Możliwość zaskarżania przez stronę kasacją (art. 519 Kodeksu postępowania karnego) orzeczenia o kosztach procesu, o których orzekł po raz pierwszy sąd odwoławczy w swoim prawomocnym orzeczeniu – uwagi na tle orzecznictwa Sądu NajwyższegoJarosław Matras
sędzia Sądu Najwyższego, Warszawa, Polska
Możliwość zaskarżania przez stronę kasacją (art. 519 Kodeksu postępowania karnego) orzeczenia o kosztach procesu, o których orzekł po raz pierwszy sąd odwoławczy w swoim prawomocnym orzeczeniu – uwagi na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego
Po dokonaniu 1.09.2015 r. zmiany w art. 426 § 2 Kodeksu postępowania karnego i wprowadzeniu możliwości zaskarżenia postanowienia sądu odwoławczego o kosztach procesu, o których ten sąd orzekł po raz pierwszy, pojawił się problem dostępu stron postępowania do możliwości zaskarżenia tego orzeczenia nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, jakim jest kasacja. W artykule dokonano szczegółowej analizy orzeczeń Sądu Najwyższego zapadłych w postępowaniu kasacyjnym w stanie prawnym już po dokonaniu tej zmiany, a wnioski z niej pozwoliły postawić tezę, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego zmiana stanu prawnego nie została uwzględniona i dalej pozostaje aktualna dotychczasowa linia orzecznicza wypracowana w tym zakresie. W końcowej części artykułu wskazano modele procesowe, w jakich może dojść do zaskarżenia przez stronę postanowienia wydanego przez sąd odwoławczy, którym ten sąd orzekł o kosztach procesu po raz pierwszy, a także zaprezentowano sytuacje procesowe, w jakich strona może i powinna skutecznie wnieść zażalenie na postanowienie sądu odwoławczego o kosztach procesu.
Słowa kluczowe: kasacja wnoszona przez strony, koszty procesu, o których orzekł po raz pierwszy sąd odwoławczy, dopuszczalność kasacji
Jarosław Matras
Supreme Court judge, Warsaw, Poland
The possibility for a Party to file a cassation appeal (Article 519 of the Criminal Procedures Code) contesting a decision on the costs of a trial ruled on for the first time by the court of appeal in its final decision – remarks in the light of the case law of the Supreme Court
Following the amendment of Article 426, para. 2 of the Criminal Procedures Code of 1 September 2015 and the introduction of the possibility of appealing against the decision of the court of appeal on the costs of the trial that the court has ruled on for the first time, a problem arose of access of the parties to the proceedings to the possibility of appealing against this decision with an extraordinary means of appeal, namely cassation. The article presents a detailed analysis of the decisions of the Supreme Court made in cassation proceedings in the legal situation after this amendment was introduced, and the conclusions drawn from it enable the argument to be to raised that, the case law of the Supreme Court has not taken into account the change in the legal situation, and the line of judgments from before the change in the legal situation is still valid. The final part of the article presents the procedural models in which a party can file an appeal against a decision of the court of appeal, which ruled on the costs of the trial for the first time, as well as the procedural situations in which a party may and should successfully file an appeal against the decision of the court of appeal on the costs of the trial.
Keywords: cassation filed by the parties, costs of the trial ruled upon for the first time by the court of appeal, admissibility of cassation
Bibliografia / References
Klejnowska M. [w:] Koszty procesu w sprawach karnych, red. M. Klejnowska, System prawa karnego procesowego. Tom XVIII, red. nacz. P. Hofmański, Warszawa 2018.
Agnieszka Kilińska-Pękacz
doktor nauk prawnych, adiunkt, Instytut Prawa i Ekonomii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2231-4751
Prawo do stosunków seksualnych osadzonych w warunkach izolacji penitencjarnej w zakładach karnych
Zasadniczym celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy osadzeni w zakładach karnych mają prawo do intymności w trakcie wykonywania kary pozbawienia wolności. Podejmując się weryfikacji postawionego celu i pytań badawczych, autorka korzysta z metody formalno-dogmatycznej polegającej na analizie aktów prawnych (Kodeksu karnego wykonawczego, Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) oraz stanowisk przedstawicieli nauki, a także z badań komparatystycznych w zakresie prawa do wolności seksualnej u więźniów w Niemczech. Artykuł kończy postulat de lege ferenda.
Słowa kluczowe: osoba skazana, stosunki seksualne, zakład karny
Agnieszka Kilińska-Pękacz
doctor of law, assistant professor, Institute of Law and Economy, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2231-4751
The right to sexual intercourse with inmates in conditions of penitentiary isolation in prisons
The main aim of the article is to answer the question of whether inmates in prisons have the right to intimacy while serving their prison sentence. While verifying the objective and research questions, the author uses the formal/dogmatic method of analysing acts of law (Executive Penal Code, Family and Guardianship Code) and the positions of academics, as well as comparative research on the right to sexual freedom of prisoners in Germany. The article ends with a de lege ferenda postulate.
Keywords: convict, sexual relations, prison
Bibliografia / References
Baładynowicz A., Patologia zachowań seksualnych w warunkach izolacji penitencjarnej [w:] Zachowania społecznie destruktywne. Profilaktyka i resocjalizacja, t. 2, red. F. Kozaczuk, M. Badowska-Hodyr, A. Olak, Rzeszów 2012.
Ciosek M., Psychologia sądowa i penitencjarna, Warszawa 2016.
Czech B. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2011.
Dawidziuk E., Traktowanie osób pozbawionych wolności we współczesnej Polsce na tle standardów międzynarodowych, Warszawa 2013.
Gromek K., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2016.
Jadczak-Żebrowska M., Prawa i obowiązki małżonków, Białystok 2014.
Lelental S. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. S. Lelental, Legalis 2017.
Linowski K., Kontakty skazanych na karę pozbawienia wolności ze światem zewnętrznym, Ostrowiec Świętokrzyski 2004.
Łukaszek M. [w:] Wybrane problemy seksualności więźniów, red. M. Łukaszek, Rzeszów 2015.
Pstrąg D., Poglądy osób odbywających karę pozbawienia wolności wobec wybranych aspektów homoseksualności [w:] Wybrane problemy seksualności więźniów, red. M. Łukaszek, Rzeszów 2015.
Radochoński M., Życie seksualne w więzieniu: refleksje ogólne [w:] Wybrane problemy seksualności więźniów, red. M. Łukaszek, Rzeszów 2015.
Rzepliński A., Rodziny więźniów długoterminowych, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1981.
Sychowicz M., Prawa i obowiązki małżonków [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2011.
Konrad Lipiński
doktor nauk prawnych, adiunkt, Katedra Prawa Karnego Materialnego, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski; adwokat, Izba Adwokacka we Wrocławiu, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5342-4905
O niemożliwości pociągnięcia „sprawcy” do odpowiedzialności karnej wynikłej z wadliwego opisania czynu w wyroku skazującym. Artykuł polemiczny
Artykuł dotyczy zagadnienia procesowych konsekwencji niewłaściwego – pomijającego część z ustawowych znamion – opisu czynu w wyroku skazującym lub warunkowo umarzającym postępowanie. Autor analizuje wadliwości opisu czynu z perspektywy zarzutów apelacyjnych. Wychodzi również z założenia, że skazanie oskarżonego za czyn, którego opis nie odpowiada znamionom typu czynu zabronionego, stanowi naruszenie zasady nullum crimen sine lege oraz wiąże się z rażącą niesprawiedliwością orzeczenia, która musi doprowadzić do zmiany wyroku na korzyść oskarżonego.
Słowa kluczowe: opis czynu w wyroku skazującym, rażąca niesprawiedliwość orzeczenia, postępowanie odwoławcze, zakaz reformationis in peius
Artykuł polemiczny z tekstem: P. Pratkowiecki, O możliwości pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej pomimo wadliwego opisania czynu w wyroku skazującym, „Przegląd Sądowy” 2020/11–12, s. 111 i n.
Konrad Lipiński
doctor of law, assistant professor, Chair of Criminal Substantive Law, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wrocław; attorney-at-law, Bar Council in Wrocław, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5342-4905
The inability to bring an offender to justice on criminal charges as a result of the defective description of the act in the convicting sentence. Critical article
The article addresses the issue of the procedural consequences of the incorrect – ignoring some of the statutory elements – description of an act in a convicting or suspended sentence. The author analyses the defectiveness of the description of the offence from the point of view of the appeal allegations. He also assumes that the conviction of the accused for an offense, the description of which does not correspond to the statutory elements of a prohibited act, constitutes a breach of the nullum crimen sine lege principle and is associated with gross injustice of the judgment, which has to lead to the sentence being changed in favour of the accused.
Keywords: description of the offence in the conviction, gross injustice of the sentence, appeal proceedings, prohibition of reformationis in peius
Article presenting a critical opinion on the article by P. Pratkowiecki, Ability to bring an offender to justice on criminal charges despite the defective description of the act in the convicting sentence, 'Court Review' 2020/11-12, pp. 111 et seq.
Bibliografia / References
Andrejew I., Rozpoznanie znamion przestępstwa, Warszawa 1968.
Andrejew I., Ustawowe znamiona przestępstwa, Warszawa 1959.
Andrejew I., Zagadnienia typizacji przestępstw, „Studia Iuridica” 1982/10.
Bielski M., Zasady konstruowania zarzutów apelacyjnych opartych na względnych przyczynach odwoławczych [w:] Fiat iustitia pereat mundus. Księga jubileuszowa poświęcona Sędziemu Sądu Najwyższego Stanisławowi Zabłockiemu z okazji czterdziestolecia pracy zawodowej, red. P. Hofmański, Warszawa 2014.
Bojarski T., Typizacja przestępstw i zasada nullum crimen sine lege (wybrane zagadnienia), „Annales UMCS” 1977/24, Sectio G.
Dębski R., Pozaustawowe znamiona przestępstwa. O ustawowym charakterze norm prawa karnego i znamionach typu czynu zabronionego nie określonych w ustawie, Łódź 1995.
Giezek J., Fakty oraz ich ocena jako przedmiot materialnoprawnych domniemań w procesie karnym, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2018/114.
Kanarek J., Dookreślenie (doprecyzowanie) opisu czynu z art. 299 § 1 k.k. przez sąd drugiej instancji a pośredni zakaz reformationis in peius. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8.03.2018 r., II AKa 590/17, „Przegląd Sądowy” 2022/4.
Kłodawski M., Superfluum i nadwyżki znaczeniowe jako przykłady redundancji tekstu prawnego, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2013/2.
Kmiecik R., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 r., IV KK 402/12, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2014/3.
Kociubiński W., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2005 r. (I KZP 20/05), „Przegląd Sądowy” 2006/4.
Kociubiński W., Konsekwencje prawne niewłaściwego opisu czynu przypisanego w wyroku skazującym. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 6.02.2019 r., II KK 179/18, „Przegląd Sądowy” 2019/10.
Lipiński K., Łączenie i mieszanie zarzutów w apelacji karnej, „Palestra” 2020/1.
Lipiński K., Zasada domniemania niewinności – próba spojrzenia materialnoprawnego, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2016/41.
Łuczyński P., Zakaz reformationis in peius w kontekście niektórych zasad procesu karnego, „Państwo i Prawo” 2013/10.
Majewski J., O pozaustawowym domniemaniu umyślności oraz jego szkodliwości [w:] Umyślność i jej formy, red. J. Majewski, Toruń 2011.
Matras J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2020.
Pratkowiecki P., O możliwości pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej pomimo wadliwego opisania czynu w wyroku skazującym, „Przegląd Sądowy” 2020/11–12.
Radbruch G., Filozofia prawa, tłum. E. Nowak, Warszawa 2012.
Skorupka J., O sprawiedliwości procesu karnego, Warszawa 2013.
Świecki D., Wina w prawie karnym materialnym i procesowym, „Prokuratura i Prawo” 2009/11–12.
Świecki D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz do zmian 2016, red. D. Świecki, Warszawa 2016.
Tarapata S., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2015 r. (V KK 53/15), „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017/4.
Tarapata S., O problemach ze stosowaniem przepisów dotyczących zakazu reformationis in peius przez sąd odwoławczy – studium przypadku, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2021/124.
Tarapata S., Przypisanie sprawstwa skutku w sensie dynamicznym w polskim prawie karnym, Kraków 2019.
Tuleja P., Konstytucyjnoprawne uwarunkowania granic legalności procesu karnego [w:] Granice procesu karnego. Legalność działań uczestników postępowania, red. D. Gruszecka, J. Skorupka, Warszawa 2015.
Wassermann W., Zasady formułowania zarzutów apelacyjnych w obowiązującej procedurze karnej, „Prokuratura i Prawo” 2010/6.
Wojtyczek K., Zasada proporcjonalności jako granica prawa karania, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 1999/2.
Wolter W., Granice teoretycznej neutralizacji ustawy karnej, „Nowe Prawo” 1955/12.
Zachuta A., Opis i kwalifikacja prawna czynu z uwzględnieniem sprawczych odmian przestępnego współdziałania, „Prokuratura i Prawo” 2005/1.
Ziembiński Z., Problematyka ogólna zbiegu przepisów prawnych [w:] Studia z prawa zobowiązań, red. Z. Radwański, Warszawa 1979.
Zoll A., Karalność i karygodność jako odrębne elementy struktury przestępstwa [w:] Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim oraz niemieckim prawie karnym, red. T. Kaczmarek, Wrocław 1990.
Zoll A., Nowa kodyfikacja karna w świetle konstytucji, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 1997/2.
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1990/23.
Zoll A. [w:] System prawa karnego. Tom 2. Źródła prawa karnego, red. T. Bojarski, Warszawa 2011.
Michał Basa
doktorant, Katedra Postępowania Karnego, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski; asesor sądowy, V Wydział Karny, Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5120-5693
udział w autorstwie tekstu – 50%
Karol Jarząbek
doktorant, Katedra Postępowania Karnego, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski; asesor sądowy, II Wydział Karny, Sąd Rejonowy w Lwówku Śląskim, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3754-3124
udział w autorstwie tekstu – 50%
Praktyka prowadzenia przeszukań w wypadkach niecierpiących zwłoki – przesłanki i podstawa dowodowa przeszukania
Artykuł został zrealizowany w ramach grantu badawczego „Uzasadnione przeszukanie – między efektywnością ścigania a prawami jednostki”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki pod kierownictwem dr hab. Karoliny Kremens (nr 2018/30/E/HS5/00338). Wnioski sformułowanie w opracowaniu zostały oparte na przeprowadzonych w latach 2020–2021 badaniach akt spraw sądowych zakończonych w 2018 r. w sądach rejonowych, których siedziby znajdują się w obszarze właściwości czterech apelacji – wrocławskiej, łódzkiej, gdańskiej i lubelskiej, a dotyczących przestępstw posiadania środków odurzających (substancji psychotropowych), kradzieży oraz kradzieży z włamaniem. Zbadano 853 sprawy, w których łącznie stwierdzono 1340 przypadków przeszukania. W artykule omówiono zagadnienie podstawy dowodowej przeszukania w wypadkach niecierpiących zwłoki, sposób rozumienia w praktyce organów dochodzeniowo-śledczych przesłanek przeszukania w trybie art. 220 § 3 Kodeksu postępowania karnego oraz zagadnienie granicy przesłanek przeszukania dokonywanego w ramach czynności w niezbędnym zakresie i przesłanek kontroli osobistej, dokonywanej na podstawie przepisów ustawy o Policji. Autorzy na podstawie przeprowadzonych badań stawiają tezę, że przeszukanie jest traktowane w praktyce jako rutynowa czynność dowodowa, o której przeprowadzeniu decyduje się w sposób zautomatyzowany, a nie jako ingerujący w prawa i wolności jednostek środek przymusu. Z założenia wyjątkowy tryb prowadzenia przeszukania z art. 220 § 3 Kodeksu postępowania karnego w świetle przeprowadzonych badań stał się trybem powszechnym. Z 1340 zbadanych przypadków przeszukań aż 1310 (97,7 %) zostało dokonanych w wypadku niecierpiącym zwłoki, a zaledwie 30 (2,3 %) na podstawie postanowienia. Oprócz diagnozy istniejących problemów w artykule przedstawiono na ich kanwie środki naprawcze obejmujące prawidłowe stosowanie obowiązujących przepisów, przy uwzględnieniu – z jednej strony – potrzeb praktyki, z drugiej natomiast – konieczności zachowania gwarancji praw i wolności jednostki.
Słowa kluczowe: przeszukanie, przeszukanie w wypadkach niecierpiących zwłoki, kontrola osobista, prawo do prywatności, środki przymusu, badania empiryczne
Michał Basa
PhD student, Department of Criminal Proceedings, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wrocław; court assessor, 5th Criminal Division, District Court for Wrocław–Śródmieście in Wrocław, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5120-5693
commitment to the preparation of the article – 50%
Karol Jarząbek
PhD student, Department of Criminal Proceedings, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wrocław; court assessor, 2nd Criminal Division, District Court in Lwówek Śąski, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3754-3124
commitment to the preparation of the article – 50%
The practice of conducting searches in exigent circumstances – premises and evidence basis for a search
The article was prepared within the framework of the research grant ‘Justified search – effectiveness of investigation vs. the rights of the individual’ financed by the National Science Centre under the management of Dr Karolina Kremens (No. 2018/30/E/HS5/00338). The conclusions formulated in the study were based on the examination in 2020–2021 of files of court cases regarding the possession of drugs, theft and burglary, which ended in 2018 in district courts within the jurisdiction of four courts of appeal, namely Wrocław, Łódź, Lublin and Gdańsk. 853 cases were examined, in which a total of 1340 searches were found. The article describes the evidential basis for a search in exigent circumstances, the way of understanding the grounds for a search in practice by the investigative authorities in the procedure of Article 220 § 3 of the Criminal Procedures Code and the limit of the premises of a search conducted in exigent circumstances and the premises of a personal examination conducted on the basis of the provisions of the Act on the Police. Based on the research conducted, the authors argue that the search is treated in practice as a routine evidence-gathering activity, for which the decision to conduct is made in an automated manner, and not as a coercive measure interfering with the rights and freedoms of individuals. By assumption, the exceptional procedure for conducting a search under Article 220 § 3 of the Criminal Procedures Code has become a common procedure in the light of the research. Of the 1340 searches examined, as many as 1310 (97.7%) were conducted as urgent searches and only 30 (2.3%) were conducted on the basis of a prosecutor’s decision. In addition to the diagnosis of the existing problems, the article presents solutions on their basis, which involve the correct application of the applicable regulations, taking into account, on the one hand, the needs of practice and, on the other hand, the need to maintain guarantees of individual rights and freedoms.
Keywords: search, search in exigent circumstances, personal examination, right to privacy, coercive measures, empirical research
Bibliografia / References
Bartczak J., Przeszukanie w przepisach prawa i w praktyce, Warszawa 1973.
Grajewski J., Skrętowicz E., Podręczny komentarz do kodeksu postępowania karnego, Gdańsk 1993.
Grochowski J., Milicyjne przeszukanie pozaprocesowe a konstytucyjne prawa osobiste w PRL, „Problemy Prawa Karnego” 1989/15.
Grochowski J., Podstawy dowodowe przeszukania w kodeksie postępowania karnego, „Problemy Prawa Karnego” 1992/18.
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 1–296, t. 1, Warszawa 2011.
Jasiński W., Nielegalnie uzyskane dowody w procesie karnym. W poszukiwaniu optymalnego rozwiązania, Warszawa 2019.
Kalinowski S., Proces karny w zarysie, Warszawa 1981.
Kamińska-Nawrot A., Przeszukanie – środek przymusu procesowego ograniczający konstytucyjnie chronione prawa, „Studia nad Bezpieczeństwem” 2016/1.
Karaźniewicz J., Przeszukanie i czynności zbliżone do przeszukania [w:] Węzłowe problemy procesu karnego. Materiały konferencyjne (Kraków, 25–28.09.2009 r.), red. P. Hofmański, Warszawa 2010.
Kaznowski A., Problematyka przeszukania mieszkania, „Prokuratura i Prawo” 2010/4.
Koper R., Przeszukanie w wypadkach niecierpiących zwłoki, „Prokuratura i Prawo” 2014/11–12.
Korman J., Żądanie wydania i przeszukanie w celu uzyskania dowodów rzeczowych, „Problemy Praworządności” 1975/5.
Kremens K., Przeszukanie [w:] System prawa karnego procesowego. Tom VIII. Dowody, cz. 2, red. J. Skorupka, Warszawa 2019.
Młynarczyk Z., Przeszukanie i odebranie przedmiotów w postępowaniu karnym, „Prokuratura i Prawo” 1996/4.
Nawacki M. [w:] Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz. Art. 1–424, red. D. Drajewicz, Legalis 2020.
Popławski H., Rewizja mieszkaniowa, zatrzymanie rzeczy i zabezpieczenie mienia sprawcy, „Problemy Kryminalistyki” 1963/46.
Sakowicz A., Poszanowanie życia prywatnego w postępowaniu karnym, „Jurysta” 2000/6.
Sakowicz A., Przeszukanie mieszkania a prawa do poszanowania prywatności jednostki. Uwagi na marginesie przepisów Konstytucji RP oraz umów międzynarodowych [w:] Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Bojarskiemu, red. A. Michalska-Warias, I. Nowikowski, J. Piórkowska-Flieger, Lublin 2011.
Skoczyński L., Warunki legalności przeszukania, „Problemy Praworządności” 1989/3.
Skorupka J., Czynności legalne warunkowo w postępowaniu karnym, „Prokuratura i Prawo” 2015/1–2.
Skorupka J., Konstytucyjne i konwencyjne granice przeszukania w postępowaniu karnym (cz. 2), „Palestra” 2007/11–12.
Skorupka J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Legalis 2020.
Skorupka J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2018
Stefański R.A. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, red. Z. Gostyński, Warszawa 2003.
Szumiło-Kulczycka D., Kontrola osobista i przeglądanie zawartości bagaży, przeszukanie (przyczynek do kwestii racjonalności legislacji), „Państwo i Prawo” 2012/3.
Sebastian Koczur
doktor nauk prawnych, p.o. Kierownika Katedry Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, Wydział Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2985-0557
Prawna kwalifikacja „odszkodowania” z tytułu rozwiązania umowy o pracę i jej wpływ na zasądzenie odszkodowania cywilnego
Przepisy Kodeksu pracy w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przyznają pracownikowi możliwość wystąpienia z roszczeniem o odszkodowanie. Aż do chwili wydania wyroku przez Trybunał Konstytucyjny w 2007 r. odszkodowanie to pozostawało jedynym świadczeniem pieniężnym, jakiego mógł dochodzić pracownik od pracodawcy z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę. Trybunał uznał natomiast, że ograniczenie to narusza dyspozycję art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i w konsekwencji orzekł, iż dopuszczalne jest dochodzenie także odszkodowania w reżimie przepisów Kodeksu cywilnego. Problem polega jednak na tym, iż szkoda w ogóle nie stanowi przesłanki zasądzenia odszkodowania, a w konsekwencji – nie jest przedmiotem oceny przez sąd pracy zasądzający odszkodowanie na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Czy zatem mamy w ogóle do czynienia z odszkodowaniem i czy zasądzone na mocy przepisów Kodeksu pracy odszkodowanie powinno rzutować na prawo bądź wysokość zasądzonego odszkodowania cywilnego? Punktem wyjścia do rozważań jest zatem ustalenie charakteru prawnego „odszkodowania” przewidzianego w Kodeksie pracy, a następnie autor skupia się na ujemnych następstwach wzajemnej kompensacji roszczeń i proponuje jednoznaczne rozstrzygnięcie prawnie niejednoznacznej kwestii współistnienia analizowanych odszkodowań.
Słowa kluczowe: odszkodowanie, rozwiązanie umowy, kompensacja świadczeń, równe traktowanie, roszczenia pracownika
Sebastian Koczur
Doctor of Law, acting Manager of the Department of Labour and Social Security Law, Faculty of Law, Administration and International Relations, Andrzej Frycz Modrzewski University in Kraków, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2985-0557
Legal qualification of ‘compensation’ for terminating an employment contract and its impact on the award of civil compensation
In the case of the termination of an employment contract without notice, the provisions of the Labour Code award the employee the ability to file a claim for compensation. Until the judgment was issued by the Constitutional Tribunal in 2007, this compensation was purely a monetary benefit that the employee could claim from the employer for the defective termination of the employment contract. However, the Tribunal held that this limitation breaches the provisions of Article 64 of the Polish Constitution and, consequently, ruled that compensation is also admissible in accordance with the provisions of the Civil Code. However, the problem is that damage is not a condition for awarding compensation at all and, consequently, it is not subject to assessment by the labour court awarding compensation on the basis of the provisions of the Labour Code. Therefore, is this compensation at all and should the compensation awarded under the provisions of the Labour Code affect the law or the amount of the civil compensation awarded? The starting point for the considerations is therefore the establishment of the legal nature of the ‘compensation’ provided for in the Labour Code, after which the author focuses on the negative consequences of mutual compensation of claims and proposes an unambiguous solution to the legally ambiguous issue of the coexistence of the compensation in question.
Keywords: compensation, termination of the contract, compensation of benefits, equal treatment, employee claims
Bibliografia / References
Baran K.W. [w:] B.M. Ćwiertniak, Z. Góral, A. Kosut, D. Książek, M. Kuba, M. Lekston, A. Musiała, W. Perdeus, J. Piątkowski, P. Prusinowski, K. Stefański, M. Tomaszewska, M. Włodarczyk, T. Wyka, K.W. Baran, Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1–113, Warszawa 2020, https://sip.lex.pl/#/commentary/587329075/614301.
Florek L., Zieliński T. [w:] D. Dzienisiuk, K. Gonera, G. Goździewicz, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, J. Unterschütz, B. Wagner, P. Wojciechowski, L. Florek, T. Zieliński, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2017, https://sip.lex.pl/#/commentary/587761943/542560.
Góral Z., Kuba M., Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu pracowniczym, Warszawa 2017, https://sip.lex.pl/#/monograph/369419285/334634.
Jaśkowski K. [w:] E. Maniewska, K. Jaśkowski, Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, LEX 2022, https://sip.lex.pl/#/commentary/587260392/691934.
Pisarczyk Ł., Odszkodowanie z tytułu wadliwego wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2002/8.
Tanajewska R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019, https://sip.lex.pl/#/commentary/587804758/602198.
Tyc A., Ciężar dowodu w prawie pracy. Studium na tle prawnoporównawczym, Warszawa 2016, https://sip.lex.pl/#/monograph/369387343/305902.
Karol Szadkowski
doktor nauk prawnych, adiunkt, Katedra Prawa Cywilnego, Handlowego i Ubezpieczeniowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; adwokat, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9927-9640
Potrącenie roszczeń o kary umowne ze szczególnym uwzględnieniem kar umownych naliczanych w stosunku do jednostki czasu
W artykule przedstawiono szczegółowe zagadnienia związane z potrąceniem roszczeń o kary umowne. Analiza reżimu prawnego kar umownych w kontekście przesłanek i skutków potrącenia pozwala na sformułowanie następujących wniosków. Przede wszystkim wobec tego, że zobowiązanie do zapłaty kary umownej ma z zasady charakter bezterminowy, przedstawienie kary umownej do potrącenia jest w tej sytuacji możliwe dopiero po postawieniu roszczenia w stan wymagalności za sprawą wezwania do zapłaty. Ponadto skutki potrącenia kary umownej mogą zostać wzruszone w wyniku sądowego miarkowania wygasłej w istocie wierzytelności o karę umowną. Specyficzne cechy wykazują kary umowne naliczane w stosunku do jednostki czasu. Potrącenie takich kar umownych, którym strony nadały charakter zobowiązania okresowego, powoduje sukcesywne umorzenie wierzytelności wzajemnej, a jego zakres trzeba ustalać przy uwzględnieniu odsetek za opóźnienie w zapłacie kar i wstecznego skutku potrącenia.
Słowa kluczowe: potrącenie, kara umowna, miarkowanie kary umownej, roszczenie wymagalne, odsetki za opóźnienie, skutek wsteczny
Karol Szadkowski
doctor of law, Assistant Professor, Department of Civil Commercial and Insurance Law, Faculty of Law and Administration, Adam Mickiewicz University in Poznan, attorney-at-law, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9927-9640
Offsetting claims for contractual penalties with particular emphasis on contractual penalties charged with respect to units of time
The article discusses specific issues related to offsetting claims for contractual penalties. The analysis of the legal regime of contractual penalties in the context of the conditions and effects of offsetting enables the following conclusions to be drawn. First of all, given that the obligation to pay a contractual penalty is, in principle, unlimited in time, it is only possible in this situation to claim contractual penalties for offsetting after the claim has been made due and payable on the basis of a payment demand. Furthermore, the effects of offsetting contractual penalties may be overturned as a result of a judicial reduction of an essentially expired claim for a contractual penalty. Contractual penalties charged in relation to a unit of time demonstrate specific features. Offsetting such contractual penalties, which the parties have made into a periodic obligation, results in the gradual extinction of a counterclaim, while its scope should be established with account taken of the default interest charged on the payment of penalties and the retroactive effect of the offset.
Keywords: offset, contractual penalty, reduction of a contractual penalty, due and payable claim, default interest, retroactive effect
Bibliografia / References
Borysiak W., Miarkowanie kary umownej [w:] Prawo i Państwo. Księga jubileuszowa 200-lecia Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, red. L. Bosek, Warszawa 2017.
Brzozowski A., Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania. Klauzula rebus sic stantibus, Warszawa 2014.
Drapała P. [w:] System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna, t. 5, red. K. Osajda, Warszawa 2020.
Gumularz M., Glosa do wyroku SN z dnia 30 czerwca 2011 r., III CSK 282/10, LEX 2012.
Jastrzębski J., Kara umowna, Warszawa 2006.
Lackoroński B., Skutki czynności prawnych w czasie, Warszawa 2019.
Lemkowski M., Odsetki cywilnoprawne, Warszawa 2007.
Lemkowski M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. M. Gutowski, Legalis 2022.
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017.
Mularski K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. M. Gutowski, Legalis 2022.
Olaś A., Zarzut potrącenia w procesie cywilnym, Warszawa 2021.
Pyrzyńska A., Dybowski T. [w:] System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna, t. 5, red. K. Osajda, Warszawa 2020.
Pyrzyńska A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, red. M. Gutowski, Legalis 2022.
Pyziak-Szafnicka M., Potrącenie w prawie cywilnym, Kraków 2002.
Stecki L., Opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych, Warszawa 1970.
Stępniak L., Potrącenie w systemie polskiego prawa cywilnego, Ossolineum 1975.
Szadkowski K., Potrącenie roszczeń o odsetki za opóźnienie, „Przegląd Sądowy” 2020/3.
Szadkowski K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. M. Gutowski, Legalis 2022.
Szanciło T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Legalis 2020.
Węgrzynowski Ł., Wymagalność wierzytelności z tytułu kary umownej w rozumieniu art. 498 § 1 k.c. – linia orzecznicza, LEX 2019.
Zawada K. [w:] Kodeks cywilny, t. 2. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2021.
Zawadzka J., Warunkowość oświadczeń woli składanych w wykonaniu uprawnień prawokształtujących, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2014/4.
Zoll F. [w:] System prawa prywatnego. Zobowiązania – część ogólna, t. 6, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018.
Anna Dziergawka
doktor nauk prawnych, wykładowca Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury w Krakowie; sędzia i wiceprezes Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, Polska. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5084-088X
Konsekwencje wyroków nieistniejących. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 9.03.2022 r., I KZP 8/21
Glosa dotyczy skutków prawnych i faktycznych braku ustnego ogłoszenia wyroku wydanego na rozprawie w przypadku, kiedy na ogłoszenie wyroku nikt się nie stawił. W omawianym postanowieniu wyrażono pogląd, że w takiej sytuacji nie dochodzi do wydania wyroku. Autorka krytycznie odnosi się do przedmiotowego orzeczenia, wskazując na zagrożenia wynikające z zastosowania nieprzewidzianej przez ustawodawcę instytucji sententia non existens. W glosie uwzględniono aktualne zmiany normatywne dotyczące omawianej problematyki, a także zawarto propozycje rozwiązań korzystnych dla praktyki orzeczniczej, mających na celu zagwarantowanie stronom prawa do rzetelnego procesu.
Słowa kluczowe: ogłoszenie wyroku, wyrok nieistniejący, nieważność, bezwzględne przyczyny odwoławcze, skutki prawne
Anna Dziergawka
doctor of law, lecturer at the National School of Judiciary and Public Prosecution in Kraków; judge and vice-president of the Regional Court in Bydgoszcz, Poland. ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5084-088X
Consequences of non-existent judgments. Commentary on the decision of the Supreme Court of 9 March 2022, I KZP 8/21
The commentary applies to the legal and factual consequences of the lack of oral announcement of a judgment issued at a hearing if that no one appeared for the announcement of the judgment. The view was expressed in the said decision that no judgment is issued in such a situation. The author is critical of this judgment, pointing to the threats arising from the application of the institution of sententia non existens, which was not envisaged by the legislator. The commentary takes into account the current normative changes regarding the issue in question, as well as containing proposals of solutions that are favourable to the practice of adjudicating, in order to guarantee the right of the parties to a fair trial.
Keywords: announcement of the judgment, non-existent judgment, invalidity, unconditional grounds for appeal, legal effects
Bibligrafia / References
Czapska J., Nauki prawne a psychologia społeczna. Wspólne wyzwania [w:] Prawo – Władza – Społeczeństwo – Polityka. Księga jubileuszowa profesora Krzysztofa Pałeckiego, Toruń 2006.
Czepita S., Formalizacja a konwencjonalizacja działań w prawie [w:] Konwencjonalne i formalne aspekty prawa, red. S. Czepita, Szczecin 2006.
Czepita S., Reguły konstytutywne a zagadnienia prawoznawstwa, Szczecin 1996.
Dziergawka A., Naruszenie prawa do rzetelnego procesu poprzez pozbawienie strony dostępu do sądu drugiej instancji w przypadku złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku przed jego wydaniem – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 13.12.2018 r., 21497/14, Witkowski przeciwko Polsce, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021/3.
Eichsteadt K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. D. Świecki, LEX 2022.
Gutowski M., Nieważność czynności prawnej, Warszawa 2017.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz. T. 1. Artykuły 1–467, Warszawa 2014.
Grzegorczyk T., Udział stron i innych uczestników procesu w posiedzeniach sądu w sprawach karnych [w:] Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości. Księga jubileuszowa z okazji 70 rocznicy urodzin Profesora Andrzeja Gaberle, red. K. Krajewski, Warszawa 2007.
Hofmański P., O jawności posiedzeń sądowych w procesie karnym [w:] Współczesne problemy procesu karnego i jego efektywności. Księga Pamiątkowa Profesora Andrzeja Bulsiewicza, red. A. Marek, Toruń 2004.
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 2, Warszawa 2011.
Janusz-Pohl B., O wyroku nieistniejącym w polskim postępowaniu karnym, „Państwo i Prawo” 2013/12.
Kasiński J., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2020 r., sygn. akt II KK 148/20, dotyczącego warunków istnienia wyroku wydanego na rozprawie, „Studia Prawnoustrojowe UWM” 2021/54.
Lipiec J., Byt i niebyt. Wokółparmenidesowe rozmyślania ontologiczne. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia Religiologica” 2011/43 (1317).
Markiewicz K., Problem „sententia non existens” na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Rejent” 2002/11.
Matczak M., Zalasiński T., 5 grzechów głównych procesu legislacji: jak nie przegrać, wprowadzając nowe ustawy?, „Think-Tank Magazine” 2009/1.
Nerczuk Z., Traktat Gorgiasza o niebycie w parafrazie Sekstusa Empiryka [w:] Sapere Aude. Księga pamiątkowa ofiarowana profesorowi dr. hab. Marianowi Szarmachowi z okazji 65 rocznicy urodzin, red. I. Mikołajczak, Toruń 2004.
Nowak L., Wronkowska S., Ziembiński Z., Czynności konwencjonalne w prawie, „Studia Prawnicze” 1972/33.
Paprzycki L.K. [w:] J. Grajewski, L. K. Paprzycki, S. Steinborn, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 1, Kraków 2006.
Petrażycki L., Wstęp do nauki prawa i moralności. Podstawy psychologii emocjonalnej, Warszawa 1959.
Rawls J., Teoria sprawiedliwości, Warszawa 2013.
Rogoziński P. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, red. S. Steinborn, LEX 2016.
Sawicki P., Katalog czynności prawnych nieistniejących na gruncie polskiego porządku prawnego, „Roczniki Nauk Prawnych” 2011/2 (21).
Skorupa P., Normatywne modele sankcji nieważności bezwzględnej a nieistniejąca czynność prawna, „Studia Prawnicze” 2010/1 (183).
Skrętowicz E., Wyrokowanie sądu pierwszej instancji w sprawach karnych, Lublin 1984.
Skrętowicz E., Wyrok sądu karnego pierwszej instancji. Z problematyki wyrokowania, Lublin 1989.
Sołtysiński S., Rozważania o nieważnych i nieistniejących czynnościach prawnych ze szczególnym uwzględnieniem uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni [w:] W kierunku europeizacji prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi J. Rajskiemu, Warszawa 2007.
Świecki D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. D. Świecki, LEX 2022.
Świecki D., Konstrukcja apelacji jako środka odwoławczego w procesie karnym, Warszawa 2023.
Wiener N., Cybernetyka a społeczeństwo, Warszawa 1961.
Zagrodnik J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz praktyczny do nowelizacji 2019, red. J. Zagrodnik, Warszawa 2020.
Zieliński T., Znaczenie terminu nieważność w języku prawniczym, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1970/3.
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma
