Konstytucja krajowa (prawo krajowe) jako przeszkoda w wykonaniu i uwzględnieniu orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – uwagi o wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 6/21Profesor Stanisław Biernat
Redaktor Naczelny EPS
Bez dobrych wiadomości o polskim wymiarze sprawiedliwości w europejskim kontekście
W lipcu 2022 r. miało miejsce wiele wydarzeń, które zasługują na odnotowanie. Aby się zmieścić w przewidzianych ramach niniejszego artykułu wstępnego, zostaną przekazane w skrócie jedynie najważniejsze informacje z okresu zaledwie kilku tygodni.
1. KE ogłosiła trzecie doroczne sprawozdanie na temat praworządności w całej UE i poszczególnych państwach członkowskich. Sprawozdanie objęło cztery obszary: systemy wymiaru sprawiedliwości, ramy antykorupcyjne, pluralizm i wolność mediów oraz inne kwestie instytucjonalne. W sprawozdaniu dotyczącym Polski KE odnotowała co do wymiaru sprawiedliwości utrzymywanie się poważnych obaw związanych z niezależnością sądownictwa, potwierdzonych w orzeczeniach TSUE i ETPC. Nie została przeprowadzona reforma systemu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów ani nie podjęto działań wobec poważnych zastrzeżeń dotyczących niezależności KRS. TK wydał orzeczenia bezpośrednio kwestionujące pierwszeństwo prawa UE, postanowienia Traktatów i EKPC. Wśród zaleceń towarzyszących sprawozdaniu na pierwszym miejscu wymienione zostało rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego oraz zapewnienie funkcjonalnej niezależności prokuratury od rządu.
Pobierz treść artykułu
Professor Stanisław Biernat
‘EPS’ Editor-in-Chief
No Good News about the Polish Administration of Justice in the European Context
A number of noteworthy events took place in July 2022. In order to fit within the space allocated for this editorial, only the most important information from a period of just a few weeks will be briefly conveyed.
1. The EC published its third annual rule-of-law report, assessing the situation in the whole EU and in individual Member States. The report covers four areas: justice systems, anti-corruption framework, pluralism and media freedom, and other institutional issues. In the report concerning Poland, the EC noted in the context of administration of justice that there still remain major concerns about independence of the judiciary, confirmed by judgments of the CJEU and the ECtHR. There has been no reform of the system of disciplinary liability of judges, nor have any measures been taken to address serious concerns about the independence of the National Council of the Judiciary. The Polish Constitutional Tribunal (CT) issued judgments openly challenging the primacy of EU law, the provisions of the Treaties and the ECHR. Among the recommendations accompanying the report, the separation of the functions of the Minister of Justice and the Prosecutor General, and ensuring functional independence of the prosecution service from the government were given top priority.
dr hab. Ireneusz C. Kamiński, prof. INP PAN
Autor jest profesorem w Zakładzie Prawa Międzynarodowego Publicznego PAN, wykłada także na Uniwersytecie Jagiellońskim (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5033-5023).
Konstytucja krajowa (prawo krajowe) jako przeszkoda w wykonaniu i uwzględnieniu orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – uwagi o wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 6/21
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24.11.2021 r., K 6/21, który stwierdzał istnienie dwóch zakresowych niezgodności art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z polską Konstytucją, został „sprowokowany” przez wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 4907/18, Xero-Flor sp. z o.o. przeciwko Polsce. Strasburski trybunał ustalił, że polski TK, do którego trafiła skarga konstytucyjna spółki Xero-Flor, był w postępowaniu sądem rozstrzygającym o uprawnieniu o cywilnym charakterze. Czyniło to ETPC właściwym do zbadania, czy TK był sądem „ustanowionym na mocy prawa”. Wynikiem tego badania, dokonanego przy użyciu tzw. testu Ástráðsson, było uznanie przez ETPC, że obecność w orzekającym składzie TK jednego z sędziów prowadziła do naruszenia art. 6 ust. 1 EKPC. W wyroku ETPC można z jednej strony dostrzec słabości będące następstwem niespójnej i dalekiej od czytelności linii orzeczniczej ETPC. Z drugiej strony można zadać pytanie, czy w innych państwach dochodzi, a jeśli tak, to w jaki sposób, do kontroli postanowień EKPC lub orzeczeń ETPC w perspektywie krajowej konstytucji (prawa). Artykuł nie jest glosą do wyroku TK, ale zmierza do ustalenia, czy krajowe konstytucje (i prawo krajowe) są przywoływane w innych państwach-stronach EKPC jako przeszkoda w wykonaniu wyroków ETPC (oraz zobowiązań z EKPC). Analizie poddano przypadki Federacji Rosyjskiej, Francji i Zjednoczonego Królestwa.
Słowa kluczowe: Europejska Konwencja Praw Człowieka, Trybunał Konstytucyjny, nadrzędność konstytucji, niewykonanie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Pobierz treść artykułu
dr hab. Ireneusz C. Kamiński
The author is professor at the Department of Public International Law, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland; and a lecturer at Jagiellonian University, Cracow, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5033-5023).
The National Constitution (National Law) as an Impediment to Implementing and Taking into Account Judgments of the European Court of Human Rights. Comments on the Judgment of the Constitutional Court in Case K 6/21
The judgment of the Polish Constitutional Tribunal rendered in case K 6/21 found two contradictions occurring between the provisions of the Polish Constitution and Article 6 of the European Convention on Human Rights as interpreted by the European Court of Human Rights. The Constitutional Tribunal was of the view that the Polish Constitution precludes the Strasbourg Court from considering the Constitutional Tribunal as a court determining civil rights, and more broadly as a court as such, because the Constitution distinguishes the legal regimes applicable to courts (sądy) and tribunals (trybunały). As a result, the ECtHR would be prevented from verifying if the Constitution Tribunal was established by law. The paper does not focus on analysing the judgment itself but rather aims at finding if national constitutions (and national laws) are invoked by other states-parties to the ECHR as an impediment to implementing ECtHR judgments (and discharging obligations under the ECHR). The cases of France, the Russian Federation, and the United Kingdom are examined.
Keywords: European Convention on Human Rights, Constitutional Tribunal, superiority of the Constitution, non-enforcement of judgments of the European Court of Human Rights
Bibliografia / References
Balcerzak M., Oddziaływanie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sferze inter partes i erga omnes [w:] A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Precedens w polskim systemie prawa, red. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Warszawa 2010.
Bjorge E., Domestic Application of the ECHR: Courts as Faithful Trustees, Oxford 2015.
Corten O., Klein P. (red.), The Vienna Conventions on the Law of Treaties: A Commentary, Oxford 2011.
Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 1999.
dr Agnieszka Gołąb
Autorka jest adiunktem w Katedrze Postępowania Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8614-6235).
Jurysdykcja krajowa w sprawie o odszkodowanie za duże opóźnienie lub odwołanie lotu w świetle rozporządzenia nr 1215/2012
W niniejszym artykule autorka analizuje podstawy jurysdykcji krajowej w sprawie o odszkodowanie za duże opóźnienie lub odwołanie lotu w świetle rozporządzenia nr 1215/2012. Przedstawia trudności związane z procesową kwalifikacją roszczeń odszkodowawczych pasażera na potrzeby ustalenia podstaw jurysdykcji krajowej oraz specyficzne ukształtowanie strony biernej w tych postępowaniach. Wskazuje także punkty załamania w systemie ochrony praw konsumentów w europejskim prawie procesowym i materialnym.
Słowa kluczowe: jurysdykcja krajowa, rozporządzenie nr 1215/2012, odpowiedzialność przewoźnika, konsument, rozporządzenie nr 261/2004, prawo do odszkodowania, przewoźnik lotniczy, obsługujący przewoźnik lotniczy
dr Agnieszka Gołąb
The author is an assistant professor at the Department of Civil Procedure, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8614-6235).
Jurisdiction in Matters Relating to Compensation for Cancellation or Significant Delay of an International Flight in the Light of Regulation (EU) No. 1215/2012
The article presents the grounds for jurisdiction in matters relating to compensation for cancellation or significant delay of international flights in the light of Regulation (EU) No. 1215/2012. It analyses difficulties connected with procedural classification of passenger’s compensation claims and depicts characteristic features of the defendant in these proceedings. It also points out inconsistencies in the system of consumer protection in procedural and substantive law of the European Union.
Keywords: jurisdiction, Regulation (EU) No. 1215/2012, carrier’s liability, consumer, Regulation (EC) No. 261/2004, right to compensation, air carrier, operating air carrier
Bibliografia / References
Antonopoulou G., Code-Sharing Agreements under the Brussels Ibis Regulation and the Notion of Matters Relating to a Contract, „Journal of European Consumer and Market Law” 2019/2.
Combet M., Une protection asymétrique des droits des passagers aériens dans l’espace judiciaire européen, „Revue des Affaires Européennes” 2020/1.
Fuchs A., Internationale Zuständigkeit bei Klagen wegen Verspätung oder Annullierung von Flügen [w:] The Future of Legal Europe: Will We Trust in It? Liber Amicorum in Honour of Wolfgang Heusel, red. G. Barrett i in., Cham 2021.
George M., Harris J., Service contracts, carriage by air and the brussels I Regulation, „Law Quarterly Review” 2010/1.
Gołąb A., Jurysdykcja krajowa w sprawie o naruszenie prawa konsumentów do ochrony danych osobowych. Glosa do wyroku TS z 25.01.2018 r., C-498/16, Maximilian Schrems v. Facebook Ireland Limited, „Polski Proces Cywilny” 2019/3.
Gołąb A., Między konwencją montrealską a rozporządzeniem Bruksela Ia – aspekty jurysdykcyjne odpowiedzialności przewoźnika za opóźnienie lotu, „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/6.
Gołąb A., Weitz K., Wołodkiewicz B., Przegląd orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z zakresu europejskiego prawa procesowego cywilnego (2019–2020) – rozporządzenie nr 44/2001 i rozporządzenie nr 1215/2012, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2021/3.
Lobach Q.C., Internationale Zuständigkeit der Gerichte am Erfüllungsort des Beförderungsvertrags für Ausgleichsansprüche des Fluggasts aus der Fluggastrechte-VO gegen einen vertrags-
fremden Teilstreckenbeförderer, „Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2019/5.
Mankowski P., Ausgungs- und Bestimmungsort sind Erfüllungsorte im europäischen Internationalen Zivilprozessrecht, „Transportrecht” 2009/7–8.
Mankowski P., Der europäische Erfüllungsortsgerichtsstand des Art. 1 lit. b EuGVVO und Transportverträge, „Transportrecht” 2008/2.
Mankowski P., Teilstrecken, Haftung des ausführenden Beförderers und Passagierrechte im europäischen Internationalen Zivilprozessrecht, „Transportrecht” 2018/6.
Mankowski P. [w:] European Commentaries on Private International Law. Brussels Ibis Regulation, red. U. Magnus, P. Mankowski, Köln 2016.
Mankowski P., Nielsen P. [w:] European Commentaries on Private International Law. Brussels Ibis Regulation, red. U. Magnus, P. Mankowski, Köln 2016.
Rieländer F., Internationale und örtliche Zuständigkeit bei Geltendmachung von Ansprüchen nach der Fluggastrechte-VO und dem MÜ in kumulativer Klagehäufung, „Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht” 2020/2.
Schlosser P., Report on the Convention on the Association of the Kingdom of Denmark, Ireland and the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to the Convention on jurisdiction and enforcement of judgements in civil and commercial matters and to the Protocol on its interpretation by the Court of Justice („Schlosser Report”) (Dz.Urz. WE C 59 z 1979 r., s. 71).
Staudinger A. [w:] Europäisches Zivilprozess- und Kollisionsrecht, red. T. Rauscher, Köln 2016.
Staudinger A., Gemeinschaftsrechtlicher Erfüllungsortsgerichtsstand bei grenzüberschreitender Luftbeförderung, „Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2008/6.
Staudinger A., Streitfragen zum Erfüllungsortsgerichtsstand im Luftverkehr, „Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2010/2.
Tonner K., Die EU-Fluggastrechte-VO und das Montrealer Übereinkommen, „Verbraucher und Recht” 2011/6.
Voß W., Zwischen vertraglicher Qualifikation und vertragsakzessorischer Anknüpfung: Gesetzliche Direktansprüche und culpa in contrahendo im europäischen IZPR, „Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” 2021/3.
dr Agnieszka Kastelik-Smaza
Autorka jest adwokatem w Bielsku-Białej.
CILFIT po liftingu? – Obowiązek sądów ostatniej instancji kierowania pytań prejudycjalnych w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 6.10.2021 r., C-561/19, Consorzio Italian Management, Catania Multiservizi SpA przeciwko Rete Ferroviaria Italiana SpA
Glosowany wyrok dotyczy obowiązku wystąpienia przez sąd krajowy ostatniej instancji z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości. Granice obowiązku wynikającego z art. 267 ak. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zostały zdefiniowane w wyroku 283/81, CILFIT, a następnie potwierdzone w wielu kolejnych orzeczeniach. Zapewne dlatego, jak żartobliwie stwierdza rzecznik generalny na wstępie swojej opinii, serca wielu pokoleń studentów zaczynały „radośnie bić w przypływie nagłej ulgi, gdy w treści zadania egzaminacyjnego lub w temacie eseju pojawiały się słowa «CILFIT», «odstępstwa od obowiązku odesłania prejudycjalnego» i «omów»”. Rzeczywiście, trudno w orzecznictwie lub w poglądach doktryny z ostatnich czterdziestu lat doszukać się rewolucyjnych tez w tym przedmiocie. Rzecznik generalny postanowił jednak wywołać przysłowiowego wilka z lasu i zaproponował rewizję kryteriów sformułowanych w wyroku 283/81, CILFIT, aby dostosować je do potrzeb systemu sądowniczego funkcjonującego obecnie na mocy prawa Unii. W rezultacie Trybunał Sprawiedliwości musiał zmierzyć się z pytaniami o to, czy istnieje konieczność zmiany doktryny acte clair, jaka jest rola sądów ostatniej instancji w unijnym systemie sądownictwa i jakim zakresem swobody powinny dysponować te sądy, orzekając na podstawie prawa unijnego, czy procedura pytań prejudycjalnych ma służyć zapewnieniu jednolitej wykładni, czy też jednolitego stosowania prawa Unii i jak pogodzić interes publicznoprawny Unii z indywidualnym interesem stron w postępowaniu krajowym.
Słowa kluczowe: pytania prejudycjalne, sąd zobowiązany do zadania pytania prejudycjalnego, pojęcie sądu ostatniej instancji, acte clair, acte éclairé, prawo do sądu, odpowiedzialność odszkodowawcza
dr Agnieszka Kastelik-Smaza
The author is an advocate in Bielsko-Biała, Poland.
CILFIT after a Facelift? The Obligation of Courts of Last Instance to Make References for Preliminary Rulings in Light of Judgment of the Court of Justice of 6 October 2022, C-561/19, Consorzio Italian Management, Catania Multiservizi SpA v. Rete Ferroviaria Italiana SpA
The reviewed judgment concerns the obligation of the national court of last instance to make a reference for a preliminary ruling to the Court of Justice. The Advocate General proposes a revision of the criteria formulated in the CILFIT judgment in order to adapt them to the needs of the judicial system now operating under EU law. As a result, the Court of Justice is confronted with the questions of whether there is a need to revise the doctrine of acte clair, what is the role of the courts of last instance in the EU judicial system and what scope of discretion those courts should have when ruling under EU law, whether the preliminary ruling procedure should serve to ensure uniform interpretation or application of EU law, and how to reconcile the public interest of the EU with the individual interest of the parties to national proceedings. The judgment is not groundbreaking and does not bring about any significant changes in the duty to raise questions for a preliminary ruling, which deserves approval. In view of the fact that the courts of last instance do not strictly apply the CILFIT doctrine anyway, further liberalization of the obligation to refer to the CJEU could weaken the importance of the third indent of Article 267 TFEU, make it more difficult to enforce its implementation under Article 258 TFEU procedure and have a negative impact on ensuring effective protection of individuals’ rights in proceedings before national courts.
Keywords: references for preliminary rulings, court required to make reference to the CJEU, notion of a court of last instance, acte clair, acte eclairé, right to a fair trial, liability in damages
Bibliografia / References
Anderson D., Demetriou M., References to the European Court, London 2002.
Biernat S., Współpraca sądów państw członkowskich z ETS w ramach procedury pytań prawnych [w:] Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, red. J. Barcz, Warszawa 2003.
Dauses M., Das Vorabentscheidungsverfahren nach Artikel 177 EG-Vertrag, München 1995.
Górka M., Pytania prejudycjalne w sprawie ważności aktów prawa Unii Europejskiej [w:] Pytanie prejudycjalne w orzecznictwie ETS. Funkcjonowanie procedury prejudycjalnej w Polsce, red. C. Mik, Toruń 2006.
Jacobs F., Enforcing Community Rights and Obligations in National Courts: Striking the Balance [w:] Remedies for Breach of EC Law, red. J. Lonbay, A. Biondi, Chichester 1997.
Kastelik-Smaza A., Pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej a ochrona praw jednostki, Warszawa 2010.
Kastelik-Smaza A., Procedura prejudycjalna w kontekście prawa do sądu, „Rocznik Administracji Publicznej” 2021.
Mik C., Trybunał Sprawiedliwości wobec autonomii sądu krajowego w zakresie wnoszenia pytań prejudycjalnych [w:] Pytanie prejudycjalne w orzecznictwie ETS. Funkcjonowanie procedury prejudycjalnej w Polsce, red. C. Mik, Toruń 2006.
Piontek E., Doktryna i praktyka „acte clair” a wspólnotowy porządek prawny w kontekście funkcji art. 234 TWE [w:] Prawo polskie a prawo Unii Europejskiej, red. E. Piontek, A. Zawadzka, Warszawa 2003.
Półtorak N., Ochrona uprawnień wynikających z prawa Unii Europejskiej w postępowaniach krajowych, Warszawa 2010.
Scheuring K., Ochrona praw jednostek w postępowaniach przed sądami wspólnotowymi, Warszawa 2007.
Skomerska-Muchowska I., Pytania prejudycjalne sądów krajowych [w:] System ochrony prawnej w Unii Europejskiej, red. A. Wyrozumska, Warszawa 2010.
Skrzydło J., Doktryna „acte clair” w orzecznictwie Trybunału Wspólnot Europejskich i sądów państw członkowskich Unii Europejskiej, „Państwo i Prawo” 1998/1.
Skrzydło J., Doktryna „acte éclairé” w orzecznictwie Trybunału Wspólnot Europejskich i sądów krajów członkowskich Unii Europejskiej [w:] Studia prawno-europejskie, t. 2, red. M. Seweryński, Łódź 1997.
Wróbel A., Pytania prawne sądów państw członkowskich do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (Sądu Pierwszej Instancji) [w:] Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, Kraków 2005.
Wróbel A., Uwagi w kwestii prawa obywateli Unii Europejskiej do sądu wspólnotowego (główne tezy) [w:] Prawo polskie a prawo Unii Europejskiej. Konferencja wydziałowa Wydziału Prawa i Administracji UW 28 luty 2003, red. E. Piontek, Warszawa 2003.
Zawidzka A., Locus standi osób fizycznych i prawnych na podstawie art. 230 TWE – czas na zmiany [w:] Szkice z prawa Unii Europejskiej, t. 1, Prawo instytucjonalne, red. E. Piontek, A. Zawidzka, Kraków 2003.
Piotr Betkowski
Autor jest absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, Członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Jądrowego INLA (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4382-2496).
Postępowania antykonkurencyjne na rynku gazu w Unii Europejskiej a działalność Gazpromu – glosa do wyroków Sądu z 2.02.2022 r.: T-616/18 i T-399/19, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. przeciwko Komisji Europejskiej
W komentowanych wyrokach Sąd Unii Europejskiej odniósł się do decyzji Komisji Europejskiej w obszarze postępowań antykonkurencyjnych na podstawie art. 101 i 102 TFUE. W konsekwencji analizowanych wyroków Sąd dokonał rozstrzygnięć w znaczący sposób wpływających na rynek gazu w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Wyroki te, poza ich istotną wartością w kontekście działań Polski w obszarze krajowego odcinka gazociągu jamalskiego, w znaczący sposób wyjaśniają ważne dla unijnego prawa energetycznego kwestie zastosowania wyjątku przymusu państwowego, a także wyznaczają nowe schematy działania Komisji Europejskiej w procesie wydawania decyzji na podstawie art. 101 i 102 TFUE.
Słowa kluczowe: gazociąg jamalski, wyjątek przymusu państwowego, rynek gazu w Europie
Piotr Betkowski
The author graduated from the Faculty of Law, University in Bialystok, Poland; he is a member of the International Nuclear Law Association INLA (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4382-2496).
Antitrust Proceedings on the Gas Market in the EU and the Activities of Gazprom. Commentary on Judgments of the General Court of 2 February 2022: T-616/18 and T-399/19, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. v Commission
In the commented judgments, the General Court referred to the decision of the European Commission in the area of antitrust proceedings under Articles 101 and 102 of the Treaty on the Functioning of the European Union. As a result of the analysed judgments, the Court made decisions significantly affecting the gas market in the countries of Central and Eastern Europe. These judgments, apart from their significant value in the context of Poland’s activities in the area of the section of the Yamal gas pipeline located in Poland, explain to a considerable extent the issues that are important for EU energy law, such as the application of the state coercion exception, and also set new patterns of operation of the European Commission in the process of issuing decisions pursuant to Articles 101 and 102 TFEU.
Keywords: Yamal gas pipeline, exception of state coercion, gas market in Europe
Bibliografia / References
Fähnrich M., Domniemanie niezgodności rabatu lojalnościowego z prawem konkurencji Unii Europejskiej – rozważania na tle wyroku w sprawie Intel, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2021/1.
Gerard D., EU Competition Policy after Lisbon: time for a review of the „state action doctrine”?, https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1533842 (dostęp: 10.07.2022 r.).
Jurkowska-Gomułka A. [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. 2, red. A. Wróbel, Warszawa 2012.
Kabat-Rudnicka D., Podstawy teoretyczne i cele europejskiego prawa konkurencji, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2017/487.
Kolber J., Zasady stosowania prawa konkurencji Unii Europejskiej przez sądy arbitrażowe, „ADR. Arbitraż i Mediacja” 2012/3.
Kosiński E., Prawne uwarunkowania konkurencji na rynku gazu, Warszawa 2015.
Kostecka-Jurczyk D., Działalność państwa a reguły konkurencji UE. Prawne aspekty prywatyzacji, Wrocław 2012.
Krzykowski M., Nadużywanie pozycji dominującej na rynku gazu ziemnego Unii Europejskiej – analiza na podstawie postępowania przeciwko spółce Gazprom i wybranych spraw, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015/1.
Lang J., European Community Competition Law and Member State Action, „Northwesten Journal of Intenational Law & Business” 1989/1.
Martyniszyn M., A Comparative Look on Foreign State Compulsion as a Defence in Antitrust Litigation, „Competition Law Review” 2018/2.
Martyniszyn M., Legislation Blocking Antitrust Investigations and the September 2012 Russian Executive Order, „World Competition” 2014/1.
Maziarz A., Reguły konkurencji Unii Europejskiej, Warszawa 2019.
Mogel W.A., Gregg J.P., Appropriateness of Imposing Common Carriers Status on Interstate Natural Gas Pipelines, „Energy Law Journal” 2004, t. 25.
Murris T.J., State intervention/State action – a U.S. Perspective [w:] International Antitrust Law & Policy, red. B. Hawk, New York 2003.
Niewiński G.M., Badyda K., Kopałka J., Funkcjonowanie polskiego rynku gazu na tle Europy, „Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy” 2017/50.
Nowacki M., Projekt „gazociągu północnego” a prawo wspólnotowe, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007/12.
Przybojewska I., Sprawa zwolnienia gazociągu OPAL z zasady dostępu stron trzecich – glosa do wyroku Sądu z 10.09.2019 r., T-883/16, Rzeczpospolita Polska przeciwko Komisji Europejskiej, „Europejski Przegląd Sądowy” 2020/3.
Przybojewska I., Znaczenie transeuropejskich sieci energetycznych dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, Warszawa 2017.
Riley A., Commission v. Gazprom: The antutrust clash of the decade, 31.10.2012 r., PB_No_285_AR_Commission_v_Gazprom.pdf (dostęp: 10.07.2022 r.).
Rychlicki S., Siemek J., Gaz ziemny w polityce energetycznej Polski i Unii Europejskiej, „Polityka Energetyczna” 2008, t. 11.
Skoczny T., Instrumenty relatywizacji i racjonalizacji zakazów praktyk ograniczających konkurencję [w:] Granice wolności gospodarczej w systemie społecznej gospodarki rynkowej. Księga jubileuszowa z okazji 40-lecia pracy naukowej prof. dr. hab. Jana Grabowskiego, Katowice 2004.
Swora M., Muras Z., Przed komentarzem – stanowienie i stosowanie prawa energetycznego [w:] Prawo energetyczne. Komentarz, red. M. Swora, Z. Muras, Warszawa 2010.
Todorova A., Gambini G., Statistical analysis of EU trade in energy products, with focus on trade with the Russian Federation, http://aei.pitt.edu/84871/1/2014.13.pdf (dostęp: 9.07.2022 r.).
Zawodziński K., Solidarność energetyczna jako ogólna zasada prawa Unii Europejskiej, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2021/5.
Wojciech Szmidt
Autor jest doktorantem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0058-0944).
Czy los wewnątrzunijnego arbitrażu inwestycyjnego został przesądzony? – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 2.09.2021 r., C-741/19, Republika Mołdawii przeciwko Komstroy LLC
Trybunał Sprawiedliwości w postępowaniu prejudycjalnym rozstrzygnął wątpliwości dotyczące definicji inwestycji w art. 1 Traktatu Karty Energetycznej (TKE) oraz wypowiedział się krytycznie na temat możliwości wewnątrzunijnego arbitrażu inwestycyjnego na podstawie TKE. Podobnie jak wyroki w sprawach C-284/16, Achmea, oraz C-109/20, PL Holdings, komentowany wyrok stanowi kamień milowy w kształtowaniu linii orzeczniczej TS w odniesieniu do arbitrażu inwestycyjnego między inwestorami z państw członkowskich a innymi państwami członkowskimi. Należy liczyć się z jego daleko idącymi konsekwencjami dla międzynarodowego arbitrażu inwestycyjnego, z którymi przyjdzie zmierzyć się również polskim sądom. Autor glosy dokonuje analizy treści wyroku TS oraz jego konsekwencji dla wewnątrzunijnego arbitrażu inwestycyjnego w sektorze energii oraz unijnego sądownictwa powszechnego w przypadku skarg o uchylenie wyroków sądów polubownych dotyczących wewnątrzunijnych sporów inwestycyjnych.
Słowa kluczowe: Traktat Karty Energetycznej, kompetencja Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, międzynarodowy arbitraż inwestycyjny, wewnątrzunijny arbitraż inwestycyjny, inwestycje międzynarodowe
Wojciech Szmidt
The author is a PhD student at the Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0058-0944).
Has the Fate of Intra-EU Investment Arbitration Been Decided? A Commentary on Judgment of the Court of Justice of 2 September 2021 in Case C-741/19, Republic of Moldova v. Komstroy LLC
In a preliminary ruling, the Court of Justice provided clarifications with regards to the definition of an investment under the Energy Charter Treaty (ECT) and took a critical position regarding the possibility of an intra-EU investment arbitration under the ECT. Just like the Achmea and PL Holdings judgments, the ruling in question constitutes a milestone in the shaping of the CJEU jurisprudence on investment arbitration between investors from one Member State and another Member State. One should consider its potentially far-reaching consequences for international investment arbitration, which Polish courts will need to face too. The author of the commentary analyses the contents of the Court of Justice judgment and its consequences for intra-EU arbitration in the energy sector as well as for the Union judiciary in case of petitions to set aside arbitral awards concerning intra-EU investment disputes.
Keywords: Energy Charter Treaty, competence of the Court of Justice of the European Union, international investment arbitration, intra-EU investment arbitration, international investments
Bibliografia / References
Baltag C. (red.), Keeping Up with the Notion of Investment: the Case of the Energy Charter Treaty, Kluwer Arbitration Blog, 16.04.2012 r., http://arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2012/04/16/keeping-up-with-the-notion-of-investment-the-case-of-the-energy-charter-treaty/ (dostęp: 6.07.2022 r.).
Bosek L., Żmij G., On the CETA’s compatibility with European Union law in light of Opinion No 1/17 of the Court of Justice of 30 April 2019, „Zeitschrift für Europarecht, Int. Privatrecht und Rechtsvergleichung” 2020/6.
Happold M., Roe T., The Energy Charter Treaty [w:] International Investment Law. The Sources of Rights and Obligations, red. T. Gazzini, E. De Brabandere, Boston 2012.
Hobér K., Investment Arbitration and the Energy Charter Treaty, „Journal of International Dispute Settlement” 2010/1.
Kreindler R., Rechtsschutz für ausländische Direktinvestitionen im Energiesektor: Neue Möglichkeiten in der Investitionsschiedsgerichtsbarkeit – Der Vertrag über die Energiecharta, Münster 2009.
Pyka M., Pojęcie inwestycji w międzynarodowym arbitrażu inwestycyjnym, Warszawa 2018.
Rosher P. i in., Moldova v. Komstroy (Case C-741/19): Key lessons and takeaways, 16.09.2021 r., https://www.reedsmith.com/en/perspectives/2021/09/moldova-v-komstroy-key-les-sons-and-takeaways (dostęp: 6.07.2022 r.).
Scott J., Extraterritoriality and Territorial Extension in EU Law, „The American Journal of Comparative Law” 2014/1.
Szpunar M., Territoriality of Union Law in the Era of Globalisation [w:] Evolution des rapports entre les ordres juridiques de l’Union européenne, international et nationaux. Liber Amicorum Jiří Malenovský, red. D. Petrlík, M. Bobek, J. M. Passer, A. Masson, Bruksela 2020.
Zręba S., Odchodzenie od arbitrażu inwestycyjnego wewnątrz Unii Europejskiej, 22.11.2021 r., https://www.pism.pl/publikacje/odchodzenie-od-arbitrazu-inwestycyjnego-wewnatrz-unii-europejskiej (dostęp: 6.05.2022 r.).
dr Piotr Kosmaty
prokurator Prokuratury Regionalnej w Krakowie; Z- ca Rzecznika Prasowego Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury; Kierownik Wydawnictwa Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7257-3014).
Review of the book by Piotr Turek, Prokuratura w standardach prawnych Rady Europy [Eng. Prosecution Services in the Legal Standards of the Council of Europe]
dr Agnieszka Jabłonowska
Autorka jest asystentem naukowym w Europejskim Instytucie Uniwersyteckim we Florencji (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9622-0651).
Prawo konsumenckie Unii Europejskiej – sprzeczność z wymogami staranności zawodowej w dyrektywie 2005/29/WE o nieuczciwych praktykach handlowych – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 19.09.2013 r., C-435/11, CHS Tour Services GmbH przeciwko Team4 Travel GmbH
Wyrok C-435/11, CHS Tour Services, to kolejny kamień milowy orzecznictwa dotyczący dyrektywy 2005/29/WE o nieuczciwych praktykach handlowych. Trybunał rozważał w nim relację między poszczególnymi normami dyrektywy. Według interpretacji TS, jeżeli praktyka handlowa spełnia przesłanki działania wprowadzającego w błąd, wówczas nie ma konieczności dodatkowej analizy, czy jest ona sprzeczna z wymogami staranności zawodowej w rozumieniu art. 5 ust. 2 lit. a dyrektywy 2005/29/WE. Spełnienie przesłanek przepisów szczególnych jest zatem wystarczające dla uznania praktyki handlowej za nieuczciwą oraz w konsekwencji zakazaną. Wyznaczony w wyroku kierunek wykładni umotywowany został m.in. względami skuteczności oraz wysokiego wspólnego poziomu ochrony konsumentów.
Słowa kluczowe: nieuczciwe praktyki handlowe, klauzula generalna, staranność zawodowa, praktyki wprowadzające w błąd
dr Agnieszka Jabłonowska
The author is a research associate at the European University Institute in Florence (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9622-0651).
European Union Consumer Law: Practices Contrary to Professional Diligence Requirement in Directive 2005/29/EC on Unfair Commercial Practices. Judgment of the Court of Justice of 19 September 2013, C-435/11, CHS Tour Services GmbH v. Team4 Travel GmbH
Judgment in case C-435/11, CHS Tour Services, is another case law milestone concerning Directive 2005/29/EC on unfair commercial practices. The judgment considers the relationship between particular provisions of the Directive. According to interpretation of the CJ, if a commercial practice satisfies all the criteria for being categorized as a misleading practice, it is not necessary to determine whether such a practice is also contrary to the requirements of professional diligence as referred to in Article 5(2)(a) of Directive 2005/29/EC. Fulfilling conditions resulting from special provisions is therefore sufficient for a commercial practice to be deemed unfair and, therefore, prohibited. The judicial interpretation was motivated, among others, by considerations of the Directive’s effectiveness as well as a high level of common consumer protection.
Keywords: unfair commercial practices, general clause, professional diligence, misleading practices
dr Agnieszka Jabłonowska
The author is a research associate at the European University Institute in Florence (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9622-0651).
European Union Consumer Law: Practices Contrary to Professional Diligence Requirement in Directive 2005/29/EC on Unfair Commercial Practices. Judgment of the Court of Justice of 19 September 2013, C-435/11, CHS Tour Services GmbH v. Team4 Travel GmbH
Judgment in case C-435/11, CHS Tour Services, is another case law milestone concerning Directive 2005/29/EC on unfair commercial practices. The judgment considers the relationship between particular provisions of the Directive. According to interpretation of the CJ, if a commercial practice satisfies all the criteria for being categorized as a misleading practice, it is not necessary to determine whether such a practice is also contrary to the requirements of professional diligence as referred to in Article 5(2)(a) of Directive 2005/29/EC. Fulfilling conditions resulting from special provisions is therefore sufficient for a commercial practice to be deemed unfair and, therefore, prohibited. The judicial interpretation was motivated, among others, by considerations of the Directive’s effectiveness as well as a high level of common consumer protection.
Keywords: unfair commercial practices, general clause, professional diligence, misleading practices
Bibliografia / References
Durovic M., The meaning of the notion ʻcommercial practiceʼ under EU Law: UPC Magyarország: Judgment of the Court of Justice (First Chamber) of 16 April 2015, UPC Magyarország kft v Nemzeti Fogyasztóvédelmi Hatóság, Case 388/13 [2015], „European Review of Contract Law” 2016/1.
Harasimiuk D.E., Analiza wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE wydanych w 2013 r. dotyczących dyrektywy 2005/29/WE o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom handlowym, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2014/4.
Keirsbilck B., The UCPD’s notion of „commercial practice”: UPC Magyarország, „Common Market Law Review” 2016/2.
Kunkiel-Kryńska A., Metody harmonizacji prawa konsumenckiego w Unii Europejskiej i ich wpływ na procesy implementacyjne w państwach członkowskich, Warszawa 2012.
Manteuffel K., Piaskowski M., Relacja klauzuli generalnej do przykładowego katalogu nieuczciwych praktyk w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2017/1.
Namysłowska M., Czarna lista nieuczciwych praktyk handlowych a granice prawa zwalczania nieuczciwej konkurencji w Unii Europejskiej. Analiza prawnoporównawcza, Warszawa 2014.
Oleksiewicz I., Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz, LEX 2013.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – dr Michalina Szpyrka (autorka jest starszym asystentem sędziego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Case law of the Supreme Court – dr Michalina Szpyrka (the author is a senior judge’s assistant at the Labour Law and Social Security Chamber of the Supreme Court, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest asesorem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
Case law of the Supreme Administrative Court – dr Robert Talaga (the author is an assessor at the Provincial Administrative Court in Poznań, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
