Autor: Kudła Jacek
Rodzaj: linia orzecznicza
Streszczenie
W orzecznictwie sądowym można współcześnie zauważyć dwa najważniejsze odmienne poglądy dotyczące wykorzystania dowodów z wyników czynności operacyjno - rozpoznawczych. Istnieje również wiele innych stanowisk sądu związanych z wykorzystaniem czynności operacyjno – rozpoznawczych w procesie karnym w sytuacji, gdy z ich wyników zostanie przeprowadzony dowód w procesie karnym. Dotyczą one różnych aspektów tego wykorzystania, o których mowa w przedstawionej linii orzeczniczej. Wracając do dwóch zasadniczych przeciwstawnych stanowisk sądów, należy przyjąć, że: pierwsze z nich na podstawie obowiązującego przepisu art. 168a k.p.k. pozwala na przyjęcie, że normy prawne tego przepisu nie dotyczą dowodów zebranych w sposób sprzeczny z ustawą oraz nie wprowadzają one nieznanego polskiej procedurze karnej zakazu wykorzystania tzw. „owoców z zatrutego drzewa". Zatem zwolennicy tego poglądu, dalej sądy przyjmują zgodnie, że należy wszystkie dowody, nawet te pośrednio nielegalne oraz wadliwe, po pierwsze dopuścić, następnie przeprowadzić a dopiero ostatecznie sąd na tej podstawie powinien zadecydować o ich wykorzystaniu czyli o włączeniu lub nie do podstawy wyrokowania. Stanowisko odmienne dotyczy przyjęcia przez sądy, że dowód może zostać uznany za niedopuszczalny, jeżeli został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego przy jednoczesnym naruszeniu przepisów Konstytucji RP np. art. 30, 47, 49 czy 51. W takim przypadku ograniczenia ustawowe wyrażone zwrotem "wyłącznie na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego" (art. 168a k.p.k.) nie ma zastosowania. Zarówno jeden jak i drugi pogląd sądów należy zaliczyć do najwyżej merytorycznej jakości procedowania prawniczego. Współcześnie w dobie zwalczania m.in. przestępczości terrorystycznej wydaje się, że stopniowo pogląd pierwszy będzie zyskiwał przewagę w orzecznictwie sądowym, ponieważ „wykluczenie" a priori nawet dowodu „nielegalnego" lub wadliwego przyniesie w konsekwencji negatywne skutki dla szeroko rozumianego interesu wymiaru sprawiedliwości. Tym bardziej, że ostateczną decyzję o wykorzystaniu dowodu zawsze podejmuje sąd, który w zależności m.in. od istotności i ważności dowodu dokona jego końcowej oceny jako sprzecznego z ustawą. Naturalnie pozostaje konieczność odpowiedniego stosowania zasady natychmiastowego działania norm Konstytucji RP.
Pogląd nr 1: Przepis art. 168a k.p.k. nie dotyczy dowodów zebranych w sposób sprzeczny z ustawą oraz nie wprowadza zakazu wykorzystania „owoców z zatrutego drzewa".
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 29.09.2016 r., II AKa 97/16, LEX nr 2208315:
„W przepisie art. 168a k.p.k. nie chodzi o dowody zebrane w sposób sprzeczny z ustawą, np. informacje uzyskane i gromadzone w ramach kontroli operacyjnej poza procedurami kontrolnymi sądu i wykraczające poza granice dopuszczalności określone przykładowo w art. 19 ustawy z 1990 r. o Policji. Wprawdzie i te dowody pozbawione są atrybutu legalności, jednakże ich pozyskanie nastąpiło nie za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 k.k., ale z naruszeniem przepisów, czy też wbrew przepisom, które normują poszukiwanie i uzyskiwanie dowodów w wyniku kontroli operacyjnej zarządzonej postanowieniem sądu. Z uwagi na działanie w ramach uprawnień i obowiązków osoba pozyskująca dowód nie działa bezprawnie".
Wyrok Sądu Najwyższego z 2.02.2016 r., IV KK 346/14, LEX nr 2194923:
„Zgodnie z obowiązującą w polskim procesie karnym zasadą swobody dowodzenia w postępowaniu dowodowym dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich czynności dowodowych, z wyjątkiem czynności objętych wyraźnym zakazem ich przeprowadzania. Ustanowione w polskim procesie karnym zakazy dowodowe uznawane są za wyjątki od dopuszczalności podejmowania wszelkich czynności dowodowych".
