Poprawmy prawo

Skala produkcji prawa w Polsce

Przyjrzyjmy się bliżej ilościowemu czynnikowi wywołującemu inflację prawa.

Liczba 143 155 nowych aktów prawnych opublikowanych w 2023 r. mieści w sobie akty pochodzące z wydawanych obecnie 64 dzienników urzędowych. Są wśród nich Dziennik Ustaw czy Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej zawierające najważniejsze akty prawne, 16 dzienników wojewódzkich, a także 44 dzienniki urzędowe ministerstw i urzędów centralnych. A są to przecież tylko obecnie wydawane dzienniki. Wszystkich, w tym dawno już niewydawanych, ale zawierających obowiązujące akty, jest kilkaset. Duża i zmienna ilość publikatorów urzędowych nie sprzyja przejrzystości prawa i sprawia, że próba opisania wszystkich rodzajów aktów pochodzących ze wszystkich dzienników urzędowych nie może zakończyć się powodzeniem. Na potrzeby tej analizy skupię się więc na aktach publikowanych w Dzienniku Ustaw w 2023 r. – ustawach i rozporządzeniach, czyli aktach mających największe znaczenie dla obrotu prawnego w Polsce.

W 2023 r. opublikowano w Dzienniku Ustaw 2824 aktów prawnych (w 2022 – 2868), w tym 542 ustaw i 2178 rozporządzeń wykonawczych. W 2022 r. ustaw opublikowano 586, a rozporządzeń 2189. Aktów opublikowano więc w Dzienniku Ustaw mniej niż w roku poprzednim i cieszy zahamowanie tendencji do zwiększania ilości wydawanych aktów. Jednocześnie liczba 2824 jest bardzo wysoka, zbliżona do ilości aktów wydawanych w okresie akcesji Polski do UE, gdy dostosowywaliśmy nasz porządek prawny do europejskiego.

Częstotliwość zmian w prawie

Spośród 32 017 aktów, które zostały zmienione w 2023 r., 1241 to ustawy i rozporządzenia (w 2022 – 1089). Wszystkich obowiązujących ustaw jest 1687, a rozporządzeń 8723^[1]. Z podanych liczb wynika, że w 2023 r. przynajmniej raz zmienionych zostało 11,92% ustaw i rozporządzeń (w 2022 – 10,83%).

Ustawy i rozporządzenia w 2023 r. zmieniono 1999 razy, w tym 1132 razy ustawy i 867 razy rozporządzenia (w 2022 – ustawy zmieniono 1228, a rozporządzenia 761 razy).

Każda zmiana aktu prawnego generuje wersję treści na dzień wejścia w życie. Im więcej wersji czasowych danego aktu prawnego – tym większa niepewność, jakie brzmienie aktu właściwe jest do oceny konkretnego stanu faktycznego. Gdy nowych wersji czasowych pojawia się wiele w krótkim czasie, konsumenci prawa muszą poświęcić więcej czasu na zapoznawanie się z kolejnymi zmianami. W 2023 r. powstało 2298 nowych wersji czasowych aktów prawnych opublikowanych w Dzienniku Ustaw, w tym 1351 dla ustaw i 932 dla rozporządzeń. W 2022 r. były 2162 nowe wersje, w tym 1326 dla ustaw i 811 dla rozporządzeń.

Trend zwiększania ilości aktów zmieniających i generowanych w związku z tym nowych wersji czasowych aktów utrzymuje się, choć ulega wahaniom, ponieważ w 2020 r. nowych wersji czasowych powstało tylko 1766, a rekordowy był rok 2019, w którym wersji czasowych dla aktów opublikowanych w Dzienniku Ustaw powstało aż 2303.

_{[1] Ocena obowiązywania aktów prawnych dokonywana na podstawie metodologii, przyjętej przez redakcję programu LEX, zgodnie z którą, ocenie co do obowiązywania podlegają tylko akt zawierające samodzielne normy prawne o charakterze abstrakcyjnym i generalnym. Stan na 31 grudnia 2023 r.}