De totstandkoming van de Omgevingswet: in gesprek met wetgevingsjurist Harald Oldenziel

Hoeveel invloed heb je als wetgevingsjurist op de inhoud van nieuwe wetgeving?
“Als wetgevingsjurist ben je een schakel in een groter geheel, zeker bij zo’n breed project als dit. Wel is je ambtelijke invloed behoorlijk groot, omdat je in eerste instantie bepaalt hoe regelgevingsteksten eruit gaan zien en hoe de regelgeving wordt opgebouwd. Maar de stem van de politiek is uiteindelijk natuurlijk doorslaggevend. Als bij de parlementaire behandeling blijkt dat de conceptregelgeving moet worden aangepast, dan is dat voor ons een gegeven. Als je dit werk doet, dan weet je dat het zo werkt. Het leidt soms tot andere uitkomsten dan je ambtelijk aanvankelijk had bedacht, maar dat hoort bij het politieke proces.”

De nieuwe wetgeving is door een grote groep wetgevingsjuristen van verschillende departementen geschreven. Hoe zorgden jullie voor een consistente kwaliteit van de wetgeving?
Als wetgevingsjurist houd je je om te beginnen aan de ‘Aanwijzingen voor de regelgeving’. Dit is het kader dat wetgevingsjuristen van de centrale overheid in acht nemen bij het opstellen van regelgeving. Bij de bouw van het nieuwe stelsel van het omgevingsrecht hebben we daarnaast gaandeweg aanvullend wetgevingsbeleid ontwikkeld, bijvoorbeeld daar waar de aanwijzingen ruimte laten voor nadere invulling. Het gaat dan onder andere om de structuur van de wetgeving, een consistente stelselterminologie en wetstechnische ontwerpkeuzes. Dit aanvullende wetgevingsbeleid is overigens niet alleen toegepast bij de bouw van het stelsel, maar wordt ook gehanteerd bij latere wijzigingen van het stelsel. Zo zijn we er zeker van dat de cohererentie van het stelsel ook in de toekomst is geborgd.”

Hoe kijk je naar de gepubliceerde stukken van de Omgevingswet, ben je er tevreden over?
“De wetgeving is nagenoeg compleet, bijnaalle regelgeving is inmiddels gepubliceerd. Ik vind het mooi om te zien dat de regelgeving van het stelsel voor een groot deel is geworden zoals wij voor ogen hadden, zeker als je kijkt naar de opbouw en de basiskeuzes. De door ons gehanteerde ontwerpkeuzes zijn doorgevoerd in de wetgeving zoals die is gepubliceerd. Mede gezien de omvang van het project is dit best bijzonder.”

Het motto van de stelselherziening van het omgevingsrecht is ‘Eenvoudig beter’. Hoe hebben jullie dit motto toegepast in het ontwerpen van de wetgeving en denk je dat jullie erin geslaagd zijn om de wetgeving zo eenvoudig mogelijk te houden?
"We hebben dit motto naar de wetgeving proberen te vertalen door duidelijke ontwerpkeuzes te formuleren bij het bouwen en door onnodige complexiteit te vermijden. De ontwerpkeuzes waren erop gericht het stelsel van het omgevingsrecht zo eenvoudig en toegankelijk mogelijk te maken, gegeven de inhoud. Ik denk dat het grotendeels is gelukt om de regelgeving volgens die keuzes in te richten. Omdat het omgevingsrecht grotendeels is gericht op het beschermen van kwetsbare belangen, bevat ook het nieuwe stelsel veel van dat soort beschermende regels. Daarnaast zijn er regels die gaan over de verantwoordelijkheidsverdeling over de verschillende bestuurslagen. We hebben het uitgangspunt gehanteerd om daar in beginsel niets aan te veranderen. Dat betekent wel dat de soms verfijnde regels op dat gebied zijn overgezet naar het nieuwe stelsel. Door de breedte en de achterliggende beschermenswaardige belangen blijft het omgevingsrecht uiteindelijk een vrij complex rechtsgebied. Wel wilden we onnodige complexiteit vermijden en ik denk dat dat gelukt is.” 

Je vertelt dat je te maken hebt met beperkingen als het gaat om het opstellen van de wetgeving. Welke beperkingen zijn dat?
“Als je helemaal blanco naar de Omgevingswet kijkt, dan kan je je afvragen of de wetgeving niet simpeler kon worden opgesteld. We hebben echter te maken met internationale en Europese wetgeving die correct moet worden omgezet, achterliggende - soms kwetsbare - belangen die moeten worden geborgd, en bevoegdheden van bestuursorganen waar we in beginsel geen veranderingen in hebben doorgevoerd. Verder kent het omgevingsrecht van oudsher relatief veel gedetailleerde regels, bijvoorbeeld over hoe iets moet worden gemeten. Zonder dit soort beperkingen zou je bijvoorbeeld kritisch kunnen kijken naar het detailniveau van de regels in de uitvoeringsregelgeving. Daarnaast zou je kunnen bekijken of er op sommige punten misschien minder uitzonderingen nodig zijn. Want hoe meer uitzonderingen, hoe ingewikkelder de regels.”