Studzińska, Ł. Błaszczak, Legalis 2025.
Jędrzejewska M., Weitz K., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Jodłowski J., Z zagadnień polskiego procesu cywilnego, Warszawa 1961.
Knoppek K., Problem związania sądu wskazaniem przez powoda podstawy prawnej powództwa [w:] Symbolae Andreae Marciniak Dedicatae. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Marciniakowi, Warszawa 2022.
Litauer J.J., Komentarz do procedury cywilnej, Warszawa 1933.
Machnikowski P., Śmieja A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2023.
Osowy P., Powództwo i pozew (pojęcia) [w:] System postępowania cywilnego, t. 3B, Postępowanie przed sądem pierwszej instancji w procesie cywilnym. Czynności i przebieg postępowania, red. K. Flaga-Gieruszyńska, P. Osowy, Warszawa 2024.
Pastuszka A., Prawo procesu cywilnego według wykładów Prof. A. Pastuszki, Lublin 1937.
Piasecki K., Orzekanie ponad żądanie w procesie cywilnym, Warszawa 1975.
Piasecki K., Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 1981.
Piasecki W., Korzonek J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego i przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego, red. W. Piasecki, J. Korzonek, Miejsce Piastowe 1931.
Peiper L. [w:] Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego (część pierwsza) i przepisów wprowadzających Kodeks postępowania cywilnego, Kraków 1934.
Pietrzkowski H., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2021.
Resich Z., Res iudicata, Warszawa 1978.
Riedl K., Materialnoprawne skutki zrzeczenia się roszczenia w procesie cywilnym, „Polski Proces Cywilny” 2017/1.
Safjan M. [w:] Kodeks cywilny. red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.
Siedlecki W., Wstęp do systemu prawa procesowego cywilnego, red. J. Jodłowski, Ossolineum 1974.
Struzik A., Da mihi factum dabo tibi ius [w] Aurea praxis, aurea theoria. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Szanciło T., Kodeks postępowania cywilnego, Warszawa 2023.
Szpunar A., Zbieg roszczeń odszkodowawczych, Poznań 1974.
Trammer H., Następcza bezprzedmiotowość procesu cywilnego, Kraków 1950.
Waśkowski E., Podręcznik procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K., Związanie sądu granicami żądania w procesie cywilnym [w:] Aurea praxis aurea theoria. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 1, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Weitz K., Skutki naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. [w:] Proces cywilny. Nauka – Kodyfikacja – Praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Feliksowi Zedlerowi, red. P. Grzegorczyk, K. Knoppek, M. Walasik, Warszawa 2012.
Zieliński A., Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2024.
Żyznowski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
Agata Szafrańska-Rathee
doktorantka, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4394-3407
Oczywiście bezzasadne powództwo z tytułu nieuczciwej konkurencji
W artykule podjęto problem adekwatności ogólnej konstrukcji oczywistej bezzasadności powództwa w kontekście spraw dotyczących nieuczciwej konkurencji. Z uwagi na ich specyfikę oraz treść i ratio legis przepisu art. 22 ustawy z 16.04.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji proponuje się, żeby element „oczywistości” w tym wypadku utożsamiać przede wszystkim z bezzasadnością powództwa, która w żadnym wypadku nie budzi wątpliwości. W sprawach dotyczących nieuczciwej konkurencji zazwyczaj dopiero poznanie całokształtu okoliczności sprawy pozwala bowiem na niewątpliwe stwierdzenie, czy powództwo jest oczywiście bezzasadne. Gdyby zatem jednocześnie wymagać wysnucia tego wniosku prima facie, możliwość uznania powództwa z tytułu nieuczciwej konkurencji za oczywiście bezzasadne może zostać wyłączona. Tym samym istniałoby ryzyko, że cel prewencyjno-naprawczy art. 22 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie zostanie w pełni osiągnięty.
Słowa kluczowe: powództwo, powództwo bezzasadne, powództwo oczywiście bezzasadne, ocena zasadności powództwa, nieuczciwa konkurencja, zwalczanie nieuczciwej konkurencji
Agata Szafrańska-Rathee
PhD candidate, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4394-3407
Clearly unfounded claim based on unfair competition
The article addresses the adequacy of the general concept of clearly unfounded claims in the context of cases concerning unfair competition. Given the specific nature of such cases, as well as the wording and ratio legis of Article 22 of the Act of 16 April 1993 on Combating Unfair Competition, it is argued that the element of “clarity” in this context should be understood primarily as the absence of any doubt regarding the unfoundedness of the claim. In cases involving unfair competition, determining that a claim is clearly unfounded usually becomes possible only after all relevant circumstances have been examined. Therefore, if such an assessment were required prima facie, the possibility of recognising a claim based on unfair competition as clearly unfounded could, in effect, be excluded. Consequently, there is a risk that the preventive and remedial purpose of Article 22 of the Act on Combating Unfair Competition would not be fully achieved.
Keywords: claim; unfounded claim; clearly unfounded claim; assessment of the merits of the claim; unfair competition; combating unfair competition
Bibliografia / References
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932.
Barczewski M., Zinkiewicz-Będźmirowska O., Postępowanie w sprawach własności intelektualnej [w:] System postępowania cywilnego, t. 6, Postępowania odrębne, red. A. Machnikowska, Warszawa 2022.
Bladowski B., Metodyka pracy sędziego cywilisty, Warszawa 2013.
Błaszczak Ł., Powództwo oczywiście bezzasadne. Art. 1911 k.p.c., Warszawa 2021.
Błaszczak Ł. [w:] Komentarz do zmian 2019 – Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Broniewicz W., Warunki uwzględnienia powództwa, „Państwo i Prawo” 2003/3.
Broniewicz W., Marciniak A., Kunicki I., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2023.
Cytowski T., Procesowe nadużycie prawa, „Przegląd Sądowy” 2005/5.
Czub K., Prawo własności intelektualnej, Warszawa 2021.
Dolata T., Uwagi o procesie legislacyjnym i obowiązywaniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 1926 r., „Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis” 2018/2, t. 7.
Dolata T., Wpływ niemieckich i francuskich rozwiązań jurydycznych na zwalczanie nieuczciwej konkurencji w II Rzeczypospolitej, „Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis” 2014/3, t. 3.
Feller B., Kodeks postępowania cywilnego z orzecznictwem Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych, nowymi ustawami, okólnikami i rozporządzeniami Min. Sprawiedliwości, Komunikacji oraz Skarbu, Kraków 1938.
Fiołka J., Wpływ Fryderyka Zolla na rozwój ustawodawstwa dotyczącego zwalczania nieuczciwej konkurencji oraz patentów i znaków towarowych [w:] Fryderyk Zoll (1865–1948). Prawnik – uczony – kodyfikator, red. A. Mączyński, Kraków 1994.
Flaga-Gieruszyńska K., Zastój procesu cywilnego, Szczecin 2011.
Flaga-Gieruszyńska K., Zieliński A., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2024.
Giesen B., Pojęcie konkurencji [w:] System prawa prywatnego, t. 15, Prawo konkurencji, red. M. Kępiński, Warszawa 2014.
Gołaszewska A. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, t. 8B, red. Ł. Żelechowski, Warszawa 2021.
Gołąb A., Umorzenie postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2020.
Gołąb S., Wusatowski Z., Kodeks postępowania cywilnego. Cz. 1, Postępowanie sporne: wstęp, tekst prawa z uzasadnieniem i objaśnieniami, przepisy wprowadzające, przepisy związkowe, Kraków 1932.
Góra-Błaszczykowska A., Wyrok uwzględniający powództwo [w:] System prawa procesowego cywilnego, t. 2, cz. 2, Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2016.
Góra-Błaszczykowska A., Zasada równości stron w procesie cywilnym, Warszawa 2008.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2016.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1A, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2019.
Górnicki L., Nieuczciwa konkurencja, w szczególności przez wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, i środki ochrony w prawie polskim, Wrocław 1997.
Grzegorczyk P., Legitymacja procesowa – pojęcie, funkcje i reżim procesowy, „Przegląd Sądowy” 2020/2.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 3, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Jagodziński M., Marszałkowska-Krześ E., Odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadach ogólnych z tytułu wniesienia oczywiście bezzasadnego powództwa o zaskarżenie uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej – na przykładzie wierzyciela, który uzyskał egzekucyjne zajęcie akcji, oraz zarządcy egzekucyjnego [w:] Ars invita. Ars in iure. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018.
Jakubecki A., Sankcje za nadużycie uprawnień procesowych w Kodeksie postępowania cywilnego, „Palestra” 2019/11–12.
Jasińska K., Artykuł 22 u.z.n.k. – zagadnienia proceduralne, czyli czy zawsze niezbędny jest pozew [w:] Experientia docet. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Elżbiecie Traple, red. P. Kostański, P. Podrecki, T. Targosz, Warszawa 2017.
Jasińska K., Postępowania w sprawach własności intelektualnej a inne postępowania odrębne [w:] K. Jasińska, Z. Pinkalski, J. Rasiewicz, A. Sokołowska-Ławniczak, Metodyka pracy pełnomocnika w sprawach cywilnych z zakresu prawa własności intelektualnej, Warszawa 2021.
Jędrejek G., Legitymacja procesowa w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2019.
Kamieński G., Zakaz nadużycia praw procesowych, Warszawa 2021.
Karolczyk B. [w:] L. Marcinoska-Boulangé, D. Sierżant, S. Stepaniuk, M. Sznajder, B. Karolczyk, Postępowanie cywilne w sprawach własności intelektualnej. Komentarz dla pełnomocników procesowych i sędziów, Warszawa 2021.
