AI in je dagelijks werk integreren is niet even een kwestie van nieuwe software installeren. Het raakt aan de kern van wie je bent als professional. Je wilt natuurlijk de privacy van je cliënten beschermen, maar hoe doe je dat in een wereld waar data koning is? En hoe zorg je ervoor dat AI-systemen eerlijk blijven en niemand benadelen? Het meest prangende vraagstuk is misschien wel: hoe houd je als mens de controle in een digitale wereld die steeds slimmer wordt? We zien dat veel juridische en financiële professionals hiermee worstelen. AI implementeren vraagt technische kennis, maar gaat daarnaast nog veel verder. Je moet goed begrijpen wat het betekent voor je dagelijkse werk, je cliënten en de hele samenleving. AI biedt geweldige mogelijkheden, maar de grote vraag is: hoe kun je deze technologie gebruiken op een manier die past bij je professionele waarden?
Het tweesnijdend zwaard van AI
AI-tools beloven ongekende efficiëntie en inzichten door geautomatiseerde documentcontrole en voorspellende analyses. Deze innovaties vragen echter om een heroverweging van je professionele rol en verantwoordelijkheden. Want bij AI-gedreven beslissingen rijzen cruciale vragen over aansprakelijkheid, transparantie en een eerlijke behandeling van alle betrokkenen.
De kern van de uitdaging is om AI-systemen zo in te zetten dat ze passen bij je beroepsethiek. Dit vraagt om een zorgvuldige afweging: waar laat je computers het werk doen, en waar blijft menselijke betrokkenheid essentieel? Hoe waarborg je de privacy van je cliënten? Hoe zorg je ervoor dat iedereen eerlijk wordt behandeld? Want uiteindelijk blijf jij als professional verantwoordelijk voor je werk.
Door het ethische doolhof
Vraagstuk 1: gegevensbescherming en -beveiliging
Je werkt dagelijks met vertrouwelijke gegevens van cliënten. Wanneer je AI-systemen gebruikt om deze informatie te verwerken, moet je er zeker van kunnen zijn dat alles veilig blijft. Dit vereist robuuste frameworks voor gegevensbeheer en regelmatige beveiligingsaudits, plus specifieke voorzorgsmaatregelen bij het gebruik van AI-tools. De Belgische Orde van Advocaten waarschuwt specifiek voor publieke AI-tools zoals ChatGPT, die gevoelige informatie kunnen opslaan voor trainingsdoeleinden. Dit werd pijnlijk duidelijk bij Samsung: een ingenieur deelde onbedoeld vertrouwelijke broncode in ChatGPT. Dit creëert blijvende risico's voor intellectueel eigendom, mogelijke inbreuken op NDA's, en zelfs potentiële beveiligingskwetsbaarheden die kwaadwillenden kunnen uitbuiten. Deze informatie blijft permanent toegankelijk op de externe servers van ChatGPT, wat de ernst van het lek onderstreept. Werk daarom alleen met geanonimiseerde data en in beveiligde, gesloten AI-systemen.
Vraagstuk 2: transparantie
Als professional moet je kunnen uitleggen hoe AI tot bepaalde beslissingen komt. Dat is niet zo eenvoudig, want veel AI-systemen zijn een soort 'black box'. Je ziet wel wat eruit komt, maar niet hoe ze tot hun conclusies komen. Maar je moet te allen tijde kunnen onderbouwen waarom je tot een bepaald advies of oordeel komt. Daarom werken Nederlandse banken bijvoorbeeld met 'white-box-algoritmes' voor kredietbeslissingen, waarbij elke stap duidelijk traceerbaar is. De nieuwe EU AI Act helpt ook: deze verplicht organisaties expliciete documentatie bij te houden over de beslissingslogica van AI bij hoogrisicotoepassingen. Dit betekent wel dat je goed moet begrijpen hoe de technologie werkt én wat de gevolgen ervan zijn.
Vraagstuk 3: vooroordelen en bias
AI-modellen worden getraind op historische gegevens. Net zoals mensen vooroordelen kunnen hebben, kunnen AI-systemen deze overnemen. Dit is geen theoretisch probleem: bij Amazon moesten ze het gebruik van een AI-systeem voor het werven van personeel stopzetten omdat het vrouwen systematisch afwees. Ook in de financiële wereld zijn er voorbeelden waar AI-systemen mensen met een bepaalde etnische achtergrond oneerlijk hebben behandeld bij het beoordelen van kredietaanvragen. Om deze reden vereist de EU AI Act expliciete strategieën voor mitigatie van bias bij hoogrisicotoepassingen. Organisaties moeten actief op zoek gaan naar mogelijke vooroordelen in hun AI-systemen en deze aanpakken. Het doel is simpel: zorgen dat iedereen eerlijk wordt behandeld, ongeacht wie ze zijn.
Een kader bouwen voor ethisch AI-gebruik
Om AI met succes in je organisatie te implementeren, is het belangrijk om goed na te denken over de aanpak. Je hebt een duidelijk plan nodig dat rekening houdt met de technische kant en de menselijke aspecten. Dit betekent dat je heldere afspraken maakt over hoe AI wordt gebruikt, regelmatig controleert of alles goed gaat, en zorgt dat je team blijft leren over nieuwe ontwikkelingen. Maar het betekent ook dat je weet welke ethische normen de aanbieders van de gebruikte AI-tools in acht nemen.
Daarnaast kun je een werkgroep of adviesraad Ethiek oprichten die er specifiek op toeziet of AI op een goede manier wordt gebruikt. Deze groep experts houdt in de gaten of alles volgens de regels gebeurt, bekijkt of nieuwe AI-tools geschikt zijn, maakt duidelijke afspraken over wat wel en niet kan en helpt bij lastige vragen die ontstaan als werknemers AI gebruiken.
Tot slot moeten techbedrijven en juridische en financiële professionals samenwerken om AI-tools te maken die echt werken in de praktijk. Door cocreatie met klanten ontwikkelt Wolters Kluwer AI-tools die precies de toegevoegde waarde bieden die professionals nodig hebben. Hierbij nemen we zowel technische als ethische aspecten in acht. Privacy en transparantie krijgen bovendien expliciete aandacht. AI moet immers een hulpmiddel zijn dat je werk beter maakt, geen systeem dat alles zelf bepaalt.
De weg vooruit: AI met een menselijke touch
Hoe kun je slimme technologie gebruiken en tegelijk trouw blijven aan je professionele waarden? Het goede nieuws is dat het geen kwestie is van kiezen tussen het een of het ander. AI-tools moeten niet alleen efficiënt zijn, maar ook begrijpen wat jij en je cliënten nodig hebben. Wij zien ethiek niet als een rem op vooruitgang, maar als een kompas dat ons helpt betere oplossingen te ontwikkelen.
