De veranderende advocaat: hoe speel je nu al in op de toekomstige cliëntverwachtingen?

Het werk van een advocaat verandert. Hoe ziet de functie van een advocaat er in 2030 uit en hoe kunnen advocaten zich nu al voorbereiden op de veranderende markt? Mike Sudmeyer, Segment Manager Legal bij Wolters Kluwer, sprak het afgelopen jaar met verschillende advocaten, partners, kennismanagers en business development managers over de veranderingen in de juridische sector. Wij interviewden hem over onder meer de vaardigheden van de advocaat van de toekomst.

Wat zijn de belangrijkste veranderingen in de advocatuur volgens jou?

“De belangrijkste redenen waarom de advocatuur verandert zijn de toenemende mogelijkheden van legal tech, de veranderende verwachtingen van de cliënt en de nadruk op de verbeterde efficiëntie. Uit de Wolters Kluwer Future Ready Lawyer Survey bleek echter dat een groot deel van de advocaten nog niet klaar is om echt goed op deze veranderingen in te spelen.

De belangrijkste reden hiervoor is dat de urgentie mist. Door de COVID-19 staan kantoren wel op scherp, maar de winst en omzet van de meeste kantoren staan nog onvoldoende onder druk om structureel te veranderen. In sommige rechtsgebieden zijn de werkzaamheden zelfs sterk toegenomen. De branche wordt vaak als conservatief gezien, maar toch zien we dat advocaten openstaan voor vernieuwingen. Om echt anders te gaan werken moet de urgentie toenemen.

Bij het overgrote deel van de advocatenkantoren komt de druk om te veranderen vanuit de cliënt. Die druk neemt in de komende jaren toe. Daarnaast is er een mogelijkheid dat op termijn het procesmonopolie komt te vervallen. Dit zorgt ervoor dat er meer concurrentie op de markt komt en dan neemt het belang van efficiënter werken toe.”

De veranderende markt en de cliënt die andere eisen gaat stellen zorgen ervoor dat andere vaardigheden belangrijker worden voor een advocaat. Welke vaardigheden heeft een advocaat in 2030 nodig?

“Inschatten hoe de functie van een advocaat er in 2030 uitziet is best lastig. Je weet niet wat er tegen die tijd mogelijk is. Een van de verwachtingen is dat de piramidevorm, de samenstelling van het personeelsbestand, bij veel advocatenkantoren, gaat veranderen. De belangrijkste verandering is dat legal tech een deel van het repeterende werk gaat overnemen, waardoor er minder junior medewerkers nodig zijn. Dat is een uitdaging voor een advocaat, want hij leunt nu op deze medewerkers, zeker bij de grotere kantoren. Advocaten gaan de komende jaren op een andere manier werken omdat legal tech een grotere rol gaat spelen. Onder andere legal analytics, document drafting en document automation, zullen nu door techniek en mens samen worden gedaan en de advocaat zal meer interpreteren en finetunen dan alles zelf uit te zoeken of dat te laten doen. Voorbeelden hiervan zijn Lexmachina voor legal analytics en Radiant als het gaat om document automation.

Een andere verandering is dat de cliënt nog meer zal willen sparren met de advocaat: samen scenario’s uitdenken en opstellen inclusief risico-inschattingen. Voor advocaten is dat vaak een nieuwe manier van werken. Ze zijn gewend om advies te geven over een specifieke situatie, ze willen niet verantwoordelijk gehouden worden als de scenario’s niet blijken uit te komen.”

Je verwacht dat cliënten willen sparren met hun advocaat. Welke competenties heeft een advocaat daarvoor nodig?

“Omdat advocaten van adviseren naar sparren gaan, wordt het steeds belangrijker om goed te kunnen samenwerken. Daarmee neemt het belang van goede communicatieve vaardigheden toe. Advocaten zijn vanwege hun beroep inhoudelijk al ongelooflijk sterk, kunnen zich op schrift sterk uitdrukken en zijn verbaal sterk in de rechtbank. Maar dat is anders dan samen met een cliënt aan mogelijke scenario’s werken en meedenken in het werkproces van de klant. Ik verwacht daarom dat het communicatieve deel een vaardigheid is waar meer nadruk op komt te liggen.

Cliënten willen snel en honderd procent betrouwbaar advies. Je merkt nu al dat cliënten steeds sneller het advies wensen. Kun je als advocaat omgaan met de druk en kun je de cliënt ervan overtuigen dat er meer tijd nodig is voor het goed oplossen van deze vraag? Of zorgt de introductie van technologisch nieuwe oplossingen, die door o.a. de Big Four en alternative legal service providers al efficiënt worden ingezet, er sowieso voor dat het sneller en wellicht goedkoper moet?”

Het is duidelijk dat er veel aan het veranderen is in de advocatuur. Zijn er opvallende ontwikkelingen?

“Opvallend is dat gerenommeerde, grote organisaties steeds vaker een nichekantoor inschakelen. Een aantal jaar geleden deden ze dat niet; ze werkten alleen met de grote advocatenkantoren. Ook dit zorgt voor druk op de grote kantoren om zich flexibeler op te stellen. Wat blijft bestaan is de meerwaarde van specialisten, want hoogwaardig advies heeft een ongekende waarde. Als slechts twintig advocaten op een gewild rechtsgebied op het hoogste niveau werken, dan kunnen zij vragen wat zij willen. Wat wel gaat veranderen is hoe deze advocaten tot hun adviezen komen: het ondersteunende deel wordt steeds meer geautomatiseerd.”

Legal tech is in opkomst en zorgt er ook voor dat advocaten hun werk op een andere manier gaan doen. Welke rol speelt legal tech volgens jou over tien jaar in de advocatuur?

“Ik verwacht dat legal tech over tien jaar een grotere en cruciale rol speelt in de advocatuur. Het is veilig om te stellen dat er tegen die tijd veel meer mogelijk is dan nu. Je hoort wel vaker dat technologie op korte termijn vaak wordt overschat en op lange termijn onderschat. Op dit moment is er een hele fragmentatie aan software en oplossingen, op den duur komen er meer standaarden. De systemen worden in de komende jaren eenvoudiger in gebruik, beter afgestemd op de wensen van de gebruiker en aan elkaar gekoppeld. Door de koppelingen passen de producten steeds beter in het juridisch ecosysteem.”

Gebruikers moeten wennen aan de mogelijkheden van legal tech en op een andere manier gaan werken. Hoe zorg je ervoor dat een product optimaal gebruikt kan worden?

“Ik zie het als een uitdaging voor de ontwikkelaar om een systeem te ontwikkelen dat past binnen het werkproces van de advocaat. De advocaat is niet geïnteresseerd in legal tech, maar wil gewoon de beste oplossing om de cliënt optimaal te helpen. Met InView spelen we in op de manier van werken van advocaten. Het systeem ondersteunt advocaten omdat het in grote hoeveelheden documenten op zoek gaat naar de juiste feiten, claims en argumenten. Omdat een advocaat wil weten hoe InView aan het getoonde antwoord komt, maken we ook alle tussenliggende stappen om tot het antwoord te komen inzichtelijk. Een volgende stap zou zijn dat een advocaat op dezelfde manier kan zoeken door de eigen stukken van zijn advocatenkantoor. Dat gaat veel sneller dan handmatig zoeken.

Onlangs sprak ik bij een advocatenkantoor met een aantal advocaten over het gebruik van hun huidige zaaksysteem. De advocaten kwamen er toen achter dat ze het systeem allemaal op een andere manier gebruikten: dat verklaarde waarom ze bepaalde data niet konden vinden. Het introduceren van een technologische ontwikkeling vereist dus ook dat het voor iedereen duidelijk is hoe het werkt en wat de voordelen van die manier van werken zijn. Legal tech moet het liefst intuïtief meteen duidelijk zijn en anders nog ‘ouderwets’ ondersteund worden door trainingen.”

Hoe kunnen advocaten zich nu al voorbereiden op de veranderende markt?

“Advocaten kunnen zich voorbereiden op de veranderende markt door het volgen van soft skills trainingen en door legal tech nu al meer te omarmen. De twee grootste struikelblokken die ik zie zijn de tijd die ze ervoor hebben en de mindset. Je moet echt willen veranderen en er tijd voor vrijmaken. Tegelijkertijd zijn er wel advocaten die er mee bezig zijn en een aantal kantoren hebben al zogenaamde ‘klasjes’ voor haar medewerkers opgezet. De voorlopers investeren ieder jaar meer geld in legal tech. Dit zijn volgens mij de winnaars van de toekomst: deze kantoren weten misschien nog niet hoe ze legal tech het best kunnen inzetten maar ze zijn er wel actief mee bezig. Een opvallend onderzoeksresultaat uit de Future Ready Lawyer Survey is dat kantoren die meer dan gemiddeld met legal tech bezig zijn en investeren, winstgevender zijn.