Kępiński M., Problemy ogólne nowej ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1994/2.
Knoppek K., Postępowanie cywilne, Warszawa 2022.
Knoppek K., Problem związania sądu wskazaniem przez powoda podstawy prawnej powództwa [w:] Symbolae Andreae Marciniak dedicatae, red. J. Jagieła, R. Kulski, Warszawa 2022.
Kościółek A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego: komentarz do ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, red. J. Gołaczyński, D. Szostek, Warszawa 2019.
Kozłowski H., Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Warszawa 1993.
Kraus A., Zoll F., Polska ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji: z objaśnieniami, Poznań 1929.
Krawczyk M., Ochrona prawna procesów biznesowych w prawie własności intelektualnej, Warszawa 2023.
Kruszelnicki Ś., Jonsik W., Prawo ubogich w postępowaniu sądowem, Poznań 1935.
Kubiak M. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. A. Michalak, Warszawa 2016.
Laskowska-Hulisz A., Zakres orzekania sądu pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
Lipiński K., Kodeks postępowania cywilnego oraz przepisy wprowadzające i związkowe z orzecznictwem okresu powojennego, Warszawa 1957.
Litauer J., Kodeks postępowania cywilnego: postępowanie sporne i egzekucyjne oraz przepisy wprowadzające: tekst jednolity obowiązujący od 28 listopada 1938 r. i orzecznictwo, Warszawa 1939.
Marek T., Odpowiedzialność odszkodowawcza rzekomo uprawnionego z praw własności intelektualnej za bezpodstawne wezwanie do zaniechania, Warszawa 2020.
Markiewicz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom II, red. A. Marciniak, Warszawa 2019.
Misiurek G. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
Michalak A., Oczywiście bezzasadne powództwo w dziedzinie praw własności przemysłowej, „Przegląd Sądowy” 2013/11–12.
Milewicz-Bednarska D., Odpowiedzialność karna za przestępstwo kopiowania zewnętrznej postaci produktu, Warszawa 2016.
Nowińska E., du Vall M., Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2013.
Nowińska E., Szczepanowska-Kozłowska K., Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2022.
Olaś A., Zasada proporcjonalności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2024.
Partyk T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. O.M. Piaskowska, Warszawa 2024.
Piasecki K., Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 1981.
Piaskowska O.M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, red. O.M. Piaskowska, Warszawa 2024.
Pietrzkowski H., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2021.
Plebanek G., Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Pochopień-Belka S., Pracownicze czyny nieuczciwej konkurencji, Warszawa 2021.
Rasiewicz J., Postępowanie o zabezpieczenie środka dowodowego [w:] K. Jasińska, Z. Pinkalski, J. Rasiewicz, A. Sokołowska-Ławniczak, Metodyka pracy pełnomocnika w sprawach cywilnych z zakresu prawa własności intelektualnej, Warszawa 2021.
Rasiewicz J. [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. M. Zdyb, M. Sieradzka, Warszawa 2016.
Rząsa G. [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R.M. Sarbiński, Warszawa 2019.
Rylski P., O nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4.07.2019 r. w ogólności, „Palestra” 2029/11–12.
Siedlecki W., Zasady wyrokowania w procesie cywilnym, Warszawa 1957.
Skubisz R. [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, Warszawa 1994.
Skubisz R., Jakubecki A. [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, J. Kępiński, Warszawa 2024.
Sobuś M., Instytucje zapobiegające nadużyciu prawa procesowego w znowelizowanym Kodeksie postępowania cywilnego [w:] Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z 4.7.2019 r. w praktyce, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, M. Malczyk, Warszawa 2020.
Szanciło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, art. 1–45816, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.
Szostak R., Z problematyki odpowiedzialności odszkodowawczej przedsiębiorcy za nadużycie środków ochrony procesowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2011/2.
Szpunar M., Pojęcie czynu nieuczciwej konkurencji – zagadnienia wybrane [w:] Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, red. M. Pyziak-Szafnicka, Kraków 2004.
Szreter J., Akerber A., Kodeks postępowania cywilnego: przepisy związkowe, materjały Komisji Kodyfikacyjnej Rzplitej Polskiej, szczegółowy skorowidz rzeczowy, tabela terminów, wykaz ustaw, Warszawa 1931.
Szwaja J., Odpowiedzialność cywilnoprawna za czyny nieuczciwej konkurencji [w:] System prawa prywatnego, t. 15, Prawo konkurencji, red. M. Kępiński, Warszawa 2014.
Szwaja J. [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, Warszawa 1994.
Szwaja J., Tischner A., Dokąd zmierza prawo zwalczania nieuczciwej konkurencji? [w:] Prawo własności intelektualnej. Wczoraj, dziś i jutro, red. J. Barta, A. Matlak, „Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2007/100.
