Kryzys obowiązywania Konstytucji RPProf. dr hab. Mirosław Granat
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Kryzys obowiązywania Konstytucji RP
Od jesieni 2015 r. dokonywały się naruszenia Konstytucji prowadzące nawet do zmian ustrojowych. W artykule Autor sięga do przykładów zaczerpniętych z praktyki, które wskazują, że wybrane akty prawne mają niejasny status: są niekonstytucyjne, choć zarazem zostały legalnie ustanowione. Prowizorycznie określa je mianem quasi-prawa. Termin ten zapewne nie jest wystarczający do scharakteryzowania pozycji tego prawa. Wskazuje on raczej na brak adekwatnej siatki pojęciowej, koniecznej do wyjaśnienia statusu owego prawa. Interesuje Autora rozważenie wpływu quasi-prawa na prawne obowiązywanie konstytucji, w szczególności zaś pytanie, czy prawo to nie prowadzi do pewnego kryzysu obowiązywania ustawy zasadniczej. Zadanie Autora nie polega jednak na budowaniu teorii obowiązywania prawa. Zależy Autorowi na odsłonięciu problemów, jakie powstają w praktyce w związku z wprowadzaniem do systemu prawa aktów niekonstytucyjnych. W tym celu korzysta z osiągnięć zarówno badaczy kryzysu konstytucyjnego w Polsce, znawców nieliberalnego konstytucjonalizmu, jak i teoretyków zajmujących się obowiązywaniem prawa. Ich ustalenia są niezbędne do wskazania sytuacji quasi-prawa i jego konsekwencji dla obowiązywania konstytucji.
Słowa kluczowe: przestrzeganie prawa, obowiązywanie prawa, nieliberalny konstytucjonalizm, stosowanie prawa, kryzys konstytucyjny
Crisis of the Validity of the Polish Constitution
The political changes which began in Poland in 2015 can be characterized by violations in key areas regulated by the Constitution of Poland, e.g., in the field of the judiciary, including the principle of independence of courts and judges. These are often severe violations of the Constitution. The Polish experience of violations of the Constitution is very similar to the pattern observed in illiberal constitutionalism, so it is a systemic and precise attack on the fundamental law. It is important to consider the impact of the government’s non-observance of the Constitution on its legal validity. The relationship between the observance of law and its validity is not necessarily of a definitional character. Nevertheless, the validity of the constitution, given the specific features of this legal act, is sensitive to its application and observance. In other words, the application and observance of the law has an impact on the legal validity of the constitution. It is especially the constitution’s influence on the hierarchical structure of law that depends on how the constitution is applied and observed. The crisis of the legal validity of the Constitution of Poland manifests itself in the enactment and application of unconstitutional laws, which is facilitated by lack of an independent constitutional court. Such a court has a considerable influence on the validity of the constitution. But the crisis in question is not limited to the unconstitutionality of law. It takes place at a deeper level than enacting unconstitutional laws. The bedrock of the crisis is the feature of illiberal constitutionalism which consists in pretending and deceiving as to the validity of law. In other words, it means quasi-validity of law. The uncertainty as to what legal provisions are in force is deepening. As a result, the essence of the crisis of the validity of the Polish Constitution lies in the inability to make legitimate decisions or legal determinations on the basis of this legal act.
Keywords: observance of law, validity of law, illiberal constitutionalism, quasi-validity of law, constitutional crisis
Bibliografia
Alexy R., Pojęcie i obowiązywanie prawa, Warszawa 2020
Blokker P., Populism as a constitutional project, International Journal of Constitutional Law, 2019, vol. 17
Drinóczi T., Bień-Kacała A., Illiberal Constitutionalism in Poland and Hungary. The Deterioration of Democracy, Misuse of Human Rights and Abuse of the Rule of Law, Routledge 2022
Grabowski A., Prawnicze pojęcie obowiązywania prawa stanowionego. Krytyka niepozytywistycznej koncepcji prawa, Kraków 2009
Grabowski A., Naleziński B., Ex iniuria ius non oritur. Trzy narracje i paradoks, Konstytucyjny.pl
Grabowski A., Naleziński B., Kłopoty z obowiązywaniem. Uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Studia z filozofii prawa, red. J. Stelmach, Kraków 2001
Granat M., O paradoksach nieformalnej zmiany konstytucji, PiP 2019, nr 12
Granat M., Stosowanie a przestrzeganie Konstytucji RP, Studia Prawnicze 2022, nr 2
Pietrzykowski T., Polski kryzys konstytucyjny oczami pozytywisty prawniczego, PiP 2022, nr 3
Radziewicz P., Tuleja P. (red), Konstytucyjny spór o granice zmian organizacji i zasad działania Trybunału Konstytucyjnego, czerwiec 2015 – marzec 2016, Warszawa 2017
Sadurski W., Constitutional Democracy in the Time of Elected Authoritarians, International Journal of Constitutional Law 2020, vol. 18, nr 2
W. Sadurski, Polski kryzys konstytucyjny, Łódź 2020
Sajó A., Ruling by Cheating. Governance in Illiberal Democracy, Cambridge 2021
Sękowski S., Półrul T., Upadła praworządność. Jak ją podnieść, Warszawa 2021
Skąpska G., Znieważający konstytucjonalizm i konstytucjonalizm znieważony. Refleksja socjologiczna na temat kryzysu liberalno-demokratycznego konstytucjonizmu w Europie postkomunistycznej, Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 2018, t. 7
Wronkowska S., Kilka uwag o sporze kompetencyjnym między Sejmem RP i Sądem Najwyższym oraz Prezydentem RP i Sądem Najwyższym, Palestra 2020, nr 5
Wronkowska S., O swoistości wykładni konstytucji. Uwagi kolejne, Przegląd Konstytucyjny 2018, nr 1
Wyrzykowski M., The Vanishing Constitution, European Yearbook on Human Rights 2018
Wyrzykowski M., Ziółkowski M., Illiberal Constitutionalism and the Judiciary, [w:] Routledge Handbook of Illiberalism, red. A. Sajó, R. Uitz, S. Holmes, Routledge 2022
Prof. dr hab. Marcin Górski
Uniwersytet Łódzki
Lotniskowiec „Strasbourg” zakończył manewr. Uwagi na kanwie wyroku Wielkiej Izby ETPC z 17.01.2023 r., Fedotova i inni v. Rosja
Artykuł przedstawia znaczenie wyroku w sprawie Fedotova i inni v. Rosja zarówno w odniesieniu do zagadnienia rozpatrywania skarg skierowanych przeciwko Federacji Rosyjskiej, jak i wykładni Konwencji w kontekście kwestii formalizacji związków jednopłciowych. Krytyczną analizę poświęcono również opiniom rozbieżnym do tego wyroku. Szczególną uwagę skoncentrowano na konstytucyjnych warunkach recepcji standardu Fedotova w polskim porządku prawnym. Zaprezentowano również prognozę możliwego dalszego rozwoju orzecznictwa dotyczącego związków par osób tej samej płci.
Słowa kluczowe: prawa człowieka, równość małżeńska, ETPC, EKPC, konstytucja, związki partnerskie, margines uznania
The Aircraft Carrier "Strasbourg" Completed the Maneuver. Some remarks inspired by the judgment of the Grand Chamber of the ECtHR of January 17, 2023, Fedotova and others v. Russia
The article discusses the significance of the ECtHR (GC) judgment Fedotova and others v. Russia both in relation to the issue of examining applications against the Russian Federation and the interpretation of the Convention in the context of the formalization of same-sex relationships. Critical analysis was also devoted to dissenting opinions. Particular attention was focused on the constitutional conditions of the reception of the Fedotova standard in the Polish legal order. A prognosis of the possible further development of the ECtHR case-law regarding same-sex couples relationships is also presented.
Keywords: human rights, marriage equality, ECtHR, ECHR, constitution, civil partnerships, margin of appreciation
Bibliografia
Alkema E.A., Netherlands, [w:] International Law and Domestic Legal Systems: incorporation, transformation and persuasion, red. D. Shelton, Oxford 2011
Arnardóttir O.M., Res Interpretata, Erga Omnes Effect and the Role of the Margin of Appreciation in Giving Domestic Effect to the Judgments of the European Court of Human Rights, European Journal of International Law 2017, vol. 28, nr 3
Balkin J.M., The New Originalism and the Uses of History, Fordham Law Review 2013, vol. 82
Bartenev D., Will Russia Yield to the ECtHR? Fedotova and Others v. Russia: Yet Another Test Case of Russia’s Resistance to the European Human Rights Standards, Verfassungsblog z 16.07.2021 r.
Brzozowski W., Małżeństwo, życie rodzinne, związki osób tej samej płci – glosa do wyroku ETPCz z 24.06.2010 r. w sprawie Schalk i Kopf v. Austria, Europejski Przegląd Sądowy 2011, nr 4
Fedele G., Milestone or missed opportunity? The ECtHR Grand Chamber judgment in Fedotova v. Russia on the legal recognition of same-sex couples, EJIL: Talk! z 31.01.2023 r.
Garlicki L., Fedotova i inni przeciwko Rosji, czyli sformowanie europejskiego standardu nakazującego prawne uznanie związków monoseksualnych, Europejski Przegląd Sądowy 2023, nr 2
Garlicki L., uwagi do art. 18, [w:] L. Garlicki, M. Zubik, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, Warszawa 2016
Górski M., „Wykuwanie stali”, czyli o kształtowaniu standardu wykładni EKPC na przykładzie kwestii formalizacji związku jednopłciowego, PiP 2022, nr 2
Johnson P., Falcetta S., Same-sex Marriage and Article 12 of the European Convention on Human Rights, [w:] Research Handbook on Gender, Sexuality and Law, red. Ch. Ashford, A. Maine, Cheltenham–Northampton 2020
Kukavica J., Towards a General Typology of Consensus Analysis: From Entrenching Divergence to Constituting Convergence, iCourts Working Paper Series 2022, nr 306
Łętowska E., Woleński J., Instytucjonalizacja związków partnerskich a Konstytucja RP z 1997 r., PiP 2013, nr 6
Mantilla Bianco S., A Backdoor Exit from the European Convention on Human Rights. Russia, the Council of Europe and Article 58(3) ECHR, Verfassungsblog z 5.04.2022 r.
Pascual-Vives F., Consensus-Based Interpretation of Regional Human Rights Treaties, Leiden 2019
Pawliczak J., Zarejestrowany związek partnerski a małżeństwo, Warszawa 2014
Piaskowska O.M., Piesiewicz K.F., Prawo do zawarcia związku jednopłciowego jako wyraz poszanowania prawa do ochrony życia prywatnego i rodzinnego, Europejski Przegląd Sądowy 2018, nr 5
Polgári E., The Role of the Vienna Rules in the Interpretation of the ECHR. A Normative Basis or a Source of Inspiration?, Erasmus Law Review 2021, nr 2
Shelton D., Carozza P.G., Regional Protection of Human Rights, t. 1, Oxford 2013
Skrzydło J., Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Toruń 2013
Waters M.A., Justice Scalia on the Use of Foreign Law in Constitutional Interpretation: Unidirectional Monologue or Co-Constitutive Dialogue, Tulsa Journal of Comparative and International Law 2005, vol. 12
Whittington K.E., Originalism: A Critical Introduction, Fordham Law Review 2013, vol. 82
Wyrozumska A., Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (K 6/21) dotyczący orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Xero Flor, które rzekomo „nie istnieje”, Europejski Przegląd Sądowy 2023, nr 2
Mgr Marta Górczyńska
Uniwersytet Warszawski
W kierunku politycznego oportunizmu czy orzeczniczej integralności? Kształtowanie się orzecznictwa strasburskiego w zakresie zakazu zbiorowych wydaleń cudzoziemców
Ujęty w art. 4 Protokołu 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka zakaz zbiorowych wydaleń cudzoziemców ulega w ostatnich latach intensywnemu kształtowaniu przez orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Aktualna sytuacja migracyjna w Europie i składane coraz częściej skargi w związku z bezprawnym odpychaniem uchodźców od europejskich granic, zmusiły Trybunał w Strasburgu do dokonania interpretacji zakazu zbiorowych wydaleń i wyznaczenia standardów ochrony prawnej cudzoziemców poszukujących azylu w państwach będących stronami Konwencji. Wobec pojawiających się coraz częściej zarzutów o uleganiu przez Trybunał presji politycznej ze strony państw europejskich niechętnych przyjmowaniu uchodźców, niniejszy artykuł podejmuje próbę oceny czy twierdzenia te znajdują pokrycie w praktyce orzeczniczej Trybunału. W celu dokonania oceny kierunku, w jakim to orzecznictwo zmierza, a także odpowiedzi na pytanie, czy standardy ochrony prawnej cudzoziemców poszukujących azylu na europejskich granicach uległy w ostatnim czasie obniżeniu, niniejszy artykuł dokonuje przeglądu i krytycznej analizy orzecznictwa strasburskiego z zakresu art. 4 Protokołu 4 na przestrzeni ostatnich 60-ciu lat.
Słowa kluczowe: Zbiorowe wydalenia, Europejski Trybunał Praw Człowieka, odpychanie uchodźców od granic, ochrona międzynarodowa, zasada non-refoulement
Evolution of the Strasbourg Standard on the Prohibition of Collective Expulsions of Foreigners Appearing on European Borders to Seek Asylum
European countries are increasingly pursuing a policy of not admitting to their territories, or forcing away from their external borders, people seeking international protection. This practice often leads to violations of the rights of persons who are forced back. For this reason, in recent years there has been a dynamic development of the jurisprudence of the European Court of Human Rights regarding Article 4 of Protocol 4 to the Convention, i.e., the prohibition of collective expulsions of foreigners. Cases against Poland have had a significant impact on the development of this jurisprudence. As much as one-third of all judgments in which the Court found a violation of the prohibition of collective expulsion of foreigners concerned Poland, and further cases regarding possible violations of the rights of persons crossing the Poland-Belarus border are pending. At the same time, in recent years there have been many voices that the Court has succumbed to the political pressure of countries unwilling to accept refugees, lowering to some extent the standards of protection of foreigners’ rights. In this article, I review and critically analyse Strasbourg jurisprudence in the area of collective expulsions of foreigners over the last sixty years, demonstrating that cracks have appeared in the system of human rights protection at the external borders of Europe. I also attempt to answer the question whether these flaws can lead to an erosion of the system of protection of human rights of persons seeking international protection.
