Reforma metropolitalna w świetle konstytucyjnej zasady równości jednostek samorządu terytorialnego (oraz ich mieszkańców) wobec prawadr hab. Jakub Szlachetko, prof. UG
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański, adwokat, przewodniczący Rady Instytutu Metropolitalnego
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4152-5394
Reforma metropolitalna w świetle konstytucyjnej zasady równości jednostek samorządu terytorialnego (oraz ich mieszkańców) wobec prawa
W prezentowanym artykule autor rozważa konsekwencje obowiązywania konstytucyjnej zasady równości jednostek samorządu terytorialnego oraz ich mieszkańców wobec prawa dla ewentualnej reformy metropolitalnej. Nie ulega bowiem wątpliwości, że w bliższej czy dalszej przyszłości ustawodawca zmierzy się w końcu z tym wyzwaniem. Jednocześnie obserwacja życia politycznego może skłaniać do wniosku, że zamiast jednej ustawy ogólnej, ramowej, reforma zostanie wprowadzona kilkoma lub kilkunastoma ustawami, co dodatkowo eksponuje znaczenie i doniosłość przedmiotowej zasady. Z zasady równości należy wywieść gwarancje ustrojowe dla gmin i powiatów znajdujących się na obszarach metropolitalnych – jednostki te powinny być przez ustawodawcę jednakowo traktowane.
Słowa kluczowe: reforma metropolitalna, metropolia, obszar metropolitalny, związek metropolitalny, równość metropolii
Dr Hab. Jakub Szlachetko, professor of the University of Gdańsk
Faculty of Law and Administration of the University of Gdańsk, attorney-at-law, chair of the Council of the Metropolitan Institute, Gdańsk, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4152-5394
Metropolitan reform in the light of the constitutional principle of equality of territorial self-government units (and their residents) with respect to the law
In this article, the author considers the consequences of the constitutional principle of equality of territorial self-government units and their residents with respect to the law for a possible metropolitan reform. There is no doubt that the legislator will finally face this challenge in the near or distant future. The observation of political life can simultaneously lead to the conclusion that, instead of a single general, framework statute, the reform will be introduced by several or a dozen or so statutes, which additionally highlights the meaning and significance of this principle. Systemic guarantees for municipalities and counties located in metropolitan areas should be inferred from the principle of equality – the legislator should treat these units equally.
Keywords: metropolitan reform, metropolis, metropolitan area, metropolitan union, equality of metropolises
Bibliografia/References
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2008
Chmaj M., Równość wobec prawa [w:] Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, red. M. Chmaj, Kraków 2006
Karciarz M., Kurda A., Dopuszczalność nadania statusu miasta na prawach powiatu w świetle obowiązujących przepisów prawa, „Samorząd Terytorialny” 2015/10
Sadurski W., Równość wobec prawa, „Państwo i Prawo” 1978/8−9
Stępień-Załucka B., Niewczas M., Dyskryminacja polskich związków sportów nieolimpijskich. Uwagi na tle art. 11 ust. 2 pkt 4 ustawy o sporcie, „Przegląd Prawa Publicznego” 2015/6
Szlachetko J., Lex metropolitana. Rozwój ustawodawstwa metropolitalnego w Trzeciej Rzeczpospolitej Polskiej, Gdańsk 2023
Szlachetko J., Normatywny model samorządu metropolitalnego, Gdańsk 2020
Zajadło J., Idea równości we współczesnej filozofii prawa i filozofii polityki, „Przegląd Sejmowy” 2011/6
dr hab. Dawid Sześciło
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1333-7991
Jak ochronić zasadę adekwatności w dysfunkcjonalnym systemie finansowania zadań zleconych? Uwagi praktyczne
Przedmiotem artykułu jest problematyka finansowania realizacji zadań zleconych z zakresu administracji rządowej przez jednostki samorządu terytorialnego, uregulowana przepisami ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz, w pewnym zakresie, ustawą o finansach publicznych. Zagadnienie to należy do najbardziej istotnych, a jednocześnie obarczonych licznymi wątpliwościami, obszarów funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce. Analiza skupia się w szczególności na gwarancjach realizacji konstytucyjnej zasady adekwatności udziału jednostek samorządu terytorialnego w dochodach publicznych w kontekście zapewnienia przez państwo środków niezbędnych do prawidłowego wykonywania przez samorządy zadań zleconych. Artykuł prowadzi do konkluzji o potrzebie istotnych zmian w ustawowej konstrukcji zadań zleconych.
Słowa kluczowe: zadania zlecone, zadania własne, zasada adekwatności
Dr Hab. Dawid Sześciło
Faculty of Law and Administration of the University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1333-7991
How should the principle of adequacy be protected in a dysfunctional system of financing delegated tasks? Practical remarks
The article addresses the issue of financing the fulfilment of delegated government administration tasks by territorial self-government units, which is regulated by the provisions of the Act on the Income of Territorial Self-Government Units and, to some extent, the Public Finance Act. This issue is one of the most important areas of the functioning of territorial self-government in Poland, which is simultaneously subject to numerous doubts. In particular, the analysis focuses on the guarantees of the implementation of the constitutional principle of adequacy of the share of territorial self-government units in public revenues in the context of the provision by the state of the funds required for the correct performance of the delegated tasks by territorial self-governments. The article draws the conclusion that there is a need for significant changes in the systemic structure of delegated tasks.
