O wyższości prawa handlowego nad prawem publicznymprof. dr hab. Michał Romanowski
Uniwersytet Warszawski, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Prawa Handlowego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1065-0958)
O wyższości prawa handlowego nad prawem publicznym
Filozofia prawa handlowego jest, jak dotąd, nieodkrytym nurtem filozofii prawa, gdzie rozum teoretyczny (teoria prawa) i rozum praktyczny (etyka prawa) w ujęciu Kanta przenikają się, ponieważ aksjologia (wartości) i użyteczność (pragmatyzm) stają się fundamentem dla praktyki obrotu handlowego. Spostrzeżenie G. Radbrucha na temat stabilizującej stosunki społeczne wiodącej roli prawa prywatnego i jego przewadze wobec prawa państwowego, a w jego ramach prawa handlowego, jest aktualne 100 lat później. Zrozumienie roli zwyczaju (obyczaju) i tradycji w prawie handlowym pozwala także zrozumieć pogląd G. Radbrucha o pionierskiej roli prawa handlowego wobec prawa cywilnego oraz dalej idący pogląd o prymacie prawa handlowego nad prawem publicznym. Tezą niniejszego artykułu jest wykazanie, że dominacja pozytywizmu prawniczego jest zagrożeniem dla natury prawa handlowego. Prawo handlowe z natury jest eklektyczne, a przenikają się w nim idee trzech wielkich szkół prawa: pozytywizmu prawniczego, prawa natury i historycznej. Jednak trwałym fundamentem dla prawa handlowego jest idea szkół prawa natury i historycznej, opartych na takich cechach jak: zwyczaj (obyczaj), należyte postępowanie, rozum oraz tradycja czerpania z przeszłości dla przewidywania przyszłości, a więc „czytanie prawa handlowego do przodu”. Prawo handlowe z natury jest empatyczne.
Słowa kluczowe: zasady prawa, prawo spółek, prawo handlowe, zwyczaj, prawo zwyczajowe
prof. dr hab. Michał Romanowski
University of Warsaw, Faculty of Law and Administration, Department of Commercial Law
(ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1065-0958)
On the Superiority of Commercial Law over Public Law
The philosophy of commercial law remains an undiscovered current within the broader field of legal philosophy, in which theoretical reason (legal theory) and practical reason (legal ethics) a conceived by Kant intersect as axiology (values) and utility (pragmatism) become the foundation for commercial legal practice. Gustav Radbruch’s observation on the leading role and position of private law, particularly commercial law, in stabilising social relations and its supremacy over national law remains relevant a century later. Understanding the significance of custom and tradition in commercial law also sheds light on Radbruch’s view of the pioneering nature of commercial law in relation to civil law and his further assertion of the primacy of commercial law over public law. The thesis of this article is to demonstrate that the dominance of legal positivism poses a threat to the essence of commercial law. By its very nature, commercial law is eclectic and reflects the ideas of three major schools of legal thought, namely legal positivism, natural law, and the historical school. However, its ever-lasting foundation lies in the ideas of the natural law and historical schools, which are rooted in values such as custom, proper conduct, reason, and the tradition of drawing from the past to anticipate the future – in other words, “understanding commercial law through the lens of its future”. Commercial law is, by its very nature, responsive.
Keywords: legal principles, company law, commercial law, custom, customary law
Bibliografia/References
Applebaum A., Autocracy, Inc. The dictators who want to run the world, New York 2024.
Barcz J., Grzelak A. (red.), Problem praworządności w Polsce w świetle dokumentów Komisji Europejskiej. Okres „dialogu politycznego” 2016–2017, t. 1, Warszawa 2018; https://op.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/730ddd0f-77ac-11ea-a07e-01aa75ed71a1 (dostęp: 4.07.2025 r.).
Barcz J., Grzelak A. (red.), Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2018–2020), t. 2, Warszawa 2021; https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/6fba7d20-f1da-11ec-a534–01aa75ed71a1/language-pl (dostęp: 4.07.2025 r.).