Keywords: collective expulsions, European Court of Human Rights, pushing foreigners back from borders, international protection, non-refoulement principle
Bibliografia
Allain J., The jus cogens Nature of non‐refoulement, International Journal of Refugee Law 2011, t. 13, nr 4
Chlebny J., Przekroczenie granicy przez cudzoziemca zamierzającego złożyć wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 23.07.2020 r., sprawy połączone 40503/17, 42902/17 i 43643/17, M.K. i inni przeciwko Polsce, Europejski Przegląd Sądowy 2020, nr 12
Ciliberto G., A Brand-New Exclusionary Clause to the Prohibition of Collective Expulsion of Aliens: The Applicant’s Own Conduct in N.D. and N.T. v. Spain, Human Rights Law Review 2020, t. 21, nr 1
Dąbrowski P., Niedopuszczalność odmowy wjazdu cudzoziemca na terytorium RP bez wyjaśnienia, czy cudzoziemiec deklaruje wolę ubiegania się o ochronę międzynarodową. Glosa do wyroku NSA z 20 września 2018 r., II OSK 1025/18, Orzecznictwo Sądów Polskich 2019, nr 3
Kamiński I., Kilka uwag o standardach prawnych Rady Europy i Unii Europejskiej dotyczących traktowania uchodźców w państwie przyjmującym, [w:] O prawach człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Romana Wieruszewskiego, red. G. Baranowska, A. Gliszczyńska-Grabias, A. Hernandez-Połczyńska, K. Sękowska-Kozłowska, Warszawa 2017
Kowalski M., Wnioski o ochronę międzynarodową składane na granicy – uwagi na tle środków tymczasowych zarządzonych wobec Polski przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, Europejski Przegląd Sądowy 2018, nr 3
Mizerski R., Gwarancje proceduralne na wypadek wydalenia cudzoziemca w systemie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Studia Prawa Publicznego 2016, nr 3
Ruhrmann H., FitzGerald D., The Externalization of Europe’s Borders in the Refugee Crisis, 2015–2016, UC San Diego: Centre for Comparative Immigration Studies, Working Paper 2016. nr 194
Thym D., The End of Human Rights Dynamism? Judgments of the ECtHR on ‘Hot Returns’ and Humanitarian Visas as a Focal Point of Contemporary European Asylum Law and Policy, International Journal of Refugee Law 2021
Zaręba S., Legalność i skuteczność muru granicznego jako instrumentu służącego ograniczeniu napływu uchodźców z punktu widzenia Konwencji genewskiej z 1951 r., Pogranicze. Polish Borderlands Studies 2018, t. 6, nr 1
Dr hab. Mikołaj Małecki
Uniwersytet Jagielloński
Mgr Mateusz Wiktorek
Uniwersytet Jagielloński
Kwalifikacja prawna prowokacji (na przykładzie łowców pedofilów)
W artykule zostały poruszone problemy kwalifikacji prawnej prowokacji, określonej w art. 24 Kodeksu karnego. Zwrócono uwagę, że kwalifikacja prawna prowokacji powinna każdorazowo określać, do jakiego typu zachowania prowokator nakłania inną osobę, celem skierowania wobec niej postępowania karnego. Prowokacja może obejmować nakłanianie innej osoby do dokonania, bądź do usiłowania, bądź do przygotowania się do przestępstwa i każda z tych form stadialnych powinna zostać sprecyzowana w kwalifikacji prawnej czynu prowokatora. Ilustracją rozważań ogólnych stał się proceder łowienia pedofilów. Wskazano, że działania łowców pedofilów – w typowej sytuacji – obracają się jedynie wokół nieudolnego groomingu, zaś osoba sprowokowana ma zostać powstrzymana w fazie nieudolnego przygotowania do przestępstwa, które nie jest czynem karalnym, co wywiera wpływ na kwalifikację prawną zastosowanej wobec niej prowokacji.
Słowa kluczowe: prowokacja, grooming, łowcy pedofilów, przygotowanie do przestępstwa, pedofilia
Legal Qualification of Entrapment (On the Example of Paedophile Hunters)
The article raises the problem of the legal classification of entrapment, as specified in Article 24 of the Polish Criminal Code. It is pointed out that the legal classification of entrapment should always determine how the agent provocateur induces another person to behave, in order to initiate criminal proceedings against them. Entrapment may include inducing another person to commit, or to attempt, or to prepare for an offence, and each of these stages of commission should be specified in the legal classification of the provocateur's act. An illustration of these general considerations is the practice of paedophile hunting. It is pointed out that the activities of paedophile hunters – in a typical situation – revolve only around impossible grooming, and the provoked person is to be stopped at the stage of impossible preparation for a crime, which is not a punishable act, which affects the legal classification of the entrapment applied in respect of that person.
Keywords: entrapment, grooming, paedophile hunters, preparation for a crime, paedophilia
Bibliografia
Bielski M., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, cz. I, Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017
Bobbe S., Bydgoszcz. Łowcy pedofili w nocy na stacji benzynowej zatrzymali mężczyznę. 38-latek został przekazany policji, Bydgoszcz Naszemiasto.pl z 14.11.2021 r.
Bobek Ł., Zakopane. Zatrzymano mężczyznę podejrzewanego o czyny pedofilskie. Sprawą zajęła się prokuratura, Gazeta Krakowska z 23.12.2021 r.
Budyn-Kulik M., Kulik M., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
Burdziak K., Prowokacja. Analiza prawnokarna, Poznań 2018
Chłapińska A., Łowcy pedofilów transmitowali ujęcie 47-latka. Antoni P. po usłyszeniu zarzutów rzucił się pod pociąg, Gazeta.pl z 8.06.2021 r.
Ciastek P., Umówił się na seks z „12-latką” na dworcu PKP w Częstochowie. Ma już prokuratorski zarzut, Dziennik Zachodni z 2.08.2022 r.
Fredrich-Michalska I., Stachurska-Marcińczak B. (red.), Nowe kodeksy karne z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1997
Garwol M., Karnoprawne aspekty prowokacji, Kraków 2020
Góral R., Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 1998
Grabiec M., 31-latek z Lublina umówił się na seks z nastolatką. Na miejscu czekał na niego łowca pedofilów, Kurier Lubelski z 30.04.2021 r.
Kardas P., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, cz. I, Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016
Kłodnicka K., Łowcy pedofili w Oleśnicy. Policja jednego dnia ujęła dwóch mężczyzn, Oleśnica Naszemiasto.pl z 9.05.2022 r.
Królikowski M., Zawłocki R., Prawo karne, Warszawa 201
Lipiński K., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021
Peiper L., O „instytucji” konfidentów i prowokatorów, Przemyśl 1931
Liszewska A., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Legalis 2021
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938
Małecki M., Granice usiłowania przestępstw pedofilskich w świetle art. 200a § 1 i § 2 k.k., Przegląd Sądowy 2011, nr 6
Małecki M., Grooming (karalne przygotowanie do przestępstwa pedofilskiego), PiP 2011, nr 7–8
Małecki M., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, Komentarz do art. 1–52 (cz. 1), red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016
Małecki M., Łowienie pedofilów może być przestępstwem. Analiza odpowiedzialności karnej złowionego i łowcy, Dogmaty Karnisty z 15.05.2021 r.
Małecki M., Nieudolny grooming. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 23 lipca 2020 r., III KK 281/19, Orzecznictwo Sądów Polskich 2022, nr 7–8
Małecki M., Przygotowanie do przestępstwa. Analiza dogmatycznoprawna, Warszawa 2016
Małecki M., Wokół działalności łowców pedofili – polemika, Palestra 2022, nr 10
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2005
Nowak P., Mieszkaniec podlubelskiej miejscowości umówił się na seks z nieletnią. 28-latek przyznał się do zarzutów, Kurier Lubelski z 12.04.2021 r.
Olszewski M., Przypadkowy podróżny wyciągnięty z pociągu przez łowców pedofilów. „Byłem przerażony”, Wyborcza.pl z 26.10.2021 r.
Sakowicz A., Zieliński S., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do artykułów 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2021
Sosik R., Odpowiedzialność karna za usiłowanie nieudolne groomingu a prowokacja obywatelska. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 23.07.2020 r., III KK 281/19, Przegląd Sądowy 2022, nr 3
Sosik R., Problematyka stosowania prowokacji w celu ujawnienia przestępstw o charakterze pedofilskim, Studia Iuridica Lublinensia 2017, nr 4, vol. XXVI
Sosik R., Prowokacja z udziałem łowcy pedofilów a odpowiedzialność karna, PiP 2022, nr 7
Stefańska B.J., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2020
Szczepański M., Strona podmiotowa prowokacji, Prokuratura i Prawo 2011, nr 9
Tyszkiewicz L., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016
Warylewski J., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2021
Wąsek A., Kodeks karny. Komentarz, t. I, Gdańsk 1999
Wiak K., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2012
Wichniewicz R., Umawiał się z dziećmi w sieci – zatrzymali go „łowcy pedofilów”, Gniezno24.com z 30.08.2021 r.
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, Komentarz do art. 1–116 Kodeksu karnego, red. A. Zoll, Zakamycze 1998
Dr Edgar Drozdowski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Głos w debacie konstytucyjnej nad raportowaniem schematów podatkowych
Artykuł stanowi głos w dyskusji na temat konstytucyjności przepisów regulujących raportowanie schematów podatkowych. Autor analizuje te regulacje pod kątem zasady proporcjonalności, zwracając uwagę na to, w jaki sposób ingerują one w prawa do prywatności, autonomii informacyjnej, własności oraz obrony i dostępu do sądu, z perspektywy korzystającego, wspomagającego i promotora (kładąc szczególny nacisk na zawody zaufania publicznego). Poza zakresem artykułu pozostaje ocena regulacji pod kątem określoności przepisów. Według autora, zakres podmiotowy i przedmiotowy regulacji zasadniczo nie narusza zasady proporcjonalności w zakresie ingerencji w prawa do prywatności, autonomii informacyjnej i własności (art. 31 ust. 3 w zw. art. 47, art. 51 ust. 2 i art. 64 ust. 1 Konstytucji), choć ze względu na brak wyczerpujących informacji trudno jest to jednoznacznie ocenić w każdym przypadku. Autor uważa również, że obowiązek raportowania schematów podatkowych przez zawody zaufania publicznego nie jest niekonstytucyjny i nie narusza prawa do prywatności (chronionego przez art. 47 Konstytucji), autonomii informacyjnej (art. 51 ust. 2 Konstytucji) oraz prawa do obrony i sądu (odpowiednio art. 42 ust. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji), chociaż ze względu na brak zaufania między podatnikami a organami podatkowymi mógłby być w pewnym zakresie zmodyfikowany (art. 86b § 6 i 7 Ordynacji podatkowej). W końcu autor zauważa, że zbyt krótki okres spoczywania ustawy wprowadzającej naruszył zasadę zachowania odpowiedniej vacatio legis (art. 2 Konstytucji).
Słowa kluczowe: MDR, raportowanie schematów podatkowych, proporcjonalność, tajemnica zawodowa, vacatio legis
A Voice in the Constitutional Debate on Mandatory Disclosure Rules
The author takes a stance in the debate on the constitutionality of mandatory disclosure rules and defends the following theses. Firstly, that the subjective and objective scope of the regulation does not violate the principle of proportionality with regard to interference in the right to privacy, the right to informational autonomy, and the right to property, however lack of sufficient information renders it difficult to evaluate in every case. Secondly, that the obligation of public trust professions to report tax schemes is not unconstitutional. Therefore, it does not infringe the right to privacy, informational autonomy, and the right to defence and the right to a fair trial. As a result of lack of trust between taxpayers and the tax administration, as well as doubts as to the use of the information obtained, the author suggests regulating in detail the use of information obtained by the tax administration pursuant to Article 86b(6) and (7) of the Tax Ordinance. Thirdly, that the too-brief period before entry into force of the act which introduced MDR violated the principle of maintaining the appropriate vacatio legis. Due to constraints of space, an assessment of the regulation in terms of determinateness of the provisions is left outside of the scope of the article.
Keywords: MDR, mandatory disclosure rules; proportionality, legal professional privilege, vacatio legis
Bibliografia
Ballancin A., Cannas F., The ‘DAC 6’ and Its Compatibility with Some of the Founding Principles of the European Legal System(s), EC Tax Review 2020, nr 3
Bąkowska K., Gniazdowski M., Lachowicz M., Horyzont optymalizacji – geneza, skala i struktura luki w podatku CIT, Warszawa 2019
Bułajewski S., Zasady prawidłowej legislacji podczas tworzenia aktów prawa miejscowego w Polsce, Studia Prawnoustrojowe 2015, t. 29
Debus J., Anzeigepflicht für Steuergestaltungen – Die (verfassungs-)rechtlichen Rahmenbedingungen in Deutschland, Deutsches Steuerrecht 2017, nr 47
Ditz X., Bärsch S., Engelen Ch., Gesetzesentwurf zur Mitteilungspflicht von Steuergestaltungen – Ein erster Überblick, Deutsches Steuerrecht 2019, nr 15
Dover R., Ferrett B., Gravino D., Jones E., Merler S., Bringing Transparency, Coordination and Convergence to Corporate Tax Policies in the European Union Part I: Assessment of the Magnitude of Aggressive Corporate Tax Planning European Parliamentary Research Service, Brussels 2015
Duda M.A., Wpływ zasady proporcjonalności na proces kształtowania, [w:] Księga jubileuszowa Profesora Ryszarda Mastalskiego. Stanowienie i stosowanie prawa podatkowego, red. E. Fojcik-Mastalska, W. Miemiec, Wrocław 2009
Działocha K., Zalasiński T., Zasada prawidłowej legislacji jako podstawa kontroli konstytucyjności prawa, Przegląd Legislacyjny 2006, nr 3
Garlicki L., Przesłanki ograniczania konstytucyjnych praw i wolności (na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego), PiP 2001, nr 10
Franczak A., Obowiązek przekazywania informacji o schematach podatkowych w świetle unijnych standardów ochrony praw podatnika, [w:] Identyfikacja barier prawnych w prowadzeniu działalności gospodarczej. Wybrane zagadnienia, red. J. Glumińska-Pawlic, B. Przywora, A. Słysz, Warszawa 2020
Jankowski J., Przepisy o MDR nieodzowna konieczność czy skrajna nieproporcjonalność?, Monitor Podatkowy 2019, nr 8
Krzywoń A., Podatki i inne daniny publiczne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2011
Mariański A., Raportowanie schematów podatkowych – ingerencyjny charakter i nieproporcjonalne obowiązki podatkowe, [w:] Prawo podatkowe w systemie prawa. Międzygałęziowe związki norm i instytucji prawnych, red. A. Franczak, A. Kaźmierczyk, Warszawa 2019
Mariański A., Michalak A., Wprowadzenie obowiązku raportowania schematów podatkowych. Analiza prawno-konstytucyjna, Przegląd Podatkowy 2020, nr 8
Mączyński D., Wpływ orzecznictwa TK na trwałość instytucji materialnego prawa podatkowego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2014, nr 3
Mudrecki A., Zasada proporcjonalności jako standard konstytucyjny w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] A. Mudrecki, Zasada proporcjonalności w prawie podatkowym, Warszawa 2020
Münch L., Sendke T., Unionaler Grundrechtsschutz bei der Anzeigepflicht für grenzüberschreitende Steuergestaltungen, Internationales Steuerrecht 2021, nr 12
Nazimek D., Raportowanie schematów podatkowych w Polsce jako odpowiedź na międzynarodowe standardy przeciwdziałania agresywnej optymalizacji podatkowej, Przegląd Podatkowy 2022, nr 6
Ney J., Obowiązek raportowania schematów podatkowych a tajemnica zawodowa doradców podatkowych, Kwartalnik Prawno-Finansowy 2019, nr 3
Pahl B., [w:] Ordynacja podatkowa. Komentarz, t. I, Zobowiązania podatkowe. Art. 1–119zzk, red. L. Etel, Warszawa 2022
Piekarz R., Miarkowski A, Znikające miliardy. Jak transfer dochodów za granicę drenuje polski budżet, Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego 2015
Tuleja P. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2021
Wilk M., Ujawnianie schematów podatkowych a tajemnica zawodowa doradcy podatkowego, Przegląd Podatkowy 2019, nr 2
Zakolska J., Zasada proporcjonalności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008
Zalasiński T., Zasada prawidłowej legislacji w poglądach Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008
Dr Piotr Kobylski
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu
Rozszerzenie stosowania podatku od wyjścia na osoby fizyczne jako realne zagrożenie dla bezpieczeństwa finansowego obywatela
Niniejsze opracowanie poświęcone jest zagadnieniu rozszerzenia stosowania podatku od wyjścia na osoby fizyczne. Intencją wprowadzenia exit tax było zagwarantowanie, by przy przeniesieniu przez podatnika aktywów lub rezydencji podatkowej poza jurysdykcję podatkową określonego państwa, ten kraj mógł obciążyć wartość ekonomiczną potencjalnych tego typu zysków osiągniętych na jego terytorium, pomimo że te zyski nie zostały jeszcze zrealizowane w momencie dokonania zmiany jurysdykcji. Omawiana regulacja wzbudza wątpliwości z uwagi na objęcie podatkiem od niezrealizowanych zysków osoby fizyczne. Można sformułować zasadniczą dla niniejszego opracowania hipotezę, że rozszerzenie stosowania podatku od wyjścia na osoby fizyczne, choć nie jest skutkiem błędnej implementacji przepisów UE, to jednak stanowi realne zagrożenie dla zasady zaufania do państwa i prawa, a zatem także dla bezpieczeństwa finansowego obywatela. Podstawowym zadaniem badawczym jest ustalenie pożądanego przez ustawodawcę krajowego modelu podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków. Celem artykułu jest ukazanie, jakie problemy – ze względu na złożony charakter podatku od wyjścia – występują z polską regulacją exit tax w podatku dochodowym od osób fizycznych.
Słowa kluczowe: podatek od wyjścia, składnik majątku, majątek osobisty, wykładnia prounina
Extending the Application of Exit Tax to Natural Persons as a Real Threat to Citizens’ Financial Security
This study is devoted to the issue of extending the application of exit tax to natural persons. The intention behind exit tax introduction was to ensure that when a taxpayer moved assets or tax residence outside the tax jurisdiction of a specific country, that country could charge the economic value of potential such profits made in its territory, even though these profits had not yet been realized at the time of the change of jurisdiction. The discussed norm raises doubts due to the fact that natural persons are liable to tax on unrealized profits. It is possible to formulate a hypothesis, which is fundamental for this study, that the extension of application of exit tax to natural persons, although it is not a result of incorrect implementation of EU regulations, poses a real threat to the principle of trust in the state and the law, and thus also to citizens’ financial security. The main research task is to determine the model of tax on income on unrealized profits desired by the national legislator. The aim of the article is to show what problems - due to the complex nature of exit tax – appear in the Polish provisions on exit tax in personal income tax.
Keywords: exit tax, asset, personal property, pro-EU interpretation
Bibliografia
Biernat S., Wykładnia prawa krajowego zgodnie z prawem europejskim, [w:] Implementacja prawa integracji europejskiej w krajowych porządkach prawnych, red. C. Mik, Toruń 1998
Brolik J., Wykładnia prawa podatkowego oraz jej determinanty, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2014, nr 3
Brzeziński B., Lasiński-Sulecki K., Exit Tax in Poland, European Taxation 2022, nr 9
Czerwiński M., Wieśniak-Wiśniewska A., Świat podatków po projekcie BEPS i jego wpływ na polskich podatników, Przegląd Podatkowy 2016, nr 6
Dąbek D., Prawo sędziowskie w polskim prawie administracyjnym, Warszawa 2010
Dmowski A., Skutki implementacji dyrektywy ATAD do polskiego systemu prawnego, Doradztwo Prawne i Podatkowe. Biuletyn RB 2019, nr 6
Hamaekers H., Międzynarodowe prawo podatkowe – zagadnienia ogólne. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, [w:] Wprowadzenie do międzynarodowego prawa podatkowego, red. W. Nykiel, Warszawa 2006
Kowalski R., PIT. Komentarz do wybranych przepisów, LEX/el. 2020
Kręski T., Exit tax nie obejmuje darowizn między osobami fizycznymi, LEX/el. 2020
Litwińczuk H., Regulacje o cenach transferowych a ogólna norma przeciwko unikaniu opodatkowania, Przegląd Podatkowy 2018, nr 10
Mariański A., Podatek od wyjścia – przykład nieprzemyślanej legislacji podatkowej, Przegląd Podatkowy 2019, nr 8
Mastalski R., Z zagadnień wykładni prawa podatkowego, Palestra 1991, nr 10
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2006
Nawrot R., Czy exit tax od osób fizycznych jest zgodny z Konstytucją RP?, Doradztwo Prawne i Podatkowe. Biuletyn RB 2019, nr 2
Nowak-Piechota A., Podatek od wyjścia, Łódź 2018
Nowak-Piechota A., Exit tax: opodatkowanie dochodów z niezrealizowanych zysków w praktyce, LEX/el. 2018
Nowak-Piechota A., „Gorsze jest wrogiem złego”, czyli „naprawianie” błędów legislacyjnych na przykładzie regulacji dotyczącej podatku od wyjścia, Kwartalnik Prawa Podatkowego 2019, nr 4
Nowak-Piechota A., Podatek od wyjścia – analiza i ocena regulacji, Przegląd Podatkowy 2019, nr 1
Rzepa A., Exit tax. Podatek od dochodów z niezrealizowanych zysków, Przegląd Podatkowy 2021, nr 7
Sołtys A., Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym jako instrument zapewniania efektywności prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2005
Stolleis M., Mußgnug D., Die Reichsfluchtsteuer 1931–1953, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Germanistische Abteilung 2013, nr 111
Tarka A., Nie było firmy, nie ma daniny, Rzeczpospolita 2022, nr 282
Wach S., Exit tax po polsku, Doradztwo Prawne i Podatkowe. Biuletyn RB 2018, nr 2
Wojtasik P., To będzie koniec wyprowadzania zysków z Polski. Rozmowa z Pawłem Gruzą, Rzeczpospolita 2018, nr 204
Wójcik E., Opodatkowanie dochodów osób fizycznych tzw. podatkiem od wyjścia – analiza polskich regulacji na tle przepisów unijnych oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, Przegląd Podatkowy 2021, nr 4
Zalasińki A., Exit tax w podatku dochodowym od osób fizycznych a prawo UE – uwagi na tle wyroku WSA w Bydgoszczy z 7.10.2020 r., I SA/Bd 375/20, Przegląd Podatkowy 2021, nr 4
Zieliński M., Podstawowe zasady współczesnej wykładni prawa, [w:] Teoria i praktyka wykładni prawa, red. P. Winczorek, Warszawa 2005
Prof. dr hab. Magdalena Redo
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Dr Piotr Prewysz-Kwinto
Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu
Czy przepisy prawne w Polsce regulujące przykład reprezentatywny służący wyznaczeniu RRSO w reklamie dostatecznie chronią interes kredytobiorcy?
Wskaźnik RRSO funkcjonuje w polskiej przestrzeni finansowej już dwie dekady. Niestety poza tym, że jest on powszechnie niezrozumiały, bo opiera się na zbyt skomplikowanej formule, i co ważniejsze formule, która zniekształca faktyczny koszt kredytu i nie pozwala na poprawne jego porównywanie, a jego polska nazwa jest myląca i nie oddaje tego o czym on naprawdę informuje, to dodatkowo przepisy ustawy regulujące przykład reprezentatywny, na bazie którego podmioty kredytujące mają obowiązek prezentować w reklamach swoje produkty kredytowe, są zdefiniowane w sposób nieprecyzyjny i nierealistyczny, przez co zamiast umacniać pozycję kredytobiorców w nierównej walce z podmiotami finansowymi i pomagać im w porównywaniu ofert oraz podjęciu optymalnej decyzji kredytowej – mogą wprowadzać ich w błąd, a nawet być wykorzystywane przez podmioty kredytujące – oraz nadzorujące – jako narzędzie do manipulacji.
Słowa kluczowe: kredyt, pożyczka, RRSO, odsetki, pozaodsetkowe koszty kredytu, przykład reprezentatywny, ochrona kredytobiorcy
Do the Provisions of Law Regulating the Representative Example Used to Determine the APRC in Advertising Sufficiently Protect the Borrower's Interest?
The APRC has been used in the Polish financial space for two decades. Unfortunately, apart from the fact that it is widely incomprehensible because it is based on an overly complicated formula and – more importantly – a formula that distorts the actual cost of the loan and does not allow for its correct comparison, while its Polish name is misleading and does not reflect what it really informs about, it is additionally the provisions of law that regulate the representative example on the basis of which lenders are obliged to present their loan products in advertisements, that are formulated in an imprecise and unrealistic manner. The result is that instead of strengthening the position of borrowers in an unequal battle with financial entities and helping them to compare offers and make optimal loan decisions – these provisions can mislead them, and even be used by lenders – and supervisors – as a tool for manipulation.
Keywords: loan, cash loan, APRC, interest, non-interest costs of a loan, representative example, borrower protection
Bibliografia
Bernatt M., Koncepcja powściągliwości sądowej w prawie ochrony konkurencji, PiP 2017, nr 6
Bernatt M., Konstytucyjne aspekty sądowej kontroli działalności administracji (między efektywnością a powściągliwością), PiP 2017, nr 1
Bernatt M., Między pełną kontrolą sądową a poszanowaniem polityki karania organu administracji – o sądowej kontroli kar nakładanych w sprawach konkurencji, Europejski Przegląd Sądowy 2016, nr 9
Czech T., Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2018
Dybiński J., Pojęcie konsumenta na rynku kapitałowym w prawie polskim i unijnym, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2018, nr 2
Góral L., Reklama a informacja o usługach bankowych, [w:] Reklama. Aspekty prawne, red. Namysłowska M., Warszawa 2012
Jagielska M., Od konsumenta do użytkownika (o istotnej zmianie współczesnego prawa konsumenckiego), PiP 2021, nr 11
Koćwin J., Nierzetelna reklama i informacje na rynku bankowym, [w:] Informacja na rynku usług finansowych, red. E. Rutkowska-Tomaszewska, Warszawa 2019
Kopeć A., Kott G., Ograniczenia informacyjne w reklamach usług finansowych a uczciwość konkurowania, [w:] Informacja na rynku usług finansowych, red. E. Rutkowska-Tomaszewska, Warszawa 2019
Ofiarski Z., Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Warszawa 2014
Osajda K., Ochrona inwestora – konsumenta na rynku instrumentów finansowych (rynku kapitałowym), PiP 2021, nr 4
Ostrowski T., Ustawa o kredycie konsumenckim. Rekomendacje interpretacyjne podstawowych regulacji. Komentarz, Warszawa 2012
Prewysz-Kwinto P., Redo M., Czy RRSO pozwala na wybór najlepszej (najtańszej) oferty kredytowej? (w procesie recenzji)
Prewysz-Kwinto P., Redo M., Czy RRSO prawidłowo pokazuje rzeczywisty koszt kredytu ponoszony przez dłużnika? Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów 2023, nr 187
Redo M., Bezpieczeństwo finansowe gospodarstw domowych w Polsce – chwilówki a koszty pozaodsetkowe kredytu i RRSO, [w:] Współczesne i prognozowane problemy bezpieczeństwa państwa i bezpieczeństwa międzynarodowego, red. H. Świeboda, M. Gębska, Warszawa 2021
Redo M., Prewysz-Kwinto P., Matematyka finansowa, Warszawa 2021
Redo M., Prewysz-Kwinto P., Nominalny Roczny Koszt Kredytu (NRKK) kontra myląco nazwana i niepoprawnie obliczana Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO), Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów 2022, nr 185
Redo M., Prewysz-Kwinto P., Zrozumienie wskaźnika RRSO oraz jego rola w decyzjach kredytowych studentów – wyniki badania ankietowego, Przegląd Prawno-Ekonomiczny 2022, nr 2
Rutkowska-Tomaszewska E., Idea ochrony konsumenta przez informację na rynku usług finansowych. Dokąd zmierza (powinna zmierzać)?, [w:] Informacja na rynku usług finansowych, red. E. Rutkowska-Tomaszewska, Warszawa 2019
Rutkowska-Tomaszewska E., Prawo ochrony konsumenta usług finansowych w świetle założenia racjonalnego ustawodawcy – kilka wybranych uwag, Acta Universitatis Wratislaviensis nr 3978, Przegląd Prawa i Administracji 2020, t. CXX
Śliwa J., Sadowska I., Naruszenie praw konsumenta w reklamie usług finansowych, Finanse i Prawo Finansowe 2020, vol. 2
Dr Bartosz Zalewski
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Morze jako res omnium communes w średniowiecznej i wczesnonowożytnej literaturze prawniczej
Przedmiotem prezentowanego opracowania jest status morza jako res omnium communes – a zatem „rzeczy wspólnej wszystkim ludziom” – w wybranych dziełach średniowiecznej i wczesnonowożytnej literatury prawniczej (XII-XVII w.), ze szczególnym uwzględnieniem dzieł Francisco de Vitorii, Alberico Gentilego oraz Hugona Grocjusza. Celem artykułu jest wykazanie, że wykorzystanie pojęcia res omnium communes stanowiło istotny element argumentacji na rzecz wolności mórz, tj. swobody żeglugi oraz rybołówstwa. Zostało ono zaaplikowane do horyzontalnych relacji między państwami, pojmowanymi w kategorii podmiotów mających określone prawa i obowiązki. W wymiarze wertykalnym jego zastosowanie przełożyło się natomiast na gwarancje prawne dla jednostek, które mogły korzystać z dobrodziejstw swobodnej żeglugi dla rozwoju działalności handlowej.
Słowa kluczowe: res omnium communes, prawo rzymskie, ius gentium, prawo międzynarodowe
The Sea as Res Communes Omnium in Mediaeval and Early Modern Legal Literature
The subject of the present study is the status of the sea as res communes omnium, that is, ‘a thing common to all people’ – in selected works of mediaeval and early modern legal literature (from the 12th to the 17th century), with particular emphasis on Francisco de Vitoria, Alberico Gentili, and Hugo Grotius. The aim of the article is to demonstrate that the use of the concept of res communes omnium was an important element of the argumentation for freedom of the seas, i.e., the freedom of shipping and fisheries. It has been applied to horizontal relations between states understood as entities with specific rights and obligations. In the vertical dimension, its use translated into legal guarantees for individuals who could benefit from free shipping for the development of commercial activities.
Keywords: res communes omnium, Roman law, jus gentium, international law
Bibliografia
Abbott F.F., Alberico Gentili and his Advocatio Hispanica, The American Journal of International Law 1916, vol. 10, nr 4
Baszkiewicz J., Omnia sunt principis. O własności i jurysdykcji w koncepcji politycznej glosatorów i postglosatorów (XII–XIV w.), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego 1961, seria A, nr 24, Prawo VIII
Benton L., Straumann B., Acquiring Empire by Law: From Roman Doctrine to Early Modern European Practice, Law and History Review 2010, vol. 28, nr 1
Calasso F., Medio evo del diritto, Milano 1954.
Chroust A.Ch., Ius gentium in the philosophy of Law of Saint Thomas Aquinas, Notre Dame Law Review 1941, vol. 17, nr 1
Cichocki M.A., Talarowski A. (red.), Łukaszewska-Haberko J. (tłum.), Prawo ludów i wojna sprawiedliwa, Warszawa 2018
Coelho M.F., Entre Bolonha e Portugal: A experiência politica do conceito de iurisdictio (séculos XII e XIII), Revista da Faculdade de Direito – UFPR 2016, vol. 61 nr 2
Davenport F.G. (red.), European Treaties bearing on the History of the United States and its Dependencies to 1648, Washington 1917
Dostalik P., Lex Rhodia de iactu and General Average, Gdańskie Studia Prawnicze 2019, nr 3
Finnis J., Natural Law and Natural Rights, Oxford–New York 2011
Geddert J.S., Natural Rights and Hisotry: Hugo Grotius’s Modern Translation of Aristotle, [w:] Concepts of Nature: Ancient and Modern, red. R.J. Snell, S.F. McGuire, Lexington 2016
Gierke O., Political Theories of the Middle Age, tłum. F.W. Maitland, Cambridge1922
Grocjusz H., Wolność mórz, czyli dysertacja o prawie jakie przysługuje Holendrom do handlu z Indiami, tłum. R. Bierzanek, Warszawa 1955
Hautefeuille L.B., Histoire des origines, des progres et des variations du droit maritime international, Paris 1869
Ittersum M.J. van, The Working Methods of Hugo Grotius: Which Sources Did He Use and How Did He Use Them in His Early Writings on Natural Law Theory?, [w:] Reassessing Legal Humanism and its Claims, red. P.J. du Plessis, J.W. Cairns, Edinburgh 2016
Kaufmann M., Francisco de Vitorias Beitrag zur Ablösung des ius gentium vom ius naturale, [w:] Die Normativität des Recht bei Francisco de Vitoria, red. K. Bunge, A. Spindler, A. Wagner, Stuttgart 2011
Kintzinger M., From the Late Middle Ages to the Peace of Westphalia, [w:] The Oxford Handbook of the History of International Law, red. B. Fassbender, A. Peters, Oxford 2012
Koskenniemi M., Empire and International Law: The Real Spanish Contribution, University of Toronto Law Journal 2011, vol. 61
Ku Ch., The Concept of Res Communis in International Law, History of European Ideas 1990, vol. 12, nr 4
Leraczyk I., Ius belli et pacis w republikańskim Rzymie, Lublin 2018
Levy E., Natural Law in the Roman Period, Natural Law Institute Proceedings of Notre Dame 1948, nr 2.
Łuszczyńska M., Ubi ratio, ibi ius. Doktryna prawna świętego Tomasza z Akwinu, Lublin 2013
Meijers E., Etudes d’histoire du droit, t. III, Le droit Romain au Moyen Âge, Leyde 1959
Molen G.H.J. van der, Alberico Gentili and the Development of the Intarnational Law, Amsterdam 1937
Nys E., Les origines du droit international, Bruxelles 1894
Panizza D., The ‘Freedom of the Sea’ and the ‘Modern Cosmopolis’ in Alberico Gentili’s De Iure Belli, Grotiana 2009, vol. 30, nr 1
Pennington K., Władca i prawo (1200–1600). Suwerenność monarchy a prawa poddanych w zachodnioeuropejskiej tradycji prawnej, tłum. A. Pysiak, Warszawa 2012
Płodzień S., Lex Rhodia de iactu. Studium historycznoprawne z zakresu rzymskiego prawa handlowomorskiego, Lublin 2010
Purpura G., Ius naufragii, sylai e lex Rhodia. Genesi delle consuetudini marittimemediterranee, Annali dell' Università di Palermo 2002, vol. 47
Rommen H.A., The Natural Law. A Study in Legal and Social History and Philosophy, tłum. T.R. Hanley, Indianapolis 1998
Rossi G., Deconstructing Iurisdictio. The adventures of legal category in the hands of the humanist jurist, [w:] Reassessing Legal Humanism and its Claims: Petere Fontes?, red. P. du Plessis, J.W. Cairns, Edinburgh 2015
Schmitt C., Nomos ziemi w prawie międzynarodowym ius publicum Europaeum, tłum. K. Wudarska, Warszawa 2019
Schmitt C., The Land Appropriation of a New World, Telos 1996, vol. 109
Scott J.B., The Catholic Conception of International Law, Waschington 1934
Scott J.B., The Spanish Origin of International Law, Oxford–London 1934 (reprint: Union 2000)
Shaw M.N., International Law, Cambridge 2008
Scheltens D.F., Grotius’ Doctrine of the Social Contract, Netherlands International Law Review 1983, vol. 30, nr 1
Straumann B., Roman Law in the State of Nature. The Classical Foundations of Hugo Grotius’ Natural Law, tłum. B. Cooper, Cambridge 2015
Szolc-Nartowski B., Interdykatlna ochrona swobody żeglugi morskiej i zasobów morza w prawie rzymskim, Gdańskie Studia Prawnicze 2019, nr 3
Szymoszek E., Iurisdictio w poglądach glosatorów, Wrocław 1976
Tirney B., The Idea of Natural Rights: Studies on Natural Rights, Natural Law, and Church Law. 1150–1625, Cambridge 2001
Thumfart J., On Grotius’s Mare Liberum and Victoria’s De Indis, Following Agamben and Schmitt, Grotiana 2009, vol. 30
Valdi V., At the Dawn of International Law: Alberico Gentili, North Carolina Journal of International Law 2014, vol. 40, nr 1
Valdi V., War and Peace. Alberico Gentili and the Early Modern Law of Nations, Leiden–Boston 2020
Valenzuela-Vermehren L., Vitoria, Humanism and the School of Salamanca in Early Sixteenth Century Spain: A Heuristic Overview, Logos 2013, vol. 16, nr 2
Vera K.B., From Papal Bull to Racial Rule: Indians of the Americas, Race, and the Foundations of International Law, California Western International Law Journal 2012, vol. 42 nr 2
Wagner A., Francisco de Vitoria, [w:] Great Christian Jurists in Spanish History, red. R. Domingo, J. Martinez-Torron, Cambridge 2018
Wagner A., Lessons of Imperialism and of the Law of Nations: Alberico Gentili’s Early Modern Appeal to Roman Law, The European Journal of International Law 2012, vol. 23, nr 3
Wiewiorowski J., Universality of the Rhodian Maritime Law from the Standpoint of Neoevolutionism, Gdańskie Studia Prawnicze 2019, nr 3
Zapatero P., Legal Imagination in Vitoria. The Power of Ideas, Journal of the History of International Law 2009, vol. 11, nr 2
Dr Michał Derek
Uniwersytet Jagielloński
Przerwanie ciąży, które nie wyłącza winy (polemika z M. Małeckim)
Artykuł stanowi polemikę z tekstem M. Małeckiego „Przerwanie ciąży wyłączające winę”, w którym autor twierdzi, że ze względu na anormalną sytuację motywacyjną kobieta ciężarna nie ponosi winy za przerwanie jej ciąży lub współudział w tym zachowaniu. Z powyższego M. Małecki wywodzi tezę, że lekarz przerywający ciążę kobiety „korzysta” z wyłączenia winy kobiety ciężarnej, a w związku z tym i jego czyn polegający na przerwaniu ciąży zasługuje na usprawiedliwienie. W polemice wskazuję, że generalnie ujęty brak karalności kobiety ciężarnej za przestępstwa aborcyjne może być uzasadniany nie tylko argumentami, które w procesie przypisania odpowiedzialności karnej prowadzą do przyjęcia braku zawinienia. Niezależnie od powyższego wykazuję, że o tym, czy przerwanie ciąży przez podmiot wyspecjalizowany jest zgodne z prawem, czy karalne na podstawie art. 152 § 1 k.k., decydują obowiązujące przesłanki z art. 4a ust. 1 ustawy z 7.01.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, a nie brak odpowiedzialności karnej kobiety ciężarnej.
Słowa kluczowe: Przerwanie ciąży, prawo karne, odpowiedzialność karna, wina, motyw
Termination of Pregnancy Not Excluding Guilt (Polemic with M. Małecki)
The paper argues with M. Małecki’s article Termination of Pregnancy Excluding Guilt, in which the author assumes that a woman making the decision to terminate a pregnancy is not liable for such termination because of her extraordinary motivational situation. This assumption leads the author to conclude that the physician terminating the pregnancy ‘benefits’ from the woman’s exculpation and his/her act consisting in termination of pregnancy is justified, too. I argue that the general exclusion of criminal liability of the pregnant woman for abortion-related offences may be justified not only by arguments which, in the process of attribution of criminal liability, lead to the conclusion about lack of guilt. I claim, furthermore, that the criminal liability of the physician for the termination of pregnancy depends on Article 4a(1) of the Act of 7 January 1993 on Family Planning, Protection of the Human Foetus, and Conditions Permitting Pregnancy Termination, but does not result from lack of liability of the woman making the decision to terminate her pregnancy.
Keywords: termination of pregnancy, criminal law, criminal liability, guilt, motive
Bibliografia
Barczak-Oplustil A., Odpowiedzialność karna za czynności nielecznicze (nieterapeutyczne) w prawie medycznym, [w:] System Prawa Medycznego, t. 6, Odpowiedzialność publicznoprawna, red. A. Barczak-Oplustil, T. Sroka, Warszawa 2023
Barczak-Oplustil A., Przerwanie ciąży, [w:] System Prawa Medycznego, t. 2, Szczególne świadczenia zdrowotne, red. L. Bosek, A. Wnukiewicz-Kozłowska, Warszawa 2018
Barczak-Oplustil A., Zasada koincydencji winy i czynu w Kodeksie karnym, Kraków 2016
Bojke J., Wantoła M., Wyłączenie odpowiedzialności karnej kobiety ciężarnej za aborcję. Wybrane zagadnienia, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2015, nr 3
Chyrowicz B., Bezradność i heroizm w sytuacjach zagrożenia życia, [w:] Wartość życia. Współczesność przez pryzmat encykliki św. Jana Pawła II Evangelium vitae, red. A. Lekka-Kowalik, K. Wiak, Warszawa 2017
Derek M., Karnoprawne znaczenie woli dzierżyciela dobra prawnego, Kraków 2021
Dębski R., Pozaustawowe znamiona przestępstwa. O ustawowym charakterze norm prawa karnego i znamionach typu czynu zabronionego nie określonych w ustawie, Łódź 1995
Gardocki L., Zagadnienia teorii kryminalizacji, Warszawa 1990
Dubisz S. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 4, Warszawa 2003
Giezek J., [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021
Grudecki M., O charakterze prawnym przerwania ciąży, PiP 2022, nr 12
Kaczmarek T., Spory wokół pojęcia winy w prawie karnym, [w:] T. Kaczmarek, Rozważania o przestępstwie i karze. Wybór prac z okresu 40-lecia naukowej twórczości, Warszawa 2006
Kaczmarek T., W sprawie relacji społecznie ujemnej treści przestępstwa do winy, [w:] T. Kaczmarek, Rozważania o przestępstwie i karze. Wybór prac z okresu 40-lecia naukowej twórczości, Warszawa 2006
Kaczmarek T., Giezek J., O subiektywnym przypisaniu nieświadomego przestępstwa nieumyślnego, [w:] Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim oraz niemieckim prawie karnym, Wrocław 1990
Kardas P., O relacjach między strukturą przestępstwa a dekodowanymi z przepisów prawa karnego strukturami normatywnymi, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2012, nr 4
Królikowski M., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017
Kulesza J., Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, Łódź 2017
Małecki M., Między bezprawnością, karalnością i winą (na marginesie artykułu prof. Zbigniewa Jędrzejewskiego), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2017, nr 3
Małecki M., Przerwanie ciąży wyłączające winę, PiP 2021, nr 8
Peno M., Problem sposobu pojmowania i roli winy w prawie karnym (od dogmatyki do wartości), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2016, nr 3
Rodzynkiewicz M., Modelowanie pojęć w prawie karnym, Kraków 1998
Sakowicz A., Zieliński S., [w:] Kodeks karny, t. 1, Część ogólna. Komentarz do art. 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2021
Sroka T., [w:] Konstytucja RP, t. 1, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Wróbel W., Konstytucyjne gwarancje ochrony życia a przesłanki dopuszczalności aborcji, [w:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, Warszawa 2007
Wróbel W., Opinia w sprawie pytań dotyczących poselskiego projektu ustawy o zmianie Konstytucji RP, [w:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, Warszawa 2007
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2014
Zając D., Zgoda dzierżyciela dobra prawnego na zachowanie ryzykowne jako okoliczność wpływająca na zakres odpowiedzialności karnej, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2018, nr 2
Zakrzewski P., Stopniowanie winy w prawie karnym, Warszawa 2016
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, cz. I, Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, Krakowskie Studia Prawnicze 1990, nr XXII
Zoll A., O wartościowaniu czynu w prawie karnym (uwagi na marginesie artykułu prof. I. Andrejewa o pojęciu winy), PiP 1983, nr 4
Prof. dr hab. Zbigniew Kmieciak
Uniwersytet Łódzki
Zakres ochrony wynikającej z prawa unijnego i krajowego w sprawach przeniesienia sędziego bez jego zgody do innego sądu lub między wydziałami tego samego sądu. Związanie oceną prawną zawartą w wyroku TS a dopuszczalność skargi do sądu administracyjnego na postanowienie Prezydenta RP o wyznaczeniu sędziego do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej SN. Glosa do wyroku TS z 6.10.2021 r., C-487/19
W wyroku z 6 października 2021 r. w sprawie C-487/19 Trybunał Sprawiedliwości (Wielka Izba) wskazał w jaki sposób sąd krajowy powinien zapewnić ochronę wynikającą z pierwszeństwa prawa unijnego w sytuacji przeniesienia sędziego bez jego zgody do innego sądu albo między dwoma wydziałami tego samego sądu. Ochrona ta ma polegać na uznaniu – przy spełnieniu określonych przesłanek – aktu o przeniesieniu sędziego za niebyły. W wykonaniu dyspozycji tego wyroku, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z 23 lutego 2023 r. wstrzymał wykonanie decyzji Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej o przeniesieniu sędziego do czasu rozstrzygnięcia sprawy. Postanowienie tego sądu przełamuje pogląd, że decyzje Prezydenta nie podlegają kontroli sądowej.
Słowa kluczowe: prawo Unii Europejskiej, niezależność sądownictwa, praworządność, wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości, ochrona tymczasowa
The Scope of Protection Resulting from EU and National Law in Cases of Transferring a Judge to Another Court or Between Two Departments of the Same Court Without Their Consent. The Binding Character of the Legal Assessment Included in CoJ Judgment the and Admissibility of an Appeal to the Administrative Court Against Decision of the President of the Republic of Poland on Appointing a Judge to Adjudicate in the Chamber of Professional Responsibility in the Supreme Court. Commentary on Judgment of the Court of Justice (Grand Chamber) of 6 October 2021, C-487/19
In its judgment of 6 October 2021, in case C-487/19, the Court of Justice (Grand Chamber) indicated in what manner national courts should ensure the protection resulting from priority of EU law if a judge is transferred to another court or between two departments of the same court without their consent. Such protection is to rely on recognizing the act of transferring a judge as non-existent if certain conditions are met. In enforcing this judgment the Provincial Administrative Court in Warsaw, by a ruling issued on 23 February 2023, suspended the execution of the decision issued by the President of the Republic of Poland to transfer a judge until the case is settled. The order of that court denies the view that the President’s decisions are not subject to court review.
Keywords: European Union law, judicial independence, rule of law, enforcement of a judgment of the Court of Justice, interim relief
Bibliografia
Barcz J., Grzelak A., Szyndlauer R. (wstęp, wybór i oprac.), Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2018–2020), Warszawa 2021
Boć J., [w:] Prawo administracyjne, red. J. Boć, Wrocław 2007
Ciapała J., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (pozycja konstytucyjna oraz wybrane zagadnienia z praktyki instytucjonalnej), PiP 2022, nr 10
Czarny P., [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
Defecińska K., Spory o właściwość, Samorząd Terytorialny 2000, nr 7–8
Frändberg Å., From Rechtsstat to Universal Law-State, Heidellberg–New York–Dordrecht–London 2014
Garner B.A. (red.), Black’s Law Dictionary, Thomson Reuters 2009
Jakubowski A., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jako organ administrujący (organ administracji publicznej), PiP 2023, nr 2
Kmieciak Z., Glosa do postanowienia NSA z 7.12.2017 r., I OSK 857/17, OSP 2018, nr 5
Kmieciak Z., Konsekwencje powołania do pełnienia urzędu sędziego sądu administracyjnego lub asesora w wojewódzkim sądzie administracyjnym po przeprowadzeniu postępowania, które mogło być dotknięte wadą prawną. Glosa do wyroku NSA z 4.11.2021 r., III FSK 3626/21, PiP 2022, nr 4
Kmieciak Z., Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne a prawo europejskie, Warszawa 2010
Kmieciak Z., Rozłączność kompetencji organów władzy w świetle orzecznictwa sądowego w przedmiocie ochrony praworządności, PiP 2020, nr 10
Kozłowski K., [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz. Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Kryska D., Srovnání českého a polského správního soudnictví, Praha 2013
Leloup M., Not Just a Simple Civil Servant: The Right of Access to a Court of Judges in the Recent Case Law of the ECtHR, European Convention on Human Rights Law Review 2023, nr 4
Locke J., Dwa traktaty o rządzie, tłum. wstęp i komentarz Z. Rau, Warszawa 1992
Martin E.A., A Dictionary of Law, Oxford 2006
Mączyński A., Podkowik J., [w:] Konstytucja RP, t. II, Komentarz. Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Sikora A., Unia Europejska jako wspólnota prawa a kwestia niezawisłości sędziowskiej. Glosa do wyroku TS z 24.06.2019 r., Komisja v. Polska, PiP 2020, nr 12
Skoczylas A., Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość przez NSA, Warszawa 2008
Stelkens U., Andrijauskaitėc A. (red.), Good Administration and the Council of Europe. Law, Principles and Effectiveness, Oxford University Press 2020
Wróbel A., Autonomia proceduralna państw członkowskich. Zasada efektywności i zasada efektywnej ochrony sądowej w prawie Unii Europejskiej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2005, nr 1
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2016
Ziółkowski M., Prerogatywa Prezydenta RP do powoływania sędziów (uwagi o art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji), Przegląd Sejmowy 2013, nr 1
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma
