Nowym elementem systemu zarządzania jakością w ochronie zdrowia jest kompensacja zdarzeń medycznych wprowadzona ustawą z dnia z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023 poz.1675).
Komu i na jakich zasadach przysługuje świadczenie kompensacyjne za zdarzenie medyczne?
Kompensacja zdarzeń medycznych polega na stworzeniu przez Rzecznika Praw Pacjenta szybkiego, pozasądowego sposobu uzyskiwania rekompensaty przez osoby, które podczas hospitalizacji doznały uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia albo uległy zakażeniu szpitalnemu. W przypadku śmierci pacjenta świadczenie kompensacyjne przysługuje rodzinie danego pacjenta. Należy zwrócić uwagę, że system ten dotyczy tylko zdarzeń medycznych, do których doszło w szpitalu i podczas udzielania świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych (czyli głównie w ramach świadczeń gwarantowanych finansowanych przez NFZ). Podstawową formą jest przyznanie i wypłata odszkodowania dla pacjentów za niepożądane zdarzenia medyczne, do których nie powinno dochodzić w wyniku prawidłowego leczenia – niezależnie od winy świadczeniodawcy (no-fault tzn. niezależnie od tego czy szkoda została wyrządzona na skutek zachowania zawinionego).
Uzyskanie świadczenia nie wymaga udowodnienia winy podmiotu leczniczego. Główną podstawą przyznania świadczenia jest stwierdzenie, że doszło do zdarzenia medycznego, którego z wysokim prawdopodobieństwem można było uniknąć, gdyby świadczenie zdrowotne zostało pacjentowi udzielone zgodnie z aktualną wiedzą medyczną albo gdyby zastosowano inną dostępną metodę leczenia lub diagnozy.
Od kiedy obowiązują nowe zasady rekompensaty szkód doznanych podczas leczenia szpitalnego?
Wnioski o przyznanie świadczenia kompensacyjnego z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznychprzyjmowane są od 6 września 2023 roku tj. od dnia wejścia w życie zmienionych przepisów i mogą dotyczyć zdarzeń medycznych, które powstały począwszy od tego dnia. Zdarzenia, które miały miejsce przed tą datą będą rozpatrywane tylko w przypadku gdy wnioskodawca dowiedział się o nim już po wejściu ustawy w życie. Wniosek o przyznanie świadczenia można złożyć w ciągu pierwszego roku od uzyskania informacji o zakażeniu, uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia albo śmierci pacjenta (jednak nie później niż w ciągu 3 lat od samego zdarzenia).
Na jakich zasadach będą przyznawane rekompensaty szkód z tytułu zdarzeń medycznych?
Procedura obejmuje dwuinstancyjny, pozasądowy system udzielania rekompensaty szkód z tytułu zdarzeń medycznych i realizowana jest przez Rzecznika Praw Pacjenta, którego zadaniem jest ustalenie, czy w danej sprawie, zgłoszonej we wniosku doszło do zdarzenia medycznego, a jeżeli tak to wskazanie wysokości świadczenia należnego wnioskodawcy z tego tytułu. Do realizacji tych zadań i obsługi procesu powołano zespół ds. świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych.
Rzecznik Praw Pacjenta wydaje decyzję w sprawie przyznania świadczenia w ciągu 3 miesięcy od otrzymania kompletnego wniosku. Wydając decyzję, Rzecznik opiera się na opinii medycznej sporządzonej przez działający przy nim Zespół do spraw Świadczeń, składający się z doświadczonych lekarzy posiadających odpowiednią wiedzę dotyczącą badań klinicznych. Osoba niezadowolona z decyzji ma prawo wniesienia odwołania do Komisji Odwoławczej. Od jej rozstrzygnięcia można z kolei wnieść skargę do sądu administracyjnego
Nowy system udzielania rekompensat, gwarantuje również szybszą i sprawniejszą wypłatę odszkodowania/rekompensaty niż w postępowaniach prowadzonych dotychczas przez wojewódzkie komisje ds. orzekania o zdarzeniach medycznych (które zostały zlikwidowane) lub w postępowaniach sądowych.
Jakie odszkodowanie należy się z Funduszu Świadczeń?
Środki do realizacji wypłat rekompensat pochodzą z nowopowstałego Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych.
Kwota rekompensaty maksymalnego świadczenia dla pacjenta wynosi 200.000 zł., a w przypadku śmierci pacjenta, świadczenie wynosi do 100.000 zł dla każdej z uprawnionych osób. Do kręgu uprawnionych zalicza się: pacjenta, jego rodzice oraz małżonek (niepozostający w separacji) lub partner (konkubent). Wysokość świadczenia jest ustalana na podstawie wytycznych, które określa rozporządzenie Ministra Zdrowia.
W przypadku przyznania świadczenia – pacjent lub uprawniony musi złożyć oświadczenie o przyjęciu, lub odmowie przyjęcia przyznanego świadczenia kompensacyjnego. Jest to ważny krok w nowej procedurze, gdyż implikuje on skutki prawne dla wnioskującego. Przyjęcie świadczenia i potwierdzenie tego faktu stosownym wnioskiem jest równoznaczne ze zrzeczeniem się przez wnioskodawcę wszelkich roszczeń odszkodowawczych mogących wynikać ze zdarzenia medycznego w zakresie szkód, które ujawniły się do dnia złożenia wniosku. Natomiast złożenie oświadczenia o rezygnacji ze świadczenia (bądź niezłożenie żadnego oświadczenia) jest tożsame ze zrzeczeniem się przez wnioskodawcę przyznanego świadczenia. W przypadku skutecznego przyjęcia świadczenia i potwierdzenia tego faktu wypłata następuje w terminie 14 dni od dnia złożenia oświadczenia, a sama kwota świadczenia jest zwolniona z podatku dochodowego.
Rejestr zdarzeń niepożądanych prowadzony przez Rzecznika Praw Pacjenta
Drugim wymiarem stworzonego systemu kompensat jest zbieranie i analiza informacji o zdarzeniach medycznych i niepożądanych przez RPP oraz podejmowanie działań w celu eliminacji źródeł tych zdarzeń co przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa leczenia pacjentów. Prowadzenie rejestru zdarzeń niepożądanych przez Rzecznika Praw Pacjenta analiza rejestrowanych zdarzeń i opracowywanie wytycznych eliminujących tego typu zdarzenia zwiększają bezpieczeństwo pacjentów oraz zmierzają do poprawy jakości leczenia w podmiotach wykonujących działalność leczniczą. Dodatkową wartością i zadaniem jest promowanie kultury uczenia się personelu medycznego i podmiotów leczniczych na błędach.
Główne idee wprowadzenia ww. zadań i procedur w celu kompensacji zdarzeń medycznych oraz ich kompatybilność z mechanizmami wprowadzonymi ustawą o jakości powodują, że monitorowanie zdarzeń niepożądanych winno służyć promocji bezpieczeństwa i jakości opieki zdrowotnej też poprzez ułatwienie i upowszechnienie dostępu poszkodowanych pacjentów do odszkodowań a co za tym idzie uproszczeniem procedury ich uzyskiwania.
Budowanie kultury wzajemnego zaufania i poprawy wyników poprzez monitorowanie, analizę i eliminowanie działań niepoprawnych – zdarzeń niepożądanych – w placówkach ochrony zdrowia powinno prowadzić do udoskonalania procesów i poprawy efektywności leczenia pacjentów a co za tym idzie do poprawy satysfakcji pacjentów z wyników leczenia.
Maja Lisik-Habib, Kierownik Oddziału Chorób Rozrostowych Wojewódzkie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii Im. M. Kopernika w Łodzi
Sylwia Gołaś-Olszak, Dyrektor Segmentu Ochrony Zdrowia i Administracja Publiczna, Wolters Kluwer Polska
