O kwalifikowanej formie nadużycia władzy (refleksje na temat korzystania przez Trybunał Konstytucyjny z instytucji ochrony tymczasowej)Prof. dr hab. Zbigniew Kmieciak
Uniwersytet Łódzki
O kwalifikowanej formie nadużycia władzy (refleksje na temat korzystania przez Trybunał Konstytucyjny z instytucji ochrony tymczasowej)
Korzystanie po 2015 r. przez Trybunał Konstytucyjny ze środków ochrony tymczasowej wykazuje wszelkie znamiona nadużycia w obszarze prawa konstytucyjnego. Określenie to obejmuje różne przypadki operowania technikami wykładni prawa zawierającymi elementy manipulacji i złej wiary. Typowe dla tej aktywności jest używanie środków tymczasowych w oderwaniu od głównego celu postępowania. Motywem takich działań jest natomiast realizacja bieżących celów politycznych. Skutkiem wspomnianej praktyki jest obserwowana destrukcja porządku prawnego. Paradoksalnie, świetle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Xero Flor v. Poland, stan ten wywołuje organ, który nie spełnia wymagań stawianych sądowi.
Słowa kluczowe: prawo konstytucyjne, Trybunał Konstytucyjny, ochrona tymczasowa, nadużycie władzy, nakaz sądowy
About an Aggravated Form of the Abuse of Power(Reflections About the Use of the Institution of Provisional Protection by the Constitutional Tribunal)
The use of the provisional protection by the Constitutional Tribunal after 2015 has shown some signs of abusive constitutionalism. This notion includes different cases of using legal interpretation techniques containing elements of manipulation and bad faith. What is typical of such an activity is the use of interim measures in isolation from the main purpose of the proceedings. Such actions are, however, motivated by the pursuit of current political goals. The result of said practice is an observed destruction of the legal order. Paradoxically, in the light of the judgment of the European Court of Human Rights in Xero Flor v. Poland case, this situation is caused by a body that does not fulfil the requirements set for a court.
Keywords: constitutional law, Constitutional Tribunal, provisional protection, abuse of power, court injunction
Bibliografia
Barczak T., Verfassungsgerichtsbarkeit im Verfassungsstaat [w:] Das Staatsrecht des Bundesrepublik Deutschland im europäischen Staaten verbund, t. 1, red. K. Stern, H. Sodan, M. Möstl, München 2022
Black’s Law Dictionary, red. B. A. Garner, Thomson/West 2004
Bradley A.W., Ewing K.D., Constitutional and Administrative Law, Harlow 2009
Chlebny J., Chróścielewski W., Test niezawisłości i bezstronności sędziego – forma przeciwdziałania kryzysowi w sądownictwie administracyjnym, PiP 2024, nr 6
Czeszejko-Sochacki Z., Garlicki L., Trzciński J., Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999
Florjanowicz-Błachut P., Omówienie wyroku ETPC z dnia 7 maja 2021 r., 4907/18 (XeroFlor w Polsce sp. z o.o. przeciwko Polsce), Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2021, nr 5
Garlicki L., Derlatka M., Constitutional Review in the Abusive Constitutionalism (Continuation, Corruption or Disappearance?) [w:] Constitutionality of Law without a Constitutional Court. A View from Europe, red. M. Granat, London–New York 2024
Hart H.L.A., Pojęcie prawa, tłum. J. Woleński, Warszawa 1998
Isensee J., Bundesverfassungsgericht – quo vadis?, Juristenzeitung 1996, nr 22
Jestaedt M., Lepsius O., Möllers Ch., Schönberger Ch., Das entgrenzte Gericht. Eine kritische Bilanz nach sechzig Jahren Bundesverfassungsgericht, Suhrkamp Verlag AG 2011
Jestaedt M., Lepsius O., Möllers Ch., Schönberger Ch., The German Federal Constitutional Court: The Court without Limits, Oxford 2020
Karpenstein U., Wehrhafter Rechtsstaat? Zur Diskussion um die Resilienz des BVerfG. Auf der Zielgeraden: Zu seinem 75. Geburtstag soll das Grundgesetz endlich einen behüteten Hüter erhalten, Anwaltsblatt online 14.05.2024
Kmieciak Z., Ochrona tymczasowa w postępowaniu sądowoadministracyjnym, PiP 2003, nr 5
Kmieciak Z., Ochrona tymczasowa w sprawie ze skargi Komisji przeciwko Polsce dotyczącej przepisów ustawy obniżającej wiek przejścia w stan spoczynku sędziów SN. Glosa do postanowienia TSUE z 19.10.2018 r., C-619/18 R, PiP 2019, nr 1
Kmieciak Z., Rozłączność kompetencji organów władzy w świetle orzecznictwa sądowego w przedmiocie ochrony praworządności, PiP 2020, nr 10
Kmieciak Z., Rozwój sądownictwa administracyjnego w Europie – współczesne tendencje [w:] Przyszłość sądownictwa administracyjnego w Polsce z uwzględnieniem tendencji europejskich, red. I. Lipowicz, Z. Kmieciak, Warszawa 2012
Kmieciak Z., Zakres ochrony wynikającej z prawa unijnego i krajowego w sprawach przeniesienia sędziego bez jego zgody do innego sądu lub między wydziałami tego samego sądu. Związanie oceną prawną zawartą w wyroku TS a dopuszczalność skargi do sądu administracyjnego na postanowienie Prezydenta RP o wyznaczeniu sędziego do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej SN. Glosa do wyroku TS z 6.10.2021 r., C-487/19, PiP 2023, nr 9
Korycka-Zirk M., Reguły prawne jako istota pojęcia prawa w ujęciu H.L.A. Harta, Studia Iuridica Toruniensia 2010, t. 6
Kranz J., Nadrzędność nad pierwszeństwem...? Uwagi na tle kontrowersji prawnych Polska – Unia Europejska (2015–2023), PiP 2024, nr 4
Landau D., Abusive Constitutionalism, U.C. Davis, Law Review 2013, nr 1
Landau D., Dixon R., Abusive Judicial Review: Courts Against Democracy, U.C. Davis, Law Review 2020, vol. 53
Lepsius O., Einstweiliger Grundrechtsschutz nach maßgabe des Gesetzes. Eine Analyse des Beschlusses des BVerfG vom 5. 5.2021 zum Ausgangsverbot der „Bundesnotbremse”, Der Staat 2021, nr 60
Leszczyński L. [w:] System prawa administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, t. 4, Wykładnia w prawie administracyjnym, L. Leszczyński, B. Wojciechowski, M. Zirk-Sadowski, Warszawa 2012
Łętowska E., Myśli nieuczesane o parlamentaryzmie [w:] Rola dwuizbowości w ustroju demokratycznym, red. R. Piotrowski, Warszawa 2023
Masternak-Kubiak M., Procedura postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej [w:] Skarga konstytucyjna, red. J. Trzciński, Warszawa 2000
Mączyński A., Podkowik J. [w:] Konstytucja RP, t. 2, Komentarz. Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Mincer M., Pojęcia niedookreślone w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Nowe Prawo 1984, nr 7–8
Nowacki J., Odpowiednie stosowanie przepisów prawa, PiP 1964, nr 3
Parchomiuk J., Nadużycie prawa w prawie administracyjnym, Warszawa 2018
Parpworth N., Constitutional and Administrative Law, Oxford University Press 2012
Schlaich K., Korioth S., Das Bundesverfassungsgericht, München 2021
Skoczylas A., Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość przez NSA, Warszawa 2008
Smend R., Das Bundesverfassungsgericht [w:] Staatsrechtliche Abhandlungen und andere Aufsätze, red. R. Smend, Berlin 2010
Szubiakowski M., Test niezależności sędziego sądu administracyjnego – aspekty materialne i formalne [w:] Determinanty prawa i postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Aleksandrze Wiktorowskiej, red. J. Jagielski, K. Zalasińska, A. Jakubowski, K. Wojciechowska, Warszawa 2024
Wójcik A., Niemcy chcą zreformować Federalny Trybunał Konstytucyjny. Polska i Stany Zjednoczone przestrogą, OKO.press 4.08.2024
Wróblewski J., Przepisy odsyłające [w:] Jerzy Wróblewski. Pisma wybrane, wybór i wstęp M. Zirk-Sadowski, Warszawa 2015
Wróblewski J., Zwroty stosunkowe – wypowiedzi o zgodności z normą, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne 1969, seria I, nr 62
Wyrzykowski M., Pojęcie interesu społecznego w prawie administracyjnym, Warszawa 1986
Zieliński A., Zakres stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Palestra 1998, nr 7–8
Zimmermann F.W., Schroeter H., Gespräche zum Schutz des Bundesverfassungsgerichts, Bundesjustizministerium schlägt Grundgesetzänderung vor von, Legal Tribune Online 28.03.2024
Ziółkowski M., Konstytucyjna kompetencja sądu do ochrony własnej niezależności (uwagi na marginesie uchwały SN z 23.01.2020 r.), PiP 2020, nr 10
Prof. dr hab. Monika Całkiewicz
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
O przestępstwie wnioskowym ściganym bez wniosku
Obowiązująca od 1.10.2023 r. nowelizacja Kodeksu karnego wprowadziła nowy, hybrydowy tryb ścigania groźby karalnej, która z przestępstwa bezwzględnie wnioskowego stała się występkiem ściganym formalnie nadal na wniosek, którego brak jednak nie stanie na przeszkodzie prowadzeniu postępowania, jeśli jego niezłożenie wynika z obawy pokrzywdzonego przed odwetem albo gdy przemawia za tym interes społeczny. Ta regulacja budzi poważne wątpliwości nie tylko z punktu widzenia celowości i spójności systemowej, ale też zwykłej poprawności normatywnej. Niniejszy artykuł wskazuje, z jakich przyczyn oczekiwać należy jeśli nie odstąpienia od nowej regulacji, to przynajmniej doprecyzowania przesłanek i terminu, w jakim pominięcie wymogu złożenia wniosku jako koniecznej przesłanki procesowej uznać by można za dopuszczalne.
Słowa kluczowe: groźba karalna, przestępstwa ścigane na wniosek, nowelizacja Kodeksu karnego
On an Offence Prosecuted on a Motion That Is Prosecuted Without One
The amendment to the Criminal Code, in force from 10 October 2023, has introduced a new, hybrid model of prosecuting the offence of punishable threat. This type of criminal offence, which used to be prosecuted on a motion without exceptions, has become an offence that is prosecuted on a motion only formally. This conclusion is drawn from the very core of the amendment which enumerates the exceptions to the rule of prosecution of punishable threats on a motion: the proceedings might be continued if the an absence of a motion stems from the victim’s fear of retaliation or when it is in the public interest. This regulation raises reasonable doubts from the point of view of the purposefulness of such provision, the integrity of criminal procedure system as a whole, as well as legal (normative) correctness. This article points out the reasons why this amendment should be repealed or, at least, why it should be clarified what the grounds for such exception are and since when a public prosecutor’s prerogative to ignore the victim’s right not to file a motion as a necessary procedural condition can be considered permissible.
Keywords: (offence of) punishable threat, offences prosecuted on a motion, amendment to the Criminal Code
Bibliografia
Daszkiewicz W., Ściganie na wniosek w polskim procesie karnym (Uwagi de lege lata i postulaty de lege ferenda), PiP 1956, nr 3
Dudka K., Praktyka ścigania przestępstw zgwałcenia w świetle badań Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości [w:] Zgwałcenie. Definicja, reakcja, wsparcie dla ofiar, red. L. Mazowiecka, Warszawa 2016
Górniok O. [w:] O. Górniok i in., Kodeks karny. Komentarz, Gdańsk 2002/2003
Grajewski J., Ściganie na wniosek w polskim procesie karnym, Gdańsk 1983
Grajewski J., Ściganie na wniosek pokrzywdzonego w świetle projektów kodyfikacji prawa karnego, PiP 1992, nr 6
Grajewski J., Zagadnienia procesowe przestępstw ściganych na wniosek, Problemy Praworządności 1972, nr 8
Grzegorczyk T. [w:] System Prawa Karnego Procesowego, t. 1, Zagadnienia ogólne, cz. 2, red. P. Hofmański, Warszawa 2013
Grzegorczyk T. [w:] System Prawa Karnego Procesowego, t. 3, Zasady procesu karnego, cz. 1, red. P. Wiliński, Warszawa 2014
Grzegorczyk T., Wnioskowy tryb ścigania przestępstw w niektórych kapitalistycznych państwach Europy, Acta Universitatis Lodziensis 1988, nr 35
Jasińska E., Glosa do wyroku SN z 26.X.1967 (V KRN 762/67), Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych 1968, nr 11
Kasiński J., O ściganiu przestępstwa groźby karalnej – nowy art. 12 § 4 k.p.k. i jego konsekwencje procesowe, Przegląd Sądowy 2024, nr 2
Kurowski M. [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX 2024
Lipczyńska M., Wniosek o ściganie w sprawach o przestępstwa zgwałcenia w świetle ustawy i praktyki, Palestra 1973, nr 11
Mozgawa M. [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX 2024
Mozgawa M. [w:] System Prawa Karnego, t. 10, Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, red. J. Warylewski, Warszawa 2016
Mozgawa-Saj M., Z problematyki trybów ścigania, Prawo w Działaniu 2020, nr 41
Nestoruk I., Wnioskowy tryb ścigania przestępstw w polskim i niemieckim prawie karnym, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2001, nr 4
Pracki H., Czy zgwałcenie powinno pozostać przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego?, Problemy Praworządności 1981, nr 8–9
Przyjemski S., Prawo karne w wojsku. Vademecum dowódcy, Warszawa 1998
Przyjemski S., Zadania prokuratury wojskowej w nowej sytuacji organizacyjno- -prawnej polskich sił zbrojnych, Prokuratura i Prawo 1999, nr 6
Wojciechowska J. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 1, Komentarz do artykułów 117–221, red. A. Wąsek, Warszawa 2004
Mgr Maciej Zygmunt
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Obowiązek kryminalizacji jako środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności
Opracowanie zawiera analizy ukierunkowane na poszerzenie dotychczasowej perspektywy na znaczenie Konstytucji w sferze kształtowania podstaw odpowiedzialności karnej. W szczególności jest wyrazem poszukiwania odpowiedzi na pytanie, czy przepisy ustawy zasadniczej pozwalają na identyfikację konstytucyjnego obowiązku kryminalizacji zachowań ingerujących w prawa i wolności jednostki. Środki represji prawnokarnej powszechnie utożsamia się nie z ochroną sfery swobód obywatelskich, lecz z najdalej idącą w państwie prawa ingerencją w tę sferę. Tymczasem, co dowodzi się w tekście, swoboda organów państwa w wyborze adekwatnych środków prewencji i reakcji ograniczona jest nie tylko z perspektywy zakazu nadmiernej ingerencji (limitującej funkcji zasady proporcjonalności), lecz również nakazu zapewnienia dobrom prawnym dostatecznej ochrony. Analiza problemu istnienia obowiązku kryminalizacji osadzona jest w teorii obowiązków ochronnych państwa i reguł rekonstrukcji norm praw podstawowych, uwzględnia przy tym racje kryminologiczne i ustalenia prawnoporównawcze. W tekście rozważa się również warunki aktualizacji powinności państwa odnoszącej się do wprowadzenia bądź utrzymania represji prawnokarnej, a także jej zakres w szczególności w zakresie problemu konstytucjonalizacji ochrony przedpola naruszenia dobra prawnego.
Słowa kluczowe: prawo karne, konstytucja, prawa podstawowe, kryminologia, komparatystyka
Obligation of Criminalization as a Means of Protecting Constitutional Rights and Freedoms
The study contains analyses aimed at broadening the current perspective on the importance of the Constitution for shaping the grounds for criminal liability. In particular, it is an expression of attempts to answer the question of whether the provisions of the Constitution enable identifying the obligation to criminalize behaviours that interfere with the rights and freedoms of an individual. Means of criminal law repression are commonly identified not with protection of the sphere of civil liberties, but with the most far-reaching interference in this sphere in a rule-of-law state. Meanwhile, as argued in the text, the freedom of state authorities in choosing adequate means of prevention and response is limited not only from the perspective of the prohibition of excessive interference (the limiting function of the principle of proportionality), but also from the perspective of the obligation to provide legal goods with sufficient protection. The problem of the existence of an obligation to criminalize is analysed based on the theory of the state’s protective obligations and the rules for the reconstruction of fundamental rights norms, taking into account criminological arguments and comparative law findings. The text also considers the conditions for actualization of the state’s obligations to introduce or maintain criminal law repression, as well as the scope of such obligation, in particular with regard to the problem of constitutionalization of protection against behaviours which constitute potential (rather than actual) violations of the legal good.
Keywords: criminal law, constitution, fundamental rights, criminology, comparative law
Bibliografia
Alexy R., Teoria praw podstawowych, tłum. B. Kwiatkowska, J. Zajadło, Warszawa 2014
Dąbrowska-Kardas M., Analiza dyrektywalna przepisów części ogólnej kodeksu karnego, Warszawa 2012
Dąbrowska-Kardas M., O dwóch znaczeniach pojęcia społecznego niebezpieczeństwa czynu, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 1997, nr 1
Filipczak M., Brak zagrożenia dla dobra prawnego a przestępstwa abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo, Łódź 2022
Florczak-Wątor M., Horyzontalny wymiar praw konstytucyjnych, Kraków 2014
Florczak-Wątor M., Konstytucja jako źródło obowiązków państwa w stosunku do obywatela, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2018, nr 1
Florczak-Wątor M., Obowiązki ochronne państwa w świetle Konstytucji RP i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Kraków 2018
Gardocki L., Zagadnienia teorii kryminalizacji, Warszawa 1990
Gerbig M., Grundrecht auf staatlichen Schutz, Berlin 2014
Giezek J. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021
Giezek J., Przyczynowość oraz przypisanie skutku w prawie karnym, Wrocław 1994
Gizbert-Studnicki T., Grabowski A., Normy programowe w Konstytucji [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1995
Gruszecka D., Konstytucyjne granice ingerencji w prawa i wolności jednostki w procesie karnym – rozważania modelowe [w:] Model dopuszczalnej ingerencji w prawa i wolności jednostki w procesie karnym, red. J. Skorupka, Warszawa 2019
Gruszecka D., Ochrona dobra prawnego na przedpolu jego naruszenia. Analiza karnistyczna, Warszawa 2012
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017
Hörnle T., Zasada proporcjonalności w niemieckiej teorii kary, Ius et Lex 2006, nr 1
Hryniewicz E., Przestępstwa abstrakcyjnego i konkretnego zagrożenia dóbr prawnych, Warszawa 2012
Hryniewicz-Lach E., Kara kryminalna w świetle Konstytucji RP, Warszawa 2015
Kaczmarek T. [w:] System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, red. R. Dębski, Warszawa 2017
Kardas P., Konsensualna czy konfliktowa wizja struktury społecznej (kilka uwag o funkcjach współczesnego prawa karnego w perspektywie dylematu ochrony wartości albo zarządzenia przez represję), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2023, nr 2
Kardas P., O relacjach między strukturą przestępstwa a dekodowanymi z przepisów prawa karnego strukturami normatywnymi, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2012, nr 4
Kardas P., Prawo karne w świetle standardów konstytucyjnych, PiP 2022, nr 10
Kulesza J., Negatywna prewencja generalna, PiP 2011, nr 1
Kulesza J., Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, Łódź 2017
Lach A., Dyrektywy wymiaru kary a koncepcja pozytywnych obowiązków państwa [w:] Współczesne oblicze prawa karnego, prawa wykroczeń, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Violetcie Konarskiej-Wrzosek, red. J. Bojarski, N. Daśko, J. Lachowski, T. Oczkowski, A. Ziółkowska, Warszawa 2023
Sroka T., Zoll A., Konstytucyjne podstawy środków zabezpieczających [w:] Środki zabezpieczające. Ujęcie systemowe, red. A. Barczak-Oplustil, M. Pyrcak- -Górowska, A. Zoll, Kraków 2021
Stoyanova V., Positive Obligations under the European Convention on Human Rights. Within and Beyond Boundaries, Oxford 2023
Szczucki K., W poszukiwaniu dóbr chronionych w Konstytucji, Forum Prawnicze 2011, nr 4–5
Tarapata S., Dobro prawne w strukturze przestępstwa. Analiza teoretyczna i dogmatyczna, Warszawa 2016
Tuleja P., Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane problemy), Kraków 2003
Tuleja P., Zasada proporcjonalności jako podstawa prawnokarnej ingerencji w prawa jednostki [w:] Kryminalizacja narażania dobra prawnego na niebezpieczeństwo, red. J. Majewski, Warszawa 2015
Tulkens F., The Paradoxical Relationship between Criminal Law and Human Rights, Journal of International Criminal Justice 2011, nr 9
Welzel H., Studien zum System des Strafrechts, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft 1938, Bd. 58
Wojtyczek K., Zasada proporcjonalności jako granica prawa karania, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 1999, nr 2
Wróbel W. [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, cz. 2, Komentarz do art. 53–116, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016
Zoll A., Odpowiedzialność karna za czyn niesprowadzający zagrożenia dla dobra prawnego w świetle Konstytucji [w:] Formy stadialne i postacie zjawiskowe popełnienia przestępstwa. Materiały III Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, red. J. Majewski, Toruń 2007
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, Krakowskie Studia Prawnicze 1990, nr 23
Zoll A. [w:] System Prawa Karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, red. T. Bojarski, Warszawa 2011
Zygmunt M., Czy ustawodawca ma obowiązek penalizować przerwanie ciąży? (konstytucyjny wymiar prawnokarnej ochrony życia w fazie prenatalnej), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2024, nr 1
Zygmunt M., Państwo demokratyczne w klauzuli limitacyjnej. Redundancja, aksjologiczna konieczność czy praktyczna potrzeba?, Przegląd Prawa Publicznego 2023, nr 5
Zygmunt M., Rekonstrukcja norm konstytucyjnych praw podmiotowych z przepisów kierunkowych, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2025, nr 1 (w druku)
Zygmunt M., Ważenie praw i wolności konstytucyjnych w procesie sądowego stosowania prawa, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2023, nr 3
Dr Marek Derlatka
Uniwersytet Zielonogórski
Przygotowanie do oszustwa – uwagi ogólne na tle art. 298 k.k
Jedną z najważniejszych funkcji państwa wobec społeczeństwa i gospodarki, nie tylko w warunkach kryzysu, jest zapewnienie bezpieczeństwa prawnego, czy nawet można rzecz komfortu pewności i stabilizacji przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Zapewnienie bezpieczeństwa prawnego z kolei to kluczowe zadanie prawa karnego, sens funkcjonowania organów ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości. Państwo ingeruje w gospodarkę przede wszystkim po to, aby podmioty korzystające w wolności gospodarczej, nie wykraczały poza jej ramy, czyli, aby nie naruszały wolności innych uczestników gry rynkowej. Obecny stan prawny – wyodrębnienie art. 298 w kodeksie karnym – stanowi negatywny przykład nadmiernej kazuistyki prawa karnego oraz odejścia od zasady równości w zakresie ochrony prawnej różnych podmiotów. Prawodawca nie może uprzywilejowywać jednej grupy (zakładów ubezpieczeń), proponując węższy zakres ochrony pozostałym osobom i instytucjom, także narażonym na niekorzystne rozporządzenie mieniem.
Słowa kluczowe: oszustwo ubezpieczeniowe, prawo karne, ochrona, obrót gospodarczy, zasada równości
Preparation for Fraud: General Remarks in the Context of Article 298 of the Penal Code
One of the most important functions the state performs for the society and the economy, not only in times of crises, is to ensure legal security, or – one may say – even comfort, as well as certainty and stability when running a business. Ensuring legal security, in turn, is a key task of criminal law and the raison d’être of law enforcement agencies and the judiciary. The state interferes in the economy primarily so that entities enjoying economic freedom do not transgress its limits, i.e., that they do not violate the freedom of other participants in the market game. As the law currently stands – with a separate Article 298 in the Penal Code – it is a negative example of excessive criminal law casuistry and a departure from the principle of equality in the field of legal protection of various entities. The legislator cannot favour one group (insurance companies) while offering a narrower scope of protection to other persons and institutions, including those that might unfavourably dispose of their property.
Keywords: insurance fraud, criminal law, protection, economic transactions, principle of equality
Bibliografia
Bojarski M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016
Dąbrowska-Kardas M., Kardas P. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 3, Komentarz do art. 278–363, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022
Derlatka M., Resocjalizacja przez pracę – uwagi na temat kary ograniczenia wolności [w:] Prawo karne na rozdrożu: współczesne tendencje i kierunki zmian, red. P. Góralski, Warszawa 2021
Filipowska M., W sprawie przestępstwa oszustwa gospodarczego z art. 298 k.k. [w:] Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego, t. 22, red. L. Boguni, Wrocław 2008
Gadecki B. [w:] Kodeks karny. Art. 1–316. Komentarz, red. B. Gadecki, Warszawa 2023
Gałązka M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2024
Giezek J. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021
Górniok O., Przestępstwa gospodarcze. Rozdział XXXVI i XXXVII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2000
Jaroch W., Problemy konstrukcji prawnych w zakresie zwalczania przestępczości ubezpieczeniowej, Prokuratura i Prawo 2000, nr 6
Jasiński W., Przestępczość gospodarcza w okresie kryzysu finansów publicznych. Polskie uwarunkowania społeczno-polityczne. Tendencje. Przeciwdziałanie i zwalczanie, Studia Politologiczne 2014, t. 34
Kardas P. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 3, Komentarz, red. A. Zoll, Kraków 1999
Kukuła Z., Poszukiwanie dowodów przestępstw gospodarczych, Warszawa 2013
Kulik M. [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, Warszawa 2015
Madej A., Oszustwo ubezpieczeniowe w kontekście oszustwa klasycznego, Prokuratura i Prawo 2017, nr 6
Malinowski M., Przestępstwo oszustwa ubezpieczeniowego, Prokuratura i Prawo 2007, nr 10
Małecki M., Przygotowanie do przestępstwa. Analiza dogmatycznoprawna, Warszawa 2015
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
Michalska-Warias A. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2016
Niezgoda Z., Niektóre aspekty prawnokarnej ochrony ubezpieczycieli (instytucji ubezpieczeniowych) na gruncie unormowań art. 286 i 298 k.k., Prokuratura i Prawo 2006, nr 4
Oczkowski T., Oszustwo jako przestępstwo majątkowe i gospodarcze, Kraków 2004
Peiper L., Komentarz do kodeksu karnego: prawa o wykroczeniach, przepisów wprowadzających obie te ustawy oraz do rozporządzenia Prezydenta R. P. o niektórych przestępstwach przeciw bezpieczeństwu państwa z dnia 24 października 1934 roku (Dz.U. nr 94, poz. 851) : z uwzględnieniem ustawy karnej skarbowej, ordynacji podatkowej, kodeksu karnego wojskowego, ustaw dodatkowych, orzecznictwa Sądu Najwyższego, Kraków 1936
Piskorski J. [w:] Istota, faktyczność i legitymizacja prawa karnego, red. J. Piskorski, Warszawa 2019
Pohl Ł., Przestępstwo tzw. oszustwa ubezpieczeniowego (art. 298 k.k.) – uwagi zasadnicze, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2001, nr 4
Pohl Ł., Przestępstwo tzw. oszustwa ubezpieczeniowego (uwagi w związku z artykułem Marcina Malinowskiego), Prokuratura i Prawo 2008, nr 1
Potulski J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2025
Sałata B., Oszustwa ubezpieczeniowe (wybrane zagadnienia), Prokuratura i Prawo 1999, nr 5
Skorupka J., Uwagi porównawcze na temat cywilnej i karnej ochrony praw majątkowych ubezpieczycieli, Prokuratura i Prawo 2000, nr 2
Stefańska B.J., Usiłowanie w polskim i hiszpańskim prawie karnym, Warszawa 2021
Szymanowski T., Opinia społeczna w Polsce o zmianach prawa karnego, PiP 2007, nr 5
Wiliński P., Zarys teorii konfliktu w prawie karnym, Warszawa 2020
Wróbel W., Drogi i bezdroża reformy prawa karnego. O rządowym projekcie nowelizacji kodeksu karnego, PiP 2007, nr 9
Zagrodnik J., Pojęcie Criminal Compliance, PiP 2023, nr 5
Zawłocki R., Oszustwa gospodarcze. Analiza przepisów art. 286 i 298 KK, Monitor Prawniczy 2006, nr 3
Zawłocki R. [w:] System Prawa Handlowego, t. 10, Prawo karne gospodarcze, red. R. Zawłocki, Warszawa 2018
Zakrzewski P. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. J. Majewski, Warszawa 2024
Zawłocki R., Gałęski M. [w:] Kodeks karny, t. 3, Część szczególna. Komentarz. Art. 222–316, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2024
Zgoliński I. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2023
Zoll A., Rec.: T. Szymanowski, Przestępczość i polityka karna w Polsce w świetle faktów i opinii społecznej w okresie transformacji, Warszawa 2012, PiP 2013, nr 5
Dr Aneta Leszczyńska
Freie Universität Berlin
Dr Sonia Głogowska
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Ocena dopuszczalności dowodów zabezpieczonych w państwie obcym i przekazanych na podstawie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/41/UE - uwagi na tle dowodów z EncroChatu
Artykuł porusza niezwykle aktualny problem, który zrodził się na tle współpracy międzynarodowej w sprawach karnych pomiędzy organami niemieckimi i francuskimi, obejmującej przekazywanie tzw. dowodów z EncroChatu. Dopuszczalność wykorzystania przez niemieckie sądy i prokuraturę tychże dowodów, stanowiących wynik szerokiej kontroli użytkowników technologii EncroChat przez organy francuskie, budzi uzasadnione wątpliwości. W pierwszej części artykułu przedstawione zostały okoliczności pozyskiwania i przekazywania dowodów z EncroChatu pomiędzy dwoma wskazanymi powyżej państwami Unii Europejskiej, jak również regulacje niemieckie, które mogą stanowić podstawę do uznania tych dowodów za niedopuszczalne w procesie karnym niemieckim. W drugiej części artykułu przeprowadzona została analiza dopuszczalności wydania europejskiego nakazu dochodzeniowego i wykorzystania dowodów z EncroChatu w świetle dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/41/UE z 3.04.2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych oraz orzecznictwa TSUE.
Słowa kluczowe: prawo UE, prawa człowieka, prawo karne, dowody, dowody z EncroChatu, europejski nakaz dochodzeniowy, forum shopping
Assessment of Admissibility of Evidence Secured in a Foreign State and Transferred Pursuant to Directive of the European Parliament and of the Council No. 2014/41/UE. Remarks Against the Background of Evidence from EncroChat
The article is focused on a current problem concerning the so-called EncroChat evidence that arose in the context of international cooperation in criminal matters between German and French authorities. Whereas the French authorities conducted a massive surveillance of EncroChat technology users in accordance with their national laws, the admissibility of EncroChat evidence in criminal trials conducted on the territory of Germany raises justified doubts. The first part of the article presents the circumstances of obtaining and transferring the EncroChat evidence between the two European Union countries indicated above, as well as German regulations that may constitute the basis for declaring this evidence to be inadmissible in Germany. The second part of the article provides a detailed analysis of the admissibility of the European investigation order and this evidence in the light of Directive 2014/41/EU of the European Parliament and of the Council of 3 April 2014 regarding the European Investigation Order in criminal matters and the case law of the European Court of Human Rights.
Keywords: EU law, human rights, criminal law, evidence, EncroChat evidence, European Investigation Order, Forum shopping
Bibliografia
Bachmaier Winter L., European investigation order for obtaining evidence in the criminal proceedings. Study of the proposal for a European directive, Zeitschrift für Internationale Strafrechtsdogmatik 2010, nr 9
Beulke W., Swoboda S., Strafprozessrecht, Heidelberg 2018
Böse M., Die Europäische Ermittlungsanordnung – Beweistransfer nach neuen Regeln?, ZIS 2014, nr 4
Bruns M. [w:] Karlsruher Kommentar zur Strafprozessordnung: mit GVG, EGGVG und EMRK, red. R. Hannich, Beck-online 2022
Czerniak D., Europeizacja postępowania dowodowego w polskim procesie karnym. Wpływ standardów europejskich na krajowe standardy dowodowe, Warszawa 2021
Garcimartín Montero R., The European Investigation Order and the Respect for Fundamental Rights in Criminal Investigations, eucrim 2017, nr 1
Gaweł E., Europejski nakaz dowodowy, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2011, t. 27
Graf J. [w:] BeckOK StPO mit RiStBV und MiStra, red. J. Graf, Beck-online 2022
Henrichs S., Weingast K. [w:] Karlsruher Kommentar zur StPO, red. Ch. Barthe, J. Gericke, München 2023
Janicz M. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, LEX 2023
Karsai K., Locus/Forum Regit Actum – a Dual Principle in Transnational Criminal Matters, Hungarian Journal of Legal Studies 2019, nr 2
Kierzynka R. [w:] Kodeks postępowania karnego, t. 1, Komentarz. Art. 425–682, red. D. Drajewicz, Legalis 2023
Kipker D.K., Bruns H., EncroChat und die „Chain of Custody”. Digitale Ermittlungen als Bewährungsprobe für ein Recht auf faires Verfahren?, Multimedia und Recht. Zeitschrift für IT-Recht und Recht der Digitalisierung 2022, nr 5
Kluza J., Implementacja w polskim porządku prawnym dyrektywy o europejskim nakazie dochodzenia, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Społeczne 2018, nr 2
Król A., Europejski nakaz dochodzeniowy jako kompleksowy instrument współpracy w sprawach karnych w Unii Europejskiej, Rocznik Administracji Publicznej 2019, nr 5
Kuczyńska H., Admissibility of Evidence Obtained as a Result of Issuing an European Investigation Order in a Polish Criminal Trial, Review of European and Comparative Law 2021, nr 3
Kuczyńska H. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Legalis 2023.
Kusak M., Dowody zagraniczne. Gromadzenie i dopuszczalność w polskim procesie karnym. Przewodnik z wzorami, Warszawa 2019
Kusak M., Mutual admissibility of evidence and the European investigation order: aspirations lost in reality, ERA Forum 2019, nr 19
Miąsik D., System Prawa Unii Europejskiej, t. 2, Zasady i prawa podstawowe, Warszawa 2022
Oerlemans J.J., van Toor D.A.G., Legal Aspects of the EncroChat Operation: A Human Rights Perspective, European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice 2022, nr 30
Riehle C., Results of EncroChat Take-Down, eucrim 2023, nr 2
Sachs M., Krings T., Das neue „Grundrecht auf Gewährleistung der Vertraulichkeit und Integrität informationstechnischer Systeme”, Juristische Schulung 2008, nr 6
Singelnstein T., Derin B., Encrochat – Verwendung durch verdachtsunabhängige Massenüberwachung im Ausland erlangter Daten in deutschen Strafverfahren, Strafverteidiger 2022
Singelnstein T., Derin B., Verwendung und Verwertung von Daten aus massenhaften Eingriffen in informationstechnische Systeme aus dem Ausland (Encrochat), Neue Zeitschrift für Strafrecht 2021, nr 8
Steinborn S., Świeczkowski D., Verification in the Issuing State of Evidence Obtained on the Basis of the European Investigation Order, Review of European and Comparative Law 2023, nr 3
Stoykova R., Encrochat: The hacker with a warrant and fair trials?, Forensic Science International: Digital Investigation 2023, nr 46
Szumiło-Kulczycka D., Wykorzystanie w procesie karnym dowodów z podsłuchu stosowanego przez państwo obce. Glosa do wyroku SN z dnia 2 grudnia 2019 r., III KK 505/19, OSP 2020, nr 12
Wahl T., ECJ Ruled in EncroChat Case, eucrim 2024, nr 1
Wahl T., EncroChat Turns into a Case for the CJEU, eucrim 2022, nr 3
Wahl T., Verwertung von im Ausland überwachter Chatnachrichten im Strafverfahren, Zeitschrift für Internationale Strafrechtsdogmatik 2021, nr 7–9
Woźniewski K., European Investigation Order – Selected Problems on Polish Implementation, Review of European and Comparative Law 2021, nr 3
Zagaris B., EU and law enforcement dismantle encrypted network of transnational organized crime, International Enforcement Law Reporter 2020, vol. 36, nr 7
Mgr Kamil Laszkiewicz
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Podstawy prawne pobytu i działalności wojsk obcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w świetle obowiązujących regulacji i porozumień międzynarodowych
W ramach przemian ustrojowych oraz w związku z chęcią dołączenia jako Państwo-Strona do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego Rzeczpospolita Polska musiała zreformować i zmodernizować Siły Zbrojne do standardów przyjętych przez NATO. W związku z powyższym faktem zobowiązała się również do aktywnego uczestnictwa m. in. w ćwiczeniach międzynarodowych oraz w ramach struktur wojskowych. Powyższe skutkuje zaangażowaniem oraz obecnością wojsk obcych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w ramach stałego stacjonowania, wymaganego przez zobowiązania sojusznicze, takiego jak dowództwa sojusznicze szczebla NATO czy inicjatywy wysuniętych batalionów eFP oraz występowania w roli Państwa-Gospodarza w stosunku do cyklicznie organizowanych ćwiczeń wojskowych na szczeblu międzynarodowym. Podjęte zobowiązania wymusiły potrzebę zmian ustawodawczych dotyczących prawnej regulacji statusu wojsk obcych przebywających i działających na terytorium naszego państwa. W ramach niniejszego artykułu zostaną scharakteryzowane najważniejsze dokumenty normatywne oraz dokumenty soft law wskazanej tematyki, a także kontrowersje natury konstytucyjnej związane z pobytem i działalnością wojsk obcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Słowa kluczowe: status wojsk obcych, podstawy prawne pobytu wojsk obcych, działalność wojsk obcych, porozumienia i umowy międzynarodowe
Legal Grounds for the Stationing and Activity of Foreign Troops in the Territory of the Republic of Poland in the Light of Applicable Regulations and International Agreements
As part of the political transformation and in connection with the intention to join the North Atlantic Treaty Organization as a State Party, the Republic of Poland had to reform and modernize its Armed Forces to match the standards adopted by NATO. For the same reason, it also undertook to actively participate, among others, in international exercises and exercises within military structures. Consequently, foreign troops are engaged and present on the territory of the Republic of Poland as part of the permanent stationing required by allied commitments, such as NATO-level allied commands or the deployment of advanced eFP battalions, as well as acting as the Host State in the event of regular international military exercises. The assumed commitments resulted in the need for legislative amendments regarding legal regulation of the status of foreign troops present on the territory of our country. The article characterizes the most important normative and soft law documents in the aforementioned area, as well as constitutional controversies related to the stationing and activity of foreign troops on the territory of the Republic of Poland.
Keywords: status of foreign troops, legal grounds for the stationing of foreign troops, activity of foreign troops, international agreements
Bibliografia
Guzowski A., Umowa między Rządami Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych o wzmocnionej współpracy obronnej. Analiza porozumienia, Przegląd Prawa Publicznego 2022, nr 1
Bull H. [w:] Hugo Grotius and International Relations, red. H. Bull, B. Kingsbury, A. Roberts, Oxford: Clarendon 1990
Goldberg J., Harris S., Here Are the Attack Plans That Trump’s Advisers Shared on Signal, The Atlantic March 26, 2025
Kitler W., Nowak D., Stepnowska M (red.), Prawo wojskowe, Warszawa 2017
Laszkiewicz K., Podstawy prawne wykorzystania Sił Zbrojnych RP w ramach wprowadzenia stanu wyjątkowego na granicy Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Białorusi oraz związane z tym procedury dotyczące zgody na pobyt wojsk obcych w celu udziału w operacjach wojskowych prowadzonych na terytorium RP w czasie pokoju, Wojskowy Przegląd Prawniczy 2022, nr 2
McHugh C., Taylor-Vaisey N., Djuric M., Collateral damage, Politico 28.03.2025
Radziewicz P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2021
Ruhiyyih Ewing G., ‘The insolent pig finally got a proper slap’: Russia celebrates Trump’s Zelenskyy takedown, Politico 28.02.2025
Stochel J., Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez wojska obce na terytorium Polski w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 2017
Stochel J., Roszczenia międzyrządowe w świetle umowy NATO SOFA, PiP 2010, nr 4
Zakrzewski P., Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o wzmocnionej współpracy obronnej, podpisana w Warszawie dnia 15 sierpnia 2020 r. – wybrane aspekty dotyczące jurysdykcji karnej, Prawo i Więź 2021, nr 4
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2020
Rozwadowski W., Prawo rzymskie. Zarys wykładu wraz z wyborem źródeł, Poznań 1992
Prof. dr hab. Joanna Lemańska
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Dr Zuzanna Gądzik
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Dr Sławomir Hypś
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Instytucja skargi nadzwyczajnej w świetle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 23.11.2023 r. w sprawie Wałęsa v. Polska
Europejski Trybunał Praw Człowieka w dniu 23 listopada 2023 r. wydał wyrok pilotażowy w sprawie Wałęsa v. Polska. W uzasadnieniu tego orzeczenia zawarł krytyczne uwagi dotyczące niektórych elementów instytucji skargi nadzwyczajnej w Polsce. W konkluzji orzeczenia uznał, że w obecnym kształcie skarga nadzwyczajna jest niezgodna ze standardami sprawiedliwego procesu i zasadą pewności prawa wynikającą z art. 6 ust. 1 EKPC. Celem niniejszego opracowania jest omówienie zastrzeżeń skierowanych wobec instytucji skargi nadzwyczajnej i udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest wykonanie wyroku ETPC w sprawie Wałęsa v. Polska w odniesieniu do skorygowania instytucji skargi nadzwyczajnej (poszczególnych zarzutów), a jeżeli tak – to w jaki sposób.
Słowa kluczowe: skarga nadzwyczajna, wyrok ETPC Wałęsa v. Polska, Sąd Najwyższy, nadzwyczajne środki zaskarżenia
The Institution of Extraordinary Appeal in the Light of the Judgment of the European Court of Human Rights of 23 November 2023 in Wałęsa v. Poland
On 23 November 2023, the European Court of Human Rights issued a pilot judgment in the Wałęsa v. Poland case. In the justification for this judgment, the ECtHR included critical comments on the application of some elements of the institution of extraordinary appeal in Poland. The aim of this study is to answer the question whether it is possible to implement the ECtHR judgment in the Wałęsa v. Poland case with regard to correction of the institution of extraordinary appeal (particular objections), and if so, how.
Keywords: extraordinary appeal, ECtHR judgment in Wałęsa v. Poland, Supreme Court, extraordinary appellate measures
Bibliografia
Derlatka M., Skarga konstytucyjna w Niemczech, Warszawa 2009
Dobrowolski M., Skarga nadzwyczajna – brakujące ogniwo systemu ochrony praw człowieka [w:] Sąd Najwyższy Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Orzecznictwo w sprawach ze skarg nadzwyczajnych, red. P. Księżak, A. Redzik, Warszawa 2022
Dobrowolski M., Stępkowski A., Skarga nadzwyczajna – dopełnienie systemu ochrony porządku konstytucyjnego, Studia Iuridica 2022, nr 91
Filippi L., Il ricorso in cassazione per „violazione di legge”, Archivio Penale 2014, nr 1
Garlicki L., Skarga konstytucyjna w Republice Federalnej Niemiec, Studia Prawnicze 1992, nr 1–2
Góra-Błaszczykowska A., Skarga nadzwyczajna i wniosek o unieważnienie prawomocnego orzeczenia według ustawy o Sądzie Najwyższym z 8.12.2017 r. [w:] Ars in vita. Ars in iure. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018
Gruszecka D., Podstawy skargi nadzwyczajnej w sprawach karnych – uwagi w kontekście „wypełnienia luk w systemie środków zaskarżenia”, Palestra 2018, nr 9
Jankowski M., Siemaszko A., Wojtaszek M., Usytuowanie prokuratury w wybranych krajach, Warszawa 1999
Kardas P., Rola i miejsce prokuratury w systemie organów demokratycznego państwa prawnego, Prokuratura i Prawo 2012, nr 9
Kędzierski J., O niezależność prokuratury – w kręgu faktów i mitów, Prokuratura i Prawo 2009, nr 1
Kingreen T., Poscher R., Grundrechte Staatsrecht II, München 2016
Kłopocka-Jasińska M., Skarga konstytucyjna na orzeczenie sądu. Model możliwy do zastosowania w Polsce, Warszawa 2020
Kłopocka-Jasińska M., Skarga konstytucyjna w Królestwie Hiszpanii. W poszukiwaniu optymalnej ochrony skargowej, Warszawa 2010
Kotowski A., Skarga nadzwyczajna na tle modeli kontroli odwoławczej, Prokuratura i Prawo 2018, nr 9
Misztal P., Kwalifikowany zarzut błędu w ustaleniach faktycznych na gruncie skargi nadzwyczajnej w świetle zasady prawdy materialnej [w:] Istota i zasady procesu karnego 25 lat później. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Murzynowskiego, red. M. Rogacka-Rzewnicka, H. Gajewska-Kraczkowska, Warszawa 2020
Muszyński J., Indywidualna skarga konstytucyjna w Polsce i Niemczech: Jak proceduralne różnice wpływają na pozycję instytucji?, Przegląd Politologiczny 2017, nr 1
Radajewski M., Skarga nadzwyczajna (wybrane zagadnienia), PiP 2020, nr 3
Skibińska M., Warunki dopuszczalności skargi nadzwyczajnej w postępowaniu cywilnym [w:] W obliczu reformy sądownictwa w Polsce. Główne problemy przebiegu postępowań sądowych, red. D. Gil, A. Piasecki, Kraków 2019
Szczucki K., Ustawa o Sądzie Najwyższym. Komentarz, Warszawa 2018
Szeroczyńska M., Międzynarodowy standard statusu i organizacji prokuratury a najnowsze zmiany polskiego porządku prawnego, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2017, nr 2
Szymanek J., Modele ustrojowego usytuowania prokuratury, Warszawa 2022
Zembrzuski T., Wpływ wprowadzenia skargi nadzwyczajnej na skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, Przegląd Sądowy 2019
Mgr Anna Wiącek
Uniwersytet Warszawski
Pojęcie wiarygodnej wiadomości w postępowaniu karnym. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 1 lipca 2022 r. (I KZP 5/22)
Glosa dotyczy uchwały Sądu Najwyższego z 1 lipca 2022 r. (I KZP 5/22). W tej uchwale SN zinterpretował przepis wyrażający obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego (art. 240 § 1 kodeksu karnego). Zgodnie z tym przepisem karalny jest brak niezwłocznego zawiadomienia o niektórych przestępstwach. Ustawodawca nie rozstrzygnął jednoznacznie, od kiedy biegnie termin, w którym powinno nastąpić zawiadomienie. Zdaniem Sądu Najwyższego pojęcie „niezwłocznie” odnosi się nie do chwili powzięcia informacji o czynie zabronionym, lecz do momentu, w którym do systemu prawnego wprowadzono obowiązek zawiadomienia. Autorka ocenia takie stanowisko jako błędne, gdyż wykracza ono poza językowe brzmienie przepisu, a także powoduje zróżnicowanie sprawców przestępstw. Ponadto prowadzi ono do prawotwórczej interpretacji przepisu karnego na niekorzyść sprawcy, co jest niezgodne z dyrektywami wykładni przepisów prawa karnego.
Słowa kluczowe: prawo intertemporalne, obowiązek zawiadomienia o przestępstwie, wykładnia prawa karnego, wykładnia na niekorzyść sprawcy
The Notion of Credible Information in Criminal Proceedings. Commentary on Resolution of the Supreme Court of 1 July 2022 (I KZP 5/22)
The article provides a critical commentary on the Supreme Court’s judgment of 1 July 2022 (I KZP 5/22). In this resolution, the Supreme Court interpreted the provision expressing the obligation to promptly report the commission of a prohibited act (Article 240(1) of the Criminal Code). According to this provision, failure to promptly report certain offences is punishable. The legislator has not clearly determined when the period within which the notification should be made starts running. According to the Supreme Court, the concept of ‘promptly’ refers not to the moment of becoming aware of a prohibited act, but to the moment when the obligation to notify was introduced into the legal system. The author assesses such a position as erroneous, because it goes beyond the wording of the provision, and additionally results in a differentiation of perpetrators of crimes. Moreover, it leads to a law-making interpretation of a criminal provision to the detriment of the perpetrator, which is inconsistent with the directives of interpretation of criminal law provisions.
Keywords: intertemporal law, obligation to report a crime, interpretation of criminal law, interpretation to the detriment of the perpetrator
Bibliografia
Kozłowska-Kalisz P. [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX 2024
Królikowski M., Problemy z nowym zakresem obowiązku zawiadomienia o przestępstwie, Forum Prawnicze 2021, nr 4
Mozgawa M. [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX 2024
Razowski T. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021
Stefański R., Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego za 2022 rok, Ius Novum 2023, nr 2
Szewczyk M., Wojtaszczyk A., Zontek W. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, cz. 2, Komentarz do art. 12–277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017
Wiak K. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2018
Wilk A., Skutki nowelizacji art. 240 k.k. dla odpowiedzialności karnej za niezawiadomienie o przestępstwach seksualnych. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 1 lipca 2022 r., I KZP 5/22, OSP 2023, nr 1
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2011
Zakrzewski P. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. J. Majewski, Warszawa 2024
Żylińska J., Prawny obowiązek zawiadomienia o niektórych przestępstwach (art. 240 k.k.), Prokuratura i Prawo 2015, nr 10