Prawo do samorządu – prawo obywateli i prawo mieszkańców
prof. dr hab. Hubert Izdebski
Autor jest dyrektorem Instytutu Prawa na Wydziale Prawa Uniwersytetu SWPS oraz radcą prawnym
w Spółce Prawniczej I&Z
Prawo do samorządu – prawo obywateli i prawo mieszkańców
W przededniu wyborów samorządowych, dzięki którym obywatele mają możliwość realizować zapewnione w art. 62 ust. 1 Konstytucji RP prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, narzuca się potrzeba rozważenia, czy – a jeżeli tak, to na ile – w ramach konstytucyjnych zasad demokratycznego państwa prawnego, pomocniczości i decentralizacji można stwierdzić występowanie konstytucyjnego prawa do samorządu terytorialnego. Rozważenie powinno dotyczyć prawa do samorządu jako instrumentu – z jednej strony, ugruntowania istotnego miejsca w architekturze państwa, jakie samorządowi terytorialnemu przypisuje Konstytucja RP, pod kątem ustalenia, czy i w tym zakresie można mówić o skutkach tzw. rewolucji praw (revolution of rights), z drugiej strony natomiast – realizacji, mającego niewątpliwie walor podstawowy, prawa obywateli do uczestnictwa w prowadzeniu spraw publicznych.
Jest to, jak można sądzić, wystarczający powód, dla którego celowe jest podjęcie problematyki charakteru i treści prawa do samorządu, rozumianego także jako prawo, którego podmiotem są jednostki samorządu terytorialnego jako wspólnoty mieszkańców – i to zrealizowane, ze względu na wieloaspektowość tej tematyki, w formie dwugłosu autorów mogących mieć niekoniecznie te same punkty widzenia.
Słowa kluczowe: prawo podmiotowe, samorząd terytorialny, pomocniczość, decentralizacja
The right to self-government – the right of citizens and the right of residents
As in Germany, the Czech Republic, Slovakia or the Republic of Lithuania, the right to self-government may be understood as a qualified formula of the guarantee of independence of territorial self-government units, but it can also, and even primarily, be understood as a basic right of residents and, in strictly corporate terms, citizens, to comprehensively participate in the handling of generally relevant public matters, in accordance with the principle of subsidiarity, for a given level of territorial self-government units, which is appropriate to the given self-government community.
The high position to which the territorial self-government is entitled, which is not awarded as a result of an act of will of the exponents of the State imperium, in a democratic State of law serving the purpose of implementing the principles of subsidiarity and decentralization, essentially arises from the right to self-government to which we are all entitled; it constitutes the basic legal restriction of the centralization trends which appear every now and again. The role of self-government is the operational implementation of the right to self-government, while the role of the State authority is to provide conditions for exercising the right to self-government. However, the role of citizens/residents and, wherever possible, likewise other residents should be to exercise their right to self-government as fully as possible.
Keywords: personal right, territorial self-government, subsidiarity, decentralization
Bibliografia:
P.A. Albrecht, Sicherungen für die Autonomie der Dritten Gewalt in Europa, „Kritische Vierteljahresschrift für Gesetzgebung and Rechtswissenschaft” 2014/4
V. Antonelli, Le autonomie locali: una questione europea, „Amministrazione in Cammino. Rivista elettronica di diritto pubblico, di diritto dell’economia e di scienza dell’amministrazione” z 15.05.2012 r.
A. Bałaban, Samorząd terytorialny w konstytucjach państw europejskich [w:] Europejska Karta Samorządu Lokalnego a prawo samorządu terytorialnego, red. M. Ofiarska, Szczecin 2015
A. Bodnar, A. Płoszka, Rozszerzenie czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach samorządowych na osoby nieposiadające obywatelstwa Unii Europejskiej, „Samorząd Terytorialny” 2013/9
P. Carrozza, Per un diritto costituzionale delle autonomie locali, „Panóptica” 2008/13
Every man, and everybody of men on earth, possesses the right of self-government – Th. Jefferson, Opinion on Residence Bill (1790) [w:] The Writings of Thomas Jefferson. Memorial Edition, red. A.A. Lipscomb, A.E. Bergh, Washington D.C. 1903, t. 3
B. Guziejewska, Zewnętrzne źródła finansowania samorządu terytorialnego. Teoria a praktyka, Łódź 2007
H. Häuser, Selbstverwaltung der Gerichte: vertikal versus horizontal, „Kritische Vierteljahresschrift für Gesetzgebung and Rechtswissenschaft” 2008/4
H. Izdebski, Doktryny polityczno-prawne. Fundamenty współczesnych państw, Warszawa 2017
H. Izdebski, Prawo do miasta. Perspektywa prawnika, „Samorząd Terytorialny” 2017/12
H. Izdebski, Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2014
M. Jesenko, Právo obce na samosprávu a normotvorba obci, Košice 2017.
J. Kadeřabková, J. Peková, Územní samospravá – udržitelnȳ rozvoj a finance, Praha 2012
L. Kieres, Europejska Karta Samorządu Lokalnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2015/3
P. Kuligowski, Gminowładztwo czy wiejskość? Meandry polskiej irredenty przed powstaniem styczniowym, „Refleksje” 2015/11
A. Magnaghi, Dalla partecipazione all’autogoverno della comunità locale: verso il federalism solidale, „Democrazia e Diritto” 2006/3
M. Nodzykowska-Gromadzka, Narodziny polskich nauk administracyjnych, Warszawa 1985
A. Okolski, Wykład prawa administracyjnego i prawa administracyjnego obowiązującego w Królestwie Polskim, t. 1, Warszawa 1880
M. Orofino, Il teritorio tra garanzia istituzionale e diritto fondamentale, „Amministrare” 2002/1–2
A. Ptak, Miejsce i rola samorządu terytorialnego w aspekcie członkostwa Polski w Unii Europejskiej [w:] Dylematy demokracji i gospodarki współczesnej Europy, red. J. Babiak, I. Andruszkiewicz, Poznań 2009
T. Schulte-Kellinghaus, Die begrenzte Macht der Dritten Gwalt – Zur Notwendigkeit der Selbstverwaltung der Gerichte, „Zeitschrift für Rechtspolitik” 2008/7
H.M. Słoczyński, Światło w dziejach ciemnicy. Koncepcja dziejów i interpretacji przeszłości Polski Joachima Lelewela, Kraków 2010
Wybór konwencji Rady Europy, red. K. Drzewicki, Warszawa 1999
I. Zachariasz, Prawo do samorządu terytorialnego – prawo wspólnot samorządowych, „Samorząd Terytorialny” 2018/10
dr hab. Igor Zachariasz
Autor jest kierownikiem Katedry Nauk o Administracji na Uczelni Łazarskiego w Warszawie.
Prawo do samorządu terytorialnego – prawo wspólnot samorządowych
Samorząd terytorialny jest elementem administracji publicznej, ukształtowanym z woli państwa i na potrzeby realizacji zadań uznanych przez państwo za lokalne lub regionalne. Konsekwencją jego utworzenia jest ustanowienie licznych publicznych praw podmiotowych mieszkańców o charakterze wolnościowym, jak i praw podmiotowych do współdecydowania o organizacyjnych, zadaniowych czy finansowych elementach konstrukcyjnych jednostek samorządu terytorialnego. Istnienie tych praw nie uzasadnia jednak twierdzenia, że w systemach prawnych współczesnych państw mamy do czynienia z prawem do samorządu, rozumianym jako prawo obywatela.
Słowa kluczowe: prawo, samorząd terytorialny, publiczne prawa podmiotowe, wspólnoty samorządowe
The right to self-government – the right of self-government communities
Territorial self-government is an element of public administration, shaped by the will of the State for the purpose of implementing tasks considered by the State as being local or regional. The consequence of its creation is the establishment of numerous public personal rights of residents of a libertarian nature, as well as personal rights to jointly decide on organizational, task or financial structural elements of territorial self-government units. However, the existence of these rights does not justify the assertion that there is a right to self-government, understood as a civic right, in the legal systems of contemporary States.
Keywords: the law, territorial self-government, public personal rights, self-government communities
Bibliografia:
H. Blodig, Die Selbstverwaltung als Rechtsbegriff. Eine Verwaltungsrechtliche Monographie, Wien und Leipzig 1894
M. Clarke, J. Stewart, Wybory podejmowane przez samorządy lokalne [w:] Wartości podstawowe samorządu terytorialnego i demokracji lokalnej, red. P. Swianiewicz, Warszawa 1997
S. Czepita, O pojęciu czynności konwencjonalnej i jej odmianach, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/1
F. Erlenkämper, Die Stadt-Umland-Problematik der Flächenstaaten der Bundesrepublik Deutschland, Köln 1980
E. Forsthoff, Die öffentliche Körperschaft im Bundesstaat. Eine Untersuchung über die Bedeutung der institutionellen Garantie in den Artikeln 127 und 137 der Weimarer Verfassung, Tübingen 1931
J.A. Gardner, Władza autonomia i polityka w świetle statutów samorządów lokalnych w Stanach Zjednoczonych [w:] Statuty jednostek samorządu terytorialnego. Regulacje europejskie i amerykańskie, red. W. Kisiel, Kraków 2005
F. Giese, E. Schunck, Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland, Frankfurt am Main 1962
Z. Gilowska, J. Płoskonka, S. Prutis, M. Stec, E. Wysocka, Model ustrojowy województwa (regionu) w unitarnym państwie demokratycznym. Raport końcowy, „Samorząd Terytorialny” 1997/8–9
H. Hart, Definicja i teoria w prawoznawstwie [w:] Eseje z filozofii prawa, Warszawa 2001
J. Hatscheck, Lehrbuch des deutschen und preußischen Verwaltungsrecht, Leipzig 1924
H. Izdebski, Prawo do samorządu – prawo obywateli i prawo mieszkańców, „Samorząd Terytorialny” 2018/10
G. Jellinek, Ogólna nauka o państwie, Warszawa 1924
G. Jellinek, System der subjektiven öffentlichen Rechte, Tübingen 1905
H. Kelsen, Czysta teoria prawa, Warszawa 2014
L. Kieres, Europejska Karta Samorządu Lokalnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2015/3
D. Kijowski, Pojęcie samorządu terytorialnego [w:] Misja publiczna-wspólnota-państwo. Studia z prawa i administracji. Księga dedykowana pamięci Profesora Michała Kuleszy, red. A. Mednis, Wrocław 2016
M. Kulesza, O tym, ile jest decentralizacji w centralizacji, a także o osobliwych nawykach uczonych administratywistów, „Samorząd Terytorialny” 2009/12
W. Kühn, Das Prinzip der Allzuständigkeit der Gemeinden. Eine organisationssoziologisze, staats- und verwaltungsrechtliche Untersuchung zu Art. 28 GG, Münster 1971
T. Maunz, R. Zippelius, Deutsches Staatsrecht, München 1994
M. Miemiec, Zadania własne gminy niemieckiej, „Finanse Komunalne” 2011/1–2
J. Mikołajczyk, Samorząd terytorialny w Belgii [w:] Samorząd terytorialny w Europie Zachodniej, red. L. Rajca, Warszawa 2010
H. Mountfield, The „General Power of Competence” in the Localism Act 2011: Devolving Democracy or the End of Accountability, Matrix Chambers 2012
J. Panejko, Geneza i podstawy samorządu europejskiego, Paryż 1926
U. Ramsauer, Die Rolle der Grundrechte im System der subjektiven öffentlichen Rechte, „Archiv des öffentlichen Rechts” 1986/4
T. Reiners, Kommunalverfassungsrecht in den neuen Bundesländern, München 1991
H.L. Rhein, Modelle zur kommunalen Neuordnung im Einzugsbereich der Städte unter weitgehender Aufrechterhaltung der gemeindlichen Selbständigkeit, Gelsenkirchen 1970
W. Roters, Kommunale Selbstverwaltung [w:] I.von Münch, Grundgesetz-Kommentar, München 1985, t. 1
A. von Saldern, Rückblicke. Zur Geschichte der kommunalen Selbstverwaltung in Deutschland [w:] Kommunalpolitik. Politisches Handeln in den Gemeinden, red. H. Wollmann, R. Roth, Bonn 1998
E. Schmidt-Aßmann, Demokracja i samorząd w państwie konstytucyjnym, „Samorząd Terytorialny” 1993/11
B. Schmidt-Bleibtreu, F. Klein, Kommentar zum Grundgesetz, Neuwied–Kriftel–Berlin 1995
F.E. Schnapp, Samorząd jako element polityki porządku państwowego, „Samorząd Terytorialny” 1991/7–8
F. Stier-Somlo, Der Grundrecht der kommunalen Selbstverwaltung unter Besonderer Berücksichtigung des Eingemeindungsrechts, „Archiv des öffentlichen Rechts” 1929/1
F. Stier-Somlo, Der Reichsstaatsgerichtshof und das Grundrecht der Selbstverwaltung, „Archiv des öffentlichen Rechts” 1930/2
F. Stier-Somlo, Handbuch des kommunalen Verfassungs- und Verwaltungsrechts in Preussen, Mannheim 1928
T. Szewc, Formy realizacji prawa do samorządu w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego i w prawie polskim, „Państwo i Prawo” 2004/7
D.W. Tees, Do kogo należy statut miasta? Obywatele a wprowadzenie zmian w statutach miast – doświadczenia teksańskie [w:] Statuty jednostek samorządu terytorialnego. Regulacje europejskie i amerykańskie, red. W. Kisiel, Kraków 2005
S. Wronkowska [w:] S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2001
I. Zachariasz, Nowy model nadburmistrza w centralnych miastach metropolii Republiki Federalnej Niemiec, „Samorząd Terytorialny” 2001/7–8
I. Zachariasz, Prawo w ujęciu strukturalnym. Studium o dychotomicznym podziale prawa na prawo publiczne i prawo prywatne, Warszawa 2016
mgr Paula Kłucińska
Autorka jest doktorantką w Zakładzie Nauki Administracji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
dr hab. Dawid Sześciło
Autor jest Kierownikiem Zakładu Nauki Administracji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
mgr Bartosz Wilk
Autor jest doktorantem w Zakładzie Nauki Administracji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
Nowy model demokracji samorządowej – uwagi na tle zmian w ustawach samorządowych wprowadzonych ustawą z 11 stycznia 2018 r.
Ustawa z 11.01.2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych była przedmiotem dużego zainteresowania opinii publicznej ze względu na liczne i budzące wątpliwości zmiany w przepisach wyborczych, zwłaszcza dotyczących organizacji administracji wyborczej oraz kadencji organów samorządowych (wydłużenie kadencji organów stanowiących do 5 lat, wprowadzenie limitu dwóch kadencji dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast). Dużo mniej kontrowersji wzbudziła druga grupa zmian wprowadzanych ustawą o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych, a mianowicie także liczne korekty w ustawach ustrojowych samorządu terytorialnego. Można je podzielić na dwie podgrupy: (1) nowe mechanizmy partycypacji i kontroli obywatelskiej w samorządzie oraz (2) nowe uprawnienia radnych i inne mechanizmy służące zacieśnieniu kontroli organów stanowiących nad organami wykonawczymi na wszystkich poziomach władzy samorządowej.
W pierwszej podgrupie znalazło się wprowadzenie rozwiązań zwiększających jawność pracy organów stanowiących (obowiązek publikowania imiennych wykazów głosowania radnych i obowiązek transmitowania obrad organów stanowiących), a także regulacje dotyczące obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej i budżetu obywatelskiego. Drugi pakiet zmian objął obowiązek przedkładania radzie (sejmikowi) przez organ wykonawczy raportu o stanie danej jednostki samorządu, a także dodatkowe uprawnienia kontrolne i inicjatywne radnych oraz klubów radnych.
The Act of 11/01/2018 amending certain acts to increase the involvement of the citizens in the process of selecting, operating and controlling certain public bodies has introduced numerous changes into the territorial self-government acts on the functioning of the self-government authorities, as well as mechanisms of civic participation in the activities of self-governments. This article is an attempt to assess the solutions that were implemented in terms of their impact on the operation of self-governments, as well as their effectiveness in raising the quality of governance at local level and increasing civic activity.
Słowa kluczowe: konsultacje społeczne, budżet obywatelski, inicjatywa uchwałodawcza
A New Model of Self-Government Democracy – comments on the amendments to the territorial self-government acts introduced by the Act of 11 January 2018
The Act of 11/01/2018 amending certain acts to increase the involvement of the citizens in the process of selecting, operating and controlling certain public bodies has introduced numerous changes into the territorial self-government acts on the functioning of the self-government authorities, as well as mechanisms of civic participation in the activities of self-governments. This article is an attempt to assess the solutions that were implemented in terms of their impact on the operation of self-governments, as well as their effectiveness in raising the quality of governance at local level and increasing civic activity.
Keywords: public consultations, civic budget, legislative initiative
Bibliografia:
Augustyniak M., Inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców jako forma partycypacji społecznej w jednostkach samorządu terytorialnego – wnioski de lege lata i postulaty de lege ferenda [w:] Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa 2014, s. 378
Bernaczyk M., „Dokument wewnętrzny” jako ograniczenie konstytucyjnego prawa do informacji. Rozstrzyganie kolizji w teorii i praktyce prawa, Warszawa 2017, s. 256–272
Bernaczyk M., Uprawniony i zobowiązany. Redefinicja czy konkretyzacja? [w:] Teoretyczne i praktyczne aspekty realizacji prawa petycji, red. R. Balicki, M. Jabłoński, Wrocław 2015, s. 399–400
Budzisz R., Jaworska-Dębska B. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2013, s. 540–541
Chmielnicki P., Kisiel W. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2013, s 402–404
Czerw J., Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza w działalności uchwałodawczej rad gmin i rad powiatów - wnioski de lege lata i de lege ferenda [w:] Partycypacja społeczna we współczesnym samorządzie terytorialnym, red. M. Gurdek, Sosnowiec 2016, s. 192–194
Gajewski S. [w:] S. Gajewski, A. Jakubowski, Petycje, skargi i wnioski. Dział VIII Kodeksu postępowania administracyjnego. Ustawa o petycjach. Komentarz, Warszawa 2015, s. 165
Gendźwiłł A., Zmiany niezauważone? O tym, jak zadziałały jednomandatowe okręgi wyborcze w wyborach do rad gmin w 2014 roku, https://www.maszglos.pl/wp-content/uploads/2015/07/7.Zmiany_A.-Gendzwill-2.pdf (dostęp: 17.09.2018 r.)
Kębłowski W., Budżet partycypacyjny. Krótka instrukcja obsługi, Warszawa 2013, s. 6
Kledzik P., Postępowanie administracyjne w sprawie skarg i wniosków, Wrocław 2012, s. 132
Koniuszewska E., Inicjatywa uchwałodawcza członków wspólnoty samorządowej jako narzędzie partycypacji społecznej [w:] Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa 2014, s. 427
Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2010
Marchaj R., Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. B. Dolnicki, 2016, s. 179–180
Martysz C. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. R. Cybulska, B. Dolnicki, 2016, s. 747
Sześciło D., Nowe narzędzia dla obywateli i radnych w samorządzie, 2018, https://www.maszglos.pl/aktualnosci/nowe-narzedzia-dla-obywateli-i-radnych-w-samorzadzie/ (dostęp: 17.09.2018 r.)
Sześciło D., Participatory Budgeting in Poland: Quasi-Referendum Instead of Deliberation, „Croatian and comparative public administration: a journal for theory and practice of public administration” 2015/2, s. 374–385
Sześciło D., Współzarządzanie w gminie. Ramy prawne partycypacji obywatelskiej w samorządzie lokalnym [w:] Misja publiczna, wspólnota, państwo. Studia z prawa i administracji. Księga dedykowana pamięci Profesora Michała Kuleszy, red. A. Mednis, Wrocław 2016, s. 415–422
Trykozko R., Ekspertyza prawna dotycząca możliwości wprowadzania budżetu obywatelskiego w miastach, 2013, https://www.maszglos.pl/strefa-wiedzy/budzet-obywatelski/ (dostęp: 17.09.2018 r.)
Wlaźlak K. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2013, s. 343
dr Jakub H. Szlachetko
Autor jest adwokatem, adiunktem w Katedrze Geografii Społeczno-Ekonomicznej na Wydziale Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego, przewodniczącym Rady Instytutu Metropolitalnego
Trwałość decentralizacji władzy publicznej – pomiędzy konstytucyjną zasadą a ustawową praktyką
W dyskursie naukowym problematyka decentralizacji władzy publicznej cieszy się dużym zainteresowaniem, podobnie jak szczegółowe zagadnienia związane z mechanizmem decentralizacji, tj. samodzielność jednostek samorządu terytorialnego oraz środki prawne służące ochronie tej samodzielności. Zagadnieniem pozostającym nieco na uboczu toczącej się debaty, choć o fundamentalnym znaczeniu z perspektywy konstruowania zdecentralizowanego ustroju władzy publicznej, jest „trwałość” decentralizacji, a co z tym związane – kreowanie bytu prawnego oraz ustalanie granic administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego. Autor dowodzi, że kwestie związane z kreacją oraz demarkacją jednostek samorządu terytorialnego stanowią piętę achillesową w praktyce realizacji zasady, o której mowa w art. 15 ust. 1 Konstytucji RP.
Słowa kluczowe: zasada decentralizacji władzy publicznej, recentralizacja, samorząd terytorialny, samodzielność
Durability of the decentralization of public authority – between the constitutional principle and statutory practice
Apart from the principle of subsidiarity, the principle of decentralization of public authority, as referred to in Article 15, para. 1 of the Constitution of the Republic of Poland, is one of the most important constitutional principles determining the nature and shape of public administration.
The consequences of this principle are such organizational and legal forms of exercising public authority and performing public tasks as territorial self-government, being the basic and obligatory form, a professional and economic self-government or, albeit to a much lesser extent, administrative entities. The entities of decentralized administration perform a large proportion of public tasks, acting independently, namely independently of other legal entities, including bodies of government administration. The doctrine of administrative law emphasizes that the decentralized system is of a permanent nature, because it is protected by the lawmakers by a regulatory act. Such a legal solution stabilizes the system, makes it resilient to the changing political situation and guarantees the existence of entities of decentralized administration and their ability to operate – perform public tasks.
The determination of whether the system of public administration of the Republic of Poland, which, in accordance with Article 15 para. 1 of the Constitution of the Republic of Poland, should be decentralized, is actually permanent and properly secures entities of decentralized administration against the unauthorized intervention of bodies of government administration, which gives rise to the author’s reservations, requires a detailed analysis of the legal solutions adopted.
Keywords: principle of decentralization of public authority, recentralization, territorial self-government, independence
Bibliografia:
T. Bigo, Związki publiczno-prawne w świetle ustawodawstwa polskiego, Warszawa 1928
Prawo administracyjne, J. Boć (red.), Wrocław 2005
H. Dembiński, Osobowość publicznoprawna samorządu w świetle metody dogmatycznej i socjologicznej, Wilno 1934
S. Fundowicz, Decentralizacja administracji publicznej w Polsce, Lublin 2005
W. Kumaniecki, Centralizm i decentralizacja w ankiecie konstytucyjnej, Kraków 1924
J. Niczyporuk, Dekoncentracja administracji publicznej, Lublin 2006
E.J. Nowacka, Samorząd terytorialny jako forma decentralizacji administracji publicznej, Warszawa 2010, s. 46
E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Część ogólna, Toruń 2006
J. Panejko, Geneza i podstawy samorządu terytorialnego, Warszawa 1934
W. Reiss, Zasada dekoncentracji i decentralizacji w administracji, Wilno 1932
J. Starościak, Decentralizacja administracji, Warszawa 1960
Prawo administracyjne, M. Wierzbowski (red.), Warszawa 2006
A. Wiktorowska, Prawne determinanty samodzielności gminy. Zagadnienia administracyjnoprawne, Warszawa 2002
M. Zdyb, J. Stelmasiewicz, Prawo administracyjne, Warszawa 2016
J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Warszawa 2012
Artur Pytel
Autor jest prawnikiem, doktorantem w Katedrze Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Problematyka treści znowelizowanego art. 156 i art. 191g Kodeksu wyborczego
Państwowa Komisja Wyborcza (PKW) w swoim stanowisku z 21.05.2018 r. w sprawie roli samorządu terytorialnego przy organizacji wyborów 1 wskazała, że zgodnie z art. 156 § 1 ustawy z 5.01.2011 r. – Kodeks wyborczy 2 wójt, starosta i marszałek województwa zobowiązani są zapewnić obsługę i techniczno-materialne warunki pracy obwodowych i terytorialnych komisji wyborczych oraz wykonać zadania związane z organizacją i przeprowadzeniem wyborów odpowiednio na obszarze gminy, powiatu i województwa. Zdaniem PKW przepis ten stanowi, że organy samorządu terytorialnego wykonują tak jak dotychczas zadania wyborcze, z zastrzeżeniem kilku przepisów Kodeksu wyborczego, w których określone zostały zadania Korpus u Urzędników Wyborczych. Zastrzeżenie to w opinii PKW nie oznacza jednak wyłączenia tych spraw z katalogu zadań samorządu, lecz – w związku z wynikającym z Kodeksu wyborczego (art. 191g k. wyb.) obowiązkiem zapewnienia przez gminy obsługi urzędnikom wyborczym – wskazanie, że mają być one realizowane we współpracy z tymi urzędnikami.
Treść przedmiotowego stanowiska jest inspiracją do dokonania analizy treści znowelizowanych przepisów Kodeksu wyborczego dotyczących m.in. obowiązku zapewnienia przez wójta, starostę i marszałka województwa obsługi i techniczno-materialnych warunków pracy obwodowych i terytorialnych komisji wyborczych oraz obowiązku zapewnienia przez wójta obsługi i warunków pracy umożliwiających prawidłowe wykonywanie zadań przez urzędników wyborczych.
Słowa kluczowe: zadania zlecone, urzędnik wyborczy, porozumienie, obsługa i warunki pracy, wybory
Issues of the content of the amended Article 156 and Article 191g of the Electoral Code
In the article, the author describes the issue of the wording of the amended Articles 156 and 191g of the Electoral Code, elaborating on it with the subject of commissioned tasks, the mayor’s obligation to provide support and working conditions enabling the proper performance of tasks by electoral officials, agreements concluded in accordance with Article 191g of the Electoral Code, activities of supervisory bodies, principles of legalism and tasks of the National Electoral Office performed in accordance with Article 187 § 1 of the Electoral Code.
Keywords: commissioned tasks, electoral official, agreement, support and working conditions, elections
Bibliografia:
Banaszak Bogusław, Kodeks wyborczy. Komentarz, Warszawa 2015
Bandarzewski Kazimierz, Chmielnicki Paweł, Kisiel Wiesława, Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa 2006
Celarek Krystyna, Prawne i praktyczne aspekty kontroli i nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego, Warszawa 2015
Dolnicki Bogdan, Samorząd terytorialny w Polsce i Portugalii. Analiza prawnoporównawcza, Warszawa 2015
Dolnicki Bogdan, Sposoby realizacji zadań publicznych, Warszawa 2017, LEX nr 306993
Garlicki Leszek, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2007
Gonet Wojciech, Zakres swobody zawierania umów przez jednostki samorządu terytorialnego, Warszawa 2011, LEX nr 127967
Haczkowska Monika, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2014
Izdebski Hubert, Domniemanie zadań samorządu terytorialnego i domniemanie zadań gminy w obrębie samorządu terytorialnego – klauzule generalne dotyczące zadań samorządu, „Samorząd Terytorialny” 2015/1–2, s. 69–76
Janowicz-Lomott Marietta, Jastrzębska Maria, Łyskawa Krzysztof, Zarządzanie ryzykiem w działalności jednostek samorządu terytorialnego ze szczególnym uwzględnieniem ryzyka katastroficznego, Warszawa 2014
Krawczyk Ryszard Paweł, Stec Mirosław, Samorząd – Finanse – Nadzór i kontrola. XX-lecie Regionalnych Izb Obrachunkowych, Warszawa 2013
Lemańska Joanna, Kryterium czy kryteria nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego?, „Samorząd Terytorialny” 2017/5, s. 27–41
Przywora Bogusław, Zadania samorządu terytorialnego z perspektywy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., „Przegląd Prawa Publicznego” 2016/12, s. 82–91
Raport o stanie samorządności terytorialnej w Polsce, red. J. Hausner, http://www.decydujmyrazem.pl/publikacje/inni_o_partycypacji/raport_o_stanie_samorzadnosci.html (dostęp: 19.09.2018 r.)
Safjan Marek, Bosek Leszek, Konstytucja RP, t. 2, Komentarz do art. 87–243, Warszawa 2016
Skrzydło Wiesław, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2013
Szewczyk Marek, Konstytucyjna zasada samodzielności samorządu terytorialnego i jej granice, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2002/1, s. 105
dr Jakub Kosowski
Autor jest radcą prawnym, adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, dyrektorem wydziału w Urzędzie Miasta Lublin
Budżet obywatelski jako forma konsultacji społecznych w świetle nowelizacji ustaw samorządowych z 11 stycznia 2018 r.
Prezentowany artykuł ma na celu przedstawienie prawnych aspektów funkcjonowania budżetu obywatelskiego przed wejściem w życie ustawy z 11.01.2018 r., w kontekście wątpliwości, które powstają na gruncie analizy wprowadzonych w 2018 r. regulacji.
Ze względu na fakt, że regulacje dotyczące budżetu obywatelskiego na gruncie wszystkich trzech ustaw samorządowych są niemalże tożsame, poniższe uwagi będę odnosił do jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli. W jednym zaledwie przypadku należy wskazać na różnice w przyjętych regulacjach, a mianowicie budżet obywatelski w gminach będących miastami na prawach powiatu ma stać się obligatoryjny (art. 5a ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym).
Słowa kluczowe: budżet obywatelski, ustawy samorządowe, konsultacje społeczne, akty prawa miejscowego
Civic budget as a form of public consultations in the light of the amendment of the territorial self-government acts of 11 January 2018
The civic budget has been used increasingly frequently as an element of the participatory model of management of territorial self-government units for several years. The article is devoted to the analysis of the amendment of the self-government acts introduced by the Act of 11/01/2018.
Despite the universal recognition of the civic budget as being a form of public consultation, the lawmakers decided to introduce a detailed statutory regulation. The intention was to clarify the key issues, including the creation of legal grounds for the body adopting resolutions in the territorial self-government unit to adopt a resolution regulating matters related to the civic budget in detail. The author analyses new legal solutions, taking into account the views expressed to date in the literature, court judgments and supervisory decisions.
Keywords: civic budget, territorial self-government acts, public consultations, acts of local law
Bibliografia:
Augustyniak M., Dylematy partycypacji społecznej w samorządzie terytorialnym – 25 lat doświadczeń. Wybrane zagadnienia dotyczące form o charakterze fakultatywnym [w:] Jaworska-Dębska B., Budzisz R., Prawne problemy samorządu terytorialnego z perspektywy 25–lecia jego funkcjonowania, Warszawa 2016
Augustyniak M., Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym w Polsce i we Francji, Warszawa 2017
Banat M., Konsultacje społeczne w samorządzie terytorialnym, "Samorząd Terytorialny" 2014/1–2
Baraniecki M., O swoich pieniądzach decydujemy sami – planowanie partycypacyjne budżetu gminy [w:] B. Dolnicki, Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, Warszawa 2014
Chmielnicki P. (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2010
Dolnicki B. (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2016
Dolnicki B. (red.), Ustawa o samorządzie województwa. Komentarz, Warszawa 2012
Doroszewski W. (red.), Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 1964
Janicka R., Jędrowiak P., Budżet obywatelski – chęć zwiększenia partycypacji społecznej w rozwoju miast czy narzędzie marketingu politycznego w rękach prezydentów i burmistrzów?, „Refleksje” 2015/11
Kębłowski W., Budżet partycypacyjny. Krótka instrukcja obsługi, Warszawa 2013
Kraszewski D., Mojkowski K., Budżet obywatelski w Polsce, Warszawa 2014
Marchaj R., Charakter prawny uchwały rady gminy w sprawie budżetu obywatelskiego, „Samorząd Terytorialny” 2017/11
Parchomiuk J., Uchwały rady gminy w sprawach nazw ulic i placów, „Samorząd Terytorialny” 2013/4
Rutka M., Konsultacje społeczne w sprawie budżetu obywatelskiego. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29.05.2015 r. (II GSK 942/14), „Finanse Komunalne” 2016/4
Rzążewska M., Zaskarżanie uchwał samorządu terytorialnego do Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa–Zielona Góra 1997
Sobol A., Budżet obywatelski jako narzędzie rozwoju lokalnego, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2017/316
Swianiewicz P., Partycypacja społeczna w realizacji polityk miejskich [w:] Partycypacja obywateli i podmiotów obywatelskich w podejmowaniu rozstrzygnięć publicznych na poziomie lokalnym, red. M. Stec, M. Mączyński, Warszawa 2012
Sześciło D., Konsultacje społeczne w gminie w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych, „Samorząd Terytorialny” 2014/1–2
Sześciło D., Uwarunkowania prawne budżetu partycypacyjnego w Polsce, „Finanse Komunalne” 2012/12
Szewc A., Jyż G., Pławecki Z., Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2012
Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustaw o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa, red. R, Hausner, Z. Niewiadomski, Warszawa 2011
Zgółkowa H. (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 17, Warszawa 1998
Jacek Kaczor
Autor jest adiunktem na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
Odpowiednie stosowanie art. 61 ust. 1 pkt 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym do lokalizacji inwestycji telekomunikacyjnych – glosa do wyroku Naczelnego Sadu Administracyjnego z 14 grudnia 2016 r. (II OSK 734/15)
Skład orzekający: przewodniczący – sędzia NSA Marzenna Linska-Wawrzon, sędzia NSA Teresa Kobylecka (sprawozdawca), sędzia del. Janina Kosowska
Prawidłowa wykładnia zawartego w art. 50 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym odesłania do odpowiedniego stosowania przepisu art. 61 ust. 1 pkt 4 tej ustawy wymaga wyważenia racji, wyrażonych zarówno w ustawie o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych, ale także w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
Słowa kluczowe: lokalizacja inwestycji celu publicznego, lokalizacja inwestycji telekomunikacyjnych, ochrona gruntów rolnych, przepisy odsyłające, odpowiednie stosowanie przepisów
Ruling of the Supreme Administrative Court of 14 December 2016 (II OSK 734/15), critical commentary (the appropriate application of Article 61, para. 1, item 4 of the Act on spatial planning and management [ASPM] to the location of telecommunications investments)
The commentary is critical, indicating the unequal treatment by the Supreme Administrative Court in the judgment under review of two separate statutory regulations that needed to be taken into account in the process of the systemic interpretation of Article 50, para. 1 of the ASPM and its reference to the respective application of Article 61, para. 1, item 4 of the ASPM. Giving priority to the provisions of the Act on the support of the development of telecommunications services and networks while completely ignoring the regime of the protection of agricultural land was not justifi ed by the court in any way.
Keywords: location of a public purpose investment, location of telecommunications investments, protection of agricultural land, referral regulations, appropriate application of the regulations
Bibliografia:
Jacek Kaczor, Wyrok Naczelnego Sadu Administracyjnego z 14 grudnia 2016 r. (II OSK 734/15); glosa krytyczna (odpowiednie stosowanie art. 61 ust. 1 pkt 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym do lokalizacji inwestycji telekomunikacyjnych)
