Przysługujące każdemu obywatelowi prawo do składania skarg do organów administracji publicznej oraz do wykonujących zadania publiczne organizacji społecznych zagwarantowane zostało w art. 63 Konstytucji RP.
Z kolei tryb składania i rozpatrywania skarg określają przepisy kodeksu postępowania administracyjnego oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. Nr 5, poz. 46), wydane w oparciu o upoważnienie zawarte w art. 226 k.p.a.
Jeżeli skarga została wniesiona przez stronę (w rozumieniu art. 28 k.p.a.) organ obowiązany jest do wszczęcia postępowania jurysdykcyjnego w trybie zwykłym lub nadzwyczajnym (jeżeli postępowanie to nie zostało jeszcze wszczęte) bądź do jej rozpatrzenia w toku tego postępowania. Natomiast wniesienie skargi przez osobę niebędącą stroną postępowania nakłada na organ obowiązek działania z urzędu. Skarżący nie nabywa w tym przypadku przymiotu strony postępowania.
wniesienie skargi
Skarga może zostać wniesiona do organu w trybie bezpośrednim bądź pośrednim. W pierwszym trybie skargę wnosi sam skarżący bądź też redakcja prasowa przesyła do organu artykuł, notatkę lub inną wiadomość, która została przez nią opublikowana (art. 251 k.p.a.). Z kolei wniesienie skargi w trybie pośrednim obejmuje przypadki, w których skarga przekazywana jest organowi za pośrednictwem redakcji prasowej, radiowej i telewizyjnej (art. 248 § 1 k.p.a.), organizacji społecznej (art. 249 k.p.a.) bądź posła, senatora lub radnego (W. Chróścielewski, J.P. Tarno, Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2011, s. 276).
Przedmiotem skargi, zgodnie z treścią art. 227 k.p.a., może być w szczególności
1) zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników,
2) naruszenie praworządności lub interesów skarżących,
3) przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.
Wyliczenie to jest jedynie przykładowe, w związku z czym przedmiotem skargi może być każda negatywna ocena działalności organu administracji publicznej lub innego podmiotu, któremu zlecono wykonywanie zadań publicznych (np. organizacji społecznej) oraz ich pracowników i funkcjonariuszy (por. postanowienie NSA z dnia 4 kwietnia 2012 r., I OSK 717/12, LEX nr 1136720).
odebranie skargi
Organ obowiązany jest do przyjęcia skargi, niezależnie od tego czy jest on właściwy do jej rozpatrzenia (W. Chróścielewski, J.P. Tarno, Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2011, s. 277). W celu ułatwienia obywatelom składania skarg (wniosków) art. 253 k.p.a. nakłada na organy administracji publicznej oraz organy organizacji społecznych obowiązek przyjmowania skarg (wniosków) w wyznaczonych przez siebie dniach i godzinach, dostosowanych do potrzeb ludności.
sprawdzenie wymogów formalnych skargi
Po otrzymaniu podania organ powinien w pierwszej kolejności dokonać jego kwalifikacji prawnej. W zależności od osoby wnoszącej oraz sprawy, której pismo dotyczy, może być ono skargą, wnioskiem bądź pismem procesowym dotyczącym sprawy indywidualnej (J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 708). Zgodnie z treścią art. 222 k.p.a. ustalenie czy dane pismo jest skargą, czy wnioskiem powinno zostać dokonane na podstawie jego treści, a nie formy zewnętrznej.
badanie właściwości organu
Organy administracji publicznej oraz organizacji społecznych, do których wniesiona została skarga, mają obowiązek przestrzegania z urzędu swojej właściwości (art. 223 k.p.a.).
możliwa reakcja organu
Jeżeli organ uzna się za niewłaściwy do rozpatrzenia i załatwienia skargi powinien on podjąć niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, jedną z czynności określonych w art. 231 k.p.a., polegających na przekazaniu skargi właściwemu organowi bądź na wskazaniu skarżącemu tego organu.
rozpatrzenie skargi
Zgodnie z treścią art. 232 k.p.a. należy odróżnić od siebie rozpatrzenie skargi od jej załatwienia. Rozpatrzenie skargi obejmuje czynności przygotowawcze zmierzające do ustalenia treści i przedmiotu skargi oraz przygotowania materiału niezbędnego do jej załatwienia (J. Lang, Struktura prawna skargi w prawie administracyjnym, Wrocław 1972, s. 143-144).
Zgodnie z treścią art. 232 k.p.a. organ może przekazać skargę do załatwienia organowi niższego stopnia, albo przełożonemu służbowemu pracownika, na którego wniesiono skargę. Ocena przesłanek przekazania skargi należy do organu właściwego do rozpatrzenia skargi.
załatwienie skargi
Załatwienie skargi następuje przez ustosunkowanie się organu do jej przedmiotu oraz ustalenie treści zawiadomienia kończącego postępowanie skargowe (J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 709). Tak rozumiane załatwienie skargi należy odróżnić od merytorycznego załatwienia sprawy będącej jej przedmiotem. Merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy stanowiącej przedmiot skargi powinno nastąpić w innym postępowaniu.
W przypadku niezałatwienia skargi w terminie miesiąca, zgodnie z treścią art. 237 § 4 k.p.a., powinny zostać zastosowane przepisy art. 36–38 k.p.a. Organ obowiązany jest do zawiadomienia strony o przyczynach zwłoki oraz o nowym terminie załatwienia skargi.
zawiadomienie skarżącego o sposobie załatwienia skargi
Organ obowiązany jest do zawiadomienia o sposobie załatwienia skarg
Zgodnie z treścią art. 238 k.p.a., zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi powinno zawierać następujące elementy: oznaczenie organu, od którego pochodzi, wskazanie sposobu załatwienia skargi oraz podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi.
Więcej informacji wraz z interaktywnym schematem na temat przedmiotowego postępowania znajduje się w procedurze Składanie i rozpatrywanie skarg, A. Bochentyna.
Wojciech Kowalski
LEX Navigator Postępowanie Administracyjne
