Zakaz dowodowy wykorzystania wyjaśnień uzyskanych pod nieobecność obrońcyArtur Kowalczyk
doktor nauk prawnych, asystent, Katedra Postępowania Karnego, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski, sędzia Sądu Rejonowego w Miliczu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6777-4735
Zakaz dowodowy wykorzystania wyjaśnień uzyskanych pod nieobecność obrońcy
Celem artykułu jest analiza propozycji wprowadzenia nowego zakazu dowodowego wykorzystania wyjaśnień uzyskanych z naruszeniem prawa dostępu do adwokata, zawartej w projekcie nowelizacji Kodeksu postępowania karnego. Propozycję tę należy ocenić, co do zasady, pozytywnie. Zakaz wykorzystania wyjaśnień nie będzie miał zastosowania w sytuacji, gdy oskarżony sam wniesie o ich dopuszczenie jako dowodu. Trzeba uznać to za optymalne rozwiązanie problemu dowodu nielegalnego, który jednocześnie jest korzystny dla oskarżonego. W inny sposób należy jednak uregulować obowiązki informacyjne związane z nowym zakazem dowodowym. W świetle projektu pouczenie o jego obowiązywaniu ma być udzielane przed pierwszym przesłuchaniem, a więc jeszcze zanim dojdzie do potencjalnego naruszenia. Znacznie efektywniejsze byłoby pouczenie o zakazie dowodowym już po stwierdzeniu naruszenia prawa dostępu do adwokata, tak aby oskarżony miał świadomość, że złożone wcześniej wyjaśnienia nie będą brane pod uwagę.
Słowa kluczowe: dowody nielegalne, zakaz dowodowy, wyjaśnienia oskarżonego, prawo dostępu do adwokata, prawo do informacji
Artur Kowalczyk
Ph.D. in legal sciences; assistant, Department of Criminal Proceedings, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wrocław, judge of the District Court in Milicz, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6777-4735
Inadmissibility of the defendant’s statements obtained in the absence of a lawyer
The objective of this article is to analyse the legislative proposal of the new exclusionary rule in the draft amendment to the Criminal Procedures Code regarding a defendant’s statements obtained in violation of the right of access to a lawyer in criminal proceedings. In principle the author agrees with this proposal. The exclusionary rule will not apply if the defendant himself requests for their admission as evidence. This should be considered an optimal solution to the problem of illegally obtained evidence that may be taken into consideration in the defendant’s favour. However, the information obligation regarding the exclusionary rule should be regulated differently. According to the draft amendment, information on the exclusionary rule is to be provided before the first hearing, namely before a potential violation takes place. It would be much more effective to provide such information after it is found that a violation of the right of access to a lawyer has taken place so that the defendant is fully aware that statements made previously are not taken into account.
Keywords: illegally obtained evidence, exclusionary rule, the defendant’s statements, right of access to a lawyer, right to information
Bibliografia / References
Amelung K., Prinzipien strafprozessualer Beweisverwertungsverbote, Berlin 2011.
Barthelme U., Die qualifizierte Belehrung bei Verfahrensverstößen im Strafprozess, Frankfurt am Main 2010.
Beulke W., Muss die Polizei dem Beschuldigten vor der Vernehmung „Erste Hilfe” bei der Verteidigerkonsultation leisten?, „Neue Zeitschrift für Strafrecht” 1996.
Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego, Uwagi do ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (UD153), https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12390959/13091027/13091030/dokument694694.pdf (dostęp: 18.09.2025 r.).
Błoński M., Zmiana ról procesowych a możliwość wykorzystania protokołów wyjaśnień oskarżonego i zeznań świadka, „Palestra” 2018/5.
Geppert K., Die „qualifizierte” Belehrung [w:] Gedächtnisschrift für Karlheinz Meyer, red. K. Geppert, D. Dehnicke, Berlin–New York 1990.
Grzegorczyk T., Glosa do wyroku SN z 1.12.1994 r., III KRN 120/94 i uchwały SN z 8.02.1995 r., I KZP 37/94, „Państwo i Prawo” 1995/7.
Jasiński W., Nielegalnie uzyskane dowody w procesie karnym. W poszukiwaniu optymalnego rozwiązania, Warszawa 2019.
Jasiński W., Czerniak D., Pouczenia osoby podejrzanej oraz podejrzanego o uprawnieniach i obowiązkach procesowych po nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2015/C2.
Kiejnik-Kruk K., Prawo do skutecznego środka naprawczego w postępowaniu dowodowym, Warszawa 2023.
Kmiecik R., Dopuszczalność dowodu odciążającego z protokołu zeznań oskarżonego przesłuchanego w charakterze świadka, „Państwo i Prawo” 1995/10–11.
Kmiecik R., Dowód ścisły w procesie karnym, Lublin 1983.
Kowalczyk A., Konwalidacja wadliwego przesłuchania w procesie karnym wskutek kwalifikowanego pouczenia (rozważania na tle prawa niemieckiego), „Państwo i Prawo” 2023/5.
Kwiatkowski Z., Zakazy dowodowe w procesie karnym, Kraków 2005.
Linnenbaum T., Belehrung und „qualifizierte” Belehrung im Strafverfahren, Hamburg 2009.
Nowikowski I., Odwołalność czynności procesowych stron w polskim procesie karnym, Lublin 2001.
Rogall K., Grund und Grenzen der „qualifizierten” Belehrung im Strafprozess [w:] Festschrift für Klaus Geppert zum 70. Geburtstag am 10. März 2011, red. C. Geisler, E. Kraatz, J. Kretschmer, H. Schneider, C. Sowada, Berlin 2011.
Ruchała A., Konsekwencje braku obrońcy podczas pierwszego przesłuchania w postępowaniu przygotowawczym – glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 27.06.2017 r. (II KK 82/17), „Palestra” 2019/3.
Rusinek M., Zakazy dowodowe w ogólności [w:] System Prawa Karnego Procesowego, red. nacz. P. Hofmański, t. VIII, cz. 2, Dowody, red. J. Skorupka, Warszawa 2019.
Sakowicz A., Zakaz dowodowego wykorzystania wyjaśnień podejrzanego występującego bez obrońcy bądź pod nieobecność obrońcy, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/1.
Schünemann B., Die Belehrungspflichten der §§ 243 IV, 136 n.F. StPO und der BGH, „Monatsschrift für Deutsches Recht” 1969/2.
Tęcza-Paciorek A., Zasada domniemania niewinności w polskim procesie karnym, Warszawa 2012.
Wąsek-Wiaderek M., Dostęp do adwokata na wczesnym etapie postępowania karnego w prawie Unii Europejskiej, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/1.
Wąsek-Wiaderek M., O dopuszczalności dowodowego wykorzystania wyjaśnień podejrzanego złożonych pod nieobecność obrońcy [w:] Problemy wymiaru sprawiedliwości karnej. Księga Jubileuszowa Profesora Jana Skupińskiego, red. A. Błachnio-Parzych, J. Jakubowska-Hara, J. Kosonoga, H. Kuczyńska, Warszawa 2013.
Wiliński P., Wola oskarżonego jako przesłanka wyłączająca ochronę wynikającą z konstytucyjnych gwarancji procesowych [w:] Iudicium et Scientia. Księga jubileuszowa Profesora Romualda Kmiecika, red. A. Przyborowska-Klimczak, A. Taracha, Warszawa 2011.
Zbrojewska M., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 5.04.2013 r., III KK 327/12, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2013/12.
Rafał Fic
doktor nauk prawnych, adiunkt, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach, radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0826-1956
Skutki uboczne funkcjonowania klauzul niekaralności i kilka uwag o sposobach zapobiegania ich wystąpieniu
Przedmiotem artykułu są możliwe skutki uboczne obowiązywania klauzul niepodlegania karze, czyli regulacji opartych na formule „nie podlega karze”. Ich obligatoryjny charakter skutkuje ryzykiem, że w wyniku zbyt szerokiego określenia przesłanek niekaralności lub ich błędnej wykładni wyłączenie odpowiedzialności nie będzie uzasadnione, a tym samym sprawca niezasłużenie ujdzie bez kary. Po przytoczeniu poglądów doktryny wskazujących na niebezpieczeństwa wynikające z kształtu wybranych regulacji tego rodzaju następują rozważania o sposobach redukcji ryzyka związanego z uchyleniem karalności. W tym zakresie autor zwraca uwagę przede wszystkim na możliwość opatrzenia ograniczeń w liczbie możliwości skorzystania z danej klauzuli niekaralności przez sprawcę oraz wyrażaną w orzecznictwie Sądu Najwyższego dyrektywę ścisłej wykładni przesłanek niepodlegania karze.
Słowa kluczowe: klauzule niekaralności, bezkarność, wykładnia rozszerzająca
Rafał Fic
Ph.D. in legal sciences, assistant professor, Faculty of Law and Administration, University of Silesia in Katowice, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0826-1956
Side effects of impunity clauses and a few remarks on their prevention
This article addresses the possible side effects of impunity clauses, namely regulations based on the formula ‘is not punishable’. Their mandatory nature results in the risk that an excessively broad definition of the conditions of impunity or their misinterpretation means that the exclusion of liability will not be justified and therefore the offender will undeservedly go unpunished. After quoting the views in the legal literature referring to the dangers arising from the shape of selected regulations of this type, the author presents considerations on how to reduce the risks associated with the waiver of punishability. In this respect, he primarily draws attention to the possibility of limiting the number of possibilities for the offender to take advantage of a given impunity clause, as well as the directive expressed in the case law of the Supreme Court to interpret the conditions of impunity strictly.
Keywords: impunity clauses, impunity, expansive interpretation
Bibliografia / References
Bachmat P., Uregulowania służące rozerwaniu solidarności uczestników koniecznych przestępstw korupcyjnych na przykładzie przepisów art. 229 § 6, art. 230a § 3, art. 296a § 5 i art. 296b § 4 k.k., „Prawo w Działaniu. Sprawy Karne” 2010/8.
Błotnicki M., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 19.10.2017 r. sygn. akt II AKa 303/17, „Forum Prawnicze” 2018/6.
Breidenbach M.W.A., Commentar über das Großherzoglich Hessische Strafgesetzbuch: nach authentischen Quellen, t. 1, Darmstadt 1844.
Czabański J., Kalifornijskie prawo three strikes and you're out: próba oceny (cz. I), „Palestra” 2006/7–8.
Gajdus D., Czynny żal w polskim prawie karnym, Toruń 1984.
Janik M., Glosa do wyroku NSA z 21.02.2014 r., I OSK 2324/12, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2014/6.
Kaczmarek J., Konsekwencje prawnokarne uwolnienia zakładnika (art. 252 § 4 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2001/6.
Karaźniewicz J., Klauzula niekaralności sprawcy jako materialna przesłanka postępowania karnego [w:] Współzależność prawa karnego materialnego i procesowego, red. Z. Ćwiąkalski, G. Artymiak, Warszawa 2009.
Kardas P. [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, cz. I, Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016.
Kielak Ł., Czynny żal jako instytucja prawa karnego, „Państwo i Prawo” 2016/12.
Krajewski K., Ryzyko, prewencja, kryminologia, prawo karne [w:] Po co nam kryminologia? Księga jubileuszowa Profesor Ireny Rzeplińskiej, red. W. Klaus, D. Woźniakowska-Fajst, P. Wiktorska, K. Buczkowski, Warszawa 2019.
Królikowski M., Dwa paradygmaty zasady proporcjonalności w prawie karnym [w:] Zasada proporcjonalności w prawie karnym, red. T. Dukiet-Nagórska, Warszawa 2010.
Kubala W., Glosa do wyroku SN z 1.07.1975 r., II KR 367/74, „Palestra” 1976/4–5.
Kubec Z., Kilka uwag na temat odstąpienia od usiłowania, „Państwo i Prawo” 1969/3.
Kulesza J., Niekonstytucyjność nowelizacji obrony koniecznej (art. 25 k.k.) z 8.12.2017 r., „Państwo i Prawo” 2019/7.
Łyżwa R., Niekaralność sprawcy przestępstwa łapownictwa czynnego w Kodeksie karnym, „Przegląd Policyjny” 2019/133 (1).
Niezgoda Z., Niektóre aspekty prawnokarnej ochrony ubezpieczycieli (instytucji ubezpieczeniowych) na gruncie unormowań art. 286 i 298 k.k., „Prokuratura i Prawo” 2006/4.
Nowak C., Szczególne przypadki bezkarności sprawców przekupstwa – wybrane zagadnienia [w:] Zmiany w polskim prawie karnym po wejściu w życie Kodeksu karnego z 1997 r., red. T. Bojarski, K. Nazar, A. Nowosad, M. Szwarczyk, Lublin 2006.
Paśkiewicz J., Problematyka wybranych klauzul niepodlegania karze [w:] Zmiany w polskim prawie karnym po wejściu w życie Kodeksu karnego z 1997 roku, red. T. Bojarski, K. Nazar, A. Nowosad, M. Szwarczyk, Lublin 2006.
Płatek M., Nowa ustawa o zapobieganiu przestępczości w Stanach Zjednoczonych Ameryki, „Państwo i Prawo” 1995/3.
Potulski J., Skwarcow M., Aktywna walka z korupcją. Aspekty procesowe i materialne, Gdańsk 2020.
Projekt Kodeksu karnego, Komisja Kodyfikacyjna przy Ministrze Sprawiedliwości, Warszawa 1963.
Sitarz O., Czynny żal jako instrument polityki kryminalnej i karnej, „Archiwum Kryminologii” 2009/XXXI.
Stańdo-Kawecka B., Polityka karna i penitencjarna między punitywizmem i menedżeryzmem, Warszawa 2020.
Stańdo-Kawecka B., Prawo karne nieletnich. Od opieki do odpowiedzialności, Warszawa 2007.
Surkont M., Łapownictwo, Sopot 1999.
Światłowski A.R., Kompensacyjna funkcja czynnego żalu w Kodeksie karnym z 1997 r., „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2002/2.
Tarapata S., Zakrzewski P., Dobrowolność jako warunek czynnego żalu [w:] Czynny żal jako okoliczność wpływająca na odpowiedzialność karną, red. J. Majewski, Warszawa 2018.
Tkaczyk K., Instytucja czynnego żalu w prawie karnym w ujęciu prawnoporównawczym, Przemyśl 2008.
Tuleja P., Zaniechanie ustawodawcze [w:] Ustroje, doktryny, instytucje polityczne. Księga jubileuszowa Profesora zw. dra hab. Mariana Grzybowskiego, red. J. Czajowski, Kraków 2007.
Tyler T.R., Boeckmann R.J., Three strikes and you are out, but why? The psychology of public support for punishing rule breakers, „Law & Society Review” 1997/31 (2).
Ulsenheimer K., Grundfragen des Rücktritts vom Versuch in Theorie und Praxis, Berlin–New York 1976.
Wojtyczek K., Zasada proporcjonalności jako granica karania [w:] Racjonalna reforma prawa karnego, red. A. Zoll, Warszawa 2001.
Zoll A. [w:] Kodeks karny. Część ogólna, red. K. Buchała, A. Zoll, Kraków 1998.
Katarzyna Siczek
doktor nauk prawnych, adiunkt, Katedra Nauk o Bezpieczeństwie i Prawa Karnego, Uniwersytet Radomski, sędzia Sądu Rejonowego w Radomiu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6904-6523
Wykorzystanie informacji uzyskanych przez funkcjonariuszy Policji od sprawcy przestępstwa w fazie czynności przedprocesowych w świetle standardów rzetelnego procesu
Ugruntowane przez orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka standardy rzetelności określają zasady i warunki, które muszą być spełnione, by oświadczenia wiedzy pozyskane od sprawcy przestępstwa tuż po jego popełnieniu mogły posłużyć sądowi do budowania podstawy faktycznej wyroku w postępowaniu toczącym się z udziałem tej osoby, posiadającej finalnie status oskarżonego. Zasadnicze znaczenie ma zapewnienie prawa do milczenia, wolności od samooskarżenia, prawa do kontaktu z adwokatem. Kryteria te muszą znajdować zastosowanie również podczas utrwalania informacji uzyskanych w toku rozpytania i na nagraniach kamer nasobnych funkcjonariuszy Policji. Prawo do rzetelnego procesu ma charakter realny i efektywny jedynie wtedy, gdy sądy procedują z poszanowaniem zakazów dowodowych określonych w art. 174 Kodeksu postępowania karnego, dokonując prokonwencyjnej wykładni tego przepisu, jak również w drodze bezpośredniego stosowania art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Słowa kluczowe: rzetelny proces, prawo do milczenia, rozpytanie, kamery nasobne, zakaz dowodowy
Katarzyna Siczek
Ph.D. in legal sciences, assistant professor, Department of Public Safety and Criminal Law, University of Radom, judge of the District Court in Radom, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6904-6523
The use of information obtained by police officers from an offender during pre-trial activities in the light of the standards of a fair trial
The standards of a fair trial laid down in the case law of the European Court of Human Rights specify the basic principles and conditions that must be satisfied to enable the court to use statements obtained from an offender immediately after the crime is committed to determine the facts in the judgment in the trial against that person, who ultimately has the status of the accused. It is particularly important that the right of silence, freedom from self-accusation and the right to have contact with a lawyer are assured. These criteria must also be applied when recording information obtained during questioning and on police body-worn cameras. The right to a fair trial is only real and effective when domestic courts respect the provision of the prohibition to use evidence, as specified in Article 174 of the Polish Criminal Procedures Code when interpreting this provision in line with the convention and while directly applying Article 6(1) of European Convention on Human Rights.
Keywords: fair trial, right of silence, questioning, body-worn cameras, prohibition to use evidence
Bibliografia / References
Błoński M., Znaczenie zeznań funkcjonariusza policji opartych na czynności tzw. rozpytania, „Prokuratura i Prawo” 2017/9.
Dudka K. [w:] K. Dudka, H. Paluszkiewicz, Postępowanie karne, Warszawa 2017.
Goss R., Criminal Fair Trial Rights. Art. 6 of the European Convention on Human Rights, Oxford 2016.
Gruszecka D. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2023.
Jagiełło D., Przesłuchanie jako czynność dowodowa, Warszawa 2017.
Kardas P., Gwarancje prawa do obrony oraz dostępu do obrońcy na wstępnym etapie postępowania karnego – kilka uwag w świetle doktryny Salduz, doktryny Miranda oraz dyrektywy w sprawie dostępu do adwokata, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/1.
Klejnowska M., Wartość dowodowa samooskarżenia w procesie karnym [w:] System Prawa Karnego Procesowego, red. nacz. P. Hofmański, t. VIII, cz. 4, Dowody, red. J. Skorupka, Warszawa 2019.
Lach A., Rzetelne postępowanie dowodowe w sprawach karnych w świetle orzecznictwa strasburskiego, Warszawa 2018.
Roberts A., Ormerod D., The full picture or too much information? Evidential Use of Body Worn Camera Recording, „Criminal Law Review” 2021/620–643, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4824889.
Siczek K., Realizacja obowiązku dbania o dobro ucznia i poszanowania jego godności w trakcie czynności Policji na terenie szkoły – przegląd orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, „Rocznik Naukowy Duszpasterstwa Nauczycieli” 2023/6.
Vitkauskas D., Dikov G., Ochrona prawa do rzetelnego procesu w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka. Podręczniki praw człowieka Rady Europy, Strasburg 2012.
Zuzanna Kaja Fliszkiewicz
asystent, Wydział Prawa, Uniwersytet w Białymstoku, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0184-8591
Culpa tenet suum auctorem jako podstawa rozstrzygnięcia odpowiedzialności za błąd medyczny przez sądy powszechne
W artykule została podjęta problematyka błędu medycznego w kontekście odpowiedzialności lekarzy oraz personelu medycznego. Na gruncie prawa cywilnego wskazano podstawy odpowiedzialności za błędy medyczne, szczególnie w świetle art. 415 i 471 Kodeksu cywilnego, oraz ich interpretację w orzecznictwie sądów powszechnych. Podkreślono różnicę między błędem lekarskim a błędem medycznym, uwzględniając ich różne kategorie, w tym błędy: diagnostyczny, terapeutyczny, techniczny i organizacyjny. Analiza wykazała, że w szczególności odpowiedzialność lekarza nie może wynikać wyłącznie z negatywnego skutku leczenia, lecz powinna opierać się na wykazaniu zawinionego naruszenia obowiązujących standardów staranności oraz aktualnej wiedzy medycznej. Autorka omawia znaczenie opinii biegłych w procesach dotyczących błędów medycznych oraz wskazuje na potrzebę precyzyjnego regulowania i kategoryzowania błędów w celu zapewnienia skutecznego dochodzenia roszczeń przez poszkodowanych pacjentów. Podkreśla także potrzebę monitorowania zmian w standardach medycznych oraz rozwoju orzecznictwa w tej dziedzinie.
Słowa kluczowe: błąd medyczny, odpowiedzialność lekarza za błąd medyczny, odpowiedzialność deliktowa lekarza, odpowiedzialność podmiotu leczniczego za błąd medyczny, błąd lekarski, art. 415 k.c., art. 430 k.c.
Zuzanna Kaja Fliszkiewicz
assistant, Faculty of Law, University of Białystok, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0184-8591
Culpa tenet suum auctorem as the basis of a judgment on liability for a medical error in the ordinary courts
This article addresses the issue of a medical error in the context of liability of doctors and healthcare professionals. It presents the grounds for liability for medical errors in civil law, especially in the light of Articles 415 and 471 of the Polish Civil Code, together with their interpretation in the judgments of the ordinary courts. It emphasizes the distinction between a medical error and a doctor’s error, taking into account their various categories, including diagnostic, therapeutic, technical and organisational errors. The analysis shows that, in particular, a doctor’s liability cannot be based solely on the adverse result of treatment but must rest on proof of a culpable breach of the applicable standards of due care and the current state of medical knowledge. The author discusses the significance of expert opinions in proceedings on medical errors and highlights the need for precise regulation and categorization of such errors to ensure the effective pursuit of claims by injured patients. She also emphasizes the importance of monitoring developments in medical standards and the evolving line of judgments in this area.
Keywords: medical error, a doctor’s liability for a medical error, a doctor’s tort liability, liability of medical institutions for a medical error, a doctor’s error, Article 415 of the Polish Civil Code, Article 430 of the Polish Civil Code
Bibliografia / References
Filar M., Lekarskie prawo karne, Kraków 2000.
Guzik-Makaruk E., Truskolaska E., Wojewoda E., Odpowiedzialność za błędy medyczne w Polsce i Republice Federalnej Niemiec – wybrane aspekty, Warszawa 2021.
Jantowski L. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2024.
Karczewska-Kamińska N., Przymus leczenia i inne interwencje medyczne bez zgody pacjenta, Warszawa 2018.
Karkowska D. [w:] E. Bielak-Jomaa i in., Prawa pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta. Komentarz, red. D. Karkowska, Warszawa 2021.
Krajewski P., Gruza E., Definicja błędu medycznego [w:] Medycyna sądowa dla prawników, red. E. Gruza, I. Sołtyszewski, Warszawa 2023.
Kunz J., Błąd w opiniach sądowo-lekarskich w sprawach przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, „Prawo i Medycyna” 2004/16 (3).
Lis W. [w:] M. Sadowska, W. Lis, Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej. Komentarz, Warszawa 2019.
Nesterowicz M., Umowy o świadczenie usług medycznych [w:] System Prawa Prywatnego, t. 9, Prawo zobowiązań – umowy nienazwane, red. W.J. Katner, Warszawa 2015.
Sadowska M., Zapobieganie błędom medycznym w praktyce, Warszawa 2019.
Sieńko A., Kaczmarczyk D., Błędy medyczne – odpowiedzialność lekarza i placówki medycznej, Warszawa 2018.
Skrenty Ż., Organizacyjny błąd medyczny, „Studia Lubuskie” 2014/10.
Staniek A., Odpowiedzialność za błąd medyczny pracowników ochrony zdrowia: aspekty prawno-karne i dyscyplinarne, Warszawa 2021.
Szostak R., Sołtyszewski I., Odpowiedzialność karna za błąd opiniodawczy – studium przypadku, „Prokuratura i Prawo” 2017/1.
Tanajewska R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019.
Wąsik N., Błąd organizacyjny podmiotu leczniczego. Aspekty prawnokarne, Toruń 2020.
Wolińska M., Odpowiedzialność karna lekarza za błąd w sztuce lekarskiej, „Prokuratura i Prawo” 2013/5.
Zielińska E., Namysłowska-Gabrysiak B. [w:] E. Barcikowska-Szydło i in., Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, red. E. Zielińska, Warszawa 2022.
Ziółkowska J., Definiowanie i klasyfikowanie błędu medycznego, „Zeszyty Naukowe Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie” 2017/2 (56).
Zoll A., Odpowiedzialność karna lekarza za niepowodzenie w leczeniu, Warszawa 1988.
Kacper Wosiak
doktor nauk prawnych, Katedra Prawa Gospodarczego i Handlowego, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski, radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9428-0629
Skuteczność zobowiązania do rozporządzenia zyskiem oraz warunki dysponowania kapitałami własnymi spółki przez zarząd – uwagi na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego z zakresu pracowniczych premii z zysku
W uchwale z 24.06.1998 r., III ZP 14/98, w uchwale z 27.03.2007 r., II PZP 3/07, oraz w wyroku z 27.02.2008 r., II BP 47/07, Sąd Najwyższy stawał na stanowisku, że regulamin wypłacania nagród z zysku, przewidujący, że z jego części jest tworzony fundusz nagród, może wiążąco wyznaczać sposób dysponowania zyskiem i tym samym ograniczać swobodę walnego zgromadzenia w tym aspekcie. Wskazana seria orzeczeń jest aprobowana w aktualnej literaturze z zakresu prawa handlowego. Artykuł ma na celu krytyczną weryfikację tej linii orzeczniczej i uzasadnienie poglądu, że jakkolwiek dopuszczalne jest wykreowanie zobowiązania, w którym świadczenie spółki ustalane będzie w odniesieniu do wielkości wypracowanego zysku, to takie zobowiązanie niekoniecznie uszczupla pozycje kapitału własnego w bilansie, a więc nie musi bezpośrednio rzutować na zakres swobody walnego zgromadzenia w dysponowaniu zyskiem. Autor uzasadnia też stanowisko, że de lege lata możliwe jest powierzenie organowi innemu niż zgromadzenie dokonania wybranych operacji na kapitałach własnych spółki, takich jak dookreślenie wysokości corocznego obligatoryjnego odpisu na kapitał rezerwowy czy nawet utworzenie kapitału rezerwowego.
Słowa kluczowe: spółka akcyjna, kapitał rezerwowy, zysk, dywidenda
Kacper Wosiak
Ph.D. in legal sciences, Department of Business and Commercial Law, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wrocław, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9428-0629
Validity of an obligation to distribute profit and rules regarding the use of a company’s capital by the management board – remarks on the case law of the Supreme Court on employee bonuses based on profits
In the resolution of 24 June 1998, III ZP 14/98, the resolution of 27 March 2007, II PZP 3/07 and the judgment of 27 February 2008, II BP 47/07, the Supreme Court held that an internal regulation on the payment of profit-based awards, which requires the establishment of an award fund with a part of the annual profit, is binding with regard to profit distribution and therefore restricts the freedom of the general meeting in this respect. This series of judgments is approved in the current literature on commercial law. The objective of this article is to critically examine this line of judgments and justify the view that although is it admissible to create a liability in which the company’s performance is based on the level of the profit generated, such a liability does not necessarily reduce the capital position in the balance sheet and therefore does not have to directly affect the freedom of the general meeting regarding profit distribution. The author also justifies the position that it is admissible, de lege lata, to entrust a body of the company other than the general meeting with the power to perform specific operations with the company’s capital, such as specifying the level of the mandatory write-down to reserve capital or even the establishment of reserve capital.
Keywords: joint-stock company, reserve capital, profit, dividend
Bibliografia / References
Bayer W. [w:] Münchener Kommentar zum Aktiengesetz, Band 1, §§ 1–75, red. W. Goette, M. Habersack, S. Kalss, München 2024.
Cahn A., von Spannenberg M. [w:] beck.online.Grosskomentar. Aktienrecht, red. E. Stilz, R. Veil, red. serii M. Henssler, München 2025.
Chomiuk M. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Legalis 2025.
Dumkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2024.
Ekkenga J. [w:] Münchener Kommentar zum Gesetz betreffend die Gesellschaften mit beschränkter Haftung, Band 1, §§ 1–34, München 2025.
Euler R., Sabel G. [w:] beck.online.Grosskomentar. Aktienrecht, red. E. Stilz, R. Veil, red. serii M. Henssler, München 2025.
Freisleben N., Baumeister A. [w:] Münchener Kommentar zum Aktiengesetz, Band 3, §§ 118–178, red. W. Goette, M. Habersack, S. Kalss, München 2024.
Goszczyk M. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. IIIB, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 393–490, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Hennrichs J., Pöschke M. [w:] Münchener Kommentar zum Aktiengesetz, Band 3, §§ 118–178, red. W. Goette, M. Habersack, S. Kalss, München 2024.
Kaczyński L., Glosa do wyroku SN z dnia 11.06.1997 r., I PKN 201/97, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1998/12.
Kaczyński L., Układ zbiorowy pracy – problem konstytucyjny [w:] Zbiorowe prawo pracy w społecznej gospodarce rynkowej, red. G. Goździewicz, Toruń 2000.
Michalski M. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. III, Komentarz do art. 301–490, red. A. Kidyba, Warszawa 2020.
Mock S. [w:] Kommentar zum Gesetz betreffend die Gesellschaften mit beschränkter Haftung (Gmbh-Gesetz), Band 1, Systematische Darstellungen. §§ 1–34 GmbHG, red. L. Michalski, A. Heidinger, S. Leible, J. Schmidt, München 2023.
Naworski J.P. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział II. Spółka akcyjna, t. III, red. R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski, Warszawa 2012.
Nowacki A., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, t. I, Komentarz. Art. 151–226 KSH, Warszawa 2018.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. IIIA, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 301–392, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. IIIB, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 393–490, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Pabis R., Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. IIIB, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 393–490, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Pinior P., Nadzór wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2013.
Pisarczyk Ł., Podstawy normatywności i charakter prawny specyficznych źródeł prawa pracy, „Państwo i Prawo” 2012/6.
Popiołek W. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. J.A. Strzępka, Warszawa 2015.
Rodzynkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2018.
Sanetra W., Źródła prawa pracy w świetle Konstytucji RP [w:] Źródła prawa pracy, red. L. Florek, Warszawa 2000.
Sendecki P., Nagrody z zysku spółki a roszczenia pracowników – glosa – II BP 47/07, „Monitor Prawniczy” 2010/18.
Stelina J. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. A. Sobczyk, Warszawa 2025.
Szumański A. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 3, Warszawa 2013.
Szwaja J. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 3, Warszawa 2013.
Szyszko R. [w:] Spółka komandytowo-akcyjna. Komentarz, red. R. Szyszko, Warszawa 2023.
Wiśniewski A.W. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. IIIA, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 301–392, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Włodarczyk M. [w:] System Prawa Pracy, t. I, Część ogólna, red. K.W. Baran, Warszawa 2017.
Wosiak K., Zwrot zaliczek dywidendowych według art. 195 § 11 k.s.h., „Przegląd Prawa Handlowego” 2020/8.
Katarzyna Bomba
doktor habilitowany nauk prawnych, adiunkt, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2362-3246
Wpływ reformy minimalnego wynagrodzenia za pracę na skuteczność egzekucji sądowej – analiza projektu ustawy z 30.07.2025 r.
Autorka koncentruje się na projekcie nowej ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Szczególną uwagę zwraca na zmianę sposobu obliczania minimalnego wynagrodzenia wynikającą z rozszerzenia katalogu składników, które nie są uwzględniane przy jego ustalaniu. W tym kontekście przedstawia granice egzekucji sądowej z wynagrodzenia za pracę, ze szczególnym uwzględnieniem kwoty wolnej od potrąceń, która jest zrównana z kwotą minimalnego wynagrodzenia. Celem artykułu jest analiza projektowanych zmian, a także ocena ich potencjalnego wpływu na skuteczność egzekucji sądowej z wynagrodzenia za pracę oraz równowagę między ochroną wynagrodzenia dłużnika i realizacją interesów wierzyciela. Autorka identyfikuje ryzyka, które projekt niesie dla pracodawców jako dłużników zajętej wierzytelności, oraz przewiduje możliwe konsekwencje jego wejścia w życie dla funkcjonowania systemu egzekucji sądowej w zakresie egzekucji świadczeń innych niż alimentacyjne. Przeprowadzone rozważania prowadzą do sformułowania postulatów zmian projektu na etapie dalszych prac legislacyjnych.
Słowa kluczowe: minimalne wynagrodzenie za pracę, kwota wolna od potrąceń, prawna ochrona wynagrodzenia za pracę, egzekucja z wynagrodzenia za pracę, egzekucja świadczeń innych niż alimentacyjne
Dr Hab. Katarzyna Bomba
assistant professor, Faculty of Law and Administration, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2362-3246
The impact of the reform of the minimum wage on the effectiveness of judicial enforcement: an analysis of the bill of 30 July 2025
The author focuses on the draft of the new Minimum Wage Act. She draws particular attention to the way in which the minimum wage, which arises from the expansion of the list of components of wages that are not included in its determination, is calculated. In this context, she presents the limits of judicial enforcement against salaries, with particular emphasis on the non-deductible amount, which is equal to the level of the minimum wage. The objective of the article is to analyse the proposed amendments and assess their potential impact on the effectiveness of judicial enforcement against salaries and on the balance between the protection of the debtor’s salary and the satisfaction of the creditor’s interests. The author identifies the risks posed by the bill for employers as debtors of the seized receivable and anticipates the possible consequences of its entry into force on the functioning of the judicial enforcement system with regard to the enforcement of performances other than maintenance. The considerations lead to the formulation of proposals of amendments to the bill at the further stages of legislative work.
Keywords: minimum wage, non-deductible amount of the salary, legal protection of the salary, enforcement against the salary, enforcement of performances other than maintenance
Bibliografia / References
Bomba K., Minimalne wynagrodzenie za pracę jako instrument realizacji społecznych praw człowieka, Warszawa 2022.
Główny Urząd Statystyczny, Zeszyt metodologiczny. Statystyka rynku pracy i wynagrodzeń, Warszawa 2023, s. 77 i n., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/zasady-metodyczne-rocznik-pracy/zeszyt-metodologiczny-statystyka-rynku-pracy-i-wynagrodzen,1,4.html (dostęp: 21.09.2025 r.).
Julke G., Egzekucja z wynagrodzenia za pracę, Sopot 2005.
Krajowa Rada Komornicza, Egzekucja z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dlaczego ma to sens dla dłużnika i gospodarki?, Warszawa, 31.01.2024 r., https://static.im-g.pl/im/1/30672/m30672971,Krajowa-Rada-Komornicza-Wydawnictwo-promocyjne.pdf (dostęp: 21.09.2025 r.).
Książek D. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, t. II, Art. 94–3045, red. K.W. Baran, LEX 2025.
Łagocki K., Petycja w sprawie zmiany niektórych ustaw w celu zwiększenia skuteczności egzekucji sądowej i administracyjnej, nr BKSP-145-577/19, https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/agent.xsp?symbol=PETYCJA&NrPetycji=BKSP-145-577/19 (dostęp: 21.09.2025 r.).
Marciniak A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. IV, Komentarz. Art. 730–10951, red. A. Marciniak, Legalis 2020.
Musiała A., Zagadnienie ustalania wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w stosunku pracy (de lege lata i de lege ferenda), „Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej” 2014/21.
Pietrzkowski H. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie egzekucyjne. Artykuły 758–10951, red. M. Dziurda, T. Ereciński, LEX 2025.
Prusinowski P. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, t. I, Art. 1–93, red. K.W. Baran, Warszawa 2022.
Seweryński M., Wynagrodzenie za pracę, Warszawa 1981.
Szczurek Z., Egzekucja sądowa w sprawach cywilnych. Część ogólna, LEX 2005.
Szubert W., Zarys prawa pracy, Warszawa 1976.
Szymaniak P., Kwota wolna w dół. Komornik będzie mógł zająć więcej, „Gazeta Prawna”, 14.10.2021 r., https://serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia/artykuly/8271430,kwota-wolna-zajecia-egzekucja-z-wynagrodzenia-komornik.html (dostęp: 21.09.2025 r.).
Wagner B., Wynagrodzenie za pracę, Warszawa 1997.
Walczak K., Zasady wynagradzania za pracę u pracodawców – przedsiębiorców w świetle autonomicznych źródeł prawa pracy, Warszawa 2018.
Walczak K. [w:] Prawo pracy dla sędziów i pełnomocników, red. K. Walczak, M. Wojewódka, Warszawa 2023.
Szymon Starzyk
doktorant Szkoły Doktorskiej, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2333-6274
Sądowa kontrola orzeczeń i czynności konsula – uwagi na tle art. 5 ustawy z 30.08.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
Autor skoncentrował się na problematyce sądowej kontroli orzeczeń i czynności konsula jako organu administracji publicznej. Główne rozważania dotyczą jednak wybranych kategorii spraw załatwianych przez konsula, które podlegają wyłączeniu spod jurysdykcji sądów administracyjnych na podstawie art. 5 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przybliżenie wybranych elementów historii legislacyjnej tego przepisu pozwoliło na poznanie motywów wprowadzenia obowiązującej regulacji. Przeprowadzone badania pozwoliły określić cel stosownych wyłączeń oraz uznać szczególny charakter konsula jako organu o doniosłym charakterze jego kompetencji. W artykule została wykorzystana metoda formalno-dogmatyczna i historyczno-prawna.
Słowa kluczowe: konsul, organ administracji publicznej, kontrola sądowa, postępowanie sądowoadministracyjne
Szymon Starzyk
doctorate student, Doctoral School of the University of Silesia in Katowice, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2333-6274
Judicial review of rulings and the consul’s activities – comments on Article 5 of the Act on Proceedings before Administrative Courts of 30 August 2002
The author focuses on the matter of the judicial review of rulings and the activities of the consul as a body of public administration. However, the main considerations apply to selected categories of cases handled by the consul, which are excluded from the jurisdiction of the administrative courts under Article 5 of the Act on Proceedings before Administrative Courts of 30 August 2002. The explanation of selected elements of the legislative history of this provision has made it possible to determine the motives for introducing the applicable regulation. The research conducted has enabled the specification of the objective of the respective exemptions and the recognition of the special nature of the consul as a body of momentous competence. A formal/dogmatic and historical law method was used in the work on the article.
Keywords: consul, body of public administration, judicial review, administrative court proceedings
Bibliografia / References
Adamiak B., Skarga i skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Komentarz, Warszawa 2017.
Adamiak B. [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2022.
Bogusz M., Postępowanie kosularne [w:] System Prawa Administracyjnego Procesowego, red. nacz. G. Łaszczyca, A. Matan, t. IV, Postępowania autonomiczne i szczególne. Postępowania niejurysdykcyjne, red. A. Matan, Warszawa 2021.
Cebera A., Knysiak-Sudyka H. [w:] Postępowanie sądowoadministracyjne, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2023.
Chlebny J., Ochrona interesu publicznego a prawo cudzoziemca do pobytu w Polsce, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007/10.
Chmielewski J., Akty i czynności wyłączone spod sądowej kontroli [w:] System Prawa Sądownictwa Administracyjnego, t. II, Zakres podmiotowy i przedmiotowy postępowania sądowoadministracyjnego, red. G. Łaszczyca, W. Piątek, Warszawa 2025.
Chróścielewski W., Strony postępowania sądowoadministracyjnego w ramach dwuinstancyjnego sądownictwa administracyjnego [w:] System Prawa Administracyjnego, red. nacz. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, t. 10, Sądowa kontrola administracji publicznej, Warszawa 2016.
Dąbrowski P., Rozpatrzenie środka zaskarżenia w postępowaniach wizowych [w:] Polskie prawo konsularne w okresie zmian, red. W. Burek, P. Czubik, Warszawa 2015.
Drachal J., Jagielski J., Gołaszewski P. [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2023.
Firlus J.G. [w:] Postępowanie sądowoadministracyjne, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2023.
Garlicki L. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. IV, red. L. Garlicki, Warszawa 2005.
Gregorczyk D., Legalność jako kryterium kontroli sądowoadministracyjnej [w:] System Prawa Sądownictwa Administracyjnego, t. I, Zagadnienia ogólne, red. G. Łaszczyca, W. Piątek, Warszawa 2023.
Hauser R., Celińska-Grzegorczyk K., Zakres przedmiotowy kontroli sądowoadministracyjnej [w:] System Prawa Administracyjnego, red. nacz. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, t. 10, Sądowa kontrola administracji publicznej, Warszawa 2016.
Kabat A. [w:] B. Dauter, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2020.
Kmieciak Z., Spory o właściwość a prawo jednostki do sądu, „Glosa” 2003/9.
Kraczkowski A. [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2023.
Kumela-Romańska M., Ustawa o cudzoziemcach. Komentarz, LEX 2022.
Łaszczyca G., Martysz C., Matan A., Inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej jako przedmiot skargi do sądu administracyjnego [w:] Podmioty administracji publicznej i prawne formy ich działania. Studia i materiały z konferencji naukowej poświęconej jubileuszowi 80-tych urodzin Profesora Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 2005.
Łaszczyca G., Piątek W., Uwagi wstępne [w:] System Prawa Sądownictwa Administracyjnego, t. I, Zagadnienia ogólne, red. G. Łaszczyca, W. Piątek, Warszawa 2023.
Łętowski J., Prawo administracyjne. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1990.
Masternak-Kubiak M., Kuczyński T., Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Komentarz, Warszawa 2009.
Matan A., Zasada skargowości [w:] System Prawa Sądownictwa Administracyjnego, t. I, Zagadnienia ogólne, red. G. Łaszczyca, W. Piątek, Warszawa 2023.
Mielnik B., Status prawny cudzoziemców w RP [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
Miłosz M., Bezczynność organu administracji publicznej w postępowaniu administracyjnym, Warszawa 2011.
Piątek W. [w:] Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, red. R. Hauser, A. Skoczylas, Warszawa 2021.
Puchta R., Kognicja sądów administracyjnych w zakresie kontroli decyzji wydanych w sprawach wizowych przez konsulów. Glosa do postanowienia NSA z 19.02.2018 r., II OSK 1346/16, „Państwo i Prawo” 2019/8.
Romańska M., Realizacja prawa do sądu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi [w:] Jednostka w demokratycznym państwie prawa, red. J. Filipek, Bielsko-Biała 2003.
Sawicki S., Prawo konsularne. Studium prawnomiędzynarodowe, Warszawa 2003.
Sawicki S., Prawo państwa do regulowania międzynarodowego ruchu osobowego, Warszawa 1986.
Suławko-Karetko A., Status konsula w prawie polskim, Warszawa 2008.
Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2019.
Szustakiewicz P., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 184, 185, Warszawa 2022.
Tarno J.P., Katalog zasad podstawowych [w:] System Prawa Administracyjnego, red. nacz. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, t. 10, Sądowa kontrola administracji publicznej, Warszawa 2016.
Tarno J.P., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2012.
Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2022.
Ziółkowska A., Postępowanie międzyinstancyjne w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Katowice 2019.
Patrycja Dolniak
doktor nauk prawnych; sędzia Sądu Rejonowego Katowice-Wschód, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7443-5785
udział w autorstwie tekstu – 33,4%
Tomasz Kuźma
sędzia Sądu Rejonowego w Przemyślu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1144-8954
udział w autorstwie tekstu – 33,3%
Konrad Wasik
sędzia Sądu Rejonowego w Przemyślu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0009-0000-1330-8619
udział w autorstwie tekstu – 33,3%
Prawnoporównawcze rozważania w przedmiocie scoringu społecznego. Część I – Unia Europejska versus Chiny
W artykule przedstawiono prawnoporównawcze rozważania dotyczące systemów scoringu społecznego w Unii Europejskiej i Chinach, ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na prawa i wolności jednostki. Scoring społeczny oparty na sztucznej inteligencji staje się narzędziem oceny zachowań obywateli, co rodzi poważne zagrożenia dla prywatności i wolności. W kontekście regulacji unijnych, szczególnie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689, zwraca się uwagę na konieczność zapewnienia ram prawnych, które będą wspierać innowacje, jednocześnie chroniąc podstawowe prawa człowieka. W artykule porównano rozwiązania europejskie i chińskie, wskazując na głębokie różnice legislacyjne. Autorzy analizują również wyzwania stojące przed sądami w świetle nowej, cyfrowej rzeczywistości. Celem tego artykułu, a także jego kolejnych części, jest dostarczenie kompleksowej analizy międzynarodowych regulacji w zakresie scoringu społecznego oraz zaproponowanie wniosków dotyczących etycznego wykorzystania sztucznej inteligencji, które jednocześnie nie będzie hamowało innowacyjności.
Słowa kluczowe: scoring społeczny (social scoring), sztuczna inteligencja (AI), prawa i wolności człowieka, Unia Europejska, Chiny
Patrycja Dolniak
Ph.D. in legal sciences; judge of the District Court for Katowice-Wschód, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7443-5785
Contribution to the preparation of the article – 33.4%
Tomasz Kuźma
judge of the District Court for Przemyśl, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1144-8954
Contribution to the preparation of the article – 33.3%
Konrad Wasik
judge of the District Court for Przemyśl, Poland
ORCID: https://orcid.org/0009-0000-1330-8619
Contribution to the preparation of the article – 33.3%
Comparative law considerations on social scoring. Part I – European Union versus China
This article presents comparative law considerations on social scoring systems in the European Union and China, especially focusing on their impact on individual rights and freedoms. Social scoring based on artificial intelligence is becoming a tool for assessing the behaviour of citizens, which creates serious threats to privacy and freedom. In the context of EU regulations, particularly Regulation (EU) 2024/1689 of the European Parliament and of the Council, attention is drawn to the need for a legal framework promoting innovation while protecting fundamental human rights. The article compares European and Chinese solutions, pointing out the profound legislative differences. It also analyses the challenges facing courts in the light of the new digital reality. The objective of this article and its later parts is to present a comprehensive analysis of international regulations on social scoring and to offer conclusions on the ethical use of artificial intelligence, which does not simultaneously inhibit innovation.
Keywords: social scoring, artificial intelligence (AI), human rights and freedoms, European Union, China
Bibliografia / References
Bao-Chau Pham, Davies S.R., What problems is the AI act solving? Technological solutionism, fundamental rights, and trustworthiness in European AI policy, „Critical Policy Studies” 2025/19 (2), https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.1080/19460171.2024.2373786?needAccess=true (dostęp: 15.01.2025 r.).
von Blomberg M., The Social Credit System and China’s rule of law, „Mapping China Journal” 2018/2, doi:10.1007/978-3-658-29653-7_6.
Bradford A., Digital Empires The Global Battle to Regulate Technology, Oxford University Press, 2023.
Catalog of Basic National Credit Public Information (2024 Edition), tłumaczenie na angielski: https://www.chinalawtranslate.com/en/credit-info-2024 (dostęp: 11.01.2025 r.).
Cheng L., Research on the legalization of Social Credit System, „Academic Journal of Management and Social Sciences” 2023/2 (1).
Cho E., The Social Credit System: Not just another Chinese idiosyncrasy, „Journal of Public & International Affairs”, 1.05.2020 r., https://jpia.princeton.edu/news/social-credit-system-not-just-another-chinese-idiosyncrasy (dostęp: 26.01.2025 r.).
Chunyan D., „Moral Conviction” plus „Joint Sanctions”: The judgment-defaulter Blacklist System in China, „Brooklyn Journal of International Law” 2023/48 (2), https://brooklynworks.brooklaw.edu/bjil/vol48/iss2/1 (dostęp: 26.01.2025 r.).
Creemers R., China's Social Credit System: An evolving practice of control, AARN: „Science & Technology Studies (Sub-Topic)”, January 2018, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3175792.
Daum J., Social Credit Action in 2025, 11.06.2024 r., https://www.chinalawtranslate.com/en/social-credit-action-in-2025/ (dostęp: 26.01.2025 r.).
Dolniak P., Kuźma T., Ludwiński A., Wasik K., Sztuczna inteligencja w wymiarze sprawiedliwości. Między praem a algorytmami, Warszawa 2024.
Dolniak P., Zakazane praktyki w świetle AI Act, LEX 2024.
Ebers M., Truly Risk-based Regulation of Artificial Intelligence How to Implement the EU’s AI Act, „European Journal of Risk Regulation” 2024/16 (2).
Ethics Guidelines for Trustworthy AI, High-Level Expert Group on Artificial Intelligence, Brussels 2019, doi:10.2759/346720.
Flisak D., Akt w sprawie sztucznej inteligencji, LEX 2024.
Fraser H., Bello y Villarino J.-M., Acceptable risks in Europe’s Proposed AI Act: Reasonableness and other principles for deciding how much risk management is enough, „European Journal of Risk Regulation” 2024/15.
General Office of the National Development and Reform Commission, 2024–2025 Action Plan for the Establishment of the Social Credit System, tłum. J. Daum, tłumaczenie na angielski: https://www.chinalawtranslate.com/en/2024-2025social-credit-plan/ (dostęp: 26.01.2025 r.).
Guiding Opinion on the Establishment of a Personal Creditworthiness System, No. 98 of General Office of the State Council, 2016, https://www.gov.cn/zhengce/content/2016-12/30/content_5154830.htm; tłumaczenie na angielski: https://www.chinalawtranslate.com/en/7079-2/ (dostęp: 11.01.2025 r.).
Huang P.C.C., Morality and law in China, past and present, „Modern China” 2015/41 (1), https://doi.org/10.1177/0097700414553923.
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Projekt ustawy o systemach sztucznej inteligencji, nr projektu UC71, [2025], https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-systemach-sztucznej-inteligencji (dostęp: 31.05.2025 r.).
Knight A., Credit: The god of China’s big data era, European Council on Foreign Relations, 30.10.2018 r., https://ecfr.eu/article/commentary_credit_the_god_of_chinas_big_data_era/ (dostęp: 26.01.2025 r.).
van Kolfschooten H., van Oirschot J., The EU Artificial Intelligence Act (2024): Implications for healthcare, „Health Policy” 2024/149, https://doi.org/10.1016/j.healthpol.2024.105152.
Kostka G., China’s social credit systems and public opinion: Explaining high levels of approval, „New Media & Society” 2019/21 (7), https://doi.org/10.1177/1461444819826402.
Kusche I., Possible harms of artificial intelligence and the EU AI act: fundamental rights and risk, „Journal of Risk Research”, May 2024, https://doi.org/10.1080/13669877.2024.2350720.
Loefflad C., Grossklags J., How the Types of Consequences in Social Scoring Systems Shape People’s Perceptions and Behavioral Reactions, FAccT '24: Proceedings of the 2024 ACM Conference on Fairness, Accountability, and Transparency, 2024, https://doi.org/10.1145/3630106.3658986.
Mazzocco I., The AI-Surveillance Symbiosis in China, Big Data China, Center for Strategic and International Studies, 27.07.2022 r., https://bigdatachina.csis.org/the-ai-surveillance-symbiosis-in-china/ (dostęp: 26.01.2025 r.).
National List of Basic Penalty Measures for Untrustworthiness (2024 Edition), tłumaczenie na angielski: https://www.chinalawtranslate.com/en/2024-punishment-list (dostęp: 11.01.2025 r.).
Paul R., European artificial intelligence „trusted throughout the world”: Risk-based regulation and the fashioning of a competitive common AI market, „Regulation & Governance” 2024/18.
Raghunath N., Theorising quantified credibility in the age of big data: a case of China’s Social Credit System, „The Journal of Chinese Sociology” 2024/11 (1), http://dx.doi.org/10.1186/s40711-024-00212-0.
Raport Social credit & big data trends in China, Consulate General of Denmark, Innovation Centre Denmark, Shanghai, 2018, https://icdk.dk/-/media/websites/icdk/locations-reports/shanghai/2018_social-credit-and-big-data-trends-in-china (dostęp: 26.01.2025 r.).
Senff P., Shim L., Corporate Social Credit System Regulatory Update – Top 20 FAQ, CMS-LawNow, 12.08.2024 r., https://cms-lawnow.com/en/ealerts/2024/08/corporate-social-credit-system-regulatory-update-top-20-faq (dostęp: 26.01.2025 r.).
Shehui xinyong tixi jianshe guihua gangyao (2014–2020 nian), ang. Planning Outline for the Construction of a Social Credit System (2014–2020), 14.06.2014 r., tłumaczenie na angielski: https://chinacopyrightandmedia.wordpress.com/2014/06/14/planning-outline-for-the- construction-of-a-social-credit-system-2014-2020/ (dostęp: 11.01.2025 r.).
Spataro E., Intelligence Artificial Act e Digital Scoring, Università degli studi di Padova, 2023, https://thesis.unipd.it/handle/20.500.12608/66731 (dostęp: 26.01.2025 r.).
State Council General Office Guiding Opinions Concerning Accelerating the Advance of Social Credit System Construction and Building Credit-Based Novel Supervision and Management Mechanisms, Stanford Cyber Policy Center, 9.07.2019 r., https://digichina.stanford.edu/work/state-council-general-office-guiding-opinions-concerning-accelerating-the-advance-of-social-credit-system-construction-and-building-credit-based-novel-supervision-and-management-mechanisms/ (dostęp: 26.01.2025 r.).
The State Council Guiding Opinions on Establishing and Improving Systems of Joint Incentives for Trustworthiness and Joint Disciplinary Action for Untrustworthiness and Accelerating the Establishment of the Social Credit System, No. 33 of the State Council, 2016, tłumaczenie na angielski: https://www.chinalawtranslate.com/en/public-opinion-response/ (dostęp: 11.01.2025 r.).
Tamò-Larrieux A., Guitton C., Mayer S., Lutz C., Regulating for trust: Can law establish trust in artificial intelligence?, „Regulation & Governance” 2024/18 (3).
Zakazane systemy AI, Ministerstwo Cyfryzacji, [2024], https://www.gov.pl/web/ai/zakazane-systemy-ai (dostęp: 15.01.2025 r.).
Zhang Yong, tłum.: Następny krok w budowie systemu kredytu społecznego skupia się głównie na czterech aspektach, Sieć Xinhua / Sieć Rządu Chin, 6.03.2018 r., http://www.xinhuanet.com/politics/2018lh/2018-03/06/c_129823589.htm (dostęp: 26.01.2025 r.).
Zoll A. [w:] Kodeks karny. Część ogólna, t. I, cz. I, Komentarz do art. 1–52, red. A. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016.
Katarzyna Kopaczyńska-Pieczniak
profesor doktor habilitowany nauk prawnych, Katedra Prawa Gospodarczego i Handlowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1805-1856
Status prawny wspólnika reprezentującego spółkę jawną. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 12.01.2023 r., I CSK 2560/22
Status wspólnika reprezentującego spółkę jawną podlega rozbieżnym ocenom w doktrynie: od tradycyjnego ujmowania ich jako przedstawicieli ustawowych po przyznanie im statusu organu. Wskazane skrajne stanowiska trudno uznać za uzasadnione ze względu na uznanie spółki jawnej za jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, do której w sprawach nieuregulowanych znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o osobach prawnych (art. 331 § 1 Kodeksu cywilnego). W konsekwencji powstaje pytanie o skutki odpowiedniego stosowania przepisu art. 38 Kodeksu cywilnego, dotyczącego teorii organów. Celem glosy jest więc próba wyjaśnienia charakteru, w jakim działa wspólnik spółki reprezentujący spółkę jawną na podstawie przewidzianych w przepisach Kodeksu cywilnego instytucji uzasadniających działanie w imieniu podmiotu prawa i przypisanie mu skutków dokonywanych czynności. W konsekwencji powstaje zagadnienie możliwości i skutków pogodzenia dwóch koncepcji: teorii przedstawicielstwa oraz teorii organów, przy uwzględnieniu istniejących między nimi podobieństw i różnic.
Słowa kluczowe: spółka jawna, wspólnik, przedstawiciel ustawowy, organ, reprezentacja
Professor Dr Hab. Katarzyna Kopaczyńska-Pieczniak
Department of Business and Commercial Law, Faculty of Law and Administration, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1805-1856
The legal status of a partner representing a general partnership. Commentary on the order of the Supreme Court of 12 January 2023, I CSK 2560/22
The status of partners representing general partnerships is subject to divergent assessments in the legal doctrine: from their traditional recognition as statutory representatives to granting them the status of an authority. These extreme positions can hardly be considered justified because a general partnership is recognized as an organizational unit that is not a legal person to which the law grants legal capacity, to which the provisions on legal persons apply accordingly in unregulated matters (Article 331 § 1 of the Polish Civil Code). As a result, the question arises about the effects of the appropriate application of the provision of Article 38 of the Polish Civil Code regarding the theory of authorities. The objective of the commentary is therefore to attempt to explain the nature in which a partner representing a general partnership acts on the basis of the institutions provided for in the provisions of the Polish Civil Code justifying acting on behalf of a legal entity and attributing to it the effects of the actions performed. Consequently, the question arises of the possibilities and consequences of reconciling two concepts: the theory of representation and the theory of authorities, taking into account the similarities and differences between them.
Keywords: general partnership, partner, statutory representative, authority, representation
Bibliografia / References
Bieniek-Koronkiewicz E. [w:] Prawo gospodarcze prywatne, red. T. Mróz, M. Stec, Warszawa 2005.
Borowy B. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Legalis 2024.
Domański L., Instytucje Kodeksu zobowiązań. Komentarz teoretyczno-praktyczny. Część ogólna, Warszawa 1936.
Fabian J., Pełnomocnictwo, Warszawa 1963.
Frąckowiak J., Instytucje prawa handlowego w Kodeksie cywilnym, „Rejent” 2003/6.
Frąckowiak J. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007.
Gawlik B. [w:] System prawa cywilnego, t. I, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum, 1985.
Gorczyński G., Spółka jawna jako podmiot prawa, Warszawa 2009.
Grykiel J., Reprezentacja spółki osobowej przez wspólnika będącego osobą prawną [w:] Societas et obligationes – tradycja, współczesność, przyszłość. Księga jubileuszowa Profesora Jacka Napierały, red. A. Olejniczak, T. Sójka, Poznań 2018.
Grzybowski S. [w:] System prawa cywilnego, t. I, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum, 1985.
Herbet A., Spółka komandytowa według Kodeksu spółek handlowych. Komentarz, Lublin 2004.
Kidyba A., Handlowe spółki osobowe, Warszawa 2010.
Kidyba A., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2023.
Kidyba A., Niektóre skutki dla obrotu handlowego wprowadzenia trzeciej kategorii podmiotowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2004/12.
Klein A., Charakter prawny organów osób prawnych [w:] Rozprawy z prawa cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Witolda Czachórskiego, Warszawa 1985.
Klein A., Ewolucja instytucji osobowości prawnej [w:] Tendencje rozwoju prawa cywilnego, red. E. Łętowska, Warszawa 1983.
Kopaczyńska-Pieczniak K., Pozycja prawna wspólnika spółki jawnej, Warszawa 2013.
Kopaczyńska-Pieczniak K. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, red. A. Kidyba, Warszawa 2017.
Kruczalak K. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. K. Kruczalak, Warszawa 2001.
Kubot Z., Organy osób prawnych, ułomnych osób prawnych oraz innych jednostek organizacyjnych [w:] W kręgu teoretycznych i praktycznych aspektów prawoznawstwa. Księga jubileuszowa Profesora Bronisława Ziemianina, red. M. Zieliński, Szczecin 2005.
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Problem wad oświadczeń woli w czynności prawnej dokonanej przez przedstawiciela [w:] Studia z prawa cywilnego. Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej prof. dr. hab. Adama Szpunara, red. A. Rembieliński, Warszawa–Łódź 1983.
Lic J., Spółka jawna. Komentarz, Warszawa 2023.
Litwińska-Werner M. [w:] System Prawa Handlowego, t. 2A, Prawo spółek handlowych, red. A. Szumański, Warszawa 2019.
Longchamps de Berier R., Studia nad istotą osoby prawniczej, Lwów 1911.
Longchamps de Berier R., Zobowiązania, Poznań 1948.
Matuszyk K.J., Zagadnienie ułomnych osób prawnych w świetle art. 331 KC [w:] Wybrane zagadnienia prawa cywilnego, red. M. Warciński, K. Zaradkiewicz, Warszawa 2006.
Moskwa L., Nowe przepisy o reprezentacji osobowych spółek handlowych (z wyłączeniem spółki komandytowo-akcyjnej) [w:] Kodeks spółek handlowych po pięciu latach, Wrocław 2006.
Moskwa L., Pełnomocnicy spółki komandytowej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1995/2
Naworski J.P. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, red. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Warszawa 2011.
Opalski A., Wiśniewski A.W., Elementy organizacji osobowych spółek handlowych – przyczynek do analizy podstaw ustroju spółek osobowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2025/1.
Pazdan M., Dobra lub zła wiara osoby prawnej [w:] Studia z prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Biruty Lewaszkiewicz-Petrykowskiej, red. A. Szpunar, Łódź 1997.
Pazdan M., Niektóre konsekwencje teorii organów osoby prawnej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego. Prace Prawnicze” 1969/5 (I).
Pazdan M., Podmioty bez osobowości prawnej po nowelizacji Kodeksu cywilnego z 2003 r. [w:] W kręgu teoretycznych i praktycznych aspektów prawoznawstwa. Księga jubileuszowa Profesora Bronisława Ziemianina, red. M. Zieliński, Szczecin 2005.
Pazdan M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2018.
Pazdan M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007.
Płonka E., Mechanizm łączenia skutków działań prawnych z osobami prawnymi na przykładzie spółek kapitałowych, Wrocław 1994.
Płonka E., Umocowanie zarządu spółki kapitałowej do jej reprezentacji, „Nowe Prawo” 1990/4–6.
Promińska U. [w:] Prawo gospodarcze i handlowe, red. W.J. Katner, Warszawa 2020.
Pyzioł W. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. W. Pyzioł, Warszawa 2008.
Radwański Z., Podmioty prawa cywilnego w świetle zmian Kodeksu cywilnego przeprowadzonych ustawą z dnia 14.02.2003 r., „Przegląd Sądowy” 2003/7–8.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2017.
Rodzynkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2014.
Rudnicki S. [w:] S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2006.
Sidor T., Reprezentacja handlowych spółek osobowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2006/1.
Smyk M., Pełnomocnictwo według Kodeksu cywilnego, Warszawa 2010.
Sołtysiński S. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2012.
Sołtysiński S. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 16, Prawo spółek osobowych, red. A. Szajkowski, Warszawa 2008.
Strugała R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.
Szajkowski A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 16, Prawo spółek osobowych, red. A. Szajkowski, Warszawa 2008.
Szczotka J., Spółka jawna, Bydgoszcz–Lublin 2003.
Szpunar A., Stanowisko prawne pełnomocnika, „Przegląd Notarialny” 1949/1.
Szpunar A., Udzielenie pełnomocnictwa, „Przegląd Sądowy” 1993/9.
Wach M., Status ułomnych osób prawnych w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2008.
Wiśniewski A.W., Niektóre problemy nowej regulacji prawnej handlowych spółek osobowych, „Palestra” 2001/11–12.
Witosz A.J., Prowadzenie spraw i reprezentacja spółek osobowych, Warszawa 2013.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2020.
Zbiegień-Turzańska A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 16B, Prawo spółek osobowych, red. M. Romanowski, Warszawa 2023.
Rafał Stronk
doktorant, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych, Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
udział w autorstwie tekstu – 50%
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8187-3142
Mateusz Winczura
doktor nauk prawnych; adwokat, Polska
udział w autorstwie tekstu: 50%
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7566-1303
O staranną klasyfikację instytucji prawa cywilnego. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 2.07.2024 r., III CZP 2/24
Tekst stanowi krytyczny komentarz do uchwały Sądu Najwyższego z 2.07.2024 r., III CZP 2/24. Podstawowym problemem omówionym w glosie jest zakres umocowania wynikającego z art. 91 Kodeksu postępowania cywilnego w kontekście uprawnienia do podniesienia i odbioru zarzutu potrącenia, w tym zarzutu połączonego z materialnoprawnym oświadczeniem o potrąceniu (kształtującego zarzutu potrącenia). Podsumowana przez autorów dyskusja orzecznicza i doktrynalna została uzupełniona o nowe argumenty i wnioski. Podstawową tezą glosy jest, że w obecnym stanie prawnym umocowanie pełnomocnika do złożenia lub przyjęcia kształtującego zarzutu potrącenia może wynikać jedynie z pełnomocnictwa szerszego niż pełnomocnictwo procesowe (art. 92 k.p.c.).
Słowa kluczowe: pełnomocnictwo, pełnomocnictwo procesowe, potrącenie, zarzut potrącenia, wykładnia oświadczenia woli, doktryna celowego działania mocodawcy
Rafał Stronk
doctoral student, Doctoral School of Social Sciences, Department of Civil Proceedings, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
Contribution to the preparation of the article – 50%
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8187-3142
Mateusz Winczura
Ph.D. in legal sciences; attorney-at-law, Poland
Contribution to the preparation of the article – 50%
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7566-1303
The due classification of an institution of civil law. Commentary on the resolution of the Supreme Court of 2 July 2024, III CZP 2/24
The article is a critical commentary on the resolution of the Supreme Court of 2 July 2024, III CSK 2/24. The main issue discussed in the commentary is the scope of authority arising from Article 91 of the Civil Procedures Code in the context of the right to raise and accept a set-off plea, including a plea combined with a substantive law set-off declaration (a constitutive set-off plea). The authors supplement their summary of the discussion on judgments and the legal doctrine with new arguments and conclusions. The central argument of the commentary is that, under the current legal framework, an attorney’s authority to submit or accept a constitutive set-off plea can only arise from a power of attorney that is broader than the procedural power of attorney (Article 92 of the Civil Procedures Code).
Keywords: power of attorney, procedural power of attorney, set-off, set-off plea, interpretation of a statement of intent, doctrine of a principal’s intentional act
Bibliografia / References
Allerhand M., Na marginesie orzeczeń Sądu Najwyższego. Zarzut potrącenia w postępowaniu nakazowem, „Polski Proces Cywilny” 1936/24.
Błaszczak Ł., Czy zgłoszenie zarzutu potrącenia (art. 2031 k.p.c.) może nastąpić na podstawie pełnomocnictwa procesowego, czy konieczne jest dysponowanie pełnomocnictwem materialnym?, „Palestra” 2021/10.
Błaszczak Ł., Zarzut potrącenia w procesie cywilnym (art. 203(1) k.p.c.), Warszawa 2019.
Chrapoński D., Zarzut potrącenia w procesie cywilnym, „Monitor Prawniczy” 2020/18.
Cichorska M., Pełnomocnictwo w prawie procesowym cywilnym, Warszawa 2024.
Fabian J., Pełnomocnictwo, Warszawa 1963.
Fenichel Z., Czy do oświadczenia o potrąceniu złożonego w toku procesu niezbędne jest upoważnienie specjalne?, „Państwo i Prawo” 1948/4.
Grzegorczyk P., O czasowych granicach zarzutu potrącenia i konsekwencjach ich naruszenia (art. 2031 § 2 i art. 840 § 1 pkt 2 in fine k.p.c.), „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Gudowski J., Pełnomocnictwo procesowe na tle podziału prawa na prywatne i publiczne, „Polski Proces Cywilny” 2011/1.
Gudowski J., Pełnomocnictwo procesowe w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2024.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, Postępowanie rozpoznawcze. Artykuły 1–124, red. T. Ereciński, LEX 2023.
Gutowski M., Potrącenie w postępowaniu nakazowym – relacja między prawem materialnym a procesowym, „Przegląd Prawa Handlowego” 2004/9.
Klafkowski Z., Wpływ zarzutu potrącenia na bieg przedawnienia i prekluzji roszczeń pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1962/4.
Knoppek K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, LEX 2021.
Korzonek J., Czy warunkiem zarzutu potrącenia jest pozasądowe oświadczenie dłużnika, iż korzysta z prawa potrącenia, czy też wystarczy oświadczenie, złożone w postępowaniu sądowem?, „Polski Proces Cywilny” 1935/21–22.
Kozak J., Rola potrącenia w procesie cywilnym, „Nowe Prawo” 1983/11–12.
Krajewski J., Z zagadnień potrącenia w procesie cywilnym, „Palestra” 1972/16 (4).
Kraus A., Potrącenie w prawie polskim, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1938/1.
Litauer J.J., Glosa do orzeczenia SN z 3.10.1945 r. (C I 371/45), „Państwo i Prawo” 1946/3.
Litauer J.J., Komentarz do procedury cywilnej. Drugi suplement zawierający nowe przepisy i objaśnienia oraz orzecznictwo kasacyjne, Warszawa 1936.
Morek R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Legalis 2024.
Olaś A., Zakres uprawnienia do zgłoszenia zarzutu potrącenia w procesie cywilnym w ujęciu podmiotowym, „Polski Proces Cywilny” 2019/4.
Olaś A., Zarzut potrącenia w procesie cywilnym, Warszawa 2020.
Olaś A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. serii P. Rylski, red. cz. III A. Olaś, Legalis 2024.
Ostrowski L., Potrącenie jako podstawa powództwa opozycyjnego, „Nowe Prawo” 1965/6.
Pyziak-Szafnicka M., Potrącenie w prawie cywilnym, Warszawa 2002.
Pyziak-Szafnicka M., Wilejczyk M. (akt.) [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, Warszawa 2023.
Rozum K., Składanie i przyjmowanie oświadczeń materialnoprawnych przez pełnomocnika procesowego, ze szczególnym uwzględnieniem potrącenia, „Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis” 2020/9.
Siedlecki W., Obrona pozwanego w procesie cywilnym, „Głos Prawa” 1938/6–8.
Siedlecki W., Potrącenie w procesie cywilnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1968/3.
Stępniak L., Potrącenie w systemie polskiego prawa cywilnego, Ossolineum, 1975.
Torbus A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. I i II, red. T. Zembrzuski, LEX 2020.
Torbus A., Kilka uwag o naturze prawnej zarzutu potrącenia w rozwoju historycznym, „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Uliasz M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, red. J. Gołaczyński, D. Szostek, Legalis 2019.
Wolak G., O formie złożenia oświadczenia woli o potrąceniu oraz zarzutu potrącenia, „Monitor Prawniczy” 2010/23.