Keywords: delegated tasks, own tasks, principle of adequacy
Bibliografia/Reference
Council of Europe, Explanatory Report to the European Charter of Local Self-Government, Strasbourg 1985, https://rm.coe.int/16800ca437
Jackiewicz A., Szrajber W., Problemy finansowania i zarządzania SP ZOZ w kontekście uwarunkowań prawnych i wyników finansowych–wyniki badań [w:] Ekonomiczne, medyczne i prawne aspekty zdrowia publicznego, red. A. Jackiewicz, G. Piotrowski, Ł. Sułkowski, Łódź–Warszawa 2016
Kłosowiak M., Znaczenie zasady adekwatności dla funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego, „Studia Iuridica” 2020/85
Kornberger-Sokołowska E., Decentralizacja finansów publicznych a samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2001
Malinowska-Misiąg E., Finansowanie zadań zlecanych jednostkom samorządu terytorialnego, „Studia BAS” 2017/4
Ministerstwo Finansów, Kierunki działania i rozwoju Ministerstwa Finansów na lata 2017–2020, Warszawa 2017
Misiąg W., Finanse samorządowe po 25 latach – stan i rekomendacje, Instytut Badań i Analiz Finansowych, Rzeszów 2015, https://ibaf.edu.pl/images/574_RAPORT_2.pdf
Najwyższa Izba Kontroli, Dotowanie zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego z zakresu administracji rządowej I innych zadań zleconych ustawami, Warszawa 2017
Najwyższa Izba Kontroli, Prawidłowość zapewnienia jednostkom samorządu terytorialnego finansowania zadań publicznych (wystąpienie pokontrolne), Warszawa 2024
Owsiak K., Kontrowersje wokół dotacji celowych dla jednostek samorządu terytorialnego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2017/485
Sowada C., Zadłużenie publicznych szpitali w Polsce w latach 2005–2014. Nierozwiązany problem zobowiązań wymagalnych, „Zdrowie Publiczne i Zarządzanie” 2014/3
dr Anna Albin
pracownik samorządowy, wykładowca, Uniwersytet Wrocławski
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8521-6737
Racjonalność jako warunek planowania i realizacji inwestycji strategicznych
Autorka artykułu przyjmuje tezę, że jednym z podstawowych warunków przygotowania i realizacji inwestycji strategicznych jest racjonalność. Tłem do rozważań jest analiza przykładowych szczególnych regulacji prawnych w zakresie planowania i realizacji zadań o charakterze strategicznym, a także odniesienie się do samego pojęcia racjonalności. Szczególna uwaga zostaje poświęcona racjonalności ustawodawcy i działań administracji w celu efektywnej i skutecznej realizacji celu publicznego związanego z wykonaniem inwestycji strategicznych. Co do zasady racjonalność inwestycji strategicznej wiąże się z jej uzasadnianiem ekonomicznym, społecznym, politycznymi i – dodatkowo – pozytywną oceną etyczną. Zdaniem autorki racjonalność inwestycji strategicznej polega w szczególności na wyznaczeniu racjonalnych celów strategicznych. Racjonalność w aspekcie prawnym oznacza zachowanie zasady proporcjonalności przy wprowadzaniu ograniczeń praw i wolności oraz określaniu treści interesu publicznego, ważenie interesów ze szczególnym uwzględnieniem stanu faktycznego zagospodarowania terenu, a także zapewnienie partycypacji społecznej. Planowanie i podejmowanie działań, które w sposób nieadekwatny i niewspółmierny do celów godzą w sferę praw i wolności, narusza konstytucyjną zasadę proporcjonalności i zasadę demokratycznego państwa prawa. Autorka dochodzi do wniosku, że obowiązujące regulacje prawne nie gwarantują podejmowania przez władzę wykonawczą wyłącznie działań adekwatnych do celu. Ponadto należy postulować wzmocnienie kontroli nad działalnością władz publicznych przy planowaniu i realizacji inwestycji strategicznych, aby zapewnić, że strategiczne zamierzenia budowlane będą miały wymiar publiczny i służyły społeczeństwu.
Słowa kluczowe: racjonalność, inwestycje strategiczne, planowanie, interes publiczny
Dr Anna Albin
self-government employee, lecturer, University of Wrocław, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8521-6737
Rationality as a condition for planning and making strategic investments
The author of the article argues that one of the fundamental conditions for preparing and making strategic investments is rationality. The background to the considerations is the analysis of examples of specific legal regulations on planning and performing strategic tasks, as well as reference to the very concept of rationality. Particular attention is paid to the legislator’s rationality and the administration’s actions taken to efficiently and effectively pursue the public objective related to making strategic investments. In principle, the rationality of a strategic investment is related to its economic, social and political justification as well as – additionally – a positive ethical assessment. The author claims the rationality of a strategic investment involves, in particular, setting rational strategic objectives. Rationality in legal terms means maintaining the principle of proportionality when restricting rights and freedoms and determining the public interest, weighing interests with particular consideration of the actual state of development of the land, as well as ensuring public participation. Planning and taking up actions that breach the sphere of rights and freedoms inadequately and disproportionately to the objectives violates the constitutional principle of proportionality and the principle of a democratic state governed by the rule of law. The author draws the conclusion that the applicable legal regulations do not guarantee that the executive will only take action that is adequate to the objective. Furthermore, the strengthening of control over the activities of the public authorities when planning and making strategic investments should be postulated so as to ensure that strategic construction plans have a public dimension and serve society.
Keywords: rationality, strategic investments, planning, public interest
Bibliografia/References
Chełmoński A., Ciąg działań prawnych w gospodarce państwowej jako przedmiot badań – propozycja metodologiczna, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 1972/38
Gawroński T., Skutki decyzji o realizacji inwestycji drogowej oraz kompleksowy charakter tej decyzji, LEX 2022
Gdesz M., Wywłaszczenie planistyczne, „Samorząd Terytorialny” 2014/4
Groszyk H., Korybski A., O pojęciu interesu w naukach prawnych (przegląd wybranej problematyki z perspektywy teoretycznoprawnej [w:] Pojęcie interesu w naukach prawnych, prawie stanowionym i orzecznictwie sądowym Polski i Ukrainy, red. A. Korybski, M. Kostyckij, L. Leszczyński, Lublin 2006
Jastrzębska M., Polityka a strategia i zarządzanie w jednostce samorządu terytorialnego w sferze ogólnej i finansowej: studium komparatywne w świetle sposobu rządzenia, „Samorząd Terytorialny” 2003/12
Kmieciak Z., Skuteczność regulacji administracyjnoprawnej, Łódź 1994
Kosikowski C., Prawo zarządzania gospodarka narodową, Warszawa 1991
Kotarbiński T., Sprawność i błąd, Warszawa 1970
Krupa-Dąbrowska R., Strategiczne inwestycje wbrew woli mieszkańców wchodzą w życie, https://www.prawo.pl/biznes/lex-knebel-strategiczne-inwestycje-wbrew-woli-mieszkancow,523482.html
Leoński Z., Samorząd terytorialny w RP, Warszawa 2006
Liwo M.A., Nieracjonalność działań prawodawcy jako jedna z przyczyn niepoprawności prawa – wybrane przykłady z prawa administracyjnego, karnego i prawa pracy, „Przegląd Prawa Publicznego” 2019/6
Machelski T., Racjonalność ekonomiczna jako podstawa legalności aktów normatywnych organów samorządu terytorialnego, „Finanse Komunalne” 2011/7–8
Markowski T., Marszał T., Funkcje i zarządzanie obszarami metropolitarnymi, „Samorząd Terytorialny” 2005/7–8
Nowacki J., Studia z teorii prawa, Kraków 2003