Barcz J., Grzelak A. (red.), Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2021), t. 3 (dwie księgi), Warszawa 2022; https://op.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/adbe8545–75e8–11ed-9887–01aa75ed71a1/language-pl (dostęp: 4.07.2025 r.).
Barcz J., Grzelak A. (red.), Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2022–2023), t. 4, Warszawa 2024, https://op.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/04d08ff7–6352–11ef-a8ba-01aa75ed71a1/language-pl (dostęp: 4.07.2025 r.).
Berman H.J., Law and Logos, „DEPaul Law Review” 1994/1.
Doroszewski W. (red.), Słownik języka polskiego, https://sjp.pwn.pl/doroszewski/obyczaj;5462605 (dostęp: 4.07.2025 r.).
Dziurzyński T., Prawo zwyczajowe w przyszłej ustawie handlowej, „Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne” 1929/1–12.
Friedman M., Capitalism and Freedom, Chicago 2002.
Gasparski W., Jabłońska-Bonca J., Biznes, prawo, etyka, Warszawa 2009.
Grzybowski S., Prawo cywilne – zarys części ogólnej, Warszawa 1985.
Grzybowski S. [w:] System prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, red. W. Czachórski, Ossolineum 1974.
Hayek F.A., Studies in Philosophy, Politics and Economics, Touchstone 1969.
von Hayek F.A., Konstytucja wolności, Warszawa 2006.
Jakubowski J., Rola zwyczaju w polskim handlu zagranicznym, „Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 1962/2.
Jakubowski J., Umowa sprzedaży w handlu międzynarodowym, Warszawa 1966.
Janczewski S., Prawo handlowe, wekslowe i czekowe, reprint Warszawa 1990.
Kaplan D.A., The most dangerous branch. Inside the Supreme Court’s Assault on the Constitution, New York 2018.
Koźmiński Z., Zwyczaje handlowe, Warszawa 1949.
Lic J., Zwyczaje handlowe w orzecznictwie sądowym [w:] Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego, red. M. Modrzejewska, Warszawa 2010.
Micklethwait J., Wooldrige A., The Company, A Short History of Revolutionary Idea, New York 2005.
Okolski J., Wajda D. [w:] Prawo handlowe, red. J. Okolski, M. Modrzejewska, Warszawa 2022.
von der Pfordten D., Was ist und wozu Rechtsphilosophie?, „JuristenZaitung” 2004/4.
Radbruch G., Wstęp do prawoznawstwa, Sopot 2024 (przedruk ze wstępem J. Zajadły).
Radwański Z. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. A. Olejniczak, Z. Radwański, Warszawa 2019.
Romanowski M., Słusznym sprawom prawo sprzyja. Zbiór felietonów z lat 2012–2021, Warszawa 2022.
Safjan M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007.
Siemiątkowski T., 20 lat kodeksu spółek handlowych – krótka historia bez happy endu? [w:] Sto lat polskiego prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Kidybie, t. 1, red. M. Dumkniewicz, J. Szczotka, K. Kopaczyńska-Pieczniak, Warszawa 2020.
Stelmachowski A., Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998.
Studnicki F., Działanie zwyczaju handlowego w zakresie zobowiązań z umowy, Kraków 1949.
Sukiennik J., Path dependence – proces przekształceń instytucjonalnych, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2017/493.
Szer S., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 1967.
The Confessions of St. Augustine, tłum. E.B. Pusey, New York 1909.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1996.
Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001.
dr hab. Szymon Byczko
Uniwersytet Łódzki, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Prawa Handlowego, Ubezpieczeń i Własności Przemysłowej
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3754-439X)
Cywilnoprawne aspekty odpowiedzialności dostawcy usług płatniczych w przypadku stwierdzenia przestępstwa phishingu
Phishing jest zjawiskiem dotykającym praktycznie każdego użytkownika sieci. W roku 2024 w Polsce zidentyfikowano ponad 51 000 domen internetowych wykorzystywanych do wykradania danych dostępowych do bankowości elektronicznej. Prawo europejskie, aby zapobiec temu zjawisku, wprowadziło w dyrektywie PSD2 szczególną zasadę odpowiedzialności za nieautoryzowane transakcje płatnicze, przerzucając ryzyko na dostawców usług. Implementacja PSD2 prowadzi do wniosku, że jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, z której dostawca może się zwolnić, wykazując przesłankę egzoneracyjną w postaci rażącego niedbalstwa użytkownika. W opracowaniu w pierwszej kolejności przedstawiono zjawisko phishingu, następnie ogólną zasadę odpowiedzialności i reguły odpowiedzialności podmiotu świadczącego usługi płatnicze. Odrębnym zagadnieniem są kwestie praktyczne dotyczące tej odpowiedzialności, które będą przedmiotem samodzielnego opracowania.
Słowa kluczowe: phishing, usługi płatnicze, transakcje nieautoryzowane, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, bank, odpowiedzialność deliktowa
dr hab. Szymon Byczko
University of Lodz, Faculty of Law and Administration, Department of Commercial Law, Insurance Law and Intellectual Property Law; Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3754-439X)
Civil-Law Aspects of the Liability of Payment Service Provider if the Offence of Phishing is Found
Phishing is a phenomenon which affects almost every Internet user. In 2024, over 51,000 websites used for stealing electronic banking access data were identified in Poland. In order to combat this phenomenon, EU law introduced, in directive PSD2, a special principle of liability for unauthorized payment transactions, shifting the risk to service providers. Implementation of PSD2 leads to the conclusion that this is strict liability, from which the provider can release themselves if they demonstrate an exonerating circumstance in the form of the user’s glaring negligence. The article first presents the phenomenon of phishing, then the general principle of liability and the rules of liability of the entity providing payment services. Practical matters relating to such liability are a separate issue that will be discussed in another article.
Keywords: phishing, payment services, unauthorized transactions, strict liability, bank, tortious liability
Bibliografia/References
Braithwaite J., ʽAuthorized Push Paymentʼ Bank Fraud: What Does an Effective Regulatory Response Look Like?, „Journal of Financial Regulation” 2024/2.
Czachórski W., Odpowiedzialność prowadzącego przedsiębiorstwo związane z użyciem sił przyrody [w:] System prawa cywilnego, t. 3, cz. 1, red. Z. Radwański, Warszawa 1981.
Czech T. [w:] Ustawa o usługach płatniczych. Komentarz, red. serii J. Osajda, red. tomu J. Dybiński, Legalis 2025.
Dąbrowska-Kardas M., Kardas P. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 3, Komentarz do art. 278–363, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022.
Du J., Kalafut A., Schymik G., The health belief model and phishing: determinants of preventative security behaviors, „Journal of Cybersecurity” 2024/1.
Dybowski T., Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej [w:] System prawa cywilnego, t. 3, cz. 1, red. Z. Radwański, Warszawa 1981.
Guimarães M.R., Steennot R., Allocation of Liability in Case of Payment Fraud: Who Bears the Risk of Innovation? A Comparision of Belgian and Portugese Law in Context of PSD2, „European Review of Private Law” 2022/1.
Hamilton J., Money, Motivation + Machine Learning, wywiad z I. Kolochenko dostępny: „iTNOW” 2020/4.
Kaliński M., Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009.
Leukfeldt E.R., Kleemans E.R., Stol W.P., Cybercriminal Networks, Social Ties and Online Forums: Social Ties Versus Digital Ties Within Phishing and Malware Networks, „British Journal of Criminology” 2017/3.
Longchamps de Berier R., Zobowiązania, Lwów 1939, reprint, Poznań 1999.
Morel de Westgaver C., Cybersecurity in International Cour, https://opil.ouplaw.com/display/10.1093/law-mpeipro/e3763.013.3763/law-mpeipro-e3763?prd=MPIL (dostęp: 18.09.2025 r.).
Paglietti M.C., Restitution and Liability in the Multilevel Regulatory Framework of Unauthorized Digital Payment Transactions, „European Review of Private Law” 2022/1.
Pehlivanoglu D. i in., Phishing vulnerability compounded by older age, apolipoprotein E e4 genotype, and lower cognition, „PNAS Nexus” 2024/8.
Śmieja A., Odpowiedzialność za ruch pojazdu mechanicznego [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009.
Tuleja P. [w:] Konstytucja RP, t. 1, Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Vishwanath A., Examining the Distinct Antecedents of E-Mail Habits and its Influence on the Outcomes of a Phishing Attack, „Journal of Computer-Mediated Communication” 2015/5.
Williams E.J., Joinson A.N., Developing a measure of information seeking about phishing, „Journal of Cybersecurity” 2020/1.
dr hab. Bartosz Kucharski, prof. UŁ
Uniwersytet Łódzki, Katedra Prawa Handlowego, Ubezpieczeń i Własności Przemysłowej; adwokat
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3413-6817)
Prawno-ekonomiczne uzasadnienie kosztorysowej metody naprawienia szkody
Sąd Najwyższy wydał ostatnio dwie uchwały dotyczące kosztorysowej metody naprawienia szkody: III CZP 142/22 i III CZP 65/23. W pierwszej wskazano, że odszkodowanie kosztorysowe powinno być ustalone przy uwzględnieniu średnich cen na lokalnym rynku, w drugiej, że odszkodowanie kosztorysowe nie może być przyznane, jeżeli poszkodowany wcześniej naprawił samochód albo zbył samochód nienaprawiony. Autor przyznaje, że praktyka szeroko dopuszczająca odszkodowanie kosztorysowe była wadliwa. Rozważa argumenty autorów twierdzących, że na gruncie prawa polskiego jest ona niedopuszczalna, ponieważ nie odpowiada żadnej z ekskluzywnych form naprawienia szkody, tj. przywróceniu do stanu poprzedniego oraz zapłacie odpowiedniej sumy pieniężnej. Zdaniem autora odszkodowanie kosztorysowe może stanowić odpowiednią sumę pieniężną w okolicznościach konkretnego przypadku. Autor dopuszcza kosztorysową metodę ustalania odszkodowania z pewnymi ograniczeniami, wskazując również na argumenty ekonomiczne wspierające zajmowany pogląd. Zgadza się z tezą pierwszej z przywołanych uchwał oraz krytykuje drugą uchwałę, twierdząc, że pozbawia ona poszkodowanego prawa do kwestionowania przyznanego odszkodowania kosztorysowego, zmuszając do składowania niezdatnego do ruchu pojazdu do czasu rozstrzygnięcia sporu.
Słowa kluczowe: umowa ubezpieczenia, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, odszkodowanie, naprawienie szkody, ekonomiczna analiza prawa
dr hab. Bartosz Kucharski, prof. UŁ
University of Łódź, Department of Commercial, Insurance and Industrial Property Law; advocate
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3413-6817)
Legal and Economic Justification of the Cost-Estimation Method of Loss Compensation
The Polish Supreme Court recently issued two resolutions concerning cost-estimation method of loss compensation (resolution of 8.05.2024, no. III CZP 142/22, and of 11.09.2024, no. III CZP 65/23). In the first of those resolutions, the Court decided that cost estimation of car repair shall be assessed taking into account average prices on the local market and, in the second, that the cost-estimation method is excluded when the aggrieved party has already repaired the car or sold it unrepaired. The author admits that the practice whereby the cost-estimation method was widely admissible was faulty and examines the arguments of the authors according to which the cost-estimation method is not allowed under the Polish law because it does not meet the requirements of either of the two exclusive forms of loss compensation, that is either a restoration to the former condition or payment of an appropriate sum of money. According to the author, the damages assessed under cost-estimation method may constitute an appropriate sum assessed according to the special circumstances of each case. Ultimately the author considers the cost estimation method as admissible subject to certain restrictions, at the same time pointing to economic arguments in support of his view. The author endorses the first of the cited resolutions and criticises the second, claiming that it deprives the aggrieved party of the right to question the damages awarded by the insurer and the right to enter court proceeding by demanding to keep the unroadworthy car till the end of the proceedings.
Keywords: insurance contracts, liability motor insurance, damages, loss compensation, legal and economic analysis
Bibliografia/References
Balas-Noszczyk M., Malinowska K., W sprawie dopuszczalności świadczenia z umowy ubezpieczenia w formie restytucji naturalnej (przywrócenia stanu poprzedniego), „Prawo Asekuracyjne” 1998/4.
Cooter R., Hand rule damages for incompensable losses, „San Diego Law Review” 2003/4.
Cooter R., Ulen T., Ekonomiczna analiza prawa, Warszawa 2011.
Hadrowicz S., Roszczenie o restytucję pieniężną a sprzedaż uszkodzonego pojazdu – glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 10.06.2021 r., IV CNPP 1/21, „Glosa” 2022/4.
Hadrowicz S., Rarusznik P., O tzw. restytucji pieniężnej – przyczynek do rozważań na temat zakresu ochrony poszkodowanego, „Przegląd Sądowy” 2022/7–8.
Janiszewska B., Nadmierne koszty restytucji a odpowiedzialność ubezpieczyciela za tzw. szkody komunikacyjne, „Studia Iuridica” 2007/47.
Kaliński M., Glosa do wyroku SN z dnia 12 stycznia 2006 r., sygn. II CK 327/05, „Prawo Asekuracyjne” 2009/7.
Kaliński M., O wadliwej obiektywizacji szkody, „Studia Iuridica” 2007/47.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2011.
Kondek M., Odszkodowanie za szkodę w pojeździe mechanicznym w przypadku uprzedniego naprawienia tego pojazdu lub jego zbycia w stanie uszkodzonym. Glosa do uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 11 września 2024 r., III CZP 65/23, „Przegląd Asekuracyjny” 2024/4.
Krajewski M., Rola orzecznictwa w wyznaczaniu granic ochrony poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych [w:] Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych – nowe spojrzenie na znaną instytucję, red. M. Orlicki, J. Pokrzywniak, A. Raczyński, Poznań 2021.
Krajewski M., Szkoda na mieniu wynikająca z wypadków komunikacyjnych, „Prawo w Działaniu” 2018/34.
Krajewski M., Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej według kodeksu cywilnego, Warszawa 2011.
Kucharski B., Gloss to a judgement of CJEU of 30 th or March 2023, C-618/21 AR and others versus PK S.A. and others, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2024/1.
Kucharski B., Kosztorysowa metoda naprawienia szkody ubezpieczeniowej w razie naprawy lub sprzedaży uszkodzonego pojazdu. Glosa do (nieistniejącej) uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2024 roku w sprawie III CZP 65/23, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2024/4.
Orlicki M., Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (piąta izba) z dnia 30 marca 2023 r. (C-618/21) dotyczącego zakresu kompetencji ustawodawców krajowych w zakresie zasad prawa odszkodowawczego oraz ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, „Prawo Asekuracyjne” 2023/1.
Sepełowski M., Stosowanie tzw. metody kosztorysowej przy ustalaniu wysokości odszkodowania z ubeczenia OC za szkodę na mieniu, „Monitor Prawniczy” 2018/11.
Szpunar A., Odszkodowanie za szkodę majątkową, Bydgoszcz 1996.
Szpunar A., Ustalenie odszkodowania z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1993/1.
Wiśny S., Ustalanie wartości wraku w szkodach całkowitych poprzez aukcje internetowe – sposób ubezpieczycieli na zaniżanie odszkodowań, https://odszkodowaniamotoryzacyjne.pl/ustalanie-wartosci-wraku-szkodach-calkowitych-poprzez-aukcje-internetowe-sposob-ubezpieczycieli-zanizanie-odszkodowan/2018/02/19/ (dostęp: 18.07.2025 r.).
Wojtkowiak M., Problemy w likwidacji szkody w pojeździe z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów komunikacyjnych, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2010/1.
dr Adrian Bielecki
adwokat, Counsel w kancelarii TaylorWessing w Warszawie
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0516-697X)
Transakcje M&A z udziałem fundacji rodzinnej a antymonopolowa kontrola koncentracji
Choć możliwość tworzenia fundacji rodzinnych na gruncie polskiego prawa wprowadzono niedawno, to już stały się popularną formą sprawowania kontroli nad majątkiem. Pomimo tego niektóre aspekty związane z ich funkcjonowaniem i otoczeniem regulacyjnym, w tym kwestie związane ze stosowaniem do nich przepisów o antymonopolowej kontroli koncentracji, nadal mogą rodzić wątpliwości. Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza mająca na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy transakcje z udziałem fundacji rodzinnych podlegają reżimowi kontroli koncentracji sprawowanemu przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Słowa kluczowe: fundacja rodzinna, kontrola koncentracji, prawo ochrony konkurencji, Prezes UOKiK
dr Adrian Bielecki
advocate, counsel at TaylorWessing law firm in Warsaw, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0516-697X)
M&A Transactions with the Participation of Family Foundations in the Context of Antitrust Control of Concentrations
Although the option to establish family foundations was introduced in Polish law relatively recently, these foundations have already become a popular form of exercising control over property. Despite that, certain aspects relating to their functioning and regulatory environment, including matters of application of provisions on antitrust control of concentrations to family foundations, can still give rise to doubts. This article contains an analysis that aims to answer the question whether transactions with the participation of family foundations are subject to the regime of control of concentrations exercised by the President of the Office for Competition and Consumer Protection.
Keywords: family foundation (family trust), control of concentrations, competition protection law, President of the Office for Competition and Consumer Protection
Bibliografia/References
Adamus R., Stec P., Horosz P. [w:] Fundacje rodzinne. Komentarz. Linia orzecznicza, red. R. Adamus, P. Stec, Warszawa 2024.
Alberski M., Fundacja rodzinna a prawo ochrony konkurencji, lipiec 2023 r., https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7084097728359673856?updateEntityUrn=urn%3Ali%3Afs_feedUpdate%3A%28V2%2Curn%3Ali%3Aactivity%3A7084097728359673856%29 (dostęp: 16.09.2025 r.).
Aziewicz D., Bielecki A., Nadzór nad koncentracjami przedsiębiorców [w:] Polskie prawo antymonopolowe. Zarys wykładu, red. C. Banasiński, Warszawa 2018.
Kappes A., Długo oczekiwane dobrodziejstwo czy legislacyjny bubel? Kilka uwag o fundacji rodzinnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2023/12.
Katner W., O działalności gospodarczej fundacji i fundacji rodzinnej – głos w dyskusji, „Przegląd Prawa Handlowego” 2024/10.
Kohutek K. [w:] M. Sieradzka, K. Kohutek, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014.
Kruszewski A.K. [w:] Prawo przedsiębiorców. Komentarz, red. A. Pietrzak, Warszawa 2019.
Materna G. [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. T. Skoczny, Warszawa 2014.
Wiórek P., „Ciemna strona” fundacji rodzinnej? Uwagi z perspektywy prawa niemieckiego, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2021/11.
Jacek Miłaszewski
Autor jest radcą prawnym.
Obserwacje z badań statutów po dwóch latach obowiązywania ustawy o fundacji rodzinnej
Artykuł poświęcony jest analizie praktyki funkcjonowania fundacji rodzinnych w Polsce w pierwszych dwóch latach obowiązywania ustawy z 26.01.2023 r. o fundacji rodzinnej. Autor wskazuje, że instytucja ta powstała jako odpowiedź na potrzeby firm rodzinnych w zakresie planowania i zabezpieczania sukcesji majątkowej oraz zapewnienia trwałości przedsiębiorstw w perspektywie wielopokoleniowej. W publikacji omówiono wyniki badań 500 spraw rejestracyjnych fundacji rodzinnych, obejmujących m.in. treść statutów, cele fundacji, sposób określania beneficjentów i ich uprawnień, mechanizmy zapobiegania sporom, zasady zmian statutów czy praktykę w zakresie funduszu założycielskiego. Celem artykułu jest z jednej strony