Szydło M., Wprowadzenie [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. M. Zdyb, M. Sieradzka, Warszawa 2016.
Tomczyk E., Zbieg norm prawa procesowego cywilnego – uwagi na tle postępowania w sprawach własności intelektualnej i innych postępowań odrębnych, „Polski Proces Cywilny” 2024/4.
Traple E. [w:] Ustawy autorskie. Komentarze, t. 2, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021.
Weitz K., Charakter interesu prawnego jako przesłanki powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.) [w:] Sine Ira et Studio. Księga jubileuszowa dedykowana Sędziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2016.
Weitz K., Nadużycie „prawa” procesowego cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2020/1.
Weitz K., Przyczyny odrzucenia powództwa, „Polski Proces Cywilny” 2021/1.
Wiśniewski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
Wojcieszko-Głuszko E., Roszczenie o złożenie oświadczenia w prawie nieuczciwej konkurencji [w:] Księga pamiątkowa ku czci profesora Janusza Szwaji, red. E. Nowińska, M. du Vall, „Prace Instytutu Prawa Własności Intelektualnej Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2004/88.
Wójcik M.P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Jakubecki, Warszawa 2015.
Zawadzka Z., Tymczasowe środki ochrony w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej [w:] Prawo własności intelektualnej. Teoria i praktyka, red. J. Sieńczyło-Chlabicz, Warszawa 2021.
Zembrzuski T., Przyznanie prawa ubogich w postępowaniu cywilnym [w:] Aurea praxis, aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 1, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Zieliński A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, Warszawa 2017.
Ziemianin K., Podstawowe zasady orzekania [w:] Rozstrzygnięcia sądowe w postępowaniu cywilnym, red. M. Rzewuski, Warszawa 2021.
Żyznowski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
Wojciech Bobik
radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0009-0002-2783-1907
Potrącenie wierzytelności a konieczność jej zgłoszenia w postępowaniu upadłościowym
Ogłoszenie upadłości dłużnika wpływa na dopuszczalność i sposób skorzystania przez wierzyciela z prawa potrącenia. W orzecznictwie i literaturze dominuje stanowisko, zgodnie z którym wpływ ten polega także na tym, że do skutecznego skorzystania z prawa potrącenia konieczne jest zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. W niniejszym artykule stanowisko to poddano weryfikacji przy zastosowaniu metod dogmatycznoprawnej oraz historycznoprawnej. Przeprowadzone bania pozwoliły sformułować wniosek o tym, że wierzytelność potrącona nie wymaga zgłoszenia w postępowaniu upadłościowym.
Słowa kluczowe: postępowanie upadłościowe, upadłość, potrącenie, zgłoszenie wierzytelności
Wojciech Bobik
attorney-at-law, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0002-2783-1907
Set-off of a claim and the requirement to file that claim in bankruptcy proceedings
The declaration of the debtor’s bankruptcy affects the admissibility and the manner in which a creditor may exercise the right of set-off. Case law and legal literature commonly assert that, in order to exercise the right of set-off effectively, the creditor must file the claim in the bankruptcy proceedings. In this article, this view is examined using a formal-dogmatic and historical approach. The research leads to the conclusion that a claim subject to set-off does not need to be filed in the bankruptcy proceedings.
Keywords: bankruptcy proceedings; bankruptcy; set-off; proof of claim
Bibliografia / References
Adamus R., Potrącenie ustawowe przed ogłoszeniem upadłości wierzyciela pasywnego, „Monitor Prawniczy” 2020/13.
Adamus R., Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa 2021.
Allerhand M., Prawo upadłościowe z komentarzem, Bielsko-Biała 1994.
Choduń A., Koncepcja wykładni prawa Macieja Zielińskiego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016/4.
Chrapoński D. [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, red. A.J. Witosz, Warszawa 2021.
Cieślak S., Funkcje zarzutu potrącenia w procesie cywilnym oraz w postępowaniu upadłościowym, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2020/1.
Gurgul S., Prawo upadłościowe i układowe. Komentarz, Warszawa 2003.
Gurgul S., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2020.
Gurgul S., Zarzut potrącenia jako podstawa powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego wydanego na rzecz syndyka masy upadłości, „Monitor Prawniczy” 2012/12.
Gurgul S., Zasady funkcjonowania i odpowiedzialności (cywilnej i karnej) członka organu wykonawczego spółki kapitałowej – cz. I, „Monitor Prawniczy” 2014/14.
Hrycaj A., Oddłużenie upadłego konsumenta a brak zgłoszeń wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, „Monitor Prawniczy” 2016/2.
Jakubecki A. [w:] Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, red. A. Jakubecki, F. Zedler, Kraków 2006.
Jakubecki A. [w:] System Prawa Handlowego, t. 6, Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe, red. A. Hrycaj, A. Jakubecki, A. Witosz, Warszawa 2020.
