11 praktijktips bij het maken van een omgevingsplan

Of de Omgevingswet nu wel of niet op 1 juli 2022 in zal gaan, hangt nu af van de Eerste Kamer, die voor de zomer de knoop wil doorhakken. Maar zelfs al zou er uitstel komen, dan is het al heel goed mogelijk om je voor te bereiden op de invoering en het oefenen met de nieuwe instrumenten in de Omgevingswet. 

Wij helpen je graag met tips om succesvol te starten bij het opstellen van een omgevingsplan. Jos Dolstra, Senior Adviseur bij Arena Consulting Group BV, heeft de afgelopen jaren veel kennis opgedaan en deelt zijn ervaring, kennis en kunde op dit onderwerp, gebundeld tot een lijst met 11 tips uit het veld om goed op weg te gaan. 

Het omgevingsplan tot nu toe

Met het omgevingsplan is inmiddels in diverse vormen geoefend, onder meer door gebruikmaking van de mogelijkheid om bestemmingsplannen met verruimde reikwijdte op grond van de Crisis- en herstelwet te maken, de ontwikkeling van staalkaarten en het uitvoeren van verschillende praktijkproeven.

Tips voorafgaand aan het maken van een omgevingsplan

1. Het omgevingsplan is een nieuw instrument en het maken ervan een ontdekkingstocht. Belangrijk is om de wet goed te kennen en te doorleven.
2. De Omgevingswet biedt de kans om het anders te doen, meer in samenhang naar de fysieke leefomgeving te kijken. Dit vraagt tijd. Tijd om interdisciplinaire samenwerking tussen alle bij het opstellen van een omgevingsplan betrokken medewerkers te organiseren en elkaars taal te leren.
3. Open staan voor andere werelden (ruimtelijke ordening, milieu, verkeer, natuur, water) is belangrijk: probeer niet de ander in jouw wereld te trekken, maar ga samen een nieuwe wereld bouwen. Bespreek de verschillende gezichtspunten met elkaar.
4. Ga oefenen en wees niet bang om fouten te maken.
5. Maak de stappen die je zet niet te groot: doorloop het proces stap voor stap in behapbare brokken.
6. Het voorbereiden op het omgevingsplan kost tijd, terwijl ondertussen de winkel ook open is. Zorg dat voldoende tijd en capaciteit wordt vrijgemaakt om echt te oefenen.

Tips tijdens het maken van een omgevingsplan

In de praktijkproef ‘opstellen omgevingsplan’ in 2019 zijn vijf belangrijke tips weergegeven voor wie zelf aan de slag gaat met het omgevingsplan. Deze tips zijn:

1. Het omgevingsplan is geen bestemmingsplan

• Het omgevingsplan is een ander instrument dan het bestemmingsplan.
• Het omgevingsplan is breder: fysieke leefomgeving in plaats van Ruimtelijke Ordening.
• Het omgevingsplan heeft meer het karakter van een verordening.
• Uitgangspunt is het werken met algemene regels voor activiteiten in plaats van regels voor specifieke locaties.
• Voor de uitzonderingsgevallen kan je gebruik maken van het speelveld tussen ‘algemene regels’ en ‘vergunningplicht’ (onder andere informatieplichten en meldingsplichten.)
• Begin met de voor de gemeente belangrijkste regels. De topactiviteiten kunnen hier ter inspiratie dienen.

2. Zorg voor een interdisciplinair projectteam waarin alle relevante thema’s vertegenwoordigd zijn;

• Het betrekken van de juiste personen is belangrijk om de opgave goed op te kunnen pakken.
• Een breder team dan degenen die nu het bestemmingsplan maken is noodzakelijk.
• Ga in de voorbereiding na wie betrokken moeten zijn bij de te maken keuzes. Denk daarbij vanwege de op te nemen milieuregels ook aan medewerkers van de omgevingsdienst/RUD.
• Denk aan juristen, maar ook aan technisch medewerkers. Naast de inhoudelijke deskundigheid is het belangrijk mensen aan tafel te hebben die het leuk vinden om te innoveren.

3. Begin bescheiden: pak een niet te groot gebied of pak een gebied waar je op korte termijn niet veel ontwikkelingen verwacht;

• Het omgevingsplan is breed en gaat daarmee over veel verschillende thema’s. Maak daarom keuzes en probeer niet bij de eerste oefening compleet te zijn.
• Begin met een aantal activiteiten. Zorg wel dat in het gekozen gebied een aantal opgaven spelen waarbij verschillende specialisten betrokken zijn; In plaats van aan de slag te gaan met een gebied kan je ook een thema oppakken.

4. Zorg voor commitment vanuit het management om voldoende uren bij medewerkers beschikbaar te hebben;

• Het voorbereiden op het omgevingsplan moet gebeuren naast het bestaande werk.
• De winkel wordt verbouwd terwijl de verkoop ook gewoon door moet gaan. Voor beide moet voldoende capaciteit vrijgemaakt worden.

5. Het gaat om oefenen: benadruk dat en werk vanuit een politieke luwte;

• Gebruik de periode naar inwerkingtreding vooral om te oefenen, in aanloop naar het echte omgevingsplan.
• Dit kan vanuit een bestaande casus/gebied, maar gaat nog niet om het opstellen van een omgevingsplan dat daadwerkelijk vastgesteld gaat worden.

Dit is een deel uit Jos Dolstra’s uitgebreide praktijkartikel over het omgevingsplan in de Module Ruimtelijke Ordening van Wolters Kluwer. Abonnees kunnen dit hier raadplagen.