Ochojski M, „Lex knebel” sposobem na prostsze wywłaszczenia nieruchomości, https://www.prawo.pl/biznes/lex-knebel-sposobem-na-prostsze-wywlaszczenia-nieruchomosci,522381.html
Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969
Organizacja i zarządzanie. Podstawy wiedzy menadżerskiej, red. M. Przybyła, Wrocław 2003
Pogroszewska M., Polska otrzymała 27 mld zł z KPO, https://www.prawo.pl/podatki/polska-otrzymala-27-mld-zl-z-kpo,526487.html
Romanowicz M., Gotowi na transformację? Polityka klimatyczna Unii Europejskiej w świetle Pakietu Fit for 55, „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/2
Skrzydło-Niżnik I., Pojęcia i kryteria sprawności działania administracji publicznej w nauce prawa administracyjnego i w nauce administracji [w:] Prawo do dobrej administracji, red. Z. Niewiadomski, Z. Cieślak, Warszawa 2003
Słownik języka polskiego, t. 3, red. M. Szymczak, Warszawa 1985
Stahl M., Szczególne prawne formy działania administracji [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 5, Prawne formy działania administracji, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2013
Tabernacka M., Interes indywidualny a interes publiczny w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [w:] Płaszczyzny konfliktów w administracji publicznej, red. M. Tabernacka, R. Raszewska-Skałecka, Warszawa 2010
Wyrzykowski M., Pojęcie interesu społecznego w prawie administracyjnym, Warszawa 1986
Zachmielewska O, Upadłość konsumencka w świetle domniemania racjonalności ustawodawcy, „Państwo i Prawo” 2010/11
Zdyb M., Prawny interes jednostki w sferze materialnego prawa administracyjnego. Studium teoretyczno-prawne, Lublin 1991
Zieleniewski J., Organizacja i zarządzanie, Warszawa 1971
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2002
Ziembiński Z. [w:] Redelbach A., Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii państwa i prawa, Warszawa 1994
Zimmermann J., Aksjomaty prawa administracyjnego, Warszawa 2013
Żuławska C., Zasady prawa gospodarczego prywatnego, Warszawa 1999
dr Monika Cukier-Syguła
Katedra Zarządzania Publicznego i Nauk Społecznych, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach oraz Uniwersytet Śląski w Katowicach
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6211-3500
Ograniczenie kadencyjności organów wykonawczych gmin w kontekście wymiany elit politycznych – na przykładzie miast na prawach powiatu w województwie śląskim
Artykuł prezentuje analizę wprowadzenia limitu kadencji dla wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), uwzględniając jego konsekwencje przede wszystkim prawne, a także społeczne i polityczne. Autorka skupia się na zbadaniu zgodności regulacji z Konstytucją RP, w tym z zasadą równości wyborczej oraz biernym prawem wyborczym, a także na potencjalnym wpływie tego ograniczenia na dynamikę polityczną w samorządach. Przyjęte rozwiązanie ma na celu pobudzenie rotacji elit politycznych i zapobieganie monopolizacji władzy, co w teorii powinno sprzyjać demokratyzacji i konkurencyjności wyborów. Analiza obejmuje zarówno polski kontekst prawny oraz opinie ekspertów, jak i porównania z innymi krajami, gdzie ograniczenia kadencyjne funkcjonują. Artykuł bada także, czy wdrożenie limitu kadencji osłabi lokalnych liderów i wpłynie na stabilność rządów, zestawiając te zagadnienia z wynikami badań statystycznych na poziomie województwa śląskiego. Hipoteza badawcza zakłada zgodność nowych regulacji z Konstytucją RP (legalność) oraz ich potencjalny pozytywny wpływ na odnowę elit politycznych i jakość samorządności w Polsce (celowość). Jednakże ocena autorki badania nie jest jednoznaczna w tym zakresie – w jej przekonaniu reforma była legalna, choć sposób jej uregulowania oraz celowość pozostaje przedmiotem dyskusji, szczególnie w kontekście wpływu na jakość i stabilność samorządów. Artykuł łączy perspektywę prawno-politologiczną z badaniami empirycznymi, dostarczając wieloaspektowej oceny reformy limitującej kadencje w polskim samorządzie terytorialnym.
Słowa kluczowe: samorząd terytorialny, prawo wyborcze w samorządzie, dwukadencyjność, elity polityczne, województwo śląskie, zarządzanie publiczne
Dr Monika Cukier-Syguła
Department of Public Management and Social Sciences, University of Economics in Katowice and University of Silesia in Katowice, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6211-3500
Limiting the term of office of executive bodies of municipalities in the context of the turnover of political elites – case study of urban counties in the Silesian Voivodship
This article presents an analysis of the introduction of limits on the terms of office of mayors, focusing primarily on its legal consequences, as well as its social and political implications. The author examines the constitutionality of the regulation, particularly its compliance with the principle of electoral equality and the right to stand for election, as well as its potential impact on political dynamics within self-government. The adopted solution aims to stimulate the rotation of political elites and prevent the monopolization of power, which, in theory, should promote democratization and electoral competitiveness. The analysis encompasses both the Polish legal context and expert opinions, supplemented by comparative references to countries which have limitations on terms of office. The article further explores whether the introduction of limits on terms of office can weaken local leadership and affect the stability of governance, comparing these questions with statistical findings at the level of the Silesian Voivodship. The research hypothesis assumes the compliance of the new regulations with the Constitution of the Republic of Poland (legality) and their potentially positive effect on the renewal of political elites and the overall quality of self-governance in Poland (purposefulness). However, the author’s assessment is not unequivocal in this respect – while she considers the reform to be legally admissible, the method in which it has been regulated and its purposefulness remain debatable, particularly in the light of its implications for the quality and stability of self-government. The article combines legal and political science perspectives with empirical research, offering a multidimensional assessment of the reform limiting terms of office in Poland’s territorial self-government.
Keywords: territorial self-government, local electoral law, limit of two terms, political elites, Silesian Voivodship, public governance
Bibiliografia/References
Bürkner P.C., brms: An R package for Bayesian multilevel models using Stan, „Journal of Statistical Software” 2017/80(1)
Cukier-Syguła M., Circulation of the Silesian Political Elite – Case Study, „Journal of Local Self-Government” 2023/21(1)
Cukier-Syguła M., Samorządowe elity polityczne miast na prawach powiatu w województwie śląskim po wyborach 2018 roku, Katowice 2022
Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Warszawa 2024
Gendźwiłł A., Swianiewicz P., Czy potrzebujemy limitu kadencji w samorządzie?, Warszawa 2017, http://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Masz%20Glos/Czy-potrzebujemy-limitu-kadencji-w-samorzadzie.pdf
Izdebski H., Konstytucyjna dopuszczalność ograniczenia liczby kadencji wójtów, burmistrzów, prezydentów miast ze skutkiem od najbliższych wyborów w odniesieniu do osób obecnie piastujących mandat, Warszawa 2017, https://www.batory.org.pl/publikacja/konstytucyjna-dopuszczalnosc-ograniczenia-liczby-kadencji-wojtow-burmistrzow-prezydentow-miast-ze-skutkiem-od-najblizszych-wyborow-w-odniesieniu-do-osob-obecnie-piastujacych-mandat/
Jagoda J., Prawne przesłanki samodzielności samorządu terytorialnego [w:] Administracja publiczna pod rządami prawa. Księga pamiątkowa z okazji 70-lecia urodzin prof. zw. dra hab. Adama Błasia, red. J. Korczak, Wrocław 2016
Jagoda J., Sądowa ochrona samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2011
Jagoda J., Samodzielność samorządu terytorialnego jako prawo podmiotowe [w:] Administracja w demokratycznym państwie prawa. Księga jubileuszowa Profesora Czesława Martysza, red. A. Matan, Warszawa 2022
Kiełbus M., Głos w dyskusji na temat ograniczenia kadencyjności organów wykonawczych gmin, http://prawodlasamorzadu.pl/2017-01-30-glos-w-dyskusji-na-temat-ograniczenia-kadencyjnosci-organow-wykonawczych-gmin/
Kiełbus M., Zmiany zasad kadencyjności organów jednostek samorządu terytorialnego, https://prawodlasamorzadu.pl/2018-03-29-zmiany-zasad-kadencyjnosci-organow-jednostek-samorzadu-terytorialnego/
Kozłowski K., Prawny wymiar ograniczenia kadencyjności organu wykonawczego gminy, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych” 2017/1(53)
Łukowiak D., Zasada kadencyjności jako funkcja samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2020 (ebook)
Nałęcz A., Po nas choćby potop? Interdyscyplinarne i porównawcze uwagi o ograniczeniu liczby kadencji wójtów [w:] Pozycja ustrojowa organów jednostek samorządu terytorialnego, red. B. Dolnicki, Warszawa 2019
Nowacka-Goik M., Prezydent Bytomia Piotr Koj odwołany!, „Dziennik Zachodni”, 17.06.2012 r., https://dziennikzachodni.pl/prezydent-bytomia-piotr-koj-odwolany/ar/599463
Pareto V., Uczucia i działania. Fragmenty socjologiczne, Warszawa 1994
Pawlik P., Świętochłowice: Były prezydent pozbawiony mandatu. Straci też meldunek w mieście?, Onet Wiadomości, 26.03.2019 r., https://wiadomosci.onet.pl/kraj/swietochlowice-byly-prezydent-pozbawiony-mandatu-straci-tez-meldunek-w-miescie/yz7pbdg
Parzyńska A., Rozważania wokół prawnej dopuszczalności ograniczenia liczby kadencji organów wykonawczych gmin, „Studia Prawnoustrojowe” 2024/66
Składowski K., Ograniczenie w liczbie kadencji w wyborach prezydentów, burmistrzów i wójtów, „Finanse Komunalne” 2019/3
Suska M., Zasada kadencyjności organów jednostek samorządu terytorialnego, „Studia Politologiczne” 2021/59
Szczepański D., Dwukadencyjność wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w Polsce w opiniach elektoratów ugrupowań i komitetów wyborczych w wyborach do sejmików województw w 2018 roku, „Atheneum Polskie Studia Politologiczne” 2021/69(1)
Sztumski J., Elity ich miejsce i rola w społeczeństwie, Katowice 1997
The R Core Team, R.C.,R, A language and environment for statistical computing, „Computing” 2006/1, DOI:10.1890/0012-9658(2002)083[3097:CFHIWS]2.0.CO;2
Wiktorowska A., Prawne determinanty samodzielności gminy. Zagadnienia administracyjnoprawne, Warszawa 2002
Ziemski K., Głos w dyskusji na temat ograniczenia kadencyjności organów wykonawczych gmin [w:] Pozycja ustrojowa organów jednostek samorządu terytorialnego, red. B. Dolnicki, Warszawa 2019
Wiktor Walczak
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5607-9713
Współpraca zagraniczna samorządów w województwie wielkopolskim w latach 2014–2024
Artykuł koncertuje się na dyplomacji samorządowej województwa wielkopolskiego i prezentuje jej rolę jako narzędzia wspierającego rozwój regionalny, gospodarczy i społeczny. Opisuje kluczowe funkcje współpracy zagranicznej Wielkopolski, omawia historyczne i prawne podstawy tej współpracy oraz wskazuje na strategiczne kierunki partnerstw międzynarodowych obejmujące zarówno regiony europejskie, jak i kraje spoza Europy. Przedstawia także konkretne przykłady skutecznej współpracy oraz wyzwania, przed którymi stoi region, takie jak zmieniające się realia geopolityczne. Artykuł kończą rekomendacje na rzecz wzmacniania pozycji Wielkopolski na arenie międzynarodowej.
Słowa kluczowe: współpraca zagraniczna samorządów, województwo wielkopolskie, rozwój regionalny
Wiktor Walczak
Wrocław University of Economics and Business, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5607-9713
Foreign self-government cooperation in the Wielkopolska Voivodship in 2014–2024
The article focuses on foreign diplomacy of self-government in the Wielkopolska Voivodship and presents its role as a tool supporting regional, economic and social development. It describes the key functions of Wielkopolska’s foreign cooperation, discusses the historical and legal foundations of this cooperation and indicates the strategic directions of international partnerships encompassing both the European regions and countries outside Europe. It also presents specific examples of effective cooperation and challenges facing the region, such as changing geopolitical realities. The article ends with recommendations for strengthening Wielkopolska’s position in the international arena.
Keywords: foreign cooperation of self-governments, Wielkopolska Voivodship, regional development
Bibliografia/References
Acuto M., City Leadership in Global Governance, „Global Governance” 2013/19
Aldecoa F., Keating M., Paradiplomacy in Action, Routledge 1999
Babij K., Jaśkowski R., Samorządowy wymiar polskiej polityki zagranicznej 2012–2022, Warszawa 2022
Biuro Wielkopolski w Brukseli, Transport a COVID-19, https://wielkopolska.eu/aktualnosci/4174-transport-na-obszarach-podmiejskich-w-obliczu-wyzwan-zwiazanych-z-pandemia-covid-19-tematem-zgromadzenia-ogolnego-sieci-purple
Buczkowski Ł., Żukowski L., Formy współpracy międzynarodowej [w:] 10 lat polskiego samorządu w UE, red. E. Feret, P. Niemczuk, Warszawa 2014
Dumała H., Transnarodowe sieci terytorialne w Europie, Lublin 2012
Dumała H., Wpływ akcesji Polski na priorytety województw, „Teka Politologii” 2016/11(2)
Forum Samorządowe, Dyplomy Wielkopolskiej Akademii Samorządności https://www.portalsamorzadowy.pl/praca/wielkopolska-szkoli-zagranicznych-urzednikow,70442.html
Forum Samorządowe, Marszałek wręczył dyplomy Programu Wielkopolska Akademia Samorządności http://forumsamorzadowe.pl/aktualnosci/4443,,,0,marszalek_wreczyl_dyplomy_programu_wielkopolska_akademia_samorzadnosci.html
Głos Wielkopolski, Ambulanse dla Charkowa, https://gloswielkopolski.pl/wielkopolska-przekazala-siedem-nowych-ambulansow-z-wyposazeniem-dla-charkowa/ar/c1-18138633
Hohol T., Tsybulska J., Reforma samorządu Ukrainy, „Wieś i Rolnictwo” 2022/2
Karpińska-Olszewska J., Współpraca międzynarodowa samorządu w Polsce, Warszawa 2017
Keating M., Regions and International Affairs, „Regional & Federal Studies” 1999/9(1)
Ksenicz I., Współpraca Wielkopolski i Charkowa, „Przegląd Zachodni” 2019/4
Lecours A., Paradiplomacy: Reflections on Foreign Policy, „International Negotiation” 2002/7(1)
Lubelski M.J., Adamus R., Odpowiedzialność w europejskich zgrupowaniach, „Prokuratura i Prawo” 2010/7–8
Mączak A., Urzędy centralne RP – refleksje [w:] Urzędy monarsze RP i państw ościennych, red. A. Gąsiorowski, R. Skowron, Kraków 1993
Mazovia.pl, Turystyka i PURPLE, https://mazovia.pl/pl/samorzad/sejmik/aktualnosci-sejmik/turystyka-i-siec-purple.html
Miasto Poznań, Pomoc dla Charkowa, https://www.poznan.pl/mim/info/news/pomoc-dla-charkowa,201209.html
Nitschke-Szram B., Międzynarodowa współpraca samorządów, Warszawa 2017
Ociepka B., Dyplomacja samorządowa w Polsce, Wrocław 2017
Paquin S., Federalism and Compliance, „The Hague Journal of Diplomacy” 2010/5
Perkowski M., Międzynarodowa współpraca województw, Białystok 2013
Polskie Regiony, Pomoc dla Charkowa, https://polskieregiony.pl/wielkopolska-pomoc-humanitarna-dla-obwodu-charkowskiego-oraz-miasta-charkowa/
Radio Poznań, Dzieci z Charkowa w Wielkopolsce, https://radiopoznan.fm/informacje/pomoc-dla-ukrainy/dzieci-z-charkowa-przyjechaly-na-wakacje-do-wielkopolski
Raś M., Paradyplomacja regionów w teorii, „Stosunki Międzynarodowe” 2016/52(3)
Samorząd Województwa Wielkopolskiego, Współpraca z Żupanią Vukovarsko-Srijemską, Poznań 2023
Skorupska A., Dyplomacja samorządowa. Efektywność i perspektywy rozwoju, Warszawa 2015
Szukać tego, co nas łączy. Rozwój, szanse i wyzwania partnerstw miast z Polski i Niemiec, red. P.O. Loew, A. Łada, Warszawa 2020
Surmacz B., Tendencje ewolucji dyplomacji [w:] Poziomy analizy stosunków międzynarodowych, red. E. Haliżak, M. Pietras, Warszawa 2013
Tavares R., Paradiplomacy: Cities and States, Oxford 2016
Urząd Wojewódzki, Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski 2030, Poznań 2020
Warzocha A., Samorząd w II RP, „Prace Naukowe AJD” 2012
Zarząd Województwa Wielkopolskiego, Raport o stanie województwa za 2023 rok, Poznań 2023
Robert Bobkier
Abraham & Ben Hadar Law and Audit, Internal Auditor (PIKW), Member of ERA
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8212-6309
dr Arkadiusz Babczuk
Instytut Ekspertyz Ekonomicznych i Finansowych w Łodzi, Internal Auditor (PIKW)
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2197-0228
Spółki celowe Krajowego Zasobu Nieruchomości a Społeczne Inicjatywy Mieszkaniowe z jego udziałem
Przedmiotem publikacji jest analiza obu tytułowych instytucji, tj. Krajowego Zasobu Nieruchomości i Społecznych Inicjatyw Mieszkaniowych. Ich unormowania różnią się bowiem znacząco w zakresie form prawnych, celu działania, zakresu partycypacji Krajowego Zasobu Nieruchomości i jego wkładu, wymogów odnośnie do przeznaczenia lokali. Wielokrotne modyfikacje ram prawnych, w których instytucje te działają, sprawiły, że zachodzą niejednoznaczności interpretacyjne w obrębie unormowań spółek celowych i Społecznych Inicjatyw Mieszkaniowych z udziałem Krajowego Zasobu Nieruchomości. Artykuł prezentuje podobieństwa i odmienności między nimi. Sformułowano również postulaty de lege ferenda, których spełnienie wspomóc może cel działalności Krajowego Zasobu Nieruchomości, sformułowany w preambule do ustawy normującej jego funkcjonowanie – wprowadzanie instrumentów zwiększających dostępność mieszkań i kształtowanie stabilnych ram finansowania budownictwa mieszkaniowego.
Słowa kluczowe: Krajowy Zasób Nieruchomości, Społeczne Inicjatywy Mieszkaniowe, spółka celowa, zasób mieszkaniowy gminy
Robert Bobkier
Abraham & Ben Hadar Law and Audit, Internal Auditor (PIKW), Member of ERA, England
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8212-6309
Dr Arkadiusz Babczuk
Institute of Economic and Financial Expertise in Łódź, Internal Auditor (PIKW), Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2197-0228
Special purpose vehicles of the National Property Resource vs. Social Housing Initiatives with its participation
The article presents an analysis of both of the titular institutions, i.e. the National Property Resource and Social Housing Initiatives. This is because their regulations differ significantly in terms of their legal forms, the objective of their operations, the extent of participation of the National Property Resource and its contribution, as well as the requirements regarding the intended use of premises. Multiple modifications of the legal framework in which these institutions operate have led to ambiguities in interpretation with regard to the regulations on special purpose vehicles and Social Housing Initiatives with the involvement of the National Property Resource. The article presents the similarities and differences between them. De lege ferenda postulates have also been formulated, which, if fulfilled, can support the objective of the National Property Resource formulated in the recitals of the Act regulating its functioning – the introduction of instruments increasing the availability of housing and shaping a stable framework for financing housing construction.
Keywords: National Property Resource, Social Housing Initiatives, special purpose vehicle, a municipality’s housing resources
Bibliografia/References
Bobkier R., Babczuk A., Analiza statusu prawnego Społecznych Inicjatyw Mieszkaniowych jako zamawiającego publicznego na tle przepisu art. 4 pkt 3 Prawa zamówień publicznych, „Zamówienia Publiczne. Doradca” 2024/10
Bończak-Kucharczyk E., Społeczne formy rozwoju mieszkalnictwa. Komentarz, Warszawa 2023
Buczyński K. [w:] Ustawa o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Komentarz, red. F. Grzegorczyk, M. Wierzbowski, Warszawa 2020
Chybiński R. [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Warszawa 2022
Daszkiewicz A., Zasady zarządzania mieniem państwowym. Komentarz, Warszawa 2020
Dębska M.M., Zasady techniki prawodawczej. Komentarz, Warszawa 2013
Durzyński P. [w:] Ustawa o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Komentarz, red. F. Grzegorczyk, M. Wierzbowski, Warszawa 2020
Kłoda M.T., Sikorska-Lewandowska A., Ustawa o Krajowym Zasobie Nieruchomości. Komentarz, Warszawa 2021
Kolbiarz K., Rola samorządu w kształtowaniu polityki mieszkaniowej [w:] Uwarunkowania dzietności, red. M. Witkowska, Warszawa 2023
Kopaczyńska-Pieczniak K. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 2, Komentarz do art. 151–300, red. A. Kidyba, Warszawa 2018
Kowalczyk R., Wybrane problemy ewoluowania statusu prawnego społecznych inicjatyw mieszkaniowych, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2023/4211
Kuczyński T., Zasada racjonalnego prawodawcy a systemowa regulacja niektórych instytucji prawa pracy, „Roczniki Administracji i Prawa” 2021/XXI, zeszyt specjalny
Malinowski A., Redagowanie tekstu prawnego. Wybrane wskazania logiczno-językowe, Warszawa 2008
Oniszczuk J., Tworzenie aktów normatywnych jako instrument polityki publicznej. Technika budowy tekstu, „Studia z Polityki Publicznej” 2014/3
Pałka K., Zawadzka J. [w:] Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2024
Princ M., Standardy dobrej administracji w prawie administracyjnym, Poznań 2016
Sikorska-Lewandowska A., Spółka celowa z udziałem Krajowego Zasobu Nieruchomości, „Nieruchomości” 2020/6
Szelągowska A., Wyzwania współczesnej polskiej polityki mieszkaniowej, „Studia Biura Analiz Sejmowych” 2021/2
Talaga R., Systemowe uwarunkowania zakresu zastosowania definicji legalnej „beneficjenta” w ramach polityki spójności, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 2023/105
Wronkowska S., Problemy racjonalnego tworzenia prawa, Poznań 1982
Zdun-Załęska K., Ustawa o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego. Komentarz, Warszawa 2015
Zeifert M., Problem wieloznaczności składniowej w przepisach zawierających wyliczenia wierszowe, „Studia Iuridica” 2020/83
Krzysztof Sojda
absolwent Uniwersytet Warszawski
ORCID: https://orcid.org/0009-0003-9408-4638
Ustalenie okresu, za który jest wymierzana administracyjna kara pieniężna za umieszczenie tablic lub urządzeń reklamowych niezgodnie z przepisami uchwały krajobrazowej
Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie o początek terminu, za który powinna być wymierzana administracyjna kara pieniężna za umieszczenie tablic lub urządzeń reklamowych, o których mowa w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, niezgodnie z przepisami uchwały krajobrazowej. Ponieważ judykatura prezentuje w tej dziedzinie zasadniczo odmienne stanowiska, co prowadzi do nakładania na podmioty, które dopuściły się podobnych naruszeń, kar o wyraźnie odmiennej wysokości, zasadne okazało się rozważenie tej kwestii przez odwołanie się do poglądów doktryny postępowania administracyjnego. Badanie przeprowadzono metodą dogmatyczno-prawną. W ramach artykułu zaprezentowano najważniejsze argumenty na rzecz każdego z poglądów wyrażane w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz poddano je analizie przez pryzmat przyjmowanego w piśmiennictwie stanowiska w zakresie sposobu ustalania daty wszczęcia postępowania administracyjnego z urzędu.
Słowa kluczowe: data wszczęcia postępowania administracyjnego z urzędu, reklamy, uchwała krajobrazowa, planowanie przestrzenne, doręczenie
Krzysztof Sojda
graduate of the University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0003-9408-4638
Determining the period for which an administrative fine is imposed for the erection of billboards or advertising devices in conflict with the provisions of the landscape resolution
The objective of the article is to answer the question about the start of the period for which an administrative fine should be imposed for the erection of the billboards or advertising devices referred to in the Act on Spatial Planning and Development in conflict with the provisions of the landscape resolution. As the courts present fundamentally different positions on this in judgments, which leads to the imposition of penalties of clearly differing amounts on entities that have committed similar breaches, it turned out to be reasonable to consider this issue by referring to the views of the doctrine of administrative proceedings. The study was conducted using the dogmatic law method. The article presents the most important arguments in support of each of the views expressed in the judgments of the administrative courts and analyses them from the point of view of the position accepted in the literature regarding the method of specifying the date of the start of the administrative proceedings ex officio.
Keywords: date of the start of administrative proceedings ex officio, advertisements, landscape resolution, spatial planning, service
Bibliografia/References
Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2024
Cebera A., Golęba A., Komentarz do artykułu 39 [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2023
Gill A., Pozycja procesowa strony na etapie wszczęcia postępowania administracyjnego, „Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 2003/2
Knysiak-Molczyk H., Rozdział 17. Faza wszczęcia postępowania [w:] Postępowanie administracyjne, red. T. Woś, Warszawa 2015
Hauser R., Wszczęcie postępowania administracyjnego, „Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 1998/1
Janowicz Z., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1999
Jóźwiak P., Niektóre prawnokarne instrumenty kształtowania ładu przestrzennego przez samorząd terytorialny, „Finanse Komunalne” 2022/2
Kędziora R., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017
Kmiecik Z.R., Wszczęcie ogólnego postępowania administracyjnego, Warszawa 2014
Knysiak-Sudyka H., Komentarz do artykułu 10 [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2023
Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. J. Borkowski, Warszawa 1985
Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Warszawa 2023
Łaszczyca G., Matan A., Doręczenie w postępowaniu administracyjnym ogólnym i podatkowym, Kraków 1998
Matan A., Rozdział XI. Wszczęcie postępowania [w:] G. Łaszczyca, C. Martysz, A. Matan, Postępowanie administracyjne ogólne, Warszawa 2003
Matan A., Wszczęcie postępowania [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, t. 1, Komentarz do art. 1–103, red. G. Łaszczyca, C. Martysz, A. Matan, Warszawa 2010
Ochendowski E., Wszczęcie postępowania [w:] S. Jędrzejewski, E. Ochendowski, Postępowanie administracyjne, Toruń 1988
Olzacki K., Komentarz do artykułu 37d [w:] Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, red. J. H. Szlachetko, K. Szlachetko, Warszawa 2024
Romańska M., Komentarz do artykułu 61 [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2023
Skóra A., Kardasz P., Komentarz do artykułu 61 [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz do art. 61–126, t. 2, red. M. Karpiuk, P. Krzykowski, A. Skóra, Olsztyn 2020
Staniewska A., Potrzeba ochrony, zarządzania krajobrazem i racjonalnego kształtowania krajobrazu w odniesieniu do Europejskiej Konwencji Krajobrazowej i prezydenckiego projektu tzw. ustawy krajobrazowej, „Samorząd Terytorialny” 2014/12
Szuma J., Rozdział 2 Doręczenia w postępowaniu administracyjnym ogólnym [w:] W. Sawczyn, J. Szuma, Doręczenia w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, Wrocław 2014
Wegner J., Komentarz do artykułu 61 [w:] Z. Kmieciak, M. Wojtuń, J. Wegner, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2023
Wróbel A., Komentarz do art. 61 [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX 2024
Wróbel A., Ogólne postępowanie administracyjne przed organami pierwszej instancji [w:] Postępowanie administracyjne, egzekucyjne i sądowoadministracyjne, red. K. Chorąży, W. Taras, A. Wróbel, Kraków 2005
Żurawik A., Wykładnia w prawie gospodarczym, Warszawa 2021
dr hab. Henryk Haak, prof. UK
Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
ORCID: https://orcid.org/0009-0008-5275-9701
Zmiana nazwiska dziecka w trybie administracyjnym – wybrane zagadnienia
W artykule zostały przedstawione wybrane zagadnienia dotyczące zmiany nazwiska dziecka w trybie administracyjnym, tj. w trybie ustawy z 17.10.2008 r. o zmianie imienia i nazwiska. Autor podjął próbę dokonania aktualnej wykładni obowiązującego w tym zakresie prawa, z uwzględnieniem piśmiennictwa i orzecznictwa Sądu Najwyższego. Zwrócił też uwagę m.in. na te kwestie dotyczące zmiany nazwiska dziecka w trybie administracyjnym, które są związane ze zmianą płci dziecka lub jego rodzica.
Słowa kluczowe: dziecko, nazwisko, nazwisko rodowe, nazwisko dziecka, zmiana nazwiska, powody zmiany, tryb administracyjny
Dr Hab. Henryk Haak, professor of the University of Kalisz
President Stanisław Wojciechowski University of Kalisz, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0008-5275-9701
Changing a child’s surname in the administrative procedure – selected issues
The article presents selected issues regarding changing a child’s surname in the administrative procedure, i.e. in accordance with the Act on Changing a Forename and Surname of 17 October 2008. The author attempted to provide an up-to-date interpretation of the law that is applicable in this respect, taking into account the literature and judgments of the Supreme Court. He also drew attention, among other things, to those issues regarding changing a child’s surname in the administrative procedure which are related to changing a child’s or its parent’s sex.
Keywords: child, surname, maiden name, child’s surname, change of surname, reasons for change, administrative procedure
Bibliografia/References
Czajkowska A., Zmiana imion i nazwisk. Geneza. Komentarz. Orzecznictwo. Wzory decyzji, Warszawa 2007
Duniewska Z. [w:] Materialne prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady, red. M. Stahl, Warszawa 2005
Encyklopedia Katolicka, t. 4, Lublin 1983
Fórmankiewicz A., Nowa ustawa o zmianie imienia i nazwiska – wybrane zagadnienia procesowe, „Studia Administracyjne” 2010/2
Haak H., Haak-Trzuskawska A., Pisma procesowe w sprawach rodzinnych z objaśnieniami i wzorami do pobrania, Warszawa 2024
Haak H., Haak-Trzuskawska A., Pokrewieństwo i powinowactwo (pochodzenie dziecka, stosunki między rodzicami a dziećmi, przysposobienie). Komentarz do art. 617–127 KRO oraz związanych z nimi regulacji KPC (art. 453–458, 579–589), Warszawa 2019
Hrynicki W., Uznanie administracyjne czy ocena administracyjna? Studium nad przepisem art. 50 ust. 1 ustawy z 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego, „Administracja” 2006/3
Ignatowicz J. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2012
Janku Z., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17.11.1982 r., II SA 1471/82, OSPiKA 1984/6
Łakoma S., Rejestracja i zmiana nazwiska, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2008/4
Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 2, Warszawa 1995
Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2005
Skowrońska-Bocian E., Prawo cywilne – część ogólna. Zarys wykładu, Warszawa 2005
Słownik języka polskiego, t. 2, red. M. Szymczak, Warszawa 1979
Stelmachowski A. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. B. Dobrzański, J. Ignatowicz, Warszawa 1975
Ziembiński Z., Logika praktyczna, Warszawa 1977
dr hab. Kazimierz Bandarzewski, prof. UJ
Katedra Prawa Samorządu Terytorialnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8783-8820
Uniwersytet III wieku w strukturze gminnej administracji samorządowej
Artykuł omawia dopuszczalność tworzenia uniwersytetów III wieku w strukturze gminnej administracji samorządowej jako formy polityki senioralnej i działalności kulturalnej. Wskazuje na brak normatywnego uregulowania uniwersytetów III wieku, ale zarazem możliwość ich funkcjonowania w ramach dostępnych struktur samorządowych, takich jak centra usług społecznych, instytucje kultury, gminne biblioteki publiczne czy jako odrębne jednostki organizacyjne gminy. Analiza prawna i doktrynalna dokonana przez autora prowadzi do wniosku, że uniwersytety III wieku mogą stanowić skuteczne narzędzie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu osób starszych i wpisują się w cele polityki publicznej na poziomie lokalnym. Artykuł podkreśla także konieczność zachowania zgodności z przepisami ustawowymi i wskazuje granice, poza którymi tworzenie uniwersytetów III wieku – np. w systemie oświaty lub pomocy społecznej – jest niedopuszczalne. Autor postuluje rozważenie nowelizacji wybranych aktów prawnych w celu pełniejszego wsparcia tej formy aktywizacji seniorów.
Słowa kluczowe: uniwersytet III wieku, polityka senioralna, gmina, instytucje kultury, centrum usług społecznych
Dr Hab. Kazimierz Bandarzewski, professor of the Jagiellonian University
Department of Territorial Self-Government Law, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Kraków, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8783-8820
University of the Third Age in the structure of municipal self-government administration
The article discusses the admissibility of establishing universities of the third age in the structure of municipal self-government administration as a form of a senior citizen policy and cultural activity. It demonstrates the absence of the normative regulation of universities of the third age and simultaneously the possibility of them operating within the framework of available self-government structures, such as social service centres, cultural institutions, municipal public libraries or as separate organizational units of the municipality. The author’s legal and doctrinal analysis leads to the conclusion that universities of the third age can be an effective tool for combating social exclusion of older people and are in line with the objectives of public policy at local level. The article also emphasizes the need to maintain compliance with the statutory provisions and specifies the limits beyond which it is inadmissible to establish universities of the third age, for instance, in the education or social welfare system. The author postulates considering the amendment of selected acts of law to more fully support this form of activation of senior citizens.
Keywords: university of the third age, senior citizen policy, municipality, cultural institutions, social services centre
Bibliografia/References
Adamska K., Sarnowska A., Zaliwska-Szymańska A., Uniwersytety trzeciego wieku w roku akademickim 2021/2022, pod kierunkiem J. Auksztola, Warszawa–Gdańsk 2023
Antoniak-Tęskna P., Organizowanie i prowadzenie działalności kulturalnej. Komentarz, LEX 2019
Bandarzewski K., Komentarz do art. 9 [w:] Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2013
Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Kraków 2006
Finanse publiczne. Komentarz, red. M. Salachna, M. Tyniewicki, Warszawa 2024
Gil A., Siguencia L.O., Nowacka U., Modele edukacji [w:] Edukacja a jakość życia seniorów, red. P. Escuder-Mollon, A. Gil, Częstochowa 2014
Gromek Z., Zasada samodzielności samorządu terytorialnego w Konstytucji RP, Warszawa 2022
Halicki J., Edukacja seniorów w aspekcie teorii kompetencyjnej. Studium historyczno-porównawcze, Białystok 2000
Izdebski H., Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2008
Kawińska M., Potrzeby edukacyjne seniorów. Rodzaje edukacji i jej znaczenie dla jakości życia osób starszych, Warszawa brw, https://rob.uksw.edu.pl/wp-content/uploads/2024/09/Potrzeby-edukacyjne-seniorow.pdf
Kisiel W., Zagadnienia ogólne [w:] Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, red. W. Kisiel, Warszawa 2006
Klimczuk A., Kierunki rozwoju uniwersytetów trzeciego wieku w Polsce, „E-mentor” 2013/4
Krzyszkowski J., Podkońska A., Wasiak A., Uwarunkowania reintegracji społeczno-zawodowej w świetle danych empirycznych. Raport z badań empirycznych przeprowadzonych w ramach projektu „Krajowa Sieć Reintegracji”, Warszawa–Łódź 2018
Maciejko W., Zaborniak P., Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, Warszawa 2013
Malarewicz-Jakubów A., Wsparcie prawne osób starszych, Warszawa 2017
Marcinkiewicz A., Uniwersytet Trzeciego Wieku jako instytucja przeciwdziałająca marginalizacji osób starszych, „Ogrody Nauk i Sztuk” 2012/2
Mędrzycki R., Zasada solidarności społecznej w prawie samorządu terytorialnego, Warszawa 2021
Mituś A., Działalność bibliotek samorządowych – rodzaje i zasady prowadzenia, „Samorząd Terytorialny” 2017/3
Niewiadomski Z., Samorząd terytorialny [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 6, Podmioty administrujące, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2011
Niezabitowski M., Wykluczenie społeczne ludzi starszych – kilka uwag o socjologicznym ujęciu teoretycznych i praktycznych aspektów problematyki, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej – Organizacja i Zarządzanie” 2018/123
Ofiarska M., Komentarz do art. 14 [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. Z. Ofiarski, LEX 2021
Pilich M., Komentarz do art. 9 [w:] Prawo oświatowe. Komentarz, red. M. Pilich, Warszawa 2022
Sałustowicz P., Goryńska-Bittner B., Kokociński M., Prysłopska-Kamińska A., Potrzeby edukacyjne seniorów a Uniwersytet Trzeciego Wieku, Warszawa 2020
Sierpowska I., Pomoc społeczna. Komentarz, Warszawa 2023
Słownik języka polskiego. A–K, red. M. Szymczak, Warszawa 1996
Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Komentarz, red. S. Gajewski, A. Jakubowski, Warszawa 2016
Ziębińska B., Uniwersytety Trzeciego Wieku jako instytucje przeciwdziałające marginalizacji osób starszych, Katowice 2010
dr hab. Robert Gawłowski, prof. UWSB
Uniwersytet WSB Merito w Toruniu
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3419-7679
Dewolucja regionalna na przykładzie Irlandii Północnej
Irlandia Północna jest wyjątkowym regionem w Zjednoczonym Królestwie zarówno pod względem doświadczeń historycznych (tzw. okresu Troubles), jak również obowiązujących rozwiązań ustrojowych. Celem artykułu jest przedstawienie ewolucji ustrojowej regionu od czasu podpisania porozumień pokojowych w Belfaście i reformy dewolucyjnej w 1998 r., do momentu podpisania porozumienia z Windsoru w lutym 2023 r. W badaniu wykorzystano metody: instytucjonalno-prawną, analizę aktów prawa powszechnie obowiązującego, dokumentów rządowych oraz raportów brytyjskiego parlamentu na temat ustroju wspomnianego regionu. W konkluzji stwierdzono, że brexit podważył stabilność instytucjonalną systemu regionalnych władz w regionie, a zmiana układu regionalnych sił politycznych powoduje konieczność rozważenia ustrojowych zmian systemowych.
Słowa kluczowe: dewolucja, Irlandia Północna, samorząd terytorialny w Zjednoczonym Królestwie, relacje rządowo-samorządowe
Dr Hab. Robert Gawłowski, professor of WSB Merito University
WSB Merito University in Toruń, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3419-7679
Regional Devolution based on the example of Northern Ireland
Northern Ireland is a unique region in the UK, both in terms of historical experience (the so-called Troubles) and the current political system. The objective of the article is to present the evolution of the region’s political system from the signature of the Belfast Peace Agreement and the devolution reform in 1998 to the signature of the Windsor Agreement in February 2023. The research uses the institutional law method, analysis of acts of generally applicable law, government documents and reports of the British Parliament on the political system of this region. The conclusion is that Brexit has undermined the institutional stability of the regional system of authorities in the region, while the change in the balance of regional political forces makes it necessary to consider systemic changes.
Keywords: devolution, Northern Ireland, local government in the UK, centralization-decentralization
Bibliografia/References
Agreement on the withdrawal of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland from the European Union and the European Atomic Energy Community 2019/c 384 I/1
Birdell D., Carmichael P. Heenan D., Devolution in the UK, Londyn 2023.
Bogdanor V., Devolution in the United Kingdom, Oxford 2001
Bogdanor V., Devolution in the United Kingdom, Oxford 2011
Deacon R., Devolution in the United Kingdom, Edinburgh 2012.
Disturbances in Northern Ireland Report of the Commission appointed by the Governor of Northern Ireland, dokument przygotowany pod przewodnictwem Lorda Camerona. Publikacja nastąpiła przez Her Majesty’s Stationery Office, 1969, Cmnd. 532
Hadfield B., The Constitution of Northern Ireland, Belfast 1989
Hayward K., The Irish border, London 2021
Hayward K., Murphy M., The UE’s influence on the peace process and agreement in Northern Ireland in light of Brexit, „Ethnopolitics” 17(3)
HM Government, The Windsor Framework: A new way forward, luty 2023
HM Government, Political Declaration by the European Commission and the Government of the United Kingdom, luty 2023 r.
HM Government, Safeguarding the Union, „Command Paper” z 31.01.2024 r.
HM Government, A Fresh Start: the Stromont Agreement and Implementation Plan (listopad 2015)
HM Government, New Decade, New Approach, https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5e178b56ed915d3b06f2b795/2020-01-08_a_new_decade__a_new_approach.pdf
Kenny M., Fractured Union. Politics, Sovereignty and the Fight to Save the UK, London 2024
Wieciech T., System konstytucyjny Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Warszawa 2019
Ward J., Ward B., From Brexit to COVID-19: The Johnson Government, Executive Centralisation and Authoritarian Populism, „Political Studies” 2021
dr Marcin Rulka
Wyższa Szkoła Kadr Menedżerskich w Koninie
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2617-2148
Uprawnienia nadzorcze wojewody w zakresie uchwały w sprawie przeprowadzenia referendum odwoławczego – glosa częściowo aprobująca do postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 lipca 2023 r. (III OSK 1365/23)
Glosowane postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26.07.2023 r., III OSK 1365/23, dotyczy uchwały organu stanowiącego gminy w sprawie przeprowadzenia referendum gminnego z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Sąd stanął przed zadaniem oceny dopuszczalności następczej skargi wojewody na przedmiotową uchwałę w świetle ustawy o referendum lokalnym oraz ustawy o samorządzie gminnym. Zdaniem sądu art. 93 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym nie znajduje zastosowania do uchwały w sprawie przeprowadzenia referendum gminnego z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, co oznacza, że skarga wojewody w przedmiotowej sprawie nie była dopuszczalna. Poglądu sądu nie podziela autor glosy, opierając się na wykładni systemowej oraz historycznej. Autor dostrzega również potrzebę zmian w prawie, w szczególności poprzez zachowanie prawa wojewody do kontroli tego rodzaju uchwał, jednak jedynie w trybie uprzednim oraz z określeniem terminów rozpatrywania tego rodzaju skarg.
Słowa kluczowe: demokracja, referendum lokalne, nadzór wojewody
Dr Marcin Rulka
College of Management Staff in Konin, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2617-2148
The voivod’s supervisory rights regarding the resolution on holding a recall referendum – partially approving commentary on the decision of the Supreme Administrative Court of 26 July 2023 (III OSK 1365/23)
The decision of the Supreme Administrative Court of 26 July 2023, III OSK 1365/23, applies to the resolution of the municipality’s decision-making body on holding a municipal referendum on the initiative of the decision-making body of the territorial self-government unit. The court faced the task of assessing the admissibility of the voivod filing a petition to repeal an administrative decision against the resolution in question in the light of the Act on the Local Referendum and the Act on Municipal Self-Government. According to the court, Article 93, para. 1 of the Act on Municipal Self-Government does not apply to a resolution on holding a municipal referendum on the initiative of the decision-making body of the territorial self-government unit, which means that the voivod’s petition in the case in question was inadmissible. The author of the commentary does not agree with the court’s view on the basis of a systemic and historical interpretation. He also sees a need for changes in the law, especially by retaining the voivod’s right to review such resolutions, but only in the pre-emptive procedure and specifying the deadlines for considering such petitions.
Keywords: democracy, local referendum, the voivod’s supervision