Konstytucja fasadowa – prolegomenaProf. dr hab. Michał Bożek
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Konstytucja fasadowa – prolegomena
Autorem koncepcji konstytucji fasady był Giovanni Sartori. Wyróżnił trzy rodzaje konstytucji: właściwą, nominalną i fasadową. Właściwa konstytucja jest aktem prawnym o najwyższej mocy prawnej, który reguluje podstawowe instytucje konstytucyjne i ogranicza władzę polityczną oraz zabezpiecza podstawowe prawa człowieka. Konstytucja nominalna była aktem prawnym, który nie zawiera żadnych ograniczeń władzy politycznej i gwarancji podstawowych praw człowieka. Konstytucja fasadowa była aktem prawnym o najwyższej mocy prawnej, który zawiera ograniczenia władzy politycznej i gwarancje podstawowych praw człowieka, ale nie przestrzega norm ograniczeń władzy politycznej i podstawowych praw człowieka w praktyce konstytucyjnej. Współczesna koncepcja konstytucji elewacji opiera się na kilku założeniach. Pierwszym z nich są odpowiednie cechy konstytucji. Za konstytucję może być uznana tylko ustawa, która spełnia następujące wymogi: szczególnej legitymacji, szczególnej mocy prawnej i szczególnej treści. Drugim założeniem jest wewnętrzna hierarchia norm konstytucyjnych. Głównym celem konstytucji jest zagwarantowanie liberalno-demokratycznego charakteru ładu konstytucyjnego. Cel ten wyznaczał rdzeń każdej konstytucji, czyli konstytucyjne zasady i wartości o wyższej mocy prawnej niż pozostałe normy konstytucyjne. Trzecim założeniem jest pogląd, że fasadowa konstytucja jest skutkiem niezgodności z rdzeniem konstytucji. Ostatnim założeniem jest zmiana znaczenia konstytucji. Właściwa konstytucja staje się konstytucją fasadową i przestaje pełnić swoje tradycyjne funkcje.
Słowa kluczowe: konstytucja, konstytucjonalizm, istota konstytucji, demokracja, rządy prawa
Facade constitution – prolegomenon
The author of the concept of the façade constitution was Giovanni Sartori. He distinguished three types of a constitution: proper, nominal and façade. The proper constitution is the legal act of the highest legal force, which regulates the primary constitutional institutions, restrains political power, and secures the fundamental rights of human beings. The nominal constitution was a lawful act which didn't include any limitations on political power and guaranteed the fundamental rights of the human being. The façade constitution was the legal act of the highest legal force, which includes the limitations of political power and guarantees of the fundamental rights of human beings. Still, the norms of limitations of the political power and fundamental rights of human beings aren't observed in constitutional practice. The contemporary concept of a façade constitution is based on several assumptions. The first is the appropriate characteristics of the constitution. Only an act which meets the following requirements can be considered for a constitution: special legitimacy, special legal force and unique content. The second assumption is the internal hierarchy of constitutional norms view. The main goal of a constitution is to guarantee the liberal-democratic nature of the constitutional order. This goal sets the core of any constitution, that is, the constitutional principles and values of the higher legal force than the rest of constitutional norms. The third assumption is that the façade constitution is an effect of non-compliance with the constitution's core. The last assumption is the change in the constitution's meaning. The proper constitution becomes the façade one and ceases to perform its traditional functions.
Keywords: constitution, constitutionalism, the core of the constitution, democracy, the rule of law
Bibliografia
Barber N.W., The Principles of Constitutionalism, Oxford 2018
Bernatt M., Ziółkowski M., Statutory Anti-Constitutionalism, Washington International Law Journal 2019, vol. 28, nr 2
Bień-Kacała A., Rewizja czy zmiana konstytucji? Charakter prawny nowelizacji konstytucji z 1989 r., Studia Iuridica Toruniensia 2010, t. VII
Böckenförde E.W., Staat, Verfassung, Demokratie. Studien zur Verfassungstheorie und zum Verfassungsrecht, Frankfurt am Main 1991
Bożek M., Władza ustrojodawcza w konstytucjonalizmie niemieckim, Warszawa 2013
Brzozowski W., Obejście konstytucji, PiP 2014, nr 9
Brzozowski W., Stopniowalność naruszeń konstytucji, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2017, nr 4
Bugarič B., Kryzys demokracji konstytucyjnej w postkomunistycznej Europie. „Ziemia niczyja” między demokracją a autorytaryzmem, [w:] Nowy konstytucjonalizm. Polityczność, tożsamość, sfera publiczna, red. A. Czarnota, M. Paździora, M. Stambulski, Warszawa 2021
Dąbrowski M., Antywartości konstytucyjne. Wprowadzenie do problematyki, Przegląd Sejmowy 2018, nr 5
Dippel H., Modern Constitutionalism: An Introduction to a History in Need of Writing, Legal History Review 2005, vol. 73, nr 1–2
Dreier H., Idee und Gestalt des freiheitlichen Verfassungsstaates, Tübingen 2014
Dyzenhaus D., Constitutionalism in an Old Key: Legality and Constituent Power, Global Constitutionalism 2012, vol. 1, nr 2
Działocha K., Hierarchia norm konstytucyjnych i jej rola w rozstrzyganiu kolizji norm, [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997
Fuller L.L., Moralność prawa, Warszawa 1978
Garlicki L., Aksjologiczne podstawy reinterpretacji konstytucji, [w:] Dwadzieścia lat transformacji ustrojowej w Polsce, red. M. Zubik, Warszawa 2010
Garlicki L., Niekonstytucyjność: formy, skutki, procedury, PiP 2016, nr 9
Garlicki L., Normy konstytucyjne relatywnie niezmienialne, [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997
Garlicki L., O powołaniu naszych czasów do uchwalania konstytucji, PiP 2017, nr 9
Garlicki L., Roznai Y., Introduction: Constitutional Unamendability in Europe, European Journal of Law Reform 2019, vol. 21, nr 3
Ginsburg T., Huq A., How to Save a Constitutional Democracy, Chicago 2018
Grimm D., Constitutionalism: Past, Present and Future, Oxford 2016
Grimm D., The Achievement of Constitutionalism and its Prospects in a Changed World, [w:] The Twilight of Constitutionalism?, red. P. Dobner, M. Loughlin, Oxford 2010
Grimm D., Types of Constitutions, [w:] The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, ed. M. Rosenfeld, A. Sajó, Oxford 2012
Grzybowski M., Zakres przedmiotowy regulacji konstytucyjnej w klasycznych i historycznych konstytucjach, [w:] Konstytucjonalizacja zasad i instytucji ustrojowych, red. P. Sarnecki, Warszawa 1997
Gusy Ch., Die „freiheitliche demokratische Grundordnung“ in der Rechtsprechung des Bundesverfassungsgerichts, Archiv des öffentlichen Rechts 1980, nr 2
Hein M., Constitutional Norms for All Time? General Entrenchment Clauses in the History of European Constitutionalism, European Journal of Law Reform 2019, vol. 21, nr 3
Herbst T., Legitimation durch Verfassungsgebung. Ein Prinzipienmodell der Legitimität staatlicher und supranationaler Hoheitsgewalt, Baden-Baden 2003
Holmes S., Constitution and Constitutionalism, [w:] The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, red. M. Rosenfeld, A. Sajó, Oxford 2012
Kaleta K.J., Ograniczenia władzy ustrojodawczej w demokracji konstytucyjnej, PiP 2018, nr 12
Kaleta K.J., Władza konstytuująca jako przedmiot badań nauk prawnych, Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 2018, nr 1
Kirsch M., Monarch und Parlament im 19. Jahrhundert. Der monarchische Konstitutionalismus als europäischer Verfassungstyp – Frankreich im Vergleich, Göttingen 1999
Klein C., Sajó A., Constitution-Making: Process and Substance, [w:] The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, red. M. Rosenfeld, A. Sajó, Oxford 2012
Kovács K., Tóth G.A., Od niedoskonałej demokracji do niekompletnej autokracji, [w:] Nowy konstytucjonalizm. Polityczność, tożsamość, sfera publiczna, red. A. Czarnota, M. Paździora, M. Stambulski, Warszawa 2021
Krešić M., Process, Consequences and Means of (De)Constitutionalization: A Reconstruction of Guastini’s Concept of Constitutionalization, Dritto & Questioni Pubbliche 2019, vol. 19, nr 2
Kustra A., Współczesny paradygmat nadrzędności konstytucji, Studia Iuridica Toruniensia 2008, t. IV
Landau D., Abusive Constitutionalism, UC Davis Law Review 2013, vol. 47, nr 1
Law D.S., Versteeg M., Sham Constitutions, California Law Review 2013, vol. 101, nr 4
Levinson S., Balkin J.M., Constitutional Crises, University of Pennsylvania Law Review 2009, vol. 157, nr 3
Loewenstein K., Verfassungslehre, Tübingen 1969
Loughlin M., The Contemporary Crisis of Constitutional Democracy, Oxford Journal of Legal Studies 2019, vol. 39, nr 2
Loughlin M., Walker N., Introduction, [w:] The Paradox of Constitutionalism. Constituent Power and Constitutional Form, red. M. Loughlin, N. Walker, Oxford 2007
Lutz D., Principles of Constitutional Design, Cambridge 2006
Małajny R.M., Konstytucjonalizm a przedmiotowy zakres konstytucji, [w:] Konstytucjonalizacja zasad i instytucji ustrojowych, red. P. Sarnecki, Warszawa 1997
Małajny R.M., Zasady ustroju państwa, [w:] Polskie prawo konstytucyjne na tle porównawczym, red. R.M. Małajny, Warszawa 2013
Merkel K., Die verfassungsgebende Gewalt des Volkes. Grundlagen und Dogmatik des Artikels 146 GG, Baden-Baden 1996
Papier H.J., Durner W., Streibare Demokratie, Archiv des öffentlichen Rechts 2003, nr 3
Piotrowski R., Zagadnienie granic zmiany konstytucji w państwie demokratycznym, [w:] Ustroje, doktryny, instytucje polityczne. Księga jubileuszowa Profesora zw. dra hab. Mariana Grzybowskiego, red. J. Czajowski, G. Karp, G. Kuca, A. Kulig, P. Mikuli, A. Opałek, Kraków 2007
Preuss U.K., Disconnecting Constitutions from Statehood: Is Global Constitutionalism a Viable Concept?, [w:] The Twilight of Constitutionalism?, red. P. Dobner, M. Loughlin, Oxford 2010
Rosenfeld M., Constitutional Identity, [w:] The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, red. M. Rosenfeld, A. Sajó, Oxford 2012
Roznai Y., Unconstitutional constitutional amendments. The limits of amendment power, Oxford 2017
Rytel-Warzocha A., Sądy konstytucyjne w konstytucjonalizmie liberalnym i nieliberalnym, [w:] Sądownictwo konstytucyjne. Teoria i praktyka, t. 3, red. M. Granat, Warszawa 2020
Sadurski W., Polski kryzys konstytucyjny, Łódź 2020
Sartori G., Constitutionalism: A Preliminary Discussion, The American Political Science Review 1962, vol. LVI, nr 4
Sartori G., Teoria demokracji, Warszawa 1998
Scheppele K.L., Autocratic Legalism, The University of Chicago Law Review 2018, vol. 85, nr 2
Schmitt C., Nauka o konstytucji, Warszawa 2013
Sobota K., Das Prinzip Rechtsstaat, Tübingen 1997
Starck Ch., Der demokratische Verfassungssaat. Gestalt, Grundlagen, Gefährdungen, Tübingen 1995
Steinberger H., Konzeption und Grenzen freiheitlicher Demokratie, Heidelberg 1974
Stern K., Das Staatsrecht der Bundesrepublik Deutschland, t. I, Grundbegriffe und Grundlagen des Staatsrechts, Strukturprinzipien der Verfassung, München 1984
Tuleja P., Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane problemy), Kraków 2003
Tushnet M., Authoritarian Constitutionalism, Cornell Law Review 2015, vol. 100, nr 2
Włoch W., Pomiędzy czystym prawem a ideą polityczną. Pojęcie konstytucji w doktrynie Hansa Kelsena i Johna Rawlsa, Toruń 2018
Wojtyczek K., Formy konstytucjonalizacji zasad konstytucyjnych, [w:] Konstytucjonalizacja zasad i instytucji ustrojowych, red. P. Sarnecki, Warszawa 1997
Zajadło J., Wykładnia wroga wobec konstytucji, Przegląd Konstytucyjny 2018, nr 1
Ziółkowski M., Dwie płaszczyzny dyskusji o tożsamości konstytucyjnej, [w:] Tożsamość konstytucyjna w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. A. Wróbel, M. Ziółkowski, Warszawa 2021
Ziółkowski M., Mozaika tożsamości konstytucyjnych, [w:] Tożsamość konstytucyjna w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. A. Wróbel, M. Ziółkowski, Warszawa 2021
Zwierzchowski E., Sądownictwo konstytucyjne, Białystok 1994
Zwierzchowski E., Wprowadzenie do nauki prawa konstytucyjnego państw demokratycznych, Katowice 1992
Prof. dr hab. Artur Nowak-Far
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Dr hab. Tomasz Grzybowski
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Model ekonomicznej analizy sądowego stosowania prawa
W artykule przedstawiono teoretyczny model analizy ekonomicznej procesu orzekania sądowego. W tekście wskazano obszary zastosowania analizy ekonomicznej w odniesieniu do orzeczenia sądowego. Zdaniem autorów sądy realizują hipotezę o ograniczonej racjonalności rozstrzygnięć. Takie założenie implikuje model podejmowania decyzji, który według G. Calabresiego powinien być efektywny kosztowo, gdy istnieje równowaga w działalności analitycznej sądu. Mianowicie elementy analizy powinny odpowiadać rozkładowi typowemu W. Pareto. Wiąże się to z przyjęciem przez sąd określonego modelu poznania rzeczywistości (przyczynowo-skutkowego) oraz modelu wykładni prawa. Oba te elementy podlegają analizie kosztów postępowania prowadzącego do wydania wyroku (rozstrzygnięcia) w danym rodzaju spraw.
Słowa kluczowe: analiza ekonomiczna, teoria prawa, ryzyko, orzecznictwo sądowe, wykładnia prawna
Model of economic analysis of the judicial application of law
The article presents a theoretical model of economic analysis of the judicial decision-making process. The text indicates the areas of applicability of economic analysis in relation to a judicial decision. According to the authors, the courts implement the hypothesis of limited rationality of decisions. Such an assumption implicates a model of decision-making which, according to G. Calabresi, should be cost-effective when there is a balance in the analytical activity of the court. Namely, elements of the analysis should correspond to the typical distribution of W. Pareto. This is related to the adoption by the court of a specific model of cognition of reality (cause-and-effect) and model of legal interpretation. Both of these elements are subject to a cost analysis of the proceedings leading to the judgment (ruling) in a given type of case.
Keywords: economic analysis, theory of law, risk, judicial decision-making, legal interpretation
Bibliografia
Arkes H.R., Blumer C., The Psychology of Sunk Cost, Organizational Behavior and Human Decision Processes 1985, vol. 35, nr 1
Barankiewicz T., Przywora B., On Methodological Unity and Diversity of Legal Sciences: A Contribution to Basic Methodological Research, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2022, nr 3
Bayes T., An Essay Toward Solving a Problem in the Doctrine of Chance, Philosophical Transactions of the Royal Society 1763, vol. 53
Bergel J.-L., Méthodologie juridique, Paris 2016
Bogucki A.K., Classical theories of rational choice and homo oeconomicus in the light of behvioural law and economic, Przegląd Prawa Publicznego 2018, nr 1
Bystrowski P., Ekonomiczna analiza prawa wobec problemu optymalnej precyzji dyrektyw prawnych, PiP 2016, nr 5
Calabresi G., The Cost of Accidents, New Haven 1970
Cruz Vilaça J.L., The Intensity of Judicial Review in Complex Economic Matters – Recent Competition Law Judgments of the Court of Justice of the EU, Journal of Antitrust Enforcement 2018, vol. 6
Frydman S., Dogmatyka prawa w świetle socjologii. Studium pierwsze: o wykładni ustaw, Wilno 1936
Gigerenzer G., The bias bias in behavioral economics, Review of Behavioral Economics 2018, vol. 5
Gizbert-Studnicki T., Podstawy argumentacji prawniczej, Acta Universitatis Wratislaviensis, Prawo 1995, nr 1772
Grzybowski T., Spory wokół reguły clara non sunt interpretanda, PiP 2012, nr 9
Halliday M.A.K., An Introduction to Functional Grammar, London 2004
Higgins R.S., Rubin P.H., Judicial Discretion, Journal of Legal Studies 1980, vol. 9, nr 1
Jabłoński P., Kaczmarek P., O trzech granicach władzy prawniczej, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2013, nr 1
Jestaz Ph., Le droit, Paris 2018
Kendall K., The Use of Economic Analysis in Court Judgments: A Comparison Between the United States, Australia and New Zealand, Pacific Basin Law Journal 2011, vol. 28, nr 2
Kerchove M. van de, La doctrine du sens clair des textes et la jurisprudence de la Cour de cassation de Belgique, [w:] L’interprètation en droit. Approche pluridisciplinaire, red. M. van de Kerchove, Bruxelles 1978
Kotowski A., The Question of External Integration of Jurisprudence in the Context of Its Political Character, Studia Prawnicze 2019, nr 4
Kotowski A., Wykładnia sądów kasacyjnych w świetle empirycznych badań orzecznictwa, Warszawa 2020
Miceli T.J., Dispute Resolution, [w:] The Elgar Companion to Law and Economics, red. J.G. Backhaus, Cheltenham 2005
Nowak L., Interpretacja prawnicza. Studium z metodologii prawoznawstwa, Poznań 1973
Nowak-Far A., Model wykładni prawa Unii Europejskiej a komunikacyjna jakość jego przepisów, [w:] Język i prawo, red. A. Jakuszewicz, Bydgoszcz 2018
Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969
Ovsiankina M., Die Wiederaufnahme unterbrochener Handlungen, [w:] Untersuchungen zur Handlungs- und Affektpsyschologie, red. K. Lewin, Berlin 1927
Parisi F., Coase Theorem and Transaction Cost Economics in the Law, [w:] The Elgar Companion to Law and Economics, red. J.G. Backhaus, Cheltenham 2005
Pearl J., Causality: Models, Reasoning and Inference, Cambridge 2000
Posner R A., An Economic Approach to Legal Procedure and Judicial Administration, The Journal of Legal Studies 1973, vol. 2, nr 2
Posner R.A., How Judges Think, Cambridge 2008
Posner R.A., What Do Judges and Justices Maximize? The Same Thing Everybody Else Does, Supreme Court Economic Review 1993, vol. 3
Sadurski W., Prawo przed sądem. Studium sądownictwa konstytucyjnego w postkomunistycznych państwach Europy Środkowej i Wschodniej, Warszawa 2008
Samuel G., Qu’est ce que la raisonnement juridique?, [w:] La droit entre autonomie et ouverture. Mélanges en l’honneur de Jean-Louis Bergel, red. S. Cimamonti, L. Trechant, J.-Y. Chérot, J. Trémeau, Paris 2013
Sarkowicz R., Poziomowa wykładnia tekstu prawnego, Kraków 1995
Shavell S., Suit, Settlement and Trial: A Theoretical Analysis under Alternative Methods for the Allocation of Legal Costs, Journal of Legal Studies 1982, vol. 11, nr 1
Shavell S., Foundations of Economic Analysis of Law, Cambridge 2004
Slovic P., Fischhoff B., Lichtenstein S., Facts Versus Fears: Understanding Perceived Risk, [w:] Judgment Under Uncertainty: Heuristics and Biases, red. D. Kahneman, P. Slovic, A. Tversky, Cambridge 1982
Stelmach J., Brożek B., Załuski W., Dziesięć wykładow o ekonomii prawa, Warszawa 2007
Sunstein C.R. (red.), Behavioral Law & Economics, Cambridge 2000
Sunstein C.R., Introduction, [w:] Behavioral Law & Economics, red. C.R. Sunstein, Cambridge 2000
Sunstein C.R., Ullmann-Margalit E., Second-Order Decisions, [w:] Behavioral Law & Economics, red. C.R. Sunstein, Cambridge 2000
Swoyer C., Judgment and Decision Making: Extrapolations and Applications, [w:] Judgments, Decisions, and Public Policy, red. R. Gowda, J.C. Fox, Cambridge 2002
Woleński J., Możliwe światy w teorii prawa, [w:] Szkice z teorii prawa i szczegółowych nauk prawnych, red. S. Wronkowska, M. Zieliński, Poznań 1990
Wronkowska S., Prawodawca racjonalny jako wzór dla prawodawcy faktycznego, [w:] Szkice z teorii prawa i szczegółowych nauk prawnych, red. S. Wronkowska, M. Zieliński, Poznań 1990
Wronkowska S., Zieliński M., O korespondencji dyrektyw redagowania i interpretowania tekstu prawnego, Studia Prawnicze 1985, nr 3–4
Wróblewski J., Decyzja sądowa a koncepcja systemu prawa, Acta Universitatis Lodziensis ZNUŁ Nauki Humanistyczno-Społeczne 1978, nr 28
Wróblewski J., Legal decision and its justification, Logique et Analyse 1971, vol 14, nr 53–54
Wróblewski J., Poziomy uzasadnienia decyzji prawnej, Studia Prawno-Ekonomiczne 1988, t. XL
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988
Wróblewski J., Wartości a decyzja sądowa, Ossolineum 1973
Zieliński M., Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego, Poznań 1972
Zieliński M., Poznanie sądowe a poznanie naukowe, Poznań 1979
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki, Warszawa 2002
Zirk-Sadowski M., Epistemologia prawa a teorie wykładni, [w:] Prawo – Władza – Społeczeństwo – Polityka. Księga jubileuszowa Profesora Krzysztofa Pałeckiego, red. M. Borucka-Arctowa, Kraków 2006
Ziembiński Z., Logika praktyczna, Poznań 1956
Dr Paweł Jabłoński
Uniwersytet Wrocławski
Prof. dr hab. Przemysław Kaczmarek
Uniwersytet Wrocławski
Mgr Mateusz Wojtanowski
Uniwersytet Wrocławski
Wolność ekspresji sędziego. Próba konceptualizacji
Celem artykułu jest prezentacja zagadnienia wolności ekspresji sędziego z uwzględnieniem realiów polskiego porządku prawnego. Dokonując jej stosujemy wypracowaną przez nas wcześniej perspektywę granic władzy prawniczej (odnoszonych do interpretacji tekstów prawnych oraz innych aspektów wykonywania funkcji profesjonalnej obsługi prawnej), która to perspektywa potraktowana jest tutaj jako narzędzie strukturyzacji interesującego nas zagadnienia. Wyróżniamy cztery granice tej władzy: 1) kulturę polityczno-prawną, 2) tekst prawny, 3) kulturę prawniczą oraz 4) indywidualne wyczucie aksjologiczne. W niniejszym tekście stanowią one kolejne, dopełniające się punkty odniesienia, jakie uwzględniamy przy analizowaniu tytułowego problemu. W konkluzjach zarysowujemy dalsze zadania badawcze związane z zagadnieniem wolności ekspresji sędziego, które koncentrują się na: a) wypracowywaniu rekomendacji dla sędziego w sferach niedookreślonych przez pierwszy trzy granice, b) rozpoznawanie i tematyzacja napięć między granicami, c) udział w sporze o kształt kultury polityczno-prawnej.
Słowa kluczowe: wolność ekspresji, sędzia, liberalna kultura polityczno-prawna, profesjonalna kultura prawnicza, indywidualne wyczucie aksjologiczne
A Judge's Freedom of Expression. An Attempt at Conceptualization
The aim of the article is to present the issue of a judge’s freedom of expression taking into account the Polish legal reality. With this end in view, we apply our previously developed perspective of limits of the juridical power (originally used for legal interpretation and other aspects of professional legal services), which serves to structure the topic of the article. We distinguish the following limits of said power: (1) the politico-legal culture, (2) the legal text, (3) the juridical culture, and (4) personal factors, such as ethical and aesthetic judgements. In our article, they constitute consecutive and complementary points of reference, which are taken into consideration in our analysis. In conclusion, we present an outline of subsequent research tasks related to the issue of a judge’s freedom of expression, which involve: (a) developing recommendations for a judge in areas not fully defined by the first three limits, (b) recognition of and theoretical inside into tensions between limits, (c) participation in the dispute about the shape of the politico-legal culture.
Keywords: freedom of expression, judge, liberal politico-legal culture, professional legal culture, individual axiological judgement
Bibliografia
Ash T.G., Wolne słowo. Dziesięć zasad dla połączonego świata, tłum. M. Godyń, F. Godyń, Kraków 2018
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012
Barcik J., Standardy udziału sędziów w sferze publicznej w dokumentach międzynarodowych, Krajowa Rada Sądownictwa 2017, nr 1
Barendt E., Freedom of Speech, Oxford 2009
Burdziej S., Sprawiedliwość i prawomocność. O społecznej legitymizacji władzy sądowniczej, Toruń 2017
Daniel K., Kryzys społecznego zaufania do sądów, Studia Socjologiczne 2007, nr 2
Dworkin R., The Judge’s New Role: Should Personal Convictions Count?, Journal of International Criminal Justice 2003, nr 1
Dworkin R., Freedom’s Law. The Moral Reading of The American Constitution, Cambridge (Massachusetts) 1996
Dyzenhaus D., Form and Substance in the Rule of Law: A Democratic Justifiction for Judical Review, [w:] Judical Review & the Constitution, red. C. Forsyth, Oxford 2000
Holmes S., Anatomia antyliberalizmu, tłum. J. Szacki, Kraków 1998
Holmes S., Krastew I., Naśladowanie i bunt. Co się dzieje z Europą Wschodnią?, tłum. M. Maraszek, Znak 2020, nr 3
Holmes S., Krastew I., Światło które zgasło. Jak Zachód zawiódł swoich wyznawców, tłum. A. Paszkowska, Warszawa 2020
Jabłoński P., Kaczmarek P., Granice władzy prawniczej w perspektywie polskiej tradycji socjologicznej, Kraków 2017
Jabłoński P., Kaczmarek P., O grze interpretatora z tekstem prawnym i czynnikami pozatekstowymi w derywacyjnej koncepcji wykładni prawa, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2020, nr 2
Jabłoński P., W stronę postanalitycznej filozofii prawa. O konsekwencjach metafilozofii Richarda Rorty'ego, Przegląd Prawa i Administracji 2015, t. CII
Kaczmarczyk M., Legitymizacja roli sędziowskiej, Studia Socjologiczne 2020, nr 4
Kardas P., Dyscyplinowanie sędziów. Model odpowiedzialności dyscyplinarnej a zagrożenia dla sędziowskiej niezawisłości, Kraków 2000
Kozak A., Granice prawniczej władzy dyskrecjonalnej, Wrocław 2002
Kymlicka W., Współczesna filozofia polityczna, tłum. A. Pawelec, Warszawa 2009
Laskowski M., Uchybienie godności urzędu sędziego jako podstawa odpowiedzialności dyscyplinarnej, Warszawa 2019
Łętowska E., Pozaprocesowe znaczenie uzasadnienia sądowego, PiP 1997, nr 5
Machnikowska A., O niezawisłości sędziów i niezależności sądów w trudnych czasach. Wymiar sprawiedliwości w pułapce sprawności, Warszawa 2018
Machnikowska A., W krzywym zwierciadle? Kilka uwag o relacjach między sądami i obywatelami, [w:] Legitymizacja władzy sądowniczej, red. A. Machnikowska, Gdańsk 2016
Maniewska E., Apolityczność jako wyznacznik granic wolności wypowiedzi sędziego dotyczących ustawowych reform sądownictwa (i ich krytyki), PiP 2019, nr 7
Maroń G., Integralność religijna sędziego oraz argumentacja religijna w amerykańskim procesie orzeczniczym, Rzeszów 2018
Maroń G., Sędziowie jako „arbitrzy moralni” i „moraliści” na przykładzie wybranych orzeczeń sądów karnych, Prokuratura i Prawo 2020, nr 10–11
Mikosz R., Granice wolności wypowiedzi sędziego, [w:] Granice wolności wypowiedzi przedstawicieli zawodów prawniczych, red. A. Biłgorajski, Warszawa 2015
Morawski L., Czy sądy mogą się angażować politycznie?, PiP 2006, nr 3
Pichlak M., Między aksjologią a ontologią dyskursu konstytucyjnego. Obiektywizacja wartości w prawie, Przegląd Prawa i Administracji 2014, t. XCVI
Pichlak M., Sytuacja autorytarna i rządy prawa. Socjologiczno-prawne wyjaśnienia kryzysu konstytucyjnego, Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem, 2021, nr 1
Piotrowski R., Konstytucjonalizm „dobrej zmiany”, PiP 2022, nr 10
Rorty R., Obiektywność, relatywizm i prawda, Warszawa 1999
Sadurski W., Polski kryzys konstytucyjny, tłum. A. W. Wójcik, Łódź 2020
Sadurski W., Freedom of Speech and Its Limits, Dordrecht–Boston–Londyn 1999
Sadurski W., Prawo do wolności słowa w państwie demokratycznym, PiP 1992, nr 10
Seibert-Fohr A., Judges’ Freedom of Expression and Their Independence: An Ambivalent Relationship, [w:] The Rule of Law in Europe Recent Challenges and Judicial Responses, red. M. Elósegui, A. Miron, I. Motoc, Springer 2021
Skrzydło J., Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza, Toruń 2013
Skuczyński P., Integralność sędziego w orzekaniu i zachowaniu, Krytyka Prawa. Niezależne Studia nad Prawem 2021, nr 3
Smolak M., Etyczne problemy aktywizmu sędziowskiego, [w:] Etyka prawnicza. Stanowiska i perspektywy, red. H. Izdebski, P. Skuczyński, Warszawa 2008
Smolak M., Niezawisłość sędziowska a zjawisko aktywizmu sędziowskiego, [w:] Dyskrecjonalność w prawie, red. W. Staśkiewicz, T. Stawecki, Warszawa 2010
Sulikowski A., Demoliberalizm, populizm, autorytaryzm. Kryzys hegemonii i poszukiwanie (nowego) prawniczego logosu, Studia nad Autorytaryzmem i Faszyzmem, 2020, nr 3
Sulikowski A., Trybunał Konstytucyjny a polityczność. O konsekwencjach upadku pewnego mitu, PiP 2016, nr 4
Szahaj A., Relatywizm i fundamentalizm oraz inne szkice z filozofii kultury i polityki, Toruń 2008
Śladkowski M, Granice swobody wypowiedzi sędziego w świetle Konstytucji RP, [w:] Wolność wypowiedzi i jej granice. Analiza wybranych zagadnień, red. A. Biłgorajski, Katowice 2014
Świerczyńska-Głownia W., Komunikowanie z perspektywy sali sądowej, Kraków 2019
Wojtanowski M., Odczarować zaklęciem? Uwagi na marginesie monografii Rafała Mańko o krytycznej filozofii orzekania, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2020, nr 4
Wojtanowski M., Strategiczna litygacja w czasie historycznego pożaru. Przypadek Polski po roku 2015, Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 2022, nr 41
Wronkowska S., O wolunataryzmie, instrumentalizacji i odpowiedzialności za prawo, Przegląd Konstytucyjny 2019, nr 1
Wróblewski M., Granice ekspresji i wypowiedzi sędziego – zarys problemu, Krajowa Rada Sadownictwa 2017, nr 1
Zajadło J., Sumienie sędziego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2017, nr 4
Prof. dr hab. Justyna Karaźniewicz
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego W Bydgoszczy
Wątpliwości co do działań „racjonalnego prawodawcy” (rozważania na przykładzie wybranych zmian procedury karnej)
W ramach ustaw antykryzysowych uchwalanych w związku ze stanem epidemii, uzupełniono katalog nieizolacyjnych środków zapobiegawczych stosowanych w postępowaniu karnym. Wśród argumentów tych zmian wskazywano potrzebę zwiększenia ochrony członków personelu medycznego, jednak zakres nowej regulacji (art. 276a k.p.k.) znacznie wykracza poza wskazany cel. W artykule dokonano analizy procesu legislacyjnego, który doprowadził do wprowadzenia nowego środka zapobiegawczego, a następnie rozszerzenia zakresu jego stosowania, jako kryteria przyjmując założenia modelu racjonalnego tworzenia prawa. Rozważania koncentrują się na ocenie, czy regulacje te są zasadne i niezbędne w świetle obowiązującego stanu prawnego. Odniesiono się także do umiejscowienia przepisów w ustawach antykryzysowych, których regulacje powinien cechować ścisły związek ze zwalczaniem stanu epidemii oraz tymczasowych charakter obowiązywania. Badanie działań i decyzji prawodawcy przeprowadzono na podstawie brzmienia przepisów wysławiających ustanowione normy oraz treści uzasadnień projektów ustaw. Daje ono podstawę do krytycznej oceny procesu prawotwórczego w zakresie poddanym analizie.
Słowa kluczowe: racjonalny prawodawca, postępowanie karne, środki zapobiegawcze, zakaz zbliżania się i kontaktowania się, stalking, personel medyczny, ochrona pokrzywdzonego
Doubts about the Actions of ‘Rational legislator’ (Considerations on the Example of Selected Changes in the Criminal Procedure)
Within the framework of the anti-crisis laws enacted in connection with the state of epidemic, the catalogue of non-custodial preventive measures used in criminal proceedings was extended. Among the arguments for these changes, the need to strengthen the protection of medical staff was indicated, but the scope of the new regulation (Article 276a of the Code of Criminal Procedure) goes far beyond the stated objective. The article analyses the legislative process that led to the introduction of a new preventive measure and the subsequent extension of its scope of application, using the assumptions of rational law-making model as criteria. The discussion focuses on assessing whether these regulations are reasonable and necessary in the light of the law as it current stands. Reference is also made to the positioning of the provisions in the anti-crisis laws, which should display a close link to the fight against the state of epidemic and whose application should be temporary. The legislator's actions and decisions are examined on the basis of the wording of the provisions expressing the established norms and the contents of the justifications of the bills. This examination provides the basis for a critical assessment of the law-making process in the area analysed here.
Keywords: rational legislator, criminal procedure, preventive measures, restraining orders, stalking, medical staff, victim protection
Bibliografia
Bafia J., Zasady tworzenia prawa, Warszawa 1984
Bałaban A., Ustawa incydentalna a pewność prawa, [w:] Ustawy incydentalne w polskim porządku prawnym. Materiały i studia Trybunału Konstytucyjnego, t. XLVI, red. M. Granat, Warszawa 2013
Bielska-Brodziak A., Śladami prawodawcy faktycznego. Materiały legislacyjne jako narzędzie wykładni prawa, Warszawa 2017
Dębska M., Zasady techniki prawodawczej. Komentarz, Warszawa 2013
Dudka K., Środki przymusu, [w:] Postępowanie karne, red. K. Dudka, H. Paluszkiewicz, Warszawa 2021
Gajewski M., Legislacja incydentalna, Przegląd Legislacyjny 2018, nr 3
Grzybowski T., Wpływ zmian prawa na jego wykładnię, Warszawa 2013
Jagiełło D., Prawo karne w Polsce a pandemia, [w:] Pandemia Covid-19 a prawa i wolności obywatela, red. T. Gardocka, D. Jagiełło, Warszawa 2020
Kędziora P., Procedura przygotowania projektu ustawy. Postępowanie ustawodawcze na etapie sejmowym, [w:] Zarys metodyki pracy legislatora, red. A. Malinowski, Warszawa 2009
Koper R., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. A. Sakowicz, Warszawa 2020
Kosonoga J., [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2020
Krej N., COVID-19. Ustawy antykryzysowe. Zbiór przepisów z omówieniem, Warszawa 2020
Kustra E., Racjonalny ustawodawca. Analiza teoretycznoprawna, Toruń 1980
Malinowski A., Błędy formalne w tekstach prawnych, Warszawa 2020
Ornowska A., Skuteczny środek zapobiegawczy (258a k.p.k.) oraz inne nowe instytucje w k.p.k. (232b i 276a k.p.k.) wprowadzone w tzw. specustawie w związku z epidemią koronawirusa. Komentarz praktyczny, Warszawa 2020
Petrażycki L., Wstęp do nauki polityki prawa, Warszawa 1968
Piotrowski R., Organizacja procesu legislacyjnego, [w:] Zarys metodyki pracy legislatora, red. A. Malinowski, Warszawa 2009
Piotrowski R., Projekt ustawy, [w:] Zarys metodyki pracy legislatora, red. A. Malinowski, Warszawa 2009
Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Warszawa 2013
Wierczyński G., [w:] Zasady techniki prawodawczej. Komentarz do rozporządzenia, red. J. Warylewski, Warszawa 2003
Wronkowska S., Kryteria oceny prawa, Studia Iuridica Toruniensia. Przemiany polskiego prawa (1989–1999), red. E. Kustra, Toruń 2001
Wronkowska S., Na czym polega dobra legislacja?, Przegląd Legislacyjny 2002, nr 1
Wronkowska S., O stanowieniu i ogłaszaniu prawa oraz o kulturze prawnej, PiP 2007, nr 4
Wronkowska S., Prawodawca racjonalny jako wzór dla prawodawcy faktycznego, [w:] Szkice z teorii prawa i szczegółowych nauk prawnych, red. S. Wronkowska, M. Zieliński, Poznań 1990
Wronkowska S., Ustawy incydentalne w systemie źródeł prawa, [w:] Ustawy incydentalne w polskim porządku prawnym. Materiały i studia Trybunału Konstytucyjnego, t. XLVI, red. M. Granat, Warszawa 2013
Wronkowska S., Zagadnienia procesu legislacyjnego, Przegląd Legislacyjny 2000, nr 1
Wróblewski J., Zasady tworzenia prawa, Warszawa 1989
Zieliński M., Ziembiński Z., Uzasadnianie twierdzeń, ocen i norm w prawoznawstwie, Warszawa 1988
Ziembiński Z., O stanowieniu i obowiązywaniu prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1995
Dr Joanna Derlatka
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Obciążenie komornika kosztami postępowania wywołanego skargą na podstawie art. 767 § 6 k.p.c.
Skarga na czynności komornika stanowi podstawowy środek zaskarżenia przysługujący w sądowym postępowaniu egzekucyjnym, będąc jednocześnie elementem nadzoru judykacyjnego nad komornikiem. Od 1 stycznia 2019 r., w świetle ustawy z 22.03.2018 r. o komornikach sądowych nadzór ten uległ istotnemu wzmocnieniu. Szczególne znaczenie zyskuje uprawnienie sądu do obciążenia komornika kosztami postępowania wywołanego skargą w razie jej uwzględnienia i stwierdzenia oczywistego naruszenia prawa przez komornika. Jak wynika z art. 767 § 6 k.p.c. uprawnienie to sąd może wykorzystać jedynie stosownie do okoliczności. Przesłanki uprawniające do realizacji działania nadzorczego, o którym mowa w tym przepisie, mają w zdecydowanej większości charakter wysoce niedookreślony. Na podstawie przedstawionej analizy wydaje się słuszne stwierdzić, że stosowanie nadzoru judykacyjnego powinno dotyczyć przypadków wyjątkowych, czyli takich, gdy oczywiste naruszenie prawa przez komornika ma „wystarczająco istotne znaczenie”.
Słowa kluczowe: nadzór sądowy, skarga na czynności komornika, postępowanie egzekucyjne, poprawka, koszty postępowania skargowego, oczywiste naruszenie prawa, rażące naruszenie prawa
The Right to Charge a Bailiff with the Costs of Complaint Proceedings Pursuant to Article 767(6) of the Code of Civil Procedure
A complaint about a bailiff’s actions constitutes the basic means of challenge available in the judicial execution proceedings, which is at the same time an element of judicial supervision over a bailiff. As of 1 January 2019, in the light of the Act of 22 March 2018 on Court Bailiffs, this judicial supervision was significantly strengthened. It is worth emphasizing that a court has a newly acquired power to charge the bailiff with the costs of complaint proceedings in the case the complaint is granted and an obvious infringement of the law by the bailiff is found. Article 767(6) of the Code of Civil Procedure indicates that this right may be used only as appropriate. The prerequisites for applying the supervisory action referred to in this provision are mostly underdefined. Based on the presented analysis, it seems right to state that the institution of judicial supervision exercised by a court should be exceptional in nature, and Article 767 of the Code requires that it be used when the obvious violation of law by a bailiff is ‘sufficiently significant’.
Keywords: judicial supervision, complaint about a bailiff’s actions, execution proceedings, amendment, costs of complaint proceedings, obvious violation of law, flagrant violation of law
Bibliografia
Bagińska E., Prachomiuk J., [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 12, Odpowiedzialność odszkodowawcza w administracji, red. R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski, Warszawa 2016
Błaszczak Ł, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020
Bukowski T., Rozstrzyganie o kosztach procesu cywilnego, Warszawa 1971
Cieślak S., [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. II, Komentarz. Art. 730–1217, red. J. Jankowski, Warszawa 2019
Cudak A., Zmiany w przepisach o skardze na czynności komornika obowiązujące od 1 stycznia 2019 r., [w:] Analiza i ocena ustawy o komornikach sądowych oraz ustawy o kosztach komorniczych, red. A. Marciniak, Sopot 2018
Derlatka J., Complaint on a bailiff’s omission to take action: selected comments de lege lata and de lege ferenda, Ius Novum 2018, nr 1
Derlatka J., Skarga na czynności komornika sądowego w nowej przestrzeni prawnej – zagadnienia wybrane, Przegląd Prawa Egzekucyjnego 2018, nr 10
Flaga-Gieruszyńska K., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, Warszawa 2017
Flaga-Gieruszyńska K., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. K. Flaga-Gieruszyńska, A. Zieliński, Warszawa 2019
Gil I., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis
Grajewski A., Dzienis P., Skarga na czynności komornika po nowelizacji wchodzącej w życie 1.1.2019 r., Monitor Prawniczy 2018, nr 20
Klonowski M., [w:] Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, red. R. Reiwer, Warszawa 2019
Kulski R., Nowy kształt postępowania ze skargi na czynności komornika, [w:] Komornicy sądowi i egzekucja w nowej rzeczywistości prawnej, red. R. Kulski, Sopot 2019
Laskowska A., Przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej wskutek uwzględnienia skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego, Przegląd Prawa Egzekucyjnego 2007, nr 9
Malczyk M., Wzruszanie orzeczeń sądu w postępowaniu cywilnym – zaskarżanie i odwołalność orzeczeń, [w:] Ars in vita. Ars in iura. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018;
Marciniak A., Charakter prawny i skutki odmowy wszczęcia egzekucji w sądowym postępowaniu egzekucyjnym, Przegląd Prawno-Ekonomiczny 2019, nr 12
Marciniak A., Sądowe postępowanie egzekucyjne, Warszawa 2019
Misztal-Konecka J., Koszty postępowania wywołanego wniesieniem skargi na czynności komornika, [w:] Wokół problematyki środków zaskarżenia w postępowaniu cywilnym, red. M. Michalska-Marciniak, Sopot 2015
Misztal-Konecka J., Przyczynek do analizy pojęć oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa w kontekście instytucji wytknięcia komornikowi rażącej obrazy przepisów, [w:] Scientia nobilitat. Rozważania o prawie i jego stosowaniu. Księga jubileuszowa z okazji 10-lecia Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, red. M. Manowska, R. Pawlik, Kraków 2019
Misztal-Konecka J., Stwierdzenie oczywistego naruszenia prawa przez komornika sądowego, [w:] Komornicy sądowi i egzekucja w nowej rzeczywistości prawnej, red. R. Kulski, Sopot 2019
Misztal-Konecka J., Wytknięcie rażącej obrazy przepisów w ustawie z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, Forum Prawnicze 2019, t. 1, nr 51
Pietrzkowski H., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komornicy sądowi. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. II, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2019
Stojanowska N., [w:] Ustawa o komornikach sądowych. Komentarz, red. G. Sikorski, Sopot 2019
Studzińska J., System Postępowania Cywilnego, t. 8, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, red. K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2021
Szczurek Z., Propozycje zmian przepisów k.p.c. regulujących postępowanie zaskarżeniowe w egzekucji, Problemy Egzekucji Sądowej 1997, nr XXV
Urban J., Jaroch-Wąsowska M., [w:] Ustawa o komornikach sądowych. Komentarz, red. G. Sikorski, Sopot 2019
Wojciechowski B., Dyskrecjonalność sędziowska. Studium teoretycznoprawne, Toruń 2004
Mgr Jakub Plebański
Uniwersytet Gdański
Umowy bezpośredniej sprzedaży energii odnawialnej typu PPA jako alternatywa dla systemów wsparcia wynikających z ustawy o odnawialnych źródłach energii
Celem niniejszego artykułu jest analiza problematyki dopuszczalności zawierania w Polsce umów bezpośredniej sprzedaży energii odnawialnej typu PPA w związku z dynamicznym rozwojem tego typu stosunków zobowiązaniowych na terenie Unii Europejskiej. Autor artykułu, dostrzegając potrzebę rozwoju wytwórstwa energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, proponuje model sprzedaży energii elektrycznej alternatywny wobec obecnie funkcjonujących rozwiązań w ramach systemów wsparcia wytwórców energii odnawialnej. Artykuł zawiera charakterystykę umów bezpośredniej sprzedaży energii odnawialnej typu PPA wraz ich wewnętrzną typologią. Poprzez zestawienie umów PPA z wiodącym systemem wsparcia wytwórców energii odnawialnej w formie aukcji, autor artykułu uwypukla atrakcyjność gospodarczą umów PPA, wskazując na ich przydatność w dalszym rozwoju sektora odnawialnych źródeł energii w Polsce.
Słowa kluczowe: OZE; odnawialne źródła energii; PPA; sprzedaż energii odnawialnej; systemy wsparcia, energetyka
Direct Renewable Power Purchase Agreements (PPAs) as an Alternative to Support Systems Based on the Renewable Energy Sources Act
The objective of this article is to analyse the issue of admissibility of concluding direct renewable power purchase agreements (PPAs) in Poland, in connection with the dynamic development of this type of relations creating obligations within the European Union. The author, noticing the need to boost generation of electricity from renewable sources, proposes an alternative model of selling electricity vis-à-vis the mechanism that currently functions under the support systems for renewable energy producers. The article describes the characteristics of direct sale of renewable energy under PPAs and an internal typology of PPAs. By comparing PPAs to the leading support system for renewable energy producers in the form of auctions, the author highlights the economic attractiveness of PPAs, indicating their usefulness for further development of the renewable energy sector in Poland.
Keywords: RES, renewable energy sources, PPA, sale of renewable energy, support systems, power industry
Bibliografia
Ambroziak A., Pamuła-Wróbel K., Zenc R. (red.), Pomoc publiczna dla przedsiębiorców. Wybrane zagadnienia. Perspektywa podmiotu udzielającego pomocy i jej beneficjenta w Polsce, Warszawa 2020
Baines S., Wrubell S., Kennedy J., Bohn C., Richards C., #HowToPPA: An Examination of the Regulatory and Commercial Challenges and Opportunities Arising in the Context of Private Power Purchase Agreements for Renewable Energy, Alberta Law Review 2019, vol. 57, nr 2
Becker F., Campbell A., The Direct Effect of European Directives – Towards the Final Act?, Columbia Journal of European Law 2007, nr 13
Czarnecka M., Ogłódek T. (red.), Prawo energetyczne. Ustawa o odnawialnych źródłach energii. Ustawa o rynku mocy. Ustawa o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych. Komentarz, Warszawa 2020
Hauser R., Niewiadomski Z., Wróbel A. (red.), System Prawa Administracyjnego, t. 8B, Publiczne prawo gospodarcze, Warszawa 2018
Kansal R., Introduction to the Virtual Power Purchase Agreement, Rocky Mountain Institute 2019
Maśnicki J., Bezpośredni skutek dyrektyw w relacjach triangularnych, Europejski Przegląd Sądowy 2017, nr 3
Materna G., Król J. (red.), Szanse i zagrożenia dla uczestników rynków energii, Warszawa 2021
Mendicino L., Menniti D., Pinnarelli A., Sorrentino N., Corporate power purchase agreement: Formulation of the related levelized cost of energy and its application to a real life case study, Applied Energy 2019, nr 253
Michalski D., Hawranek P., Finansowanie zielonej rewolucji za pomocą umów power purchase agreement, internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2021, nr 2
Muras Z., Swora M. (red.), Prawo energetyczne, t. I, Komentarz do art. 1–11s, Warszawa 2016
Osajda K. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. III B, Zobowiązania. Część szczegółowa. Ustawa o terminach zapłaty, Warszawa 2017
Przybylska M., Prawa prosumenta na rynku energii elektrycznej, Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2017, t. 6, nr 3
Przybylska M., Prawny charakter aukcji na sprzedaż energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, Warszawa 2019
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2011
Roselund C., The Weekend Read: The hows and whys of corporate PPAs, PV Magazine International 2018, nr 6
Rypina M., Wierzbowski M., Brak zamkniętego katalogu umów w obrocie energią elektryczną, Przegląd Prawa Handlowego 2018, nr 7
Safjan M. (red.), System Prawa Prywatnego, t. I, Prawo cywilne – część ogólna., Warszawa 2012
Szczęśniak K., Możliwość wdrożenia umów cPPA jako instrumentu promowania energetyki lokalnej, internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2021, nr 2
Dr Witold Daniłowicz
Warszawa
Granice nieposłuszeństwa obywatelskiego
W ujęciu tradycyjnym instytucja nieposłuszeństwa obywatelskiego obejmuje jedynie działania o charakterze politycznym. Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy protesty podejmowane w obronie wartości innych niż podstawowe zasady konstytucyjne powinny być uważane za mieszczące się w jej ramach. W ostatnich latach pojęciem tym zaczęto bowiem obejmować także protesty podejmowane w obronie innych wartości, a w szczególności w imię szeroko rozumianej ochrony środowiska. Wiele z nich jest skierowanych nie przeciwko działaniom instytucjom państwowym a przeciwko podmiotom prywatnym, co także odróżnia je od tradycyjnie pojmowanego nieposłuszeństwa obywatelskiego. O początkowo uczestnicy protestów uznawanych za akty nieposłuszeństwa obywatelskiego byli gotowi ponieść karę za naruszenia prawa, o tyle aktywiści biorący udział w protestach nowego typu często unikają kary lub jest ona symboliczna. Artykuł stawia tezę, że powinni być oni ścigani i karani za takie naruszenia. Organy ścigania i sądy powinny jednak brać pod uwagę ich motywację i przeświadczenie, że działają w interesie ogólnym. Pomimo to wymierzane kary powinny powodować, że odczują oni koszt swoich działań, którymi obciążają innych.
Słowa kluczowe: nieposłuszeństwo obywatelskie, prawa człowieka, wolność zgromadzeń, prawa polityczne, granice praw
Limits of Civil Disobedience
In its traditional understanding, the concept of civil disobedience referred exclusively to acts of political nature. The present article addresses the question whether acts undertaken in defence of values other than basic constitutional principles should also be covered by this concept. Within the last few years, it was extended to cover acts undertaken in defence of a variety of other values, including, in particular, protection of natural environment. Some of these acts are directed not against state actors but private individuals or organizations. While in the traditionally understood civil disobedience its participants accepted that they would be punished for violating the law, the activists staging these new types of protests often avoid being punished or the punishment is merely a token one. The article advances the view that they should be punished for their acts. Law enforcement agencies as well as courts should take their motivation into account, however. This includes the conviction that they act in public interest. Nevertheless, the punishments should make activists realize the cost of their acts, which they impose upon others.
Keywords: civil disobedience, human rights, freedom of assembly, political rights, limits of rights
Bibliografia
Arendt H., O przemocy. Nieposłuszeństwo obywatelskie, Warszawa 1998
Baszkiewicz J., Państwo. Rewolucja. Kultura polityczna, Poznań 2009
Bożek M., Prawo do oporu w Republice Federalnej Niemiec, PiP 2019, nr 8
Brownlee K., Conscience and Conviction: The Case for Civil Disobedience, Oxford 2012
Carter A., In Defense of Radical Disobedience, Journal of Applied Philosophy 1998, nr 15
Clark S.R.L., Global Religion, [w:] Philosophy and the Natural Environment, red. R. Attfield, A. Belsey, Cambridge 1994
Dow J.W., Environmental Civil Disobedience, [w:] The Palgrave Handbook of Philosophy and Public Policy, red. D. Boonin, Boulder 2018
Dubois J., Zacharski M., Nieposłuszeństwo obywatelskie – wydarzenia na Krakowskim Przedmieściu, Rzeczpospolita z 29.06.2017 r.
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998
Ehrlich S., Norma, grupa, organizacja, Warszawa 1998
Greenawalt K., Conflicts of Law and Morality, Oxford 1987
Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie. Teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, Warszawa 2005
Haywood A., Politologia, Warszawa 2006
Herngren P., Podstawy obywatelskiego nieposłuszeństwa, Kraków 1997
Hettinger N., Environmental disobedience, [w:] A Companion to Environmental Philosophy, red. D. Jamieson, Hoboken–New York 2001
Kaczmarczyk M., Nieposłuszeństwo obywatelskie a demokracja, Studia Socjologiczne 2013, nr 1
Kaczmarczyk M., Nieposłuszeństwo obywatelskie a pojęcie prawa, Warszawa 2010
Lefkowitz D., On Moral Right to Civil Disobedience, Ethics 2007, nr 117
LeGrande J.L., Nonviolent Civil Disobedience and Police Enforcement Policy, The Journal of Criminal Law, Criminology and Police Science 1967, nr 3
Leopold A., Zapiski z piaszczystej krainy, Warszawa 2004
List P., Some Philosophical Assessments of Environmental Disobedience, [w:] Philosophy and the Natural Environment, red. R. Attfield, R. Belsey, Cambridge 1994
Madsen T.H., On a Belief-Relative Moral Right to Civil Disobedience, Res Publica 2019, nr 25
Martin R., Civil Disobedience, Ethics 1990, nr 80
Offe C., Nowe ruchy społeczne: przekraczanie granic polityki instytucjonalnej, [w:] Władza i społeczeństwo: Antologia tekstów z socjologii polityki, oprac. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995
Rawls J., Teoria sprawiedliwości, Warszawa 2013
Raz J., Autorytet prawa, Warszawa 2000
Rutkowski M., Nieposłuszeństwo wobec prawa, Warszawa 2011
Smith W., The Burdens of Conviction: Brownlee on Civil Disobedience, Criminal Law and Philosophy 2016, nr 10
Szutta A., Obywatelskie nieposłuszeństwo, Warszawa 2011
Thoreau D.T., Obywatelskie nieposłuszeństwo, Poznań 2006
Tress D., Environmentalism’s relations to the history of Western philosophy, Global Bioethics 1998, nr 1–4
Vall M. du, Nieposłuszeństwo obywatelskie w XXI w., [w:] Dylematy polskiej demokracji, red. Ł. Danel, J. Kornaś, Kraków 2012
Wahlquist C., Australia: Proposed laws likely to result in clampdown on environmental & anti-mining protests, The Guardian z 11.10.2019 r.
Welchman J., Is ecosabotage civil disobedience?, Philosophy & Geography 2001, nr 1
Young R., ‘Monkeywrenching’ and the process of democracy, Environmental Politics 1995, nr 4
Prof. dr hab. Milena Korycka-Zirk
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Milczący prolog konstytucji (artykuł recenzyjny)
“The Silent Prologue. How Judical Philosophies Shape Our Costitutional Rights” praca autorstwa Ofera Rabana wydana w 2020 roku podejmuje współczesny problem zderzania się konstytucjonalizmu z silnymi tendencjami doraźnej upolityczniania dyskursu konstytucyjnego. Predmiotem rozważań autora jest analiza case law głównie Sądu Najwyższego USA z tym, że wnioski mają character uogólniający. Ten process abstrahowania od lokalnych konotacji kulturowych ujawnia się nie tylko w próbie przedstawienia w pracy uniwersalnej metodologii wykładnii normy konstytucyjnej, ale przede wszystkim ujawnia się w uzewnętrznianiu filozofii sądzenia , którą -jak zakłada Autor- uwewnętrznia każdy sędzia świadomie czy nieświadomie. Praca więc jest próbą sądzenia możliwych “filozofii sądzenia” ukierunkowujących orzecznictwo konstytucyjne. Jednocześnie problematyka egzegezy normy konstytucyjnej (mimo swoistości terminologicznej amerykańskiej doktryny interpretacji konstytucji, znanej jednak w polskiej nauce prawa) i wskazany problem ścierania się dyskursu stricte prawnego z filozofią polityczną czy co gorsza doraźną politycznością w orzekaniu, są na tyle globalne, że praca może mieć pouczający character również na tle polskiej myśli konstytucyjnej.
Słowa kluczowe: interpretacja konstytucji, filozofia sądzenia, purposywizm, tekstualizm, oryginalizm, doktryna prawa natury
The silent prologue of the constitution (review article)
The Silent Prologue. How Judicial Philosophies Shape Our Constitutional Rights written by Ofer Raban, published in 2020, concerns the contemporary problem of the collision of constitutionalism with strong tendencies of ad hoc politicization of constitutional discourse. The subject-matter of the author's reflections is an analysis of case law, mainly of the US Supreme Court, but the conclusions can be universally applicable. This process of putting aside local cultural connotations is revealed not only in the attempt to present in the work a universal methodology of interpreting constitutional norms, but, first of all, in externalizing the philosophy of adjudication, which - as Raban assumes - each judge internalizes, whether consciously or unconsciously. The work, then, is an attempt to judge the possible ‘judicial philosophies’ guiding constitutional jurisprudence. At the same time, the issue of the exegesis of a constitutional norm (despite the terminological particularity of the American doctrine of interpretation of constitutional text, which is known in the Polish legal science) and the problem of strictly legal discourse clashing with political philosophy, or, even worse, with ad hoc politics in adjudication, are so global that this work can be instructive also for Polish constitutional thought.
Keywords: interpretation of constitution, judicial philosophies, purposivism, textualism, originalism, natural law doctrine
Bibliografia
Beiner R. [w:] Law as Politics. Carl Schmitt’s Critique of Liberalism, red. D. Dyzenhouse, Durham and London 1998.
Holmes O.W., The Path of Law, Harvard Law Review 1897, vol. 10
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, Warszawa 2000
Dworkin R., Hard Cases, Harvard Law Review 1975, vol. 88
Dworkin R., The Model of Rules, The University of Chicago Law Review 1967, vol. 35
Finnis J., Natural Law and Natural Rights, New York 2001
Finnis J., Prawo naturalne i uprawnienia naturalne, Warszawa 2001
Korycka-Zirk M., Filozoficznoprawny wymiar kontroli konstytucyjności, Toruń 2017
Korycka-Zirk M., Teorie zasad prawa a zasada proporcjonalności, Warszawa 2012
Łabieniec P., Prawo rozumu. O teorii prawa naturalnego Johna Finnisa, Łódź 2004
Posner R.A., The Problematics of Moral and Legal Theory, Belknap Press of Harvard University Press 1999
Raban O., The Silent Prologue. How Judical Philosophies Shape Our Constitutional Rights, Virginia 2020
Sunstain C.R., Neutrality in Constitutional Law (with Special Reference to Pornography, Abortion, and Surrogacy, Law Review 1992, vol. 92
Prof. dr hab. Marek Smolak
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Konieczne serio postanalityka (uwagi w związku z recenzją T. Gizberta-Studnickiego książki M. Stambulskiego)
Celem artykułu jest krytyczna analiza książki M. Stambulskiego. Po pierwsze, autor argumentuje, że w książce znajduje się nieadekwatny opis analitycznej teorii prawa. Po drugie, artykuł odnosi się do wybitnej i wpływowej spuścizny Jerzego Kmity i jego teorii interpretacji humanistycznej jako kontrargumentu dla jednego z twierdzeń M. Stambulskiego. Po trzecie, artykuł omawia niejasny termin ontologia społeczna wiedzy prawniczej, którym posługiwał się M. Stambulski. W końcu artykuł pokazuje, jak książka niewłaściwie rozpoznała ścisły związek między postanalityczną teorią prawa a upolitycznieniem nauki i orzecznictwem.
Słowa kluczowe: analityczna teoria prawa, postanalityczna teoria prawa, polityka i filozofia prawa, ontologia społeczna
The Importance of Being Serious by Post-Analyst (Remarks concerning Gizbert-Studnicki's review of Stambulski's book)
The article's purpose is the critical analysis of Stambulski's book. Firstly, the article argues state-of-the-art description of the analytical theory of law is inadequate in the book. Secondly, the article refers to the prominent and influential legacy of Jerzy Kmita and his theory of humanistic interpretation as a counterargument to one of Stambulski's claims. Thirdly, it discusses the unclear term social ontology of legal knowledge, which Stambulski had used. Finally, the article shows how Stambulski's book had not correctly recognised the strict relation between the post-analytical theory of law and the politicisation of science and judicial adjudication.
Keywords: an analytical theory of law, post-analytical theory of law, politics and legal philosophy, social ontology
Bibliografia
Bator A., Ewolucja analitycznej teorii prawa a bezpośrednie stosowanie konstytucji, Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 2018, nr 1
Bator A., Postanalityczna teoria i filozofia prawa. Nowe szanse, nowe zagrożenia? Przegląd Prawa i Administracji 2015, t.102
Gizbert-Studnicki T., Metafizyka pozytywizmu prawniczego, Principia 2015, t. 61–62
Gizbert-Studnicki T., Obrona kojota (uwagi w związku z książką M. Stambulskiego, PiP 2022, nr 1
Gizbert-Studnicki T., Dyrda A., Grabowski A., Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa, Warszawa 2016
Kmita J., Wykłady z logiki i metodologii nauk, Warszawa 1973
Kmita J., Jak słowa łączą się ze światem, Poznań 1998
Kmita J., Konieczne serio ironisty, Poznań 2007
Kozak A., Myślenie analityczne w nauce prawa i praktyce prawniczej, Wrocław 2010
Lorini G., Ontologia społeczna Cz. Znamierowskiego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2010, nr 4, s. 22
Morawski L., Co może dać nauce prawa postmodernizm?, Toruń 2001
Nowak L., Interpretacja prawnicza. Studium z metodologii prawoznawstwa, Warszawa 1973
Smolak M., Naturalizm metodologiczny w naukach prawnych. Uwagi na marginesie książki Wojciecha Patryasa. Próba wyjaśnienia domniemań prawnych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2012, nr 4
Smolak M., Wykładnia celowościowa z perspektywy pragmatycznej, Warszawa 2012
Stambulski M., Wiadomość od cesarza. Pojęcie prawa w teorii analitycznej i postanalitycznej, Warszawa 2020
Dr Mateusz Królikowski
Uniwersytet Wrocławski
Ochrona bliskich zmarłego współnajemcy lokalu mieszkalnego. Glosa do wyroku TK z 12.12.2017 r., P 13/16
Komentowane orzeczenie dotyczy zgodności z Konstytucją art. 691 § 5 kodeksu cywilnego wyłączającego prawo dziecka do wstąpienia w stosunek najmu lokalu mieszkalnego w razie śmierci jednego z rodziców – współnajemców tego lokalu. W ocenie Trybunału przywołany przepis nie narusza zasady konstytucyjnej zasady równości poprzez różnicowanie sytuacji prawnej dziecka zmarłego współnajemcy oraz dziecka spadkodawcy będącego wyłącznym najemcą lokalu. W ocenie autora glosy stanowisko to należy uznać za prawidłowe i w odpowiedni sposób wyważające interesy osób korzystających z lokalu i spokrewnionych ze spadkodawcą, w tym w szczególności w zakresie pozycji prawnej małżonka zmarłego oraz jego dzieci i dalszych krewnych. Artykuł zawiera również analizę konsekwencji obowiązywania art. 691 § 5 k.c., w tym w szczególności dotyka kwestii możliwości dziedziczenia uprawnienia współnajemcy do korzystania z lokalu na podstawie ogólnych zasad prawa spadkowego. Autor dostrzega potrzebę zmian obowiązujących przepisów celem wyraźnego wyłączenia dziedziczenia tego uprawnienia, jak również wprowadzenia dalszych regulacji wzmacniających pozycję małżonka lub partnera życiowego zmarłego najemcy.
Słowa kluczowe: najem, współnajemcy, lokal mieszkalny, dziedziczenie, małżonek, dzieci, zasada równości
Protection for Relatives of a Deceased Joint Tenant of Residential Premises. Commentary on Judgment of the Constitutional Tribunal of 12 December 2017, P 13/16
The judgment commented on concerns the constitutionality of Article 691(5) of the Civil Code, which excludes the right of a child to enter into a relationship of tenancy of residential premises in the event of the death of one of the parents - joint tenants of the premises. In the Court's view, the cited provision does not violate the constitutional principle of equality by differentiating the legal situation of the child of a deceased joint tenant and the child of a deceased sole tenant of the premises. In the opinion of the commentator, this position should be regarded as correct and appropriately balancing the interests of those living on the premises and those related to the deceased, including in particular the legal position of the deceased's spouse, children and further relatives. The article also analyses the consequences of Article 691(5) of the Civil Code; in particular it touches upon the possibility of inheriting the joint tenant's right to use the premises on the basis of the general principles of succession law. The author sees the need to amend the current legislation to explicitly exclude succession of such right, as well as to introduce further regulations to strengthen the position of the spouse or life partner of the deceased tenant.
Keywords: tenancy, joint tenants, residential premises, succession/inheritance, spouse, children, principle of equality
Bibliografia
Bednarek M., Prawo do mieszkania w konstytucji i ustawodawstwie, Warszawa 2007
Bieranowski A., Prawa małżonków do mieszkania, [w:] Małżeńskie prawo majątkowe, red. J. Ignaczewski, Warszawa 2017
Borysiak W., Dziedziczenie. Konstrukcja prawna i ochrona, Warszawa 2013
Kawałko A., Piątowski J., Witczak H., [w:] System Prawa Prywatnego, t. X, Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2013
Księżak P., Glosa do wyroku SN z 23.09.2010 r., III CZP 51/10, Studia Prawno-Ekonomiczne 2014, nr 92
Panowicz-Lipska J., [w:] System Prawa Prywatnego, t. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011
Panowicz-Lipska J., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, red. M. Gutowski, Warszawa 2019
Pietrzykowski K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018
Robaczyński W., Glosa do wyroku SN z 23.09.2010 r., III CZP 51/10, Studia Prawno-Ekonomiczne 2012, nr 81
Warciński M., Glosa do wyroku SN z 23.09.2010 r., III CZP 51/10, Palestra 2012, nr 7–8
