Wartości samorządu lokalnego w oczach europejskich radnychProtokół z posiedzenia Sądu Konkursowego do oceny książek z zakresu samorządu terytorialnego, wydanych w 2024 r., nadesłanych do XXII edycji Konkursu im. Profesora Michała Kuleszy ogłoszonego przez Wolters Kluwer Polska i Redakcję „Samorządu Terytorialnego
Minutes of the meeting of the Competition Jury on the assessment of books on territorial self-government published in 2024 which were entered in the 22st edition of the Professor Michał Kulesza Competition announced by Wolters Kluwer Polska and the ‘Territorial Self-government’ Editorial Office
Ogłoszenie o XXIII edycji Konkursu „Samorządu Terytorialnego” im. Profesora Michała Kuleszy na najlepszą książkę z zakresu samorządu terytorialnego wydaną w 2025 r.
Announcement of the 23rd edition of the Professor Michał Kulesza ‘Territorial Self-Government’ Competition for the best book on territorial self-government published in 2025.
prof. dr hab. Paweł Swianiewicz
Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1890-6738
dr Filipe Teles
University of Aveiro, Portugalia
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5059-368X
Wartości samorządu lokalnego w oczach europejskich radnych
Oparty na danych sondażowych z 26 krajów europejskich artykuł bada, jak radni postrzegają trzy klasyczne wartości samorządu lokalnego: autonomię, partycypację i sprawność. Autorzy proponują ramę wyjaśniającą te wybory, łączącą trzy wymiary: kontekst instytucjonalny (poziom autonomii lokalnej i zakres zadań), cechy strukturalne jednostek (wielkość, stopień urbanizacji) oraz właściwości indywidualne radnych (ideologia, wiek, wykształcenie). Analizy opisowe i modele regresji porządkowej potwierdzają „efekt kompensacyjny”: w systemach scentralizowanych radni częściej eksponują autonomię, podczas gdy w mocno zdecentralizowanych – sprawność świadczenia usług. Wielkość i miejskość gmin sprzyjają orientacji na sprawność, a mniejsze i wiejskie – partycypacji. Ideologia różnicuje wybory: radni prawicowi częściej wskazują autonomię, lewicowi zaś – partycypację; wpływ wieku i wykształcenia jest umiarkowany. Różnice między krajami (m.in. Niemcy, Serbia, Polska, Islandia, Portugalia) ilustrują, że żadna wartość nie dominuje jednolicie, a hierarchie są zakorzenione w tradycjach instytucjonalnych i praktyce zarządzania. Zamiast uniwersalnych recept autorzy wnioskują, że projektowanie reform wymaga rozpoznania lokalnej „mieszanki wartości” i równoważenia właśnie autonomii, partycypacji oraz sprawności.
Słowa kluczowe: autonomia lokalna, partycypacja, sprawność usług, radny, decentralizacja, samorząd lokalny
Professor Dr Hab. Paweł Swianiewicz
National Territorial Self-Government Institute, Wrocław University of Environmental and Life Sciences, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1890-6738
Dr Filipe Teles
University of Aveiro, Portugal
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5059-368X
The value of local self-government in the eyes of European councillors
This article uses survey data from 26 European countries to examine how councillors perceive three classic values of local self-government, namely autonomy, participation and efficiency. The authors propose a framework combining three dimensions to explain these choices, namely the institutional context (the level of local autonomy and scope of tasks), the structural features of the units (their size and degree of urbanization) and the individual characteristics of the councillors (their ideology, age and qualifications). Descriptive analyses and ordinal regression models confirm a ‘compensatory effect’: in centralized systems, councillors more frequently emphasize autonomy, whereas in highly decentralized systems, they emphasize efficiency of services. The larger and more highly urbanized municipalities favour an efficiency orientation, while the smaller and rural municipalities favour participation. Ideology differentiates choices: right-wing councillors more frequently mention autonomy, while left-wing councillors more frequently indicate participation; the impact of age and qualifications is moderate. Differences between countries (including Germany, Serbia, Poland, Iceland and Portugal) illustrate that no single value uniformly dominates, while hierarchies are rooted in institutional traditions and management practices. Instead of universal prescriptions, the authors conclude that the design of reforms requires the recognition of the local ‘value mix’ and the balancing of autonomy, participation and efficiency.
Keywords: local autonomy, participation, efficiency of services, councillor, decentralization, local self-government
Bibliografia/References
Bastianen A., Keuffer N., Are the normative rationales of local autonomy related to democratic legitimacy justified? Evidence from 57 countries in Europe and beyond (1990–2020), „Local Government Studies” 2024
Beetham D., Theorising democracy and local government [w:] Rethinking Local Democracy, red. D. King, G. Stoker, Basingstoke 1996
Bikker J., Van der Linde D., Scale Economies in Local Public Administration, „Local Government Studies” 2016/3
Chandler J.A., Explaining Local Government: Local Government in Britain since 1800, Manchester–New York 2010
Clark T.N., Inglehart R., The new political culture: Changing dynamics of support for the welfare state and other policies in postindustrial societies [w:] The New Political Culture, red. T.N. Clark, V. Hoffmann-Martinot, London–New York 1998
Dahl R.A., Tufte E.R., Size and Democracy, Stanford 1973
Denters B., Beyond „What do I get?” Functional and procedural sources of Dutch citizens’ satisfaction with local democracy, „Urban Research & Practice” 2014/2
Denters B., Mouritzen P.E., Rose L., Size and Local Democracy, Cheltenham 2014
Drew J., Razin E., Andrews R., Rhetoric in municipal amalgamations: A comparative analysis, „Local Government Studies” 2019/5
Erlingsson G., Ödalen J., How should local government be organized? Reflections from a Swedish perspective, „Local Government Studies” 2013/1
Gendźwiłł A., Kurniewicz A., Swianiewicz P., The impact of municipal territorial reforms on the economic performance of local governments. A systematic review of quasi-experimental studies, „Space and Polity” 2021/1
Goldsmith M., Normative theories of local government: A European comparison [w:] Local Democracy and Local Government, red. L. Pratchett, D. Wilson, London 1996
Hesse J.J., Sharpe L.J., Local government in international perspective: Some comparative observations [w:] Local Government and Urban Affairs in International Perspective, red. J.J. Hesse, Baden-Baden 1991
Hirsch W.Z., The Supply of Urban Public Services [w:] Issues in Urban Economics, red. H.S. Perloff, L. Wingo, Baltimore 1968
Hooghe L., Marks G.-N., Schakel A., The Rise of Regional Authority: A Comparative Study of 42 Democracies (1950–2006), London 2010
Inglehart R., Culture Shift in Advanced Industrial Society, Princeton 1990
Keating M., Size, efficiency and democracy: Consolidation, fragmentation and public choice [w:] Theories of Urban Politics, red. D. Judge, G. Stoker, H. Wolman, London 1995
Kroński A., Teoria samorządu terytorjalnego, Warszawa 1932
Ladner A., Keuffler N., Baldersheim H., Hlepas N., Swianiewicz P., Steyvers K., Navarro C., Patterns of Local Autonomy in Europe, London 2019
Ladner A., Keufler N., Bastianen A., Baldersheim H., Hlepas N., Navarro C., Steyvers K., Swianiewicz P., Dynamics and Issues of Local Autonomy, Northampton 2025
Lloyd M., Performativity and performance [w:] The Oxford Handbook of Feminist Theory, red. L. Disch, M. Hawkesworth, New York 2016
Local Public Sector Reforms in Times of Crisis: National Trajectories and International Comparisons, red. S. Kuhlmann, G. Bouckaert, London 2016
McDonnell J. Municipality size, political efficacy and political participation: a systematic review, „Local Government Studies” 2020/3
Paustian-Underdahl S.C., Smith Sockbeson C.E., Hall A.V., Halliday C.S., Gender and evaluations of leadership behaviours: A meta-analytic review of 50 years of research, „The Leadership Quarterly” 2024/6
Piekara A., Samorząd terytorialny, istota społeczna i prawna, uwarunkowania i funkcje, Warszawa 1998
Sharpe L.J., Local Government: Size, Efficiency and Citizen Participation [w:] The Size of Municipalities, Efficiency and Citizen Participation, red. L.J. Sharpe, Strasbourg 1995
Sharpe L.J., Theories and values of local government, „Political Studies” 1970/2
Smith G., Democratic Innovations: Designing Institutions for Citizen Participation, Cambridge 2009
Steiner R., Kaiser C., Eythórsson G., A comparative analysis of amalgamation reforms in selected European countries [w:] Local Public Sector Reforms in Times of Crisis, red. S. Kuhlmann, G. Bouckaert, London 2016
Svara J.H., The shifting boundary between elected officials and city managers in large council-manager cities, „Public Administration Review” 1999/1
Swianiewicz P., Wzrost i regres polskiej decentralizacji (w perspektywie europejskiej) [w:] Potrzeba zmian w samorządzie terytorialnym, red. C. Trutkowski, J. Podgórska-Rykała, Warszawa 2023
Tavares A.F., Municipal amalgamations and their effects: A literature review, „Miscellanea Geographica” 2018/1
Teles F., Descentralização e podel local em Portugal, Lisboa 2021
Teles F., Facilitative mayors in complex environments: Why political will matters, „Local Government Studies” 2014/5
The Oxford Handbook of Local and Regional Democracy in Europe, red. J. Loughlin, F. Hendriks, A. Lidström, Oxford 2010
prof. dr hab. Irena Lipowicz
Katedra Prawa Administracyjnego i Samorządu Terytorialnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6794-6683
Odporność samorządu terytorialnego
Nową rolą samorządu terytorialnego staje się ochrona ludności i obrona cywilna. Artykuł poświęcony jest kwestii ochrony ludności i niezbędnego do tego budowania odporności samorządu terytorialnego. Ta nowa kategoria – mimo problemów definicyjnych i niejasności regulacji – staje się centralna w obecnym czasie. W artykule ukazano różne aspekty pojęcia odporności, jej planowania, stopniowego nabywania i stosowania w samorządzie terytorialnym. Na tym tle autorka analizuje ustawę z 5.12.2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej, wskazując jej luki i niespójności, ale także realne wzmocnienie roli jednostek samorządu terytorialnego. Proponuje operacyjne ujęcie rezyliencji (identyfikacja stresorów, ocena podatności, szacowanie skutków, strategie przeciwdziałania i odbudowy) oraz potrzebę elastycznych form działania: szerszego prawa miejscowego, porozumień i partnerstw.
Słowa kluczowe: samorząd terytorialny, odporność (rezyliencja), ochrona ludności, obrona cywilna, prawo miejscowe, zarządzanie kryzysowe
Professor Dr Hab. Irena Lipowicz
Department of Administrative Law and Territorial Self-Government, Faculty of Law and Administration, Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6794-6683
Territorial self-government resilience
Protection of the population and civil defence are becoming a new role for territorial self-government. This article is devoted to the issue of protection of the population and the building of the necessary resilience of territorial self-government. Despite problems of definition and regulatory ambiguity, this new category is becoming central at this time. The article presents various aspects of the notion of resilience, its planning, gradual acquisition, and its application in local government. In this light, the author analyses the Act on the protection of the population and civil defence of 5 December 2024, pointing out its gaps and inconsistencies, as well as the actual strengthening of the role of territorial self-government units. She proposes an operational approach to resilience (identifying the stressers, assessing vulnerabilities, estimating the impacts and the strategies for counteracting and rebuilding), as well as the need for flexible forms of action: broader local law, agreements and partnerships.
Keywords: territorial self-government, resilience, protection of the population, civil defence, local law, crisis management
Bibliografia/References
Abłażewicz U., Rezyliencja małych społeczności. O kształtowaniu rezyliencji społecznej małych miast i ich mieszkańców [w:] Małe miasta. Źródła wiedzy, red. M. Zemło, Białystok 2025
Bendyk E., Doświadczenie sytuacji nadzwyczajnych strona [w:] Kiedy pękają tamy. O państwie, wspólnocie i zarządzaniu kryzysem, red. M. Kotras, K. Kubala, D. Sześciło, Warszawa 2025
Chról K. [w:] Ochrona ludności i obrona cywilna. Komentarz, red. M. Szyrski, LEX 2025
Dolnicki B., Mędrzycki R., Zadania samorządu terytorialnego, Warszawa 2024
Dolnicki B., Sprawność działania administracji samorządowej, „Samorząd Terytorialny” 2020/3
Dudkiewicz M., Dyskusja pozarządowa – punkt widzenia osób zaangażowanych społecznie [w:] Razem silniejsi. Droga do wspólnoty w czasach wyzwań i kryzysów, red. M. Dudkiewicz, C. Trutkowski, Kraków 2025
Dziuban E., Przejawy recentralizacji na przykładzie konstrukcji zespolenia powiatowych służb inspekcji i straży [w:] Decentralizacja i centralizacja administracji publicznej. Współczesne wymiar w teorii i praktyce, red. B. Jaworska-Dębska, E. Olejniczak-Szałowska, R. Budzisz, Warszawa–Łódź 2019
Etkind A., Rosja kontra nowoczesność, Warszawa 2024
Faliński S., Samorząd terytorialny jako nowa jakość w stosunkach międzynarodowych – agresja na Ukrainę jako czynnik weryfikujący, „Studia Politologiczne” 2023/67
Faliński S., Współpraca międzynarodowa polskich samorządów terytorialnych. Agresja na Ukrainę czasem próby, Warszawa 2025
Goleński W., Zimny D., Przygotowanie państwa na zagrożenia hybrydowe, „Kontrola Państwowa” 2024/5
Guys Ch., Pandemien als Stresstest der Demokratie, “Die Öffentliche Verwaltung” 2021/17
Hill H., Die Kunst, in der Krise neu aufzubauen Lehren aus Corona, “Die Öffentliche Verwaltung” 2021/11
Kopeć M., Zarządzanie kryzysowe [w:] Instytucje materialnego prawa administracyjnego, red. I. Lipowicz, Warszawa 2019
Kulińska K., Recentralizacja systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Zarys problemu [w:] Decentralizacja i centralizacja administracji publicznej. Współczesne wymiar w teorii i praktyce, red. B. Jaworska-Dębska, E. Olejniczak-Szałowska, R. Budzisz, Warszawa–Łódź 2019
Martysz C., Lokowanie kompetencji orzeczniczych pomiędzy organami administracji rządowej a organami jednostek samorządu terytorialnego [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego, Zakopane 24–27 września 2006 r., red. J. Zimmermann, Warszawa 2006
Mierzejewska L., Resilience – pojmowanie i znaczenie koncepcji, „Przegląd Planisty” 2023/11
Modrzejewski A.K., Aksjologia wyboru form organizacyjno- prawnych realizacji zadań publicznych przez organy jednostek samorządu terytorialnego [w:] Aksjologia prawa administracyjnego, t. 1, red. J. Zimmermann, Warszawa 2017
Pieprzny S., Bezpieczeństwo publiczne jako wartość chroniona przepisami prawa administracyjnego materialnego (zagadnienia wybrane) [w:] Fenomen prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa prof. Jana Zimmermanna, red. W. Jakimowicz, M. Krawczyk, I. Niżnik-Dobosz, Warszawa 2019
Stahl M., Cele publiczne i zadania publiczne [w:] Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego, Zakopane 24–27 września 2006 r., red. J. Zimmermann, Warszawa 2006
Szyrski M., Komentarz do art. 3 [w:] Ochrona ludności i obrona cywilna. Komentarz, red. M. Szyrski, LEX 2025
Szyrski M., O charakterze prawnym spornych „poleceń covidowych”. Polecenia obowiązujące i akty kierownictwa w dobie epidemii. Szansa czy zagrożenie, „Studia Prawnicze KUL” 2021/2
Tuleja P., Komentarz do art. 5 [w:] Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
dr hab. Mariusz Szyrski, prof. UKSW
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8536-4054
Polecenia w sytuacjach kryzysowych – między administracją rządową a samorządową w świetle przepisów ustawy o zarządzaniu kryzysowym
Sytuacje kryzysowe stanowią poważne wyzwanie dla administracji publicznej, a demokratyczne państwo prawne dąży do ich normatywnego uregulowania w celu efektywnego zarządzania. Artykuł ten skupia się na analizie charakteru prawnego polecenia – aktu, który może być kierowany przez organy administracji rządowej do samorządu terytorialnego – w świetle znowelizowanych przepisów w 2022 r. w ustawie z 27.04.2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. Podstawowym problemem badawczym w obrębie tego artykułu jest uchwycenie charakteru polecenia w świetle zasady decentralizacji administracji publicznej, a więc zasady przejrzystego rozdzielenia mechanizmów funkcjonowania administracji publicznej i ocena możliwości wpływu administracji rządowej na administrację samorządową. Przyjęto wstępne założenie, że przepisy znowelizowanej ustawy o zarządzaniu kryzysowym pozwalają na taki wpływ, a zakres możliwości władczego odziaływania administracji rządowej na samorząd terytorialny jest szeroki. Istnieje zatem realne zagrożenie łamania konstytucyjnej zasady decentralizacji i w związku z tym naruszenia samodzielności jednostek samorządu terytorialnego.
Słowa kluczowe: zarządzanie kryzysowe, samorząd terytorialny, polecenia, decentralizacja
Dr Hab. Mariusz Szyrski, professor of UKSW
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8536-4054
Orders in crisis situations – between central government and self-government administrations in the light of the Act on crisis management
Crisis situations pose a serious challenge for public administration, while a democratic state governed by the rule of law aims to regulate them by law for effective management. This article focuses on an analysis of the legal nature of an order – an act that can be issued by bodies of central government administration to territorial self-governments – according to the provisions of the Act on crisis management of 27 April 2007 amended in 2022. The primary research issue in this article is to understand the nature of an order in the light of the principle of decentralization of public administration, namely the principle of transparently separating the mechanisms of the operation of public administration, as well as to assess the ability of central government administration to influence territorial self-government administrations. The preliminary assumption was made that the provisions of the amended Act on crisis management enable such an influence to take place and that the scope of the government administration’s authoritative influence over territorial self-government is broad. Therefore, there is a real threat that the constitutional principle of decentralization may be breached and, consequently, so may the autonomy of the territorial self-government units.
Keywords: crisis management, territorial self-government, orders, decentralization
Bibliografia/References
Balwicka-Szczyrba M., Komentarz do art. 44 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX 2025
Czarnow S., Samorządowe osoby prawne – perspektywa nowej regulacji, „Samorząd Terytorialny” 2009/7–8
Dolnicki B., Gminne jednostki organizacyjne a jednostki organizacyjne gminy, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2015/2
Duniewska D., Zasada proporcjonalności a prawo administracyjne – zagadnienia wybrane, Studia Prawno-Ekonomiczne” 2022/123
Góralczyk jr W., Kierownictwo w prawie administracyjnym, Warszawa 2016
Karpiuk M., Właściwość wojewody w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz zapobiegania zagrożeniu życia i zdrowia, „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II” 2020/2
Kasiński M., Wojewoda jako twórca prawa wewnętrznego [w:] Legislacja administracyjna. Teoria, orzecznictwo, praktyka, red. Z. Duniewska, M. Stahl, LEX 2012
Lipowicz I., Samorząd terytorialny a administracja rządowa – administrowanie w warunkach niepewności, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020/4
Lisowski P., Aksjologia samorządu terytorialnego – in rebus angustis?, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017/3
Lisowski P., Pojęcie bezpieczeństwa w obowiązującym systemie prawa – kilka refleksji na temat normatywizacji problematyki bezpieczeństwa, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2016/CVI
Oleś M., Wpływ tzw. aktów wewnętrznie obowiązujących na samodzielność jurysdykcyjną organu administracji publicznej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022/11
Paśnik J., Pozakonstytucyjne ustawodawstwo stanów nadzwyczajnych, „Przegląd Prawa Publicznego” 2023/4
Płonka-Bielenin K., Inkorporacja prawa w zakresie zarządzania kryzysowego w samorządzie terytorialnym – wnioski i postulaty, „Samorząd Terytorialny” 2021/3
Prawo administracyjne. Zagadnienia podstawowe, red. I. Lipowicz, Warszawa 2015
Ruczkowski P., Stan klęski żywiołowej. Komentarz, LEX 2002, komentarz do art. 9
Sadowski P., Relacje administracji samorządowej i rządowej w świetle kompetencji marszałka województwa i wojewody, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/5
Sierpowska I., Zasada pomocniczości w pomocy społecznej, Wrocław 2009
Stahl M., Inne administrujące podmioty publiczne [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 6, Podmioty administrujące, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Legalis 2011
Szewc A., Komentarz do art. 9 [w:] G. Jyż, Z. Pławecki, A. Szewc, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, LEX 2012
Szyrski M., Polecenia obowiązujące i akty kierownictwa w dobie epidemii. Szansa czy zagrożenie?, „Studia Prawnicze KUL” 2021/2
Szyrski M., Kierownictwo w samorządzie terytorialnym. Analiza administracyjnoprawna, Warszawa 2015
Świderski K., Polecenie w administracji publicznej. Wybrane problemy, „Studia Prawa Publicznego” 2023/2
Tyniewicki M., Komentarz do art. 11 [w:] Finanse publiczne. Komentarz, red. J.M. Salachna, LEX 2024
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2020
dr Michał L. Żabiński
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8786-3719
dr Hubert Guz
Akademia Ignatianum w Krakowie
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8230-6182
Emergentne AI. Jak samorząd lokalny adaptuje się do rewolucji AI
Artykuł analizuje wdrażanie narzędzi sztucznej inteligencji w gminach jako proces zmiany instytucjonalnej o charakterze emergentnym. Zakłada, że rewolucja AI w administracji nie jest kolejnym projektem informatycznym, lecz wpływa na sposób pracy urzędników, strukturę procesów i logikę podejmowania decyzji. Na podstawie badania ankietowego przeprowadzonego w gminach województwa małopolskiego autorzy rekonstruują postawy, obawy i oczekiwania pracowników wobec AI. Wyniki wskazują kluczowe bariery: brak wiedzy i kompetencji, opór organizacyjny, niedobór środków finansowych, niepewność regulacyjną oraz niedostatek rozwiązań dedykowanych samorządom. Jednocześnie ujawniają istotny oddolny potencjał – liczne, choć głównie prywatne, zastosowania AI i dostrzegane korzyści w zakresie automatyzacji zadań, analizy danych i poprawy jakości obsługi mieszkańców. Autorzy formułują rekomendacje: szerokie programy szkoleń, krajowe wytyczne i zaufane narzędzia oraz model łączący centralną koordynację z oddolnymi inicjatywami gmin.
Słowa kluczowe: samorząd terytorialny, sztuczna inteligencja, zmiana instytucjonalna, emergentyzm
Dr Michał L. Żabiński
Kraków University of Economics. Kraków, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8786-3719
Dr Hubert Guz
Ignatianum University in Kraków, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8230-6182
Emergent AI. How territorial self-government is adapting to the AI revolution
This article analyses the introduction of artificial intelligence tools into municipalities as an emergent institutional change process. It assumes that the AI revolution in administration is not just another IT project, but affects the way civil servants work, the structure of processes and the logic of decision-making. Based on a survey conducted in municipalities of the Małopolska Voivodship, the authors reconstruct the attitudes, concerns and expectations of employees with respect to AI. The results identify key barriers: the lack of knowledge and skills, organizational resistance, a shortage of funding, regulatory uncertainty and insufficient solutions dedicated to territorial self-governments. They simultaneously reveal significant bottom-up potential – numerous, albeit primarily private applications of AI and perceived benefits from automating tasks, analysing data and improving quality of service to the residents. The authors formulate recommendations: extensive training programmes, national guidelines and trusted tools, as well as a model combining central coordination with bottom-up initiatives of the municipalities.
Keywords: territorial self-government, artificial intelligence, institutional change, emergentism
Bibliografia/References
Bostrom N., Superinteligencja. Scenariusze, strategie, zagrożenia, Gliwice 2016
Chmielewski P., Homo agens: instytucjonalizm w naukach społecznych, Warszawa 2011
Daniel A., Lauth H.-J., Rothfuß E., Local Self‐Governance and Weak Statehood: A Convincing Liaison?, „Politics and Governance” 2023/2
Ding F., Wen B., Shon J., Frontline Bureaucratic Attitude toward Administrative Integration: Does Organizational Configuration Matter?, „Administration & Society” 2023/7
Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/
European Commission, eGovernment Benchmark 2024: Advancing Pillars in Digital Public Service Delivery : Insight Report, 2024, https://data.europa.eu/doi/10.2759/0684
GUS, Społeczeństwo Informacyjne w Polsce w 2024 r., Warszawa 2024
HIVE AI: Rozwój i pilotażowe wdrożenie dużych modeli językowych w polskiej administracji publicznej, Projekty OPI PIB, 2025, https://opi.org.pl/projekt/hive-ai-rozwoj-i-pilotazowe-wdrozenie-duzych-modeli-jezykowych-w-polskiej-administracji-publicznej/
Implement Consulting Group, Sztuczna inteligencja szansą dla e-administracji w Polsce, 2025, https://cms.implementconsultinggroup.com/media/uploads/articles/2025/The-AI-opportunity-for-eGovernment-in-Poland/2025-The-AI-opportunity-for-eGovernment-in-Poland-Polish.pdf
Jarrahi M.H., i in., Artificial Intelligence in the Work Context, „Journal of the Association for Information Science and Technology” 2023/3
Kuitert L., Volker L., Grandia J., Facing NPG Implementation Problems in Municipal Organizations: The Wickedness of Combined Value Systems, „Public Policy and Administration” 2024/3
Lavazza A., Farina M., Infosphere, Datafication, and Decision-Making Processes in the AI Era, „Topoi” 2023/3
Łukasik K., Korgul K., Stosunek Polaków do wykorzystania sztucznej inteligencji w administracji publicznej, Warszawa 2024
Mergel I., i in., Implementing AI in the Public Sector, „Public Management Review” 2023
Ministerstwo Cyfryzacji, Polityka rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce do 2030 roku, Warszawa 2025, https://www.gov.pl/attachment/49dde399-e7fa-4448-9ead-5d59cc86f5df
Projekt Cyfrowa Gmina, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.gov.pl/web/cppc/cyfrowa-gmina
Rahman M.F., i in., Locally Led Adaptation: Promise, Pitfalls, and Possibilities, „Ambio” 2023/10
Roberts P.S., Schmid J., Government‐led Innovation Acceleration: Case Studies of US Federal Government Innovation and Technology Acceleration Organizations, „Review of Policy Research” 2022/3
Robles P., Mallinson D.J., Artificial Intelligence Technology, Public Trust, and Effective Governance, „Review of Policy Research” 2025/1
Santana M., Díaz-Fernández M., Competencies for the Artificial Intelligence Age: Visualisation of the State of the Art and Future Perspectives, „Review of Managerial Science” 2023/6
Sari M.M., i in., Innovative Economic Development in Developing Countries through AI and Tackling Globalization [w:] 3rd International Conference on Creative Communication and Innovative Technology (ICCIT), 2024, https://www.proceedings.com/content/076/076584webtoc.pdf
Sendrea M., Study and Synthesis of Concepts and Practices of Resistance to Organizational Change, „Economica” 2023/1
Seth J., Public Perception of AI: Sentiment and Opportunity, 2024, https://arxiv.org/html/2407.15998v1
Sukiennik J., Dokurno Z., Fiedor B., System instytucjonalnej równowagi a proces zmian instytucjonalnych z perspektywy zrównoważonego rozwoju, „Ekonomista” 2017/2
Tasoulis K., i in., Employee Reactions to Planned Organizational Culture Change: A Configurational Perspective, „Human Relations” 2024/9
Valle-Cruz D., García-Contreras R., Towards AI-Driven Transformation and Smart Data Management: Emerging Technological Change in the Public Sector Value Chain, „Public Policy and Administration” 2025/2
Wachowicz M.J., Ujęcie teoretyczne pojęcia dezinformacji, „Wiedza Obronna” 2019/266–267
Weber M., i in., Organizational Capabilities for AI Implementation – Coping with Inscrutability and Data Dependency in AI, „Information Systems Frontiers” 2023/4
Yigitcanlar T., Agdas D., Degirmenci K., Artificial Intelligence in Local Governments: Perceptions of City Managers on Prospects, Constraints and Choices, „AI & Society” 2023/3
prof. dr hab. Marzanna Poniatowicz
Katedra Finansów, Wydział Ekonomii i Finansów, Uniwersytet w Białymstoku
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8695-5224
Nowa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego a zasady federalizmu fiskalnego – krytyczne refleksje
Jednostki samorządu terytorialnego w Polsce funkcjonują obecnie w warunkach nakładających się kryzysów (np. pandemiczny, klimatyczny, demograficzny, inflacyjny, geopolityczny i inne), które destabilizują ich sytuację finansową oraz ograniczają zdolność do skutecznego wykonywania zadań publicznych. Szczególnym wyzwaniem ostatnich lat jest postępująca centralizacja systemu finansów publicznych oraz systemowe osłabienie samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Dnia 1.01.2025 r. weszła w życie nowa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, wprowadzająca m.in. zmodyfikowane zasady ustalania dochodów z PIT i CIT, nową kategorię „potrzeb finansowych” samorządów oraz mechanizm redystrybucyjny w postaci tzw. korekty zamożności. Celem artykułu jest krytyczna analiza tej regulacji w kontekście zasad federalizmu fiskalnego, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu nowych rozwiązań na realną autonomię dochodową jednostek samorządu terytorialnego oraz na kształt relacji fiskalnych między szczeblami władzy publicznej. W badaniu zastosowano metodę analizy porównawczej przepisów prawnych oraz rozwiązań instytucjonalnych z zasadami federalizmu fiskalnego, uzupełnioną o wnioski z przeglądu literatury przedmiotu i analizę danych finansowych samorządów. Przeprowadzone analizy wskazują, że przyjęte rozwiązania – mimo formalnego zwiększenia udziałów samorządów w podatkach dochodowych – nie skutkują rzeczywistym wzmocnieniem lokalnej autonomii finansowej. Utrwalają one natomiast mechanizmy uzależniające jednostki samorządu terytorialnego od centralnych decyzji redystrybucyjnych, utrzymując asymetryczny i hierarchiczny model relacji finansowych sprzyjający dalszej recentralizacji systemu. Artykuł stanowi głos w debacie nad reformą systemu finansów samorządowych, wskazując na potrzebę wzmocnienia w polskim systemie fundamentalnych zasad federalizmu fiskalnego, takich jak autonomia dochodowa, adekwatność finansowania zadań publicznych oraz przejrzystość i stabilność relacji fiskalnych zachodzących między poszczególnymi szczeblami władzy publicznej.
Słowa kluczowe: ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, samodzielność finansowa, federalizm fiskalny, udziały jednostek samorządu terytorialnego w podatkach dochodowych
Professor Dr Hab. Marzanna Poniatowicz
Department of Finance, Faculty of Economics and Finance, University of Białystok, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8695-5224
The new Act on the income of territorial self-government units and the principles of fiscal federalism – critical reflections
Territorial self-government units in Poland are currently operating in conditions of overlapping crises (e.g., the pandemic, climatic, demographic, inflationary, geopolitical and other crises), which destabilize their financial situation and limit their ability to effectively perform public tasks. A particular challenge in recent years has been the increasing centralization of the public finance system and the systemic weakening of the financial independence of territorial self-government units. The new Act on the income of territorial self-government units entered into force on 1 January 2025. Among other things, it introduced modified rules for determining revenue from PIT and CIT, a new category of territorial self-government ‘financial needs’ and a redistribution mechanism in the form of the so-called affluence adjustment. The objective of this article is to critically analyse this regulation in the context of the principles of fiscal federalism, with particular emphasis on the impact of the new solutions on the real revenue autonomy of territorial self-government units and on the shape of fiscal relations between levels of public authority. A method of comparative analysis of the provisions of the law and institutional solutions with the principles of fiscal federalism is used in the article. This is supplemented by conclusions from a review of literature and an analysis of the financial data of territorial self-governments. The analyses indicate that, despite formally increasing the share of income taxes that territorial self-governments receive, the solutions adopted do not actually strengthen local financial autonomy. However, they consolidate mechanisms that make territorial self-government units dependent on central redistribution decisions, maintaining an asymmetric and hierarchical model of financial relations supporting the further recentralization of the system. This article contributes to the debate on the reform of the system of territorial self-government finance, highlighting the need to strengthen the fundamental principles of fiscal federalism in the Polish system, such as revenue autonomy, adequacy of financing of public tasks, as well as transparency and stability of fiscal relations between individual levels of public authority.
Keywords: Act on the income of territorial self-government units, financial independence, fiscal federalism, territorial self-government units’ share of income taxes
Bibliografia/References
Bahl R.W., Bird R.M., Subnational taxes in developing countries: The way forward, „Public Budgeting & Finance” 2008/4
Bird R.M., Subnational taxation in developing countries: A review of the literature, Policy Research Working Paper No. 5450, Washington 2010
Blöchliger H., Petzold O., Finding the dividing line between tax sharing and grants: A statistical investigation, OECD Working Papers on Fiscal Federalism 2009/10
Boadway R., Shah A., Reflections on emerging roles of intergovernmental fiscal transfers: From financing to accountability in decentralized subnational governance, preserving the environment and responding to fiscal shocks, International Center for Public Policy Working Paper No. 24-08, Atlanta 2024
Czekaj M., Fundusze stabilnościowe budżetu: rozwiązania amerykańskie a możliwości ich zastosowania w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa–Kraków 2021
Filipiak B.Z., Kańduła S., Mazur S., Patrzałek L., Piszczek M., Poniatowicz M., Sołtyk P., Surówka K., Reforma systemu finansów samorządowych w Polsce – najważniejsze postulaty i rekomendacje, Kancelaria Senatu. Opinie i Ekspertyzy OE-492, Warszawa 2024
Flis J., Swianiewicz P., Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych – reguły podziału, Warszawa 2021
Hooghe L., Building a Europe with the regions: The changing role of the European Commission [w:] Cohesion policy and European integration: Building multi-level governance, red. L. Hooghe, Oxford 1996
Hooghe L., Subnational mobilization in the European Union, „West European Politics” 2007/3
Hooghe L., Marks G., Europe with the regions: Channels of regional representation in the European Union, „The Journal of Federalism” 1996/1
Hooghe L., Marks G., Multi-level governance and European integration, Lanham 2001
International Monetary Fund, Macro policy lessons for a sound design of fiscal decentralization, IMF Policy Paper 2009, https://www.imf.org/external/np/pp/eng/2009/072709.pdf
Klimiuk W., Reforma finansów jednostek samorządu terytorialnego – czy samorząd czeka rewolucja, „Doradztwo Podatkowe – Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych” 2024/11
Koniec tekturowych czeków. Minister o zmianie polityki finansowej, „Money.pl” z 14.04.2024 r., https://www.money.pl/pieniadze/koniec-tekturowych-czekow-minister-o-zmianie-polityki-finansowej-7016849351568192a.html
Luka oświatowa to aż 48 mld zł. Samorządowcy wyliczyli, że jest gorzej, „Portalsamorzadowy.pl” z 21.04.2025 r., https://www.portalsamorzadowy.pl/finanse/luka-oswiatowa-to-az-48-mld-zl-samorzadowcy-wyliczyli-ze-jest-gorzej%2C607886.html
Ministerstwo przyznało się do błędu w wyliczaniu potrzeb oświatowych. JST chcą kolejnej kroplówki, „Portalsamorzadowy.pl” z 10.06.2025 r., https://www.portalsamorzadowy.pl/finanse/ministerstwo-przyznalo-sie-do-bledu-w-wyliczaniu-potrzeb-oswiatowych-jst-chca-kolejnej-kroplowki%2C615731.html
Misiąg W., System finansowania samorządów w Polsce – jak go usprawnić i uczynić bardziej sprawiedliwym?, https://www.kongresobywatelski.pl/wp-content/uploads/2024/04/ptl16-wojciech-misiag-system-finansowania-samorzadow-w-polsce-jak-go-usprawnic-i-uczynic-bardziej-sprawiedliwym.pdf
Najwyższa Izba Kontroli, Wsparcie finansowe samorządów przez państwo w okresie reform podatkowych i odbudowy gospodarki po epidemii COVID-19, Warszawa 2024
Neneman J., Swianiewicz P., Koncepcje, warianty i konsekwencje wprowadzenia PIT-u komunalnego w Polsce, Łódź 2013
Norregaard J., Tax assignment [w:] Fiscal federalism in theory and practice, red. T. Ter-Minassian, Washington 1997
Oates W.E., An essay on fiscal federalism, „Journal of Economic Literature” 1999/3
Oates W.E., Fiscal federalism, New York 1972
Patrzałek L., Poniatowicz M., Guziejewska B., Kańduła S., Od rozwoju do erozji finansów samorządu terytorialnego w Polsce, Wrocław 2022
Poniatowicz M., Koncepcja federalizmu fiskalnego w systemie finansów samorządu terytorialnego, Warszawa 2018
Poniatowicz M., Dziemianowicz R., Udziały samorządu terytorialnego w państwowych podatkach dochodowych w aspekcie postulatów teoretycznych federalizmu fiskalnego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H – Oeconomia” 2016/1
Swianiewicz P., Finanse samorządów – co można szybko poprawić? Komentarz, Warszawa 2024
Unia Metropolii Polskich, Postulaty dotyczące niezbędnych zmian legislacyjnych stabilizujących finanse jednostek samorządu terytorialnego, https://metropolie.pl/artykul/propozycje-zmian-legislacyjnych-stabilizujacych-jst, Warszawa 2024
dr Bartosz Totleben
Katedra Makroekonomii i Badań nad Rozwojem, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3187-2285
Konwergencja i dywergencja wydatków gmin w Polsce w latach 2004–2023
W debacie publicznej wciąż powraca temat znaczących różnic w poziomie życia i wynagrodzeń między regionami Polski. W procesie ich niwelowania szczególne znaczenie mają działania rządu, jednostek samorządu terytorialnego oraz wsparcie finansowe płynące z funduszy Unii Europejskiej. Celem artykułu jest empiryczne sprawdzenie, czy w latach 2004–2023 wydatki gmin w Polsce, niezależnie od źródła finansowania, wykazywały tendencję do konwergencji, rozumianej jako stopniowe zmniejszanie się różnic w poziomie wydatków, czy też przeciwnie – do dywergencji, oznaczającej ich narastanie. Na podstawie przeglądu literatury i z uwzględnieniem zidentyfikowanej luki badawczej sformułowano trzy hipotezy dotyczące występowania konwergencji typu sigma w skali kraju, województw i powiatów. Przeprowadzone analizy wskazują, że choć procesy konwergencji rzeczywiście zachodzą na poziomie ogólnokrajowym, to na niższych szczeblach terytorialnych wyniki są bardziej zróżnicowane. W dziewięciu województwach stwierdzono istotną konwergencję wydatków, podczas gdy w pozostałych regionach efekty te nie były statystycznie potwierdzone. Wśród powiatów konwergencję odnotowano w 67 jednostkach, a dywergencję w 15. Pomimo znacznych środków kierowanych na politykę spójności – zarówno z budżetu krajowego, jak i unijnego – tempo wyrównywania różnic między gminami pozostaje niezadowalające.
Słowa kluczowe: jednostki samorządu terytorialnego, wydatki gmin w Polsce, konwergencja, sigma konwergencja
Dr Bartosz Totleben
Department of Macroeconomics and Development Studies, Poznań University of Economics and Business, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3187-2285
Convergence and divergence of municipal spending in Poland in 2004–2023
The subject of significant differences in standards of living and salaries between Poland’s regions continues to be a topic in the public debate. The activities of central government, the territorial self-government units and financial support from European Union funds are of particular importance in the process of reducing these differences. The objective of this article is to empirically examine whether municipal spending in Poland in 2004–2023, regardless of the sources of funding, demonstrated a convergent trend, understood as a gradual reduction in differences in the levels of spending, or, conversely, a divergent trend, namely an increase in these differences. Three hypotheses regarding the appearance of sigma convergence were formulated at the national, voivodship and county levels on the basis of a review of literature and with account taken of the identified research gap. The analyses show that, while convergence processes are actually taking place at national level, the results are more varied at the lower territorial levels. Significant convergence in spending was observed in nine voivodships, whereas these effects were not statistically confirmed in the remaining regions. Convergence was observed in 67 counties, while divergence was observed in 15. Despite significant funds allocated to the cohesion policy, both from the national and EU budgets, the pace at which differences between municipalities are being ironed out is still unsatisfactory.
Keywords: territorial self-government units, municipal spending in Poland, convergence, sigma convergence
Bibliografia/References
Adamowicz M., Szepeluk A., Środki Unii Europejskiej jako źródło konwergencji regionalnej rolnictwa w Polsce, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2018/2
Banaszewska M., Wpływ części wyrównawczej subwencji ogólnej na zróżnicowanie dochodów gmin w Polsce, Wrocław 2017
Banaszewska M., Bischoff I., Grants-in-aid and election outcomes in recipient jurisdictions: The impact of EU funds on mayoral elections in Poland, „European Journal of Political Economy” 2020
Breidenbach P., Mitze T., Schmidt C.M., EU structural funds and regional income convergence: A sobering experience, „Ruhr Economic Papers” 2016/608
Czupich M., Sytuacja budżetowa wybranych miast na prawach powiatu, „Space – Society – Economy” 2016/16
Dańska-Borsiak B., Konwergencja czy dywergencja polskich województw? Zastosowanie dynamicznych modeli panelowych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2011/253
Hozer-Koćmiel M., Ocena rozwoju społeczno-ekonomicznego województw za pomocą HDI, „Wiadomości Statystyczne” 2018/3
Jastrząbek J., The Olympic Games and the economic performance of the host city – the case of London 2012 against selected global cities, „Ekonomia Międzynarodowa” 2020/29
Kańduła S., Polski Ład z perspektywy samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego [w:] Polski Ład a opodatkowanie dochodów. Ujęcie prawne, finansowe i ekonomiczne, red. E. Małecka-Ziembińska, Poznań 2023
Kołodziejczyk D., Lokalny rozwój gospodarczy w Polsce: konwergencja czy dywergencja?, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2016/2
Kotlińska J., Żukowska H., Zuba-Ciszewska M., Mizak A., Krawczyk-Sawicka A., Cities with poviat status in Poland and their financial conditio, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2022/3
Kozak M., Wielkie imprezy sportowe: korzyść czy strata?, „Studia Regionalne i Lokalne” 2010/1
Kropowicz J., Konwergencja społeczna województw Polski w świetle strategii Europa 2020, „Społeczeństwo i Ekonomia. Society and Economics” 2018/2
Kusideł E., Konwergencja wojewódzkich wskaźników ładu społecznego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2013/293
Markowska-Przybyła U., Konwergencja regionalna w Polsce w latach 1999–2007, „Gospodarka Narodowa” 2010/11–12
Migueis M., The effect of political alignment on transfers to Portuguese municipalities, „Economics & Politics” 2013/1
Piętak Ł., Covergence Across Polish Regions, 2005–2011, „Comparative Economic Research” 2015/2
Piętak Ł., Structural Funds and Convergence in Poland, „Hacienda Pública Española/Review of Public Economics” 2021/236
Rodríguez-Pose A., Novak K., Learning processes and economic returns in European Cohesion Policy, „Investigaciones Regionales” 2013/25
Surowka M., Bień W., The Finances of Municipal Governments in Poland During the Pandemic, „Scientific Journal of Bielsko-Biala School of Finance and Law” 2024/3
Tomova M., Rezessy A., Lenkowski A., Maincentet M., EU governance and EU funds – testing the effectiveness of EU funds in a sound macroeconomic framework, European Commission, 2013
Wędrowska E., Wojciechowska K., Konwergencja gospodarcza w województwach Polski w latach 2000–2012, „Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych” 2015/36
Wójcik P., Dywergencja czy konwergencja: dynamika rozwoju polskich regionów, „Studia Regionalne i Lokalne” 2008/2
Wójcik P., Parallel regional convergence in Poland before and after EU accession, „Miscellanea Geographica” 2021/2
Robert Bobkier
Abraham & Ben Hadar Law and Audit, Internal Auditor (PIKW), Member of ERA
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8212-6309
dr Arkadiusz Babczuk
Instytut Ekspertyz Ekonomicznych i Finansowych w Łodzi, Internal Auditor (PIKW)
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2197-0228
Brak szkody jako przesłanka wyłączająca odpowiedzialność materialną pracownika samorządowego zakładu budżetowego w przypadku zwrotu otrzymanej z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacji wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem
Autorzy analizują dopuszczalność obciążenia pracownika samorządowego zakładu budżetowego odpowiedzialnością materialną w sytuacji, w której z jego winy nastąpił zwrot dotacji otrzymanej przez pracodawcę z budżetu jednostki samorządu terytorialnego z powodu jej wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem. Na gruncie prawa pracy odpowiedzialność ta warunkowana jest wystąpieniem po stronie pracodawcy szkody rozumianej jako rzeczywista strata w majątku. W przypadku samorządowych zakładów budżetowych, struktur niesamoistnych pozbawionych majątku własnego, nie jest możliwe zaistnienie szkody w sensie normatywnym, gdyż zwrot dotacji stanowi jedynie operację wewnętrzną w ramach jednolitej masy majątkowej jednostki samorządu terytorialnego. W artykule wykazano, że instytucja odpowiedzialności materialnej pracownika nie znajduje zastosowania w relacjach intraorganicznych, a jej użycie prowadziłoby do naruszenia zasad racjonalności systemu prawa.
Słowa kluczowe: samorządowy zakład budżetowy, odpowiedzialność materialna pracownika, szkoda, dotacja celowa, prawo pracy, jednostka samorządu terytorialnego
Robert Bobkier
Abraham & Ben Hadar Law and Audit, Internal Auditor (PIKW), Member of ERA, Great Britain
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8212-6309
Dr Arkadiusz Babczuk
Institute of Economic and Financial Expertise in Łódź, Internal Auditor (PIKW), Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2197-0228
Lack of damage as a premise ruling out the financial liability of an employee of a territorial self-government budget entity in the event of the return of a grant received from the territorial self-government budget which was not used in accordance with its intended purpose
The authors analyse the admissibility of imposing financial liability on a territorial self-government budget entity employee if, through that employee’s fault, a grant received by the employer from the territorial self-government budget unit was returned because it was used a manner that was not in compliance with its intended purpose. According to labour law, this liability is conditional on the employer suffering damage, understood as actual financial loss. In the case of territorial self-government budget entities, namely non-autonomous structures without their own assets, damage in the normative sense cannot be suffered, as the repayment of grants only constitutes an internal transaction within the framework of a uniform set of assets of the territorial self-government unit. The article demonstrates that the institution of employee financial liability is not applicable in intra-organizational relations, while its application would lead to a breach of the principles of rationality of the legal system.
Keywords: territorial self-government budget entity, the employee’s financial liability, damage, special purpose subsidy, labour law, territorial self-government unit
Bibliografia/References
Adamek-Hyska D., System sprawozdawczości samorządowych zakładów budżetowych, „Studia Ekonomiczne” 2015/252
Babczuk A., Bobkier R., Dobrowolski Z., Kotylak S., Ocena dopuszczalności zawierania umów przekraczających rok budżetowy przez dyrektora instytucji gospodarki budżetowej, „Samorząd Terytorialny” 2025/1
Banasiński C., Jaroszyński K.M., Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, Warszawa 2017
Błaszko A., Nie ma określonej formy umowy burmistrza i samorządowego zakładu budżetowego na udzielenie dotacji celowej, „Prawo.pl” z 13.03.2012 r., https://www.prawo.pl/samorzad/nie-ma-okreslonej-formy-umowy-burmistrza-i-samorzadowego-zakladu-budzetowego-na-udzielenie-dotacji-celowej,83550.html
Czub K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2024
Darmosz M., Zobowiązanie do zwrotu dotacji – próba analizy instytucji na tle regulacji prawnofinansowych oraz podatkowych, „Finanse Komunalne” 2022/1
Filipczyk H., Kryterium celu poniesienia wydatku a koszty uzyskania przychodów–treść normatywna i implikacje antyabuzywne (artykuł dyskusyjny), „Kwartalnik Prawa Podatkowego” 2019/2
Gajewski S., Jakubowski A., Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz [w:] Ustawy samorządowe. Komentarz, red. S. Gajewski, A. Jakubowski, Warszawa 2018
Gersdorf M., Ostaszewski W. [w:] M. Raczkowski, K. Rączka, A. Zwolińska, M. Gersdorf, W. Ostaszewski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2024
Glumińska‑Pawlic J., Wadliwe wykorzystanie środków publicznych – skutki finansowo-prawne [w:] Kontrola podatkowa, skarbowa, celna, red. P. Malinowski, T.D. Nowak, A. Sędkowska, LEX 2013
Gonet W., Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz. Wzory umów i regulaminów, Warszawa 2010
Górski K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Komentarz. Art. 1–45816, t. 1, red. T. Szanciło, Warszawa 2023
Horubski K., Kocowski T., Konsorcjum jako instrument wsparcia małych i średnich przedsiębiorców w systemie zamówień publicznych [w:] Nowe podejście do zamówień publicznych – zamówienia publiczne jako instrument zwiększenia innowacyjności i zrównoważonego rozwoju. Doświadczenia polskie i zagraniczne, red. J. Niczyporuk, J. Sadowy, M. Urbanek, Warszawa 2011
Jagoda J. [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. B. Dolnicki, Warszawa 2021
Jakubowicz G., Dotacje udzielane z budżetów jednostek samorządu terytorialnego dla jednostek sektora finansów publicznych w świetle ustaleń kontroli regionalnych izb obrachunkowych, „Finanse Komunalne” 2012/7–8
Jaśkowski K. [w:] E. Maniewska, K. Jaśkowski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2019
Kaczurak-Kozak M., Funkcjonowanie wydzielonego rachunku dochodów w jednostkach oświatowych, „Studia Lubuskie” 2015/11
Kamińska-Pietnoczko A. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. K. Walczak, Warszawa 2025
Kieres L. [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 8B, Publiczne prawo gospodarcze. red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2013
Korus P. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. A. Sobczyk, Warszawa 2025
Kosikowski C., Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, Warszawa 2011
Kowalczyk R., Zarzut niewłaściwie wykorzystanej dotacji budżetowej [w:] Regulacje prawa finansów publicznych i prawa podatkowego. Podsumowanie stanu obecnego i dynamika zmian. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Wiesławie Miemiec, red. P. Borszowski, Warszawa 2020
Kurkiewicz K., Olech Z., Konsekwencje prawne likwidacji zakładu budżetowego w kontekście kontynuacji realizacji projektów unijnych, „Radca Prawny” 2012/12
Lewkowicz P.J. [w:] Finanse publiczne. Komentarz praktyczny, red. E. Ruśkowski, J.M. Salachna, Gdańsk 2013
Lipiec-Warzecha L., Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz, Warszawa 2012
Lipiec-Warzecha L., Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, Warszawa 2011
Lotko E. [w:] Finanse publiczne. Komentarz, red. J.M. Salachna, M. Tyniewicki, Warszawa 2024
Mikuszewski P., Ubezpieczenie samorządowych jednostek budżetowych, „Prawo Budżetowe Państwa i Samorządu” 2024/2
Muszalski W., Staszewska-Kozłowska E. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. W. Muszalski, K. Walczak, Warszawa 2024
Ofiarska M. [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. Z. Ofiarski, LEX 2021
Ostrowska A. [w:] Finanse publiczne. Komentarz, red. J.M. Salachna, M. Tyniewicki, Warszawa 2024
Perdeus W. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. K.W. Baran, Warszawa 2018
Pisarczyk Ł., Skoczyński J. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. L. Florek, Warszawa 2017
Rzetecka-Gil A., Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, LEX 2025
Sieńko M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Art. 1–47716, red. M. Manowska, Warszawa 2021
Sinkiewicz A., Pojęcie i rodzaje szkody w polskim prawie cywilnym, „Rejent” 1998/2
Sobolewski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. W. Borysiak, Warszawa 2024
Sołtyk P. [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządowych, red. P. Walczak, Warszawa 2021
Szostak R., Glosa do wyroku SN z dnia 14 lutego 2006 r., II CSK 84/05, „Finanse Komunalne” 2006/12
Szpunar A., Ustalenie odszkodowania w prawie cywilnym, Warszawa 1975
Szydło M., Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, Warszawa 2008
Tomanek A. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. K.W. Baran, Warszawa 2025
Walczak P., Komentarz do art. 252 [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz dla jednostek samorządowych, red. P. Walczak, Warszawa 2021
Wiśniewski T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania. Część ogólna, red. J. Gudowski, Warszawa 2018
Wróblewska M. [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz prawno-finansowy, red. H. Dzwonkowski, G. Gołębiowski, Warszawa 2014
dr hab. Filip Grzegorczyk, prof. UEK
Kolegium Gospodarki i Administracji Publicznej w Instytucie Polityk Publicznych i Administracji, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5094-2771
Prawne aspekty zarządzania publicznym podmiotem leczniczym – kilka refleksji z perspektywy uwarunkowań właścicielskich
Publiczne podmioty lecznicze, tj. w szczególności samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej oraz spółki tworzone przez Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego będące podmiotami leczniczymi, stanowią szczególny obiekt polityki właścicielskiej. Jakkolwiek ich działalność jest swoista (świadczą bowiem usługi publiczne w zakresie ochrony zdrowia), to jednak uprawnione wydaje się pytanie, czy możliwe i zasadne byłoby stosowanie do nich standardów rynkowych w zakresie polityki właścicielskiej. Pytanie to nabiera szczególnego znaczenia w sytuacji, gdy Skarb Państwa czy jednostka samorządu terytorialnego prowadzi politykę właścicielską w odniesieniu do grupy podmiotów. Wyniki analizy pozwalają na sformułowanie wniosku, że prowadzenie wobec publicznych podmiotów leczniczych polityki właścicielskiej uwzględniającej standardy rynkowe jest prawnie możliwe, a biznesowo uzasadnione. Przeszkodę stanowi jednak brak woli politycznej po stronie podmiotów tę politykę prowadzących.
Słowa kluczowe: podmiot leczniczy, działalność lecznicza, samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, spółka będąca podmiotem leczniczym, polityka właścicielska, samorząd terytorialny
Dr Hab. Filip Grzegorczyk, professor of the Kraków University of Economics
Economy and Public Administration College at the Institute of Public Policies and Administration, Kraków University of Economics, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5094-2771
Legal aspects of managing a public healthcare entity – a few reflections from the point of view of ownership conditions
Public healthcare entities, especially independent public healthcare facilities, as well as companies established by the State Treasury and territorial self-government units operating as healthcare entities, constitute a special object of ownership policy. Although their activities are unique to them (because they provide public healthcare services), the question of whether it would be possible and reasonable to apply market standards to their ownership policy appears legitimate. This question becomes especially significant if the State Treasury or a territorial self-government unit pursues an ownership policy with respect to a group of entities. The results of the analysis enable the conclusion to be formulated that the pursuit of an ownership policy with respect to public healthcare entities, which takes into account market standards, is legally possible and commercially justified. However, a lack of political will on the part of the entities pursuing this policy constitutes an obstacle.
Keywords: healthcare entity, healthcare activity, independent public healthcare facility, company operating as a healthcare entity, ownership policy, territorial self-government
Bibliografia/Reference
Ciechorski J., Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz do wybranych przepisów, LEX 2024
Chłodzińska B., Komentarz do art. 9 [w:] Ustawa o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Komentarz, red. F. Grzegorczyk, M. Wierzbowski, LEX 2020
Daszkiewicz A., Zasady zarządzania mieniem państwowym. Komentarz, LEX 2020
Durzyński P., Komentarz do art. 2 [w:] Ustawa o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Komentarz, red. F. Grzegorczyk, M. Wierzbowski, LEX 2020
Grzegorczyk F., Komentarz do art. 4 [w:] Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz, red. F. Grzegorczyk, LEX 2013
Hausner J., Od idealnej biurokracji do zarządzania publicznego [w:] Studia z zakresu zarządzania publicznego, red. J. Hausner, M. Kukiełka, Kraków 2002
Kiczka K., Działalność gospodarcza a gospodarowanie na przykładzie państwowej osoby prawnej, „Przegląd Prawa i Administracji” 2009/79
Krzakiewicz K., Cyfert S., Malewska K., Determinanty tworzenia grup kapitałowych [w:] Zarządzanie w grupach kapitałowych. Aspekty organizacyjne, finansowe, właścicielskie i personalne, red. B. Nogalski, P. Walentynowicz, Gdynia 2004
Mankiw N.G., Taylor M.P., Mikroekonomia, Warszawa 2015
Moskała P., Prawne instrumenty zarządzania zgrupowaniem spółek kapitałowych, Warszawa 2020
Nogalski B., Kreft Z., Kluczowe problemy zarządzania grupą kapitałową [w:] Zarządzanie w grupach kapitałowych. Aspekty organizacyjne, finansowe, właścicielskie i personalne, red. B. Nogalski, P. Walentynowicz, Gdynia 2004
Nogalski B., Ronkowski R., Podstawy funkcjonowania polskich grup kapitałowych oraz ich formy organizacyjne i sposoby zarządzania [w:] Zarządzanie w grupach kapitałowych. Aspekty organizacyjne, finansowe, właścicielskie i personalne, red. B. Nogalski, P. Walentynowicz, Gdynia 2004
OECD, OECD Guidelines on Corporate Governance of State-Owned Enterprises 2024, Paris 2024
Posner R.A., Economic Analysis of Law, New York 1998
Trocki M., Gołąb P., Formy zarządzania grupą kapitałową [w:] Zarządzanie w grupach kapitałowych. Aspekty organizacyjne, finansowe, właścicielskie i personalne, red. B. Nogalski, P. Walentynowicz, Gdynia 2004
Wiśniewska U., Komentarz do art. 34 [w:] Ustawa o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Komentarz, red. F. Grzegorczyk, M. Wierzbowski, LEX 2020
Zawicki M., New Public Management i Public Governance – zarys koncepcji zarządzania publicznego [w:] Studia z zakresu zarządzania publicznego, red. J. Hausner, M. Kukiełka, Kraków 2002
Życińska P., Spółka z udziałem województwa samorządowego jako tzw. spółka misyjna, „Samorząd Terytorialny” 2025/3
dr Roman Marchaj
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9921-7693
Założenia programu edukacji metropolitalnej dla Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii
Z perspektywy 8 lat funkcjonowania Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii wyraźnie widać, że powołaniu takiego podmiotu powinny towarzyszyć działania edukacyjne mające na celu informowanie społeczeństwa zarówno o powodach jego utworzenia, jak i stawianych przed nim celach. Niestety w natłoku licznych działań towarzyszących utworzeniu związku metropolitalnego w województwie śląskim informowanie mieszkańców zeszło na drugi plan. Jak się zdaje, władze nowo utworzonego związku, kierując się weberowską koncepcją idealnej biurokracji, skupiły się na budowaniu struktur zapewniających bezosobowość, efektywność i pewność działania administracji, co spowodowało, że związek metropolitalny działa sprawnie oraz wykonuje zadania własne oraz te przekazane mu przez gminy członkowskie na mocy porozumień. Jednak z perspektywy mieszkańców konurbacji górnośląskiej utworzony związek jest podmiotem bardzo odległym, o niesprecyzowanej charakterystyce i funkcji. Dlatego też wśród najważniejszych wyzwań stojących przed Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolią na kolejne lata jest nawiązanie dialogu z mieszkańcami gmin tworzących ten związek, co powinno być jednocześnie poprzedzone odpowiednimi działaniami o charakterze edukacyjnym, których celem będzie nie tylko dostarczenie wiedzy, lecz także budowanie świadomości metropolitalnej. Opierając się na wyżej opisanych założeniach, artykuł prezentuje podstawowe wytyczne programu edukacji metropolitalnej, który będzie realizowany przez Uniwersytet Śląski w Katowicach oraz Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię przy udziale gmin tworzących związek metropolitalny w województwie śląskim.
Słowa kluczowe: związek metropolitalny, metropolia, konurbacja górnośląska, edukacja, edukacja metropolitalna
Dr Roman Marchaj
University of Silesia in Katowice, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9921-7693
Assumptions to the metropolitan education programme for the Górny Śląsk–Zagłębie Metropolis
From the perspective of eight years of operation of the Górny Śląsk–Zagłębie Metropolis, it can be clearly seen that the establishment of such an entity should be accompanied by educational activities intended to inform the public about both the reasons for its establishment and its objectives. Unfortunately, in the plethora of activities accompanying the establishment of the metropolitan association in the Silesian Voivodship, informing the residents has taken a back seat role. It seems that the authorities of the newly established association, guided by Weber’s concept of an ideal bureaucracy, have focused on building structures ensuring impersonality, efficiency and certainty of administrative activities, which has meant that the metropolitan association operates efficiently and performs its own tasks and those delegated to it by member municipalities under agreements. However, from the point of view of the residents of the Górny Śląsk conurbation, the association that was established is a very distant entity, with undefined characteristics and functions. Therefore, one of the most important challenges facing the Górny Śląsk–Zagłębie Metropolis in the coming years is the initiation of a dialogue with the residents of the municipalities making up this association, which should be preceded by appropriate educational activities intended not only to provide knowledge but also to build metropolitan awareness. Based on these assumptions, the article presents the fundamental guidelines of the metropolitan education programme, which will be implemented by the University of Silesia in Katowice and the Górny Śląsk–Zagłębie Metropolis with the involvement of the municipalities making up the metropolitan union in the Silesian Voivodship.
Keywords: metropolitan union, metropolis, Górny Śląsk conurbation, education, metropolitan education
Bibliografia/References
Augustyniak M., Marchaj R., Formy współdziałania j.s.t. i obszary metropolitalne [w:] System prawa samorządu terytorialnego, t. 2, Ustrój samorządu terytorialnego, red. I. Lipowicz, Warszawa 2022
Dolnicki B., Augustyniak M., Marchaj R., Status prawny związku metropolitalnego w Polsce a metropolii we Francji. Studium prawnoporównawcze, Warszawa 2023
Marchaj R., Miejsce związku metropolitalnego w województwie śląskim w strukturze administracji publicznej w Polsce, „Samorząd Terytorialny” 2020/6
Ofiarska M., Ofiarski Z., Związki komunalne i metropolitalne w Polsce, Warszawa 2021
Organizacja i funkcjonowanie aglomeracji miejskich, red. B. Dolnicki, Warszawa 2018
Szlachetko J.H., Normatywny model samorządu metropolitalnego, Gdańsk 2020
dr hab. Robert Gawłowski, prof. UWSB
Uniwersytet WSB Merito w Toruniu
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3419-7679
Dewolucja regionalna na przykładzie Walii
Brytyjska dewolucja określana jest często jako asymetryczny model przekazywania zadań i kompetencji władzom regionalnym, co przejawia się w ich zróżnicowanej pozycji politycznej i prawnej. Walia często wskazywana jest jako region, który posiadał najsłabszą pozycję w strukturze Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Płn. Celem artykułu jest przedstawienie ewolucji ustrojowej Walii i wskazanie czynników, które przyczyniają się do systematycznej zmiany obowiązujących tam rozwiązań. W konkluzji stwierdzono, że model dewolucji Walii zasadniczo zmienił się od czasu jego powołania i wskazano możliwe kierunki ewolucji.
Słowa kluczowe: dewolucja, Walia, samorząd terytorialny
Dr Hab. Robert Gawłowski, professor of WSB Merito University
WSB Merito University in Toruń, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3419-7679
Regional devolution based on the example of Wales
British devolution is often described as an asymmetric model of devolving tasks and responsibilities to the regional authorities, which is reflected in their diverse political and legal positions. Wales is frequently cited as the region with the weakest position within the structure of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland. The objective of this article is to present the evolution of the political system in Wales and to identify factors contributing to the systematic change in its applicable solutions. The conclusion is that the Welsh devolution model has fundamentally changed since its inception, while outlining possible directions for its evolution.
Keywords: devolution, Wales, territorial self-government
Bibliografia/References
Douglas-Scott S., Brexit, Union and Disunion. The Evolution of British Constitutional Unsettlement, Cambridge 2024
Davies N., Wyspy. Historia, przeł. E. Tabakowska, Kraków 2000
Davies R., Devolution: A Process Not an Event, Cardiff 1998
Gawłowski R., Dewolucja regionalna na przykładzie Irlandii Północnej, „Samorząd Terytorialny” 2025/2
Politics UK, red. B. Jones, P. Norton, I. Hertner, Londyn 2022
Kenny M., Fractured Union. Politics, sovereignty and the fight to save the UK, Londyn 2024
Minto R., Jones R., UK intergovernmental relations: on state-form, sovereignty and Brexit, „Territory, Politics, Governance” 2025, https://doi.org/10.1080/21622671.2025.2486814
Norton P., Governing Britain. Parliament, Ministers and our Ambiguous Constitution, Manchester 2020
Thomas A., Wales and devolution: A constitutional footnote?, „Public Money & Management” 1996/16
dr Marek Bełdzikowski
Centrum Badań nad VAT-em, Akademia Leona Koźmińskiego
ORCID: https://orcid.org/0009-0001-3473-6935
Recenzja książki Artura Mudreckiego, VAT w gminach, Warszawa 2025
Dr Marek Bełdzikowski
VAT Research Centre, Koźmiński University in Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0001-3473-6935
Review of Artur Mudrecki’s book, VAT in the Municipalities, Warsaw 2025
dr Bartosz Mendyk
specjalista prawa samorządowego i ochrony danych osobowych
ORCID: https://orcid.org/0009-0002-3080-7262
Nadużycie prawa do informacji publicznej a błędna kwalifikacja żądania – glosa częściowo aprobująca do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 stycznia 2025 r. (III OSK 2889/23)
Glosa do orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24.01.2025 r., III OSK 2889/23, w zakresie, w jakim sąd ten badał nadużycie dostępu do informacji publicznej. W ocenie autora samo nadużycie jest kontrowersyjne, chociaż zakorzeniło się w orzecznictwie i również w literaturze jest coraz częściej przyjmowane. Nie zmienia to faktu, że wątpliwości doktrynalne cały czas są. Na aprobatę zasługuje stwierdzenie NSA, że właściwą formą stwierdzenia nadużycia, a więc de facto odmowy udostępnienia informacji, stanowi decyzja administracyjna. Autor krytycznie natomiast ocenia subsumcję przepisów. W omawianej sytuacji nie powinno zostać stwierdzone nadużycie, ponieważ wniosek w ogóle nie dotyczył informacji publicznej w rozumieniu przepisów prawa.
Słowa kluczowe: dostęp do informacji publicznej, nadużycie prawa do informacji publicznej, decyzja administracyjna jako forma odmowy, prawo do informacji jako prawo człowieka
Dr Bartosz Mendyk
specialist in territorial self-government law and personal data protection, Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0002-3080-7262
Abuse of the right to public information and the incorrect qualification of a request – partially approving commentary on the ruling of the Supreme Administrative Court of 24 January 2025 (III OSK 2889/23)
Commentary on the ruling of the Supreme Administrative Court of 24 January 2025, III OSK 2889/23, to the extent to which that court examined the abuse of access to public information. According to the author, the abuse itself is controversial, although it has become rooted in the line of judgments and is increasingly accepted in the literature. This does not change the fact that there are still doctrinal doubts. The Supreme Administrative Court’s statement that the proper form for finding abuse and therefore, in fact, the refusal to disclose information, is an administrative decision deserves approval. However, the author critically assesses the subsumption of the regulations. In this situation, no abuse should have been found, because the request did not apply to public information in the meaning of the law at all.
Keywords: access to public information, abuse of the right to public information, the administrative decision as a form of refusal, the right to information as a human right
Bibliografia/References
Cybulska R., Nadużycie prawa do uzyskania informacji publicznej, „Społeczeństwo i Edukacja. Międzynarodowe Studia Humanistyczne” 2018/2
Dąbkowska-Mastalerek B., Zając-Dutkiewicz B., Dostęp do informacji publicznej w kontekście nadużycia prawa do informacji publicznej, „Veritas Iuris” 2022/2
Dostęp do informacji publicznej na wniosek w praktyce jednostek samorządu terytorialnego, red. J. Wyporska-Frankiewicz, Warszawa 2019
Jaśkowska M., Dostęp do informacji publicznych w świetle orzecznictwa NSA, Toruń 2002
Korzeniowska-Polak A., Zasada jawności wewnętrznej postępowania administracyjnego [w:] Prawna działalność instytucji społeczeństwa obywatelskiego, red. J. Blicharz, J. Boć, Wrocław 2009
Lebowa D., Fermus-Bobowiec A., Prawo do informacji publicznej a jego nadużycie – rozważania na gruncie orzecznictwa sądów administracyjnych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G – Ius” 2022/2
Pawełczyk M., Zmaterializowana forma informacji jako jeden z podstawowych elementów definicji informacji publicznej, „Radca Prawny” 2012/12
Sakowska-Baryła M., Informacja publiczna jako kategoria dobra wspólnego, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie” 2018/9
Szustakiewicz P., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 lutego 2023 r. (III OSK 7096/21, CBOSA) dotyczącego udostępnienia w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej pytań egzaminacyjnych szkoły wyższej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G – Ius” 2023/1
Bartek Kawalec
ACF Doradcy Samorządu sp. z o.o.
Sprawozdanie z 5. Forum Miasteczek Polskich, Warszawa 17–18 września 2025 r.
Bartek Kawalec
ACF Doradcy Samorządu sp. z o.o., Warsaw, Poland
Reports from 5th Forum of Polish Towns, Warsaw, 17–18 September 2025