Ochrona zbiorowych interesów konsumentów w zakresie usług płatniczych
prof. dr hab. Robert Stefanicki
Autor jest profesorem zwyczajnym w Instytucie Prawa Cywilnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
Ochrona zbiorowych interesów konsumentów w zakresie usług płatniczych
Powinności informacyjne, spoczywające na przedsiębiorcach w umowach zawieranych z konsumentem, stanowią podstawowy mechanizm ochrony słabszej strony. Szczególnie rozbudowane obowiązki w tym zakresie dotyczą świadczenia usług finansowych. Z reguły charakteryzuje je duża złożoność i problemy ze zrozumieniem zawieranego kontraktu. W celu przeciwdziałania skutkom występującej asymetrii informacyjnej powinności informacyjne dotyczą każdego etapu kontraktowania i wdrażania umowy. O jakości rzeczywistych standardów przesądza przede wszystkim skuteczność stosowanych sankcji za ich niedopełnienie. Ważne miejsce w całokształcie tych mechanizmów odgrywają instrumenty prawa publicznego, ukierunkowane na ochronę interesów zbiorowych konsumentów. O tym, że są one nagminnie naruszane, świadczą wyniki raportów UOKiK oraz działania podejmowane z urzędu przez Prezesa UOKiK w celu likwidacji niekorzystnych zjawisk w obrocie.
Słowa kluczowe: umowy zawierane na odległość, zbiorowe interesy konsumentów, decyzje Prezesa UOKiK, istota informacji, prakseologia prawa
Protection of collective consumer interests in the area of payment services
The information duties of entrepreneurs in case of contracts concluded with consumers are the basic mechanism of protection of the weaker party. In this context, particularly extensive duties apply in case of providing financial services. As a rule, they are highly complex and there are problems with understanding the contract entered into. In order to counteract the consequences of the asymmetry of information, the information duties apply at every stage of entering into and performing the contract. The quality of the existing standards is determined mainly by the effectiveness of sanctions applied when standards are not met. An important place in the system of such mechanisms belongs to public law instruments that aim to protect collective consumer interests. The commonplace character of violations of these interests is confirmed by the results of reports of the Competition and Consumer Protection Office and measures taken by the Office’s President motu proprio to eliminate the harmful phenomena affecting trade.
Keywords: remote contracts, collective consumer interests, decisions of the President of the Competition and Consumer Protection Office, essence of information, praxeology of law
Bibliografia:
Bajor B. [w:] B. Bajor, J. Byrski, A. Zalcewicz, Ustawa o usługach płatniczych. Komentarz, LEX 2017.
Czerwińska B., Elektroniczne doręczenia w postępowaniu administracyjnym, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2017/3771.
Gill A., Swora M., Decyzja zobowiązująca jako metoda rozwiązywania sporów w postępowaniu przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2005/3.
Górecka K., Ochrona konsumenta usług bankowych jako słabszej strony stosunku prawnego na przykładzie wybranych uprawnień [w:] Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, red. M. Boratyńska, Warszawa 2015.
Grabowski M., Ustawa o usługach płatniczych, Warszawa 2012.
Herrera Petrus C., Comentario a la Sentencia del Tribunal de Justicia de la Unión Europea de 19 de septiembre de 2013 (Sala Primera), CHS Tour Services GmbH v. Team 4 Travel GmbH (asunto C-435/11), Actas de derecho industrial y derecho de autor, tomo 34, 2013-2014.
Horak M., Irreführungsverbot gilt auch ohne Verstoß gegen berufliche Sorgfaltspflichten, Ecolex 2013/11.
Howells G., Twigg-Flesner Ch., Wilhelmsson T., Rethinking EU Consumer Law, Routledge 2017.
Katner W.J., Rozważania nad zakresem oraz treścią prawa gospodarczego i handlowego w Polsce [w:] Studia z prawa prywatnego gospodarczego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora I. Weissa, Kraków 2003.
Machnikowski P., Prawne instrumenty ochrony zaufania przy zawieraniu umów, Wrocław 2010.
Mańko R., Prawo prywatne w Unii Europejskiej: perspektywy na przyszłość, Warszawa 2004.
Miąsik D. [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. T. Skoczny, Warszawa 2009.
Miąsik D. [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. T. Skoczny, Warszawa 2014.
Namysłowska M., Piszcz A. (red.) [w:] Ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 5.8.2015 r. Komentarz, Warszawa 2016.
Nihoul P., Delforge C., Arrêt CHS Tour: pour être interdites, les pratiques commerciales induisant en erreur les consommateurs doivent-elles être contraires à la diligence professionnelle?, European Consumer Law Journal / Revue européenne de droit de la consommation, Larcier 2014.
Pacak M., Usługi płatnicze. Komentarz, LEX 2014.
Sieradzka M. [w:] K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014.
Sieradzka M., Wzorzec przeciętnego konsumenta jako punkt odniesienia przy dokonywaniu oceny nieuczciwości praktyki rynkowej. Glosa do wyroku SN z dnia 4 marca 2014 r. III SK 34/13, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2014/6(3).
Stefanicki R. (red.) [w:] Aktualne tendencje w prawie konsumenckim, Wrocław 2010.
Stefanicki R., Ograniczone kompetencje krajowych organów regulacyjnych w obszarze świadczenia usług łączności elektronicznej, „Prawo Mediów Elektronicznych” 2015/2.
Stefanicki R., Prywatnoprawne środki dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Warszawa 2014.
Stefanicki R., Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz, Warszawa 2009.
Szydło M., Publicznoprawna ochrona zbiorowych interesów konsumentów, „Monitor Prawniczy” 2004/17.
Tereszkiewicz P., Obowiązki informacyjne w umowach o usługi finansowe, Warszawa 2015.
prof. dr hab. Eugeniusz Kowalewski
Autor jest kierownikiem Katedry Prawa Ubezpieczeniowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
dr Michał P. Ziemiak
Autor jest asystentem w Katedrze Prawa Ubezpieczeniowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz radcą prawnym
W sprawie wykładni art. 8 ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym
Ustawa z 5.08.2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym umożliwiła klientom zakładów ubezpieczeń składanie reklamacji dotyczących świadczonych przez nie usług. W razie nieudzielenia odpowiedzi na reklamację w przewidzianym na to terminie, reklamację taką uznaje się za rozpatrzoną zgodnie z wolą klienta (art. 8 ustawy). Rozwiązanie to już na etapie tworzenia ustawy reklamacyjnej budziło kontrowersje, zaś po jej wejściu w życie stało się źródłem sporów w doktrynie i rozbieżności w judykaturze. Celem niniejszego artykułu jest analiza wskazanego problemu, a także próba wskazania prawidłowej wykładni art. 8. Autorzy w swych rozważaniach odwołują się nie tylko do piśmiennictwa oraz orzeczeń sądowych, ale także do stanowiska zajętego w powyższym zakresie przez Rzecznika Finansowego oraz Sąd Najwyższy.
Słowa kluczowe: reklamacje, Rzecznik Finansowy, podmioty rynku finansowego, Sąd Najwyższy
On the interpretation of Art. 8 of the Act on Examining Customer Complaints by Financial Market Entities and on the Financial Ombudsman
The Act of 5 August 2015 on Examining Customer Complaints by Financial Market Entities and on the Financial Ombudsman enabled insurers’ customers to file complaints concerning the services provided by insurers. If no response is given to the customer complaint within the prescribed time limit, the complaint is considered resolved in the customer’s favour (Art. 8 of the Act). This solution gave rise to controversies as early as at the stage of drafting the ‘complaint bill’. When it became law, it started to provoke disputes in literature and discrepancies in case law. The aim of this paper is to analyse the aforementioned problem and to attempt to provide the correct interpretation of Art. 8. The authors, in their reflections, make references not only to subject literature and court judgments, but also to the opinions expressed in this area by the Financial Ombudsman and the Supreme Court.
Keywords: customer complaints, Financial Ombudsman, financial market entities, Supreme Court
Bibliografia:
Bronisz B., Ustawa o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o rzeczniku finansowym, „Monitor Prawa Bankowego” 2016/3.
Cybula P., Usługi turystyczne. Komentarz, LEX 2012.
Czech T., Konsekwencje nierozpatrzenia reklamacji klienta instytucji finansowej w wymaganym terminie, „Monitor Prawa Bankowego” 2016/4.
Czech T., Odpowiedź przedsiębiorcy na reklamację konsumenta, Temidium 2017, https://www.temidium.pl/artykul/odpowiedz_przedsiebiorcy_na_reklamacje_konsumenta-3741.html (dostęp: 14.09.2018 r.).
Czech T., Prawa konsumenta. Komentarz, LEX 2017.
Janeta J. [w:] Ustawa o prawach konsumenta. Komentarz, red. D. Lubasz, M. Namysłowska, LEX 2015.
Kawałek K. [w:] Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, red. M. Rogalski, LEX 2010.
Kowalewski E., Ziemiak M.P., Ustawa reklamacyjna a obrót ubezpieczeniowy [część I], „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2015/3.
Krasuski J.A., Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, LEX 2017.
Magoń K., Ochrona klienta usług finansowych w świetle ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym – zagadnienia wybrane [w:] Ochrona klienta na rynku usług finansowych w świetle aktualnych problemów i regulacji prawnych, red. E. Rutkowska-Tomaszewska, Legalis 2017.
Maśniak D., Znaczenie ustawowych zasad wnoszenia reklamacji i powołania Rzecznika Finansowego dla rynku ubezpieczeniowego, „Prawo Asekuracyjne” 2015/4.
Młynarski T., Kilka uwag o pojęciu klienta podmiotu rynku finansowego, „Prawo Asekuracyjne” 2018/1.
Pyziak-Szafnicka M., Przerwanie biegu przedawnienia przez uznanie, „Rejent” 1993/9.
Pyziak-Szafnicka M., Uznanie długu, Warszawa 1996.
Ryskalczyk M. [w:] Ustawa o dystrybucji ubezpieczeń. Komentarz, red. P. Czublun, Legalis 2018.
Stefanicki R., Kilka uwag na temat ustawy o rozpatrywaniu reklamacji, „Radca Prawny” 2016/3.
Swora M., Zimmer J. [w:] Prawo energetyczne, t. 1, Komentarz do art. 1–11s, red. Z. Muras, M. Swora, LEX 2016.
Trzaskowski R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 4, Zobowiązania. Część szczegółowa, red. J. Gudowski, LEX 2017.
Tulibacka M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2018.
Urbańczyk A. [w:] Nowe zasady dystrybucji ubezpieczeń, red. J. Pokrzywniak, Warszawa 2018.
dr hab. Grzegorz Kozieł
Autor jest adiunktem w Instytucie Prawa Cywilnego, w Katedrze Prawa Gospodarczego i Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Transgraniczne przeniesienie siedziby spółki a zaistnienie przesłanki jej rozwiązania – uwagi de lege lata oraz de lege ferenda
W opracowaniu przedstawiono niejednolitą regulację konsekwencji prawnych przeniesienia siedzib polskich spółek handlowych za granicę w obszarze przesłanek rozwiązania spółki, zarówno w istniejących unormowaniach, jak i w aktualnych projektach regulacji odnoszących się do tzw. prostej spółki akcyjnej. Analiza tych unormowań prowadzi do wniosku, że zgodnie z art. 58 § 1 k.s.h. w zw. z art. 89, 103 k.s.h. i art. 148 k.s.h. przeniesienie siedzib handlowych spółek osobowych za granicę nie stanowi przesłanek ich rozwiązania, odmiennie niż – w świetle jedynie gramatycznej wykładni przepisów art. 270 pkt 2 i art. 459 pkt 2 k.s.h. – przeniesienie siedzib spółek kapitałowych. Natomiast w projekcie art. 300118 § 1 pkt 2 k.s.h. proponuje się, aby uchwała zgromadzenia akcjonariuszy o przeniesieniu siedziby prostej spółki akcyjnej za granicę, do innego państwa – strony Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) (o ile prawo tego państwa to dopuszcza) nie stanowiła przesłanki rozwiązania tej spółki. W związku z tym w opracowaniu zaproponowano dynamiczną wykładnię istniejących przepisów dotyczących spółek kapitałowych w kierunku uwzględniającym aktualne orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości w analizowanym obszarze, istnienie Unii Europejskiej, EOG i funkcjonowanie w ich ramach Rzeczypospolitej Polskiej, a także sformułowano oceny projektowanych rozwiązań dotyczących tzw. prostej spółki akcyjnej, jak również określone uwagi o charakterze de lege ferenda.
Słowa kluczowe: przeniesienie siedziby spółki handlowej za granicę, przesłanki rozwiązania spółki handlowej, przesłanki rozwiązania tzw. prostej spółki akcyjnej
Cross-border transfer of a registered office and the appearance of a reason for winding the company/partnership up – selected remarks about existing and desired laws
The paper presents the non- uniform regulation of the legal consequences of transferring registered offices of Polish commercial companies/partnerships abroad in the area of reasons for winding up a company/partnership, both in the existing provisions and in in the current drafts of provisions concerning the so-called simple joint-stock company. An analysis of these provisions leads to the conclusion that, pursuant to Art. 58(1) of the Code of Commercial Partnerships and Companies [CCPC] in conjunction with Art. 89, 103 and 148 CCPC, the transfer of registered offices of commercial partnerships abroad is not a reason for winding them up, unlike – in the light of a purely grammatical interpretation of Art. 270(2) and Art. 459(2) CCPC – the transfer of registered offices of companies. Meanwhile in the bill, in Art. 300118(1)(2) CCPC it is suggested that the resolution of the general meeting in the matter of transferring the registered office of a simple joint-stock company abroad, to another state-party of the European Economic Area (EEA) (if the law of that state so permits) should not be a reason for winding up such a company. Consequently, the paper suggests a dynamic interpretation of the existing provisions on companies in a direction that respects the current case law of the Court of Justice in the area in point, the existence of the European Union, the EEA, and the functioning of the Republic of Poland within their structures, assessments of the drafted solutions concerning the so-called simple joint-stock company, as well as certain de lege ferenda remarks.
Keywords: transfer of the registered office of a commercial company/partnership abroad, reasons for winding up a commercial company/partnership, reasons for winding up the so-called simple joint-stock company
Bibliografia:
Kołodziej T., Transgraniczne przekształcenie spółki w prawie polskim na tle wyroku TS w sprawie VALE, cz. II, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014/3.
Kozieł G., Dopuszczalność i zasady przeniesienia siedziby statutowej polskiej spółki handlowej do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 25.10.2017 r., C-106/16, Polbud-Wykonawstwo sp. z o.o., „Europejski Przegląd Sądowy” 2018/2.
Mataczyński M., Saczywko M., Transgraniczne przeniesienie siedziby zagranicznej spółki handlowej do Polski, „Przegląd Prawa Handlowego” 2015/1.
Mataczyński M., Transgraniczne przeniesienie siedziby statutowej polskiej spółki handlowej za granicę, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2013, t. 13.
Napierała J., Przekształcenie spółki zagranicznej w spółkę krajową w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie VALE, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 2013/1.
Napierała J., Transgraniczne przeniesienie siedziby spółki w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Cartesio, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2009/2.
Opalski A., Swoboda osiedlania się spółek w świetle wyroku z sprawie Cartesio, „Państwo i Prawo” 2009/8.
Oplustil K., Transgraniczne przekształcenie i podział spółki w świetle prawa europejskiego i polskiego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2014/1.
Rzucidło J., Zasada pierwszeństwa prawa unijnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych [w:] Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP, red. M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Wrocław 2015.
dr Łukasz Kułaga
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz starszym ekspertem w Departamencie Prawno-Traktatowym Ministerstwa Spraw Zagranicznych
Koncepcja wielostronnego trybunału inwestycyjnego – wyzwania i perspektywy
Koncepcja ustanowienia wielostronnego trybunału inwestycyjnego stanowi nowatorski projekt Unii Europejskiej w zakresie transformacji procedury rozwiązywania sporów typu inwestor zagraniczny przeciwko państwu (ang. Investor-State Dispute Settlement – ISDS), która generuje coraz większe protesty ze strony państw i organizacji pozarządowych. W rezultacie wielostronny trybunał inwestycyjny ma zastąpić istniejące w traktatach dwustronnych mechanizmy ISDS. Projekt ten stanowi pierwszą od prawie dwóch dekad znaczącą inicjatywę utworzenia instrumentu wielostronnego w prawie inwestycyjnym – obszarze prawa międzynarodowego, w którym, jak dotąd, rozwiązania tego rodzaju nie spotykały się ze znaczącym poparciem. Co więcej, największym wyzwaniem dla tej inicjatywy może okazać się gotowość akceptacji nowego rozwiązania w porządku wewnętrznym, w tym przypadku w UE. Ewentualne uznanie przez Trybunał Sprawiedliwości zreformowanego mechanizmu rozwiązywania sporów typu inwestor zagraniczny przeciwko państwu zawartego w umowie CETA za sprzeczny z prawem UE może istotnie utrudnić, jeśli nie zupełnie pogrzebać, kontynuowanie propagowania omawianej inicjatywy przez UE i jej państwa członkowskie.
Słowa kluczowe: arbitraż inwestycyjny, wielostronny trybunał inwestycyjny, ISDS, system sądów inwestycyjnych, BITy
The concept of a multilateral investment court: challenges and prospects
The concept of establishing a multilateral investment court is an innovative project of the European Union in the field of transforming the procedure of resolving disputes between foreign investors and states (Investor-State Dispute Settlement – ISDS), which has been generating increasingly strong protests among states and non-governmental organisations. As a result, a multilateral investment court is to replace the ISDS mechanisms, provided for in bilateral treaties. This project is the first in nearly two decades significant initiative to establish a multilateral instrument in investment law. In this area of international law, solutions of this kind have not so far met with much support. Moreover, what may prove the biggest challenge for the initiative is the readiness to accept the new solution in the internal order, in this case in the EU. The possible recognition by the Court of Justice of the reformed mechanism of investor-state dispute settlement provided for in the CETA as contrary to EU law may render significantly more difficult – if not thwart completely – the continued propagation of the initiative in question by the EU and its Member States.
Keywords: investment arbitration, multilateral investment court, ISDS, investment court system, BITs
Bibliografia:
Behn D., Legitimacy, evolution, and growth in investment treaty arbitration: Empirically evaluating the state-of-the-art, „Georgetown Journal of International Law” 2015, vol. 46.
Calamita N.J., The (In)Compatibility of Appellate Mechanisms with Existing Instruments of the Investment Treaty Regime, 6.04.2017 r., https://www.ssrn.com/en/, s. 35 (dostęp: 3.09.2018 r.).
Dziurda M., Wpływ umów BIT na suwerenność państw, „Przegląd Prawa Handlowego” 2013/12.
van Harten G., Investment Treaty Arbitration and Public Law, Oxford 2007.
Kaufmann-Kohler G., Potestà M., Can the Mauritius Convention serve as a model for the reform of investor-State arbitration in connection with the introduction of a permanent investment tribunal or an appeal mechanism?, Analysis and roadmap, s. 4, www.uncitral.org/pdf/english/CIDS_Research_Paper_Mauritius.pdf (dostęp: 3.09.2018 r.).
Kułaga Ł., Międzynarodowy arbitraż inwestycyjny z perspektywy zasady rządów prawa [w:] Arbitraż w prawie międzynarodowym, red. C. Mik, Warszawa 2014.
Kułaga Ł., Ochrona praw człowieka w międzynarodowym arbitrażu inwestycyjnym, „Forum Prawnicze” 2014/1.
Kułaga Ł., Traktowanie sprawiedliwe i słuszne a minimalny standard traktowania w międzynarodowym prawie inwestycyjnym, Warszawa 2016.
Kułaga Ł., Unia Europejska a zmiana paradygmatu w międzynarodowym prawie inwestycyjnym, „Europejski Przegląd Sądowy” 2017/4.
Kułaga Ł., W kierunku zmiany paradygmatu międzynarodowych porozumień inwestycyjnych, „Forum Prawnicze” 2016/5(37).
Langford M., Behn D., Hilleren Lie R., The Revolving Door in International Investment Arbitration, „Journal of International Economic Law” 2017, vol. 20.
Lee J., Introduction of an Appellate Review Mechanism for International Investment Disputes: Expected Benefits and Remaining Tasks [w:] Reshaping the Investor-State Dispute Settlement System, red. J.E. Kalicki, A. Joubin-Bret, Leiden–Boston 2015.
Menkes J., Słok-Wódkowska A., ISDS and the TTIP – A Polish Perspective [w:] The Impact of the Transatlantic Trade and Investment Partnership on International Cooperation, red. E. Czarny, A. Kuźnar, J. Menkes, Frankfurt 2017.
Menkes J., System Sądu Inwestycyjnego w kontekście polskiej debaty na temat Umowy handlowej między Unią Europejską i Kanadą (CETA) i Transatlantyckiego Partnerstwa w dziedzinie Handlu i Inwestycji (TTIP), https://ec.europa.eu/poland/news/170105_menkes_pl (dostęp: 3.09.2018 r.).
Menkes M., Arbitraż inwestycyjny w Transatlantyckim Partnerstwie w Dziedzinie Handlu i Inwestycji, „Państwo i Prawo” 2017/2.
Morawska E., Zagadnienia praw człowieka w międzynarodowym arbitrażu inwestycyjnym [w:] Arbitraż w prawie międzynarodowym, red. C. Mik, Warszawa 2014.
Muchlinski P., Multinational Enterprises and the Law, Oxford 2007.
Reinisch A., Will the EU’s Proposal Concerning an Investment Court System for CETA and TTIP Lead to Enforceable Awards? – The Limits of Modifying the ICSID Convention and the Nature of Investment Arbitration, „Journal of International Economic Law” 2016, vol. 19.
Roberts A., Would a Multilateral Investment Court be Biased? Shifting to a treaty party framework of analysis, 28.04.2017 r., https://www.ejiltalk.org/would-a-multilateral-investment-court-be-biased-shifting-to-a-treaty-party-framework-of-analysis/ (dostęp: 3.09.2018 r.).
Słok-Wódkowska M., Więcej przejrzystości w umowach handlowych UE, 21.9.2017 r., http://przegladpm.blogspot.com/2017/09/wiecej-przejrzystosci-w-umowach.html (dostęp: 3.09.2018 r.).
Strzępka K., Belgia wystąpiła do unijnego Trybunału w sprawie umowy CETA, 6.09.2017, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Belgia-wystapila-do-unijnego-Trybunalu-w-sprawie-umowy-CETA-4003696.html (dostęp: 3.09.2018 r.).
Świątkowski M., CETA – rewolucja również w arbitrażu inwestycyjnym, „Przegląd Prawa Handlowego” 2017/1.
dr Marcin Marszałek
Autor jest wykładowcą w Katedrze Prawa Gospodarczego i Handlowego WSPiA – Rzeszowskiej Szkoły Wyższej oraz radcą prawnym
Zespół uprawnień do energii lub paliwa gazowego w stosunku zobowiązaniowym
Wiązka uprawnień do energii lub paliwa gazowego jest zawiera się w prawie własności. Jednak zasadniczy cel tego prawa polega na uzyskaniu dostępu do energii lub paliwa gazowego, czyli możności skorzystania z nich, a efektywne zawładnięcie ich własnością jest już tylko następstwem wykonania tego prawa. Uprawniony nie ma obowiązku wykonywania swojego prawa podmiotowego, chociaż w stosunkach dwustronnie profesjonalnych nieodebranie w określnej jednostce czasu uzgodnionej ilości energii elektrycznej lub paliwa gazowego może być obwarowane zastrzeżoną na ten wypadek karą umowną. W ujęciu cywilnoprawnym prawo do energii elektrycznej, energii cieplnej (ciepła) i paliwa gazowego można zdefiniować jako ekspektatywę własności energii lub paliwa gazowego (a dopiero następczo – własność tego dobra) oraz usługi związane z dostarczeniem tego dobra odbiorcy, z którymi skorelowany jest obowiązek dostawcy lub dostawców (przedsiębiorstw energetycznych) pozostawania w gotowości do świadczenia energii lub paliwa gazowego inicjowanego przez odbiorcę (uruchamiającego pobór) oraz do ich przewłaszczenia na odbiorcę, a także świadczenie usług w celu ich dostarczenia. Stąd prawo do energii lub paliwa gazowego tworzy w stosunku zobowiązaniowym funkcjonalnie związany ze sobą kompleks (zespół) uprawnień odbiorcy.
Słowa kluczowe: prawo handlowe, publiczne prawo gospodarcze, prawo energetyczne
Set of rights to energy or gas fuel in a relationship of obligation
A set of rights to energy or gas fuel is an element of ownership right. But the essential aim of this right consists in obtaining access to energy or gas fuel, that is, the possibility of using them, while the effective taking possession of them is just a consequence of exercising this right. The rightholder does not have an obligation to exercise its legal right, though in bilateral professional relations failure to consume, within a unit of time, the agreed amount of electrical energy or gas fuel may trigger a contractual penalty stipulated for such cases. From a civil law perspective, the right to electrical energy, heat energy (heat), and gas fuel may be defined as an expectation of ownership of energy or gas fuel (and only subsequently as ownership of such goods) and the services relating to the provision of such goods, with which the obligation of the supplier or suppliers (energy companies) is correlated: they have an obligation to remain ready to supply energy or gas fuel when such supply is initiated by the recipient (energy customer) and to transfer their ownership to the recipient, as well as to provide services in order to supply the same. Hence the right to energy or gas fuel creates in a relationship of obligation a complex (set) of rights of the recipient, which rights are functionally interrelated.
Keywords: commercial law, public economic law, energy law
Bibliografia:
Banaszczyk Z. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2015.
Brzozowski A., Umowa o dzieło [w:] System prawa prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2011.
Dybowski T., Pyrzyńska A., Świadczenie [w:] System prawa prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. E. Łętowska, Warszawa 2006.
Frąckowiak J.K., Energia, Warszawa 1971.
Gniewek E., Prawo rzeczowe, Warszawa 2012.
Gołaczyński J., Posiadanie [w:] System prawa prywatnego, t. 4, Prawo rzeczowe, red. E. Gniewek, Warszawa 2007.
Grzybowski S., Przedmioty stosunków cywilnoprawnych [w:] System prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum, Warszawa 1985.
Katner W.J., Energie, gazy i paliwa [w:] System prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
Katner W.J., Sprzedaż [w:] System prawa prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2011.
Machnikowski P., Ogólne wiadomości o prawie rzeczowym [w:] System prawa prywatnego, t. 3, Prawo rzeczowe, red. E. Gniewek, Warszawa 2013.
Marszałek M., Swoboda działalności gospodarczej wytwórcy-sprzedawcy energii elektrycznej, Warszawa 2015.
Pierzchalska B. (red.), Encyklopedia fizyki, t. 1, Warszawa 1972.
Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2004.
Stelmachowski A., Przeniesienie własności rzeczy ruchomych [w:] System prawa prywatnego, t. 3, Prawo rzeczowe, red. T. Dybowski, Warszawa 2007.
Stelmachowski A., Treść i wykonywanie prawa własności [w:] System prawa prywatnego, t. 3, Prawo rzeczowe, red. T. Dybowski, Warszawa 2007.
Walaszek-Pyzioł A., Umowy nienazwane w działalności energetycznej [w:] System prawa prywatnego, t. 9, Prawo zobowiązań – umowy nienazwane, red. W.J. Katner, Warszawa 2010.
Zalewski W., Glosa do postanowienie SN z 9.06.2006 r., I KZP 14/06, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2007/1.
dr Grzegorz Suliński
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Gospodarczego Prywatnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Spółka jawna jako strona postępowania administracyjnego – wybrane aspekty z zakresu reprezentacji spółki
Spółka jawna to spółka osobowa prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą. Prowadząc działalność gospodarczą bierze zatem udział także w postępowaniach administracyjnych. Skuteczność podejmowanych przez nią w toku tych postępowań czynności uzależniona jest od zachowania należytego sposobu reprezentacji. Opracowanie przedstawia możliwe trudności na gruncie reprezentacji spółki jawnej oraz podejmuje próbę wskazania rozwiązania sytuacji, w których spółka – z uwagi na konflikt wspólników – nie może składać skutecznych oświadczeń woli.
Słowa kluczowe: spółka jawna, reprezentacja spółki jawnej, postępowanie administracyjne, kurator spółki jawnej
A general partnership as a party to administrative proceedings: selected aspects of partnership representation
A general partnership is a partnership doing business under its own name. Therefore, by virtue of pursuing business activity, it also takes part in administrative proceedings. The efficiency of acts taken by the partnership during such proceedings depends on using the proper manner of representation. The paper presents the possible difficulties in the area of representation of a general partnership and attempts to identify a solution in a situation when – due to a conflict between the partners - the partnership cannot make effective declarations of intent.
Keywords: general partnership, representation of a general partnership, administrative proceedings, curator of a general partnership
Bibliografia:
Borkowski J. [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011.
Doliwa A. [w:] Prawo gospodarcze prywatne, red. T. Mróz, M. Stec, Warszawa 2009.
Kiełkowski T. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. H. Knysiak-Molczyk, Warszawa 2015.
Kruczalak-Jankowska J., Ujawnianie ograniczenia sposobu reprezentacji spółek handlowych w rejestrze przedsiębiorców KRS a zasada pewności i bezpieczeństwa obrotu [w:] Prawo handlowe XXI Wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa profesora Józefa Okolskiego, red. M. Modrzejewska, Warszawa 2010.
Małysa-Sulińska K., Suliński G. [w:] Zdolność administracyjnoprawna spółek osobowych prawa handlowego. Samorządowe Kolegia Odwoławcze jako gwarant prawa do dobrej administracji, red. K. Sieniawska, Warszawa 2009.
Nita-Jagielski G. [w:] J. Bieniak i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2015.
Pyzioł W. [w:] W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss, Prawo spółek, Warszawa 2014.
Rodzynkiewicz M., Kodeks spółek handlowych, Warszawa 2009.
Romańska M. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. H. Knysiak-Molczyk, Warszawa 2015.
Sołtysiński S. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 1, Przepisy ogólne. Spółki osobowe. Komentarz do artykułów 1–150, Warszawa 2012.
Strzępka J., Zielińska E. [w:] J. Strzępka (red.) Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2015.
Wojciech Nowosad
Autor jest prawnikiem w kancelarii Noerr Biedecki sp. k. oraz doktorantem w Instytucie Prawa Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego
Nowe rozporządzenie prospektowe – analiza wybranych zmian legislacyjnych
Artykuł przedstawia wybrane zmiany legislacyjne związane z uchwaleniem oraz wejściem w życie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1129 z 14.06.2017 r. w sprawie prospektu, który ma być publikowany w związku z ofertą publiczną papierów wartościowych lub dopuszczeniem ich do obrotu na rynku regulowanym oraz uchylenia dyrektywy 2003/71/WE. Analizie poddane zostały istotne elementy nowego aktu prawnego, tj. zmiana formy regulacji z dyrektywy na rozporządzenie, a także nowe typy prospektów emisyjnych (prospekt UE na rzecz rozwoju oraz instytucja uniwersalnego dokumentu rejestracyjnego) oraz zmienione progi wyłączeń, od których aktualizuje się obowiązek prospektowy, zarówno w odniesieniu do ofert publicznych, jak i dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu na rynku regulowanym. W artykule wskazane zostały potencjalne szanse i możliwości, jakie oferuje emitentom nowe rozporządzenie prospektowe, w szczególności w zakresie wprowadzonych zmian, a także mankamenty nowej regulacji, odnoszące się przede wszystkim do wyboru formy regulacji.
Słowa kluczowe: prospekt emisyjny, oferta publiczna, dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym
The new Prospectus Regulation: an analysis of selected legislative amendments
The article presents selected legislative amendments connected with the adoption and entry into force of Regulation (EU) 2017/1129 of the European Parliament and of the Council of 14 June 2017 on the prospectus to be published when securities are offered to the public or admitted to trading on a regulated market, and repealing Directive 2003/71/EC. The analysis concerns important elements of the new legislative instrument, i.e. change of the normative form from a directive to a regulation, as well as new types of prospectuses (the EU Growth prospectus and the universal registration document) and the amended thresholds of exemptions from which the obligation to publish a prospectus arises, both with respect to public offerings and admission of securities to trading on a regulated market. The article indicates the potential changes and possibilities that the new Prospectus Regulation offers issuers, in particular with regard to the introduced changes, as well as the shortcomings of the new regulation, relating first of all to the chosen normative form.
Keywords: prospectus, public offering, admission to trading on a regulated market
Bibliografia:
Barcz J. [w:] Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe. Prawo materialne i polityki, red. J. Barcz, Warszawa 2006.
Chłopecki A., Dyl M., Ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych. Komentarz, Warszawa 2014.
Kuźnicka M., Marczuk M., Ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych [w:] Prawo rynku kapitałowego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda, Warszawa 2014.
Pietkiewicz M., Crowdfunding a regulacje prawa rynków kapitałowych, http://www.codozasady.pl/crowdfunding-a-regulacje-prawa-rynkow-kapitalowych (dostęp: 29.08.2018 r.).
Sójka T., Obowiązki informacyjne spółek publicznych i odpowiedzialność cywilna za ich naruszenie, Warszawa 2008.
dr Tomasz Szczurowski
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Gospodarczego Prywatnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz sędzią Sądu Okręgowego w Warszawie
Nowa regulacja postępowania rejestrowego
W ostatnim okresie istotnym modyfikacjom poddawane są nie tylko przepisy Kodeksu spółek handlowych, ale również regulujące tzw. prawne otoczenie przedsiębiorców. W krótkiej wypowiedzi nie jest możliwe skomentowanie wszystkich wprowadzonych w tym zakresie zmian. Przedmiotem niniejszego artykułu jest nowelizacja ustawy z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, która bezpośrednio rzutuje na stosowanie Kodeksu spółek handlowych.
Słowa kluczowe: Krajowy Rejestr Sądowy, postępowanie rejestrowe
New regulation of registration proceedings
Recently, there have been considerable modifications of not only the Code of Commercial Partnerships and Companies, but also the provisions regulating the so-called legal environment of entrepreneurs. It is impossible to comment on all the amendments in this area in a short paper. This article focuses on amendments to the Act of 20 August 1997 on the National Court Register, which directly affects the application of the Code of Commercial Partnerships and Companies.
Keywords: National Court Register, registration proceedings
Paweł Ochmann
Autor jest doktorantem w Katedrze Prawa Gospodarczego Prywatnego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz aplikantem adwokackim w Izbie Adwokackiej w Krakowie
Charakter sankcji nieważności wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych
Zaskarżanie uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych stanowi przedmiot kompleksowej regulacji Kodeksu spółek handlowych. Pomimo operowania przez Kodeks spółek handlowych pojęciami „stwierdzenie nieważności” i „uchylenie uchwały” jurydyczna koncepcja sankcji aktualizowanych przy pomocy tych powództw nie jest w pełni klarowna. Celem niniejszego artykułu jest analiza konstrukcji dogmatycznej sankcji wadliwości uchwał zgromadzeń wspólników i walnych zgromadzeń akcjonariuszy oraz odpowiedzenie na pytanie, w jakim stopniu odpowiada ona modelowym konstrukcjom nieważności w prawie cywilnym. W tym celu wyartykułowane zostały elementy charakterystyczne sankcji uruchamianej za pomocą powództwa o stwierdzenie nieważności, aby następnie skonfrontować je z nieważnością w prawie cywilnym i prawie spółek. Przeprowadzone rozważania prowadzą do wniosków, że o ile przy powództwie o uchylenie możliwe jest dostrzeżenie nawiązania przez Kodeks spółek handlowych do konstrukcji wzruszalności, o tyle przy powództwie o stwierdzenie nieważności dostrzec można zarówno elementy nieważności bezwzględnej, jak i nieważności względnej. Czyni to sankcję nieważności uchwały sprzecznej z prawem sankcją autonomiczną, o charakterze hybrydowym, którą można by umiejscowić pomiędzy klasyczną nieważnością bezwzględną a modelową konstrukcją nieważności względnej.
Słowa kluczowe: uchwała zgromadzenia wspólników, walne zgromadzenie akcjonariuszy, zaskarżanie uchwał, wadliwość uchwał, sankcja nieważności
The legal nature of the sanction of invalidity of wrong companies' resolutions
Challenging of resolutions of companies is regulated extensively by Polish Code of Commercial Companies (KSH). Although KSH uses the term 'declaration of invalidity' and 'annulment' of a resolution it is not quite clear what sort of sanction they mean. The purpose of the paper is to analyze the juridical construction of the sanction of the faulty resolutions of capital companies' assemblies and to clarify to what extent the sanction is consistent with the general paradigm of invalidity in civil law. In order to reach the purpose the distinctive characteristics of sanctions triggered by an action for declaration of invalidity and an action for annulment of a resolution would be aggregated and scrutinized. Subsequently they are confronted with the general model of invalidity in private law and idiosyncrasy of invalidity in company law. Conducted considerations lead to the conclusion that the sanction triggered by an action for declaration of invalidity is not consistent with any model of invalidity familiar in civil law. It is neither invalidity from article 58 of Polish Civil Code (absolute invalidity), nor other sort of invalidity known in civil law (like for instance rescission due to a mistake, so called 'relative invalidity'). While the sanction triggered by an action for annulment suits the construction of relative invalidity, the sanction triggered by an action for declaration of invalidity does not correspond to any clear dogmatic construction. Therefore it is justified to call the sanction as 'hybrid' or autonomous, having features both of absolute invalidity and of relative invalidity.
Keywords: general meeting resolution, general meeting, challenging resolutions, deficient resolutions, sanction of invalidity
Bibliografia:
Dumkiewicz M., Odpowiedzialność odszkodowawcza za podejmowanie wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych, Warszawa 2016.
Dumkiewicz M., Zarzut nieważności uchwały w świetle art. 252 § 4 i 425 § 4 k.s.h. [w:] Kodeks spółek handlowych po 10 latach, red. J. Frąckowiak, Wrocław 2013.
Ernst U., Rachwał A., Zoll F., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2011.
Frąckowiak J., Uchwały zgromadzeń wspólników spółek kapitałowych sprzeczne z ustawą, „Przegląd Prawa Handlowego” 2007/11.
Gandor K., Konwersja nieważnych czynności prawnych, „Studia Cywilistyczne” 1963/4.
Grzybowski S. [w:] S. Grzybowski, J. Skąpski, S. Wójcik, Zarys prawa cywilnego, Warszawa 1988.
Gutowski M., Bezskuteczność czynności prawnej, Warszawa 2013.
Gutowski M., Nieważność czynności prawnej, Warszawa 2012.
Gutowski M., Sankcja nieważności na tle uchwał organów spółek kapitałowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2007/12.
Hajos-Iwańska A., Nieważność czynności prawnych w prawie spółek kapitałowych, Warszawa 2014.
Herbet A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 17A, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2015.
Jarocha A., Legitymacja do żądania stwierdzenia przez sąd nieważności uchwał zgromadzenia wspólników (akcjonariuszy), „Prawo Spółek” 2004/12.
Kidyba A., Kodeks spółek handlowych, t. 1, Komentarz do art. 1–300 k.s.h., Warszawa 2015.
Kidyba A., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1, Komentarz do art. 1–300 k.s.h., Warszawa 2011.
Koch A., Charakter sankcji wobec sprzecznych z prawem uchwał spółek kapitałowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2007/2.
Koch A., Podważanie uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych, Warszawa 2011.
Kruczalak K. (red.) [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2001.
Lewaszkiewicz-Petrykowska B. [w:] System Prawa Cywilnego, t. 1, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1985.
Łętowska E., Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 1993.
Marszałkowska-Krześ E., Uchwały zgromadzeń w spółkach kapitałowych, Warszawa 2000.
Miedziński M., Funkcjonowanie w obrocie uchwał wspólników sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Glosa do wyroku SN z 25.02.2010 r. I CSK 384/09, „Monitor Prawniczy” 2011/9.
Ochmann P., Sprzeczność uchwały spółki kapitałowej z zasadami współżycia społecznego, „Edukacja Prawnicza” 2017/2(167).
Oplustil K., Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2011.
Preussner-Zamorska J., Nieważność czynności prawnej w prawie cywilnym, Warszawa 1983.
Preussner-Zamorska J., Nieważność jako postać wadliwości czynności prawnej, Kraków 1977.
Rachwał A. [w:] System Prawa Handlowego, t. 2, Prawo spółek handlowych, red. S. Włodyka, Warszawa 2012.
Radwański Z. (red.) [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2. Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2008.
Radwański Z., Bezskuteczność czynności prawnej, Warszawa 2013.
Radwański Z., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2009.
Radwański Z., Zarys części ogólnej prawa cywilnego, Warszawa 1979.
Rodzynkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2014.
Rudnicki S. [w:] S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2011.
Safjan M. [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz do art. 1–44911, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2008.
Słotwiński S., Dobre obyczaje a zasady współżycia społecznego w świetle zaskarżalności wadliwych uchwał zgromadzenia wspólników – uwagi na tle uchwały SN z 20.12.2012 r. (III CZP 84/12), „Przegląd Prawa Handlowego” 2014/6.
Sołtysiński S. (red.) [w:] System Prawa Prywatnego, t. 17B, Prawo spółek kapitałowych, Warszawa 2010.
Sołtysiński S., Nieważne i wzruszalne uchwały zgromadzeń spółek kapitałowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2006/1.
Sołtysiński S., Popiołek W., Legitymacja czynna odwołanych członków władz spółki do zaskarżenia uchwał sprzecznych z ustawą, „Przegląd Prawa Handlowego” 2007/10.
Spyra M. [w:] System Prawa Handlowego, t. 2, Prawo spółek handlowych, red. S. Włodyka, Warszawa 2012.
Stelmachowski A., Zasada jedności prawa cywilnego (Teoria i praktyka), „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1980/2.
Szczurowski T., Wadliwość czynności prawnych spółek kapitałowych na tle sankcji kodeksu cywilnego, Warszawa 2012.
Szumański A., Specyfika nieważności czynności prawnej w prawie spółek handlowych [w:] Rozprawy z prawa cywilnego, własności intelektualnej i prawa prywatnego międzynarodowego. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Bogusławowi Gawlikowi, red. J. Pisuliński, P. Tereszkiewicz, F. Zoll, Warszawa 2012.
Szwaja J. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 3, Spółka akcyjna. Komentarz do artykułów 301–490, Warszawa 2013.
Tofel M., Nieważność uchwał na gruncie art. 252 § 1 k.s.h. i art. 425 k.s.h., „Przegląd Prawa Handlowego” 2006/8.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2001.
Zawada K., Zaskarżanie uchwał wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy [w:] Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, red. A. Nowicka, Poznań 2005.
Zbiegień-Turzańska A., Sankcje wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni, Warszawa 2012.