Janda P., Potrącenie jako sposób zaspokojenia roszczenia wierzyciela po ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku, „Monitor Prawniczy” 2007/4.
Janda P., Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa 2023.
Korzonek J., Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowem, Wrocław 1992.
Malinowski A., Polski tekst prawny. Opracowanie treściowe i redakcyjne. Wybrane wskazania logiczno-językowe, Warszawa 2012.
Mrówczyński M., Uczestnicy postępowania upadłościowego, Warszawa 2019.
Nowacki A., Potrącenie wierzytelności nabytej przed ogłoszeniem upadłości, „Przegląd Prawa Handlowego” 2019/10.
Pyziak-Szafnicka M., Potrącenie w prawie cywilnym, Kraków 2002.
Pyziak-Szafnicka M., Tenenbaum-Kulig M., Wilejczyk M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2023.
Radwan A., Świadectwo, ślad, symbol, spuścizna – pamięci adwokata i profesora Maurycego Allerhanda w 70. rocznicę śmierci, „Palestra” 2012/11–12.
Rażewski J., Prawo upadłościowe. Komentarz praktyczny, Toruń 1999.
Sierakowski B., Zobowiązania masy upadłości, Warszawa 2023.
Sołtysik S., Stenko P. [w:] Zobowiązania, t. 5, Przepisy pozakodeksowe. Komentarz, red. P. Machnikowski, Warszawa 2025.
Stępniak L., Potrącenie w systemie polskiego prawa cywilnego, Wrocław–Warszawa 1975.
Tuleja P. [w:] Konstytucja RP, t. 1, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Zieliński M., Derywacyjna koncepcja wykładni jako koncepcja zintegrowana, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2006/3.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2012.
Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2024.
Zimmerman P., Sierakowski B., Orzecznictwo SN i jego błędne interpretacje prawa upadłościowego jako przyczyna zmian w prawie, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2015/1.
dr hab. Andrzej Wach, prof. UW
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6196-2794
Status Panelu Dyscyplinarnego Drugiej Instancji przy Polskiej Agencji Antydopingowej jako sądu arbitrażowego i instancji apelacyjnej. Glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 czerwca 2024 r., VII AGa 208/24
W komentowanym orzeczeniu Sąd Apelacyjny w Warszawie przyznał w sposób nieuprawniony status sądu arbitrażowego Panelowi Dyscyplinarnemu Pierwszej i Drugiej Instancji przy Polskiej Agencji Antydopingowej (POLADA). Równocześnie sędziowie państwowi odmówili zawodnikowi, ukaranemu 4-letnią dyskwalifikacją za stosowanie zakazanych substancji farmakologicznych, przywrócenia terminu do złożenia skargi o uchylenie orzeczenia wymienionego organu. Sportowiec nie miał także żadnego wpływu na wybór członków Panelu – powoływanych do orzekania w trybie administracyjnym – ani na przebieg procedury dyscyplinarnej, na etapie której, co przyznał Sąd Apelacyjny, nie istniał jeszcze spór prawny stanowiący przedmiot rozstrzygnięcia każdego wyroku arbitrażowego. Za dyskusyjne należy również uznać zaakceptowanie przez sędziów państwowych przepisów antydopingowych 2021 POLADA, nadających Panelowi Dyscyplinarnemu Drugiej Instancji status instancji apelacyjnej. Tymczasem wydaje się, że funkcję taką powinien pełnić Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu przy Polskim Komitecie Olimpijskim jako organ hierarchicznie wyżej usytuowany w stosunku do podmiotu prowadzącego postępowanie dyscyplinarne i nakładający sankcje za stosowanie dopingu.
Słowa kluczowe: instancja apelacyjna, arbiter, postępowanie apelacyjne, sąd arbitrażowy, spory dopingowe, arbitraż przymusowy
Dr hab. Andrzej Wach, Professor at the University of Warsaw
Faculty of Law and Administration, University of Warsaw; legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6196-2794
The status of the Second Instance Disciplinary Panel at the Polish Anti-Doping Agency as an arbitration court and appellate instance. Commentary on the decision of the Court of Appeal in Warsaw of 19 June 2024, VII AGa 208/24
In the commented ruling, the Court of Appeal in Warsaw unlawfully granted the status of an arbitration court to the First and Second Instance Disciplinary Panels at the Polish Anti-Doping Agency (POLADA). At the same time, the state judges refused to grant an athlete—who had been subjected to a four-year suspension for the use of prohibited pharmacological substances—an extension of the deadline for filing an appeal to overturn the decision of that body. The athlete had no influence over the selection of the Panel members, who were appointed administratively, nor over the conduct of the disciplinary proceedings, during which, as the Court of Appeal acknowledged, no legal dispute yet existed that could form the subject of any arbitration award. The state judges’ acceptance of the 2021 POLADA Anti-Doping Rules, which confer on the Second Instance Disciplinary Panel the status of an appellate instance, should also be considered questionable. It appears that this function should instead be performed by the Court of Arbitration for Sport at the Polish Olympic Committee, as a body hierarchically superior to the entity conducting disciplinary proceedings and imposing sanctions for doping.
Keywords: appellate instance; arbitrator; disciplinary proceedings; arbitration court; doping disputes; compulsory arbitration
Bibliografia / References
Broniewicz W., Marciniak A., Kunicki I., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2020.
Buy F., Marmayou J-M., Poracchia D., Rizzo F., Droit du sport, Paris 2009.
Ereciński T., System zaskarżania orzeczeń [w:] System prawa procesowego cywilnego, t. 3, Środki zaskarżenia, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.
Haas U., Role and Application of the European Convention on Human Rights in CAS Procedures, „International Sports Law Review” 2012/3.
Ingelaere B., Dopage dans le Sport, Législation, Sanction et juge, https://ing-avocat.legal/dopage-dans-sport-legislation-droit-loi.html (dostęp: 24.08.2025 r.).
Krześniak E.J., Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2020.
Lew J.D.M., Mistelis L.A., Kröll S.M., Comparative International Commercial Arbitration, Hague – London – New York 2003.
Maisonneuve M., Komentarz do wyroku CAS z 20.10.2017 r. w sprawie 2017/A/1996 International Association of Athletics Féderation (IAAF) c. Fédération français d’athlétisme (FFA) et Riad Guerfi, Chronique de jurisprudence arbitrale en matiere sportive, „Revue de l’arbitrage” 2018/3.
Michalska-Marciniak M., Definicja pojęcia „instancja” [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania, Serock k. Warszawy, 24–26 września 2009 r., red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Oklejak A., Apelacja w procesie cywilnym, „Uniwersytet Jagielloński. Rozprawy Habilitacyjne” 1993/270.
Orzeł-Jakubowska A., Sądownictwo polubowne w świetle standardów konstytucyjnych, Warszawa 2021.
Pinna A., Réflexions sur l’arbitrage forcé, „Les Cahiers de l’arbitrage” 2011/5.
Radke H., Odpowiedzialność dyscyplinarna i rozwiązywanie sporów w sporcie [w:] Prawo sportowe, red. M. Leciak, Warszawa 2018.
Steingruber A.M., Consent in International Arbitration, Oxford 2012.
Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, Warszawa 2003.
Wach A., Alternatywne formy rozwiązywania sporów sportowych, Warszawa 2005.
Wach A., Ewolucja konstrukcji arbitrażu sportowego, „Polski Proces Cywilny” 2020/2 (38).
Wach A., Ewolucja w zakresie trybu rozstrzygania spraw dopingowych, „Przegląd Sądowy” 2022/5.
Wach A., Przymusowy arbitraż sportowy a umowa adhezyjna, „Przegląd Prawa Handlowego” 2025/4.
Wach A., Uznanie i stwierdzenie wykonalności zagranicznego wyroku arbitrażowego w sporach dopingowych – glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 3.03.2022 r., II CSKP 28/22, „Glosa” 2024/4.
Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN, red. M. Bańko, Warszawa 2007.
Wiśniewski T., Apelacja [w:] System prawa procesowego, t. 3, Środki zaskarżenia, red. J. Gutowski, Warszawa 2013.
dr hab. Andrzej Olaś, prof. UJ
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; adwokat i niezależny arbiter, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2295-8645
Czy w wypadku bezzasadności roszczenia głównego sąd zobligowany jest do wydania wyroku częściowego przed rozstrzygnięciem o roszczeniu ewentualnym?
W artykule dokonano analizy kontrowersyjnego zagadnienia obowiązku wydania wyroku częściowego przez sąd w przypadku stwierdzenia bezzasadności roszczenia głównego w powództwie z żądaniem ewentualnym. Autor przedstawił ewolucję poglądów doktryny i orzecznictwa, od wykluczenia możliwości wydania wyroku częściowego, przez aprobatę takiej możliwości, aż po najnowsze stanowisko Sądu Najwyższego o obligatoryjności takiego rozstrzygnięcia. Autor krytycznie odniósł się do tezy o bezwzględnej konieczności wydawania wyroku częściowego, argumentując, że art. 317 Kodeksu postępowania cywilnego zachowuje fakultatywny charakter również w analizowanej sytuacji. Konkluzją jest stanowisko, że każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny z zastosowaniem testu proporcjonalności, uwzględniającego ekonomię procesową, interes stron oraz cel postępowania. Równocześnie w tekście wskazano na typowe okoliczności, które mogą przemawiać przeciwko celowości wydania wyroku częściowego w analizowanej sytuacji. Artykuł postuluje elastyczne podejście do instytucji wyroku częściowego, które pozwala na optymalne rozstrzygnięcie w zależności od okoliczności konkretnej sprawy.
Słowa kluczowe: roszczenie ewentualne, roszczenie główne, wyrok częściowy, zasada proporcjonalności
Dr hab. Andrzej Olaś, Professor at the Jagiellonian University
Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków; attorney-at-law and independent arbitrator, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2295-8645
Is the court obligated to issue a partial judgment before adjudicating an alternative claim when the primary claim is unfounded?
The article analyses the controversial issue of whether a court is obliged to issue a partial judgment when it finds that the primary claim is unfounded in a lawsuit containing an alternative claim. The author presents the evolution of doctrinal and jurisprudential positions—from initially excluding the possibility of issuing a partial judgment, through later acceptance of such a possibility, to the Supreme Court’s most recent stance on the mandatory nature of such a ruling. The article demonstrates that alternative claims do not lose their autonomous character and that their construction is based on an intra-procedural procedural condition. The author critically examines the thesis asserting the absolute necessity of issuing partial judgments, arguing that Article 317 of the Code of Civil Procedure retains its facultative character in the situation under analysis. The conclusion is that each case requires an individual assessment based on the proportionality test, taking into account procedural economy, the parties’ interests, and the purpose of the proceedings. The article advocates a flexible approach to the institution of partial judgments, allowing for an optimal resolution tailored to the specific circumstances of each case.
Keywords: alternative claim; primary claim; partial judgment; principle of proportionality
Bibliografia / References
Allerhand M., Na marginesie orzeczeń Sądu Najwyższego. Żądanie ewentualne, „Polski Proces Cywilny” 1937/7–8.
Allerhand M., Podstęp w procesie, Lwów 1907.
Broniewicz W., Marciniak A., Kunicki I., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2023.
Ereciński T., Jędrzejewska M., Jodłowski J., Krajewski K., Krzemiński Z., Piasecki K., Pietrzykowski E., Wengerek E., Zieliński A., Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, t. 1, Postępowanie rozpoznawcze. Księga pierwsza. Proces, Warszawa 1989.
Ereciński T., Jędrzejewska M., Jodłowski J., Krajewski K., Krzemiński Z., Piasecki K., Pietrzykowski E., Wengerek E., Zieliński A., Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, t. 2, Postępowanie rozpoznawcze. Księga pierwsza. Proces, Warszawa 1989.
Ereciński T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Postępowanie rozpoznawcze, Warszawa 2016.
Fruchs M., Jak oblicza się wartość przedmiotu sporu, jeżeli pozew zawiera żądanie ewentualne?, „Polski Proces Cywilny” 1938/3–4.
Fruchs M., O dopuszczalność ewentualnego żądania pozwu w przyszłej polskiej procedurze cywilnej, „Głos Prawa” 1927/10–11.
M. Fruchs, O dopuszczalności ewentualnego żądania pozwu, „Polski Proces Cywilny” 1935/5–6.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] System prawa procesowego cywilnego. Tom II cz. 2, Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji, red. serii T. Ereciński, red. naukowa T. Wiśniewski, Warszawa 2016.
Góra-Błaszczykowska A., Osowy P. (red.), System Postępowania Cywilnego, t. 4, Orzeczenia sądowe, Warszawa 2025.
Hroboni J., Przyczynek do zagadnienia wyroku częściowego, „Nowy Proces Cywilny” 1933/15.
Jakubecki A. (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz do art. 1–729, Warszawa 2019.
Jodłowski J., Resich Z., Lapierre J., Misiuk-Jodłowska T., Weitz K., Postępowanie cywilne, Warszawa 2014.
Junglas B., Forderungsmehrheiten in der Prozessaufrechnung. Zugleich ein Plädoyer für eine strenge zivilistische Theorie, Frankfurt 2012.
Kościółek A., Elektroniczne czynności procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Kulski R., Umowy procesowe w postępowaniu cywilnym, Kraków 2006.
Manowska M. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany, t. 1, art. 1–447¹⁶, LEX 2022.
Mokry J., Uznanie powództwa w polskim procesie cywilnym, Wrocław 1970.
Olaś A., Zarzut potrącenia w procesie cywilnym, Warszawa 2021.
Olaś A., Zasada proporcjonalności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2024.
Piasecki K. (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz do artykułów 1–366, Warszawa 2010.
Pietrzkowski H., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2014.
Siedlecki W., Potrącenie w procesie cywilnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1968/3.
Siedlecki W., Świeboda Z., Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2004.
Szanciło T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz art. 1–458¹⁶, Warszawa 2023.
Tyrluk A., Instytucja żądania ewentualnego, „Monitor Prawniczy” 1995/1.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947.
Weitz K., Skutki naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. [w:] Proces cywilny. Nauka – kodyfikacja – praktyka, red. P. Grzegorczyk, K. Knoppek, M. Walasik, Warszawa 2012.
Weitz K., Związanie sądu granicami żądania w procesie cywilnym [w:] Aurea praxis, aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 1, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Werhanowski W., Zmiana skargi w austryackim procesie cywilnym, Lwów 1911.
Wiśniewski T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, Warszawa 2021.
dr Piotr Stenko
radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4447-5553
Czy przeciwnik procesowy może uiścić opłatę sądową za stronę przeciwną? Kilka uwag o przeciwdziałaniu obstrukcji procesowej
Częstym sposobem przewlekania postępowania jest składanie pisma nieopłaconego, a następnie, w reakcji na wezwanie do uzupełnienia braków fiskalnych (lub jego zwrot) złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych i następnie zaskarżenie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych. Działania te najczęściej łączone są z umyślnym składaniem pism obarczonych brakami formalnymi. Jednorazowe i „sprawne” wdrożenie opisywanej taktyki potrafi przedłużyć postępowanie o ponad rok. Rzeczywistym celem tego rodzaju „czynności procesowych” nie jest jednak często ochrona praw dokonującego ich podmiotu, lecz przedłużenie postępowania. Powstaje zatem pytanie, czy przeciwnik procesowy strony stosującej działania obstrukcyjne może temu przeciwdziałać i uiścić opłatę sądową za stronę zobowiązaną.
Artykuł odpowiada na to pytanie twierdząco – uiszczenie opłaty sądowej przez przeciwnika strony obowiązanej do jej poniesienia jest skuteczne i wywołuje skutki prawne dla strony dokonującej czynności łączącej się z opłatą. Tak uiszczona opłata sądowa nie jest jednak uwzględniana w rozstrzygnięciu o kosztach procesu (pomniejsza ich wymiar), gdy strona obowiązana wygrywa postępowanie. Gdy zaś strona uiszczająca za przeciwnika opłatę sądową postępowanie następczo wygrywa, uiszczona opłata podlega zasądzeniu od strony przeciwnej.
Słowa kluczowe: koszty procesu, obstrukcja procesowa, nadużycie prawa procesowego, uiszczenie opłaty sądowej za stronę przeciwną, uiszczenie opłaty za stronę przeciwną, opłaty sądowe, koszty sądowe
Dr Piotr Stenko
attorney-at-law, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4447-5553
Can the opposing party pay the court fees for the other side? A few remarks onco unteracting obstruction of proceedings
A commonly used method of obstructing proceedings is to submit an unpaid pleading and then, upon receiving a notice to pay the required court fee, to file a motion for exemption from court fees, followed by a challenge against the decision refusing to grant such exemption. These steps are most often combined with the deliberate submission of pleadings containing formal defects. Experience shows that a single instance, “effective” use of this tactic can extend the proceedings by more than a year. Its true purpose is often not the protection of the rights of the party undertaking such actions but rather the deliberate delay of the proceedings.
This raises the question of whether the opposing party can counteract such obstruction by paying the court fee on behalf of the obstructing party, thereby preventing procedural obstruction and enhancing the efficiency of the proceedings.
The article answers this question in the affirmative: payment of the court fee by the opposing party is effective and produces legal effects for the party whose action is subject to the fee. However, a court fee paid in this manner is not taken into account in the decision on the allocation of costs (it reduces their amount) when the obligated party wins the case. Conversely, if the party who paid the court fee for its opponent ultimately wins the case, the fee paid becomes recoverable from the obligated party.
Keywords: litigation costs; procedural obstruction; obstruction of proceedings; abuse of process; payment of court fees for the opposing party; payment of fees for the opposing party; court fees; legal costs
Bibliografia / References
Demendecki T., Rozstrzyganie o kosztach w sądowym postępowaniu cywilnym. Studium teoretycznoprawne, Łódź 2019.
Derains Y., Schwartz E.A., Guide to the ICC Rules of Arbitration, Haga 2005.
Ereciński T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze. Artykuły 1–124, Warszawa 2023.
Gonera K., Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Komentarz, Warszawa 2011.
Jaglarz F., Czy za stronę obowiązaną może uiścić koszty sądowe przeciwnik?, „Polski Proces Cywilny” 1935/17–18.
Uliasz M., Feliga P., Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Komentarz, Warszawa 2024.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947.
Wiśniewski T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, Warszawa 2021.
prof. dr hab. Jacek Matuszewski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2825-055X
Pilnuj Szewcze kopyta. Słów kilka o bibliofilskim wydaniu „Formula processus” przygotowanym przez Sąd Najwyższy z okazji 500-lecia uchwalenia tej konstytucji przez polski sejm
Prof. Jacek Matuszewski, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2825-055X
Shoemaker, stick to your last. A few words on the bibliophile edition of Formula processus prepared by the Supreme Court on the 500th anniversary of the adoption of this Constitution by the Polish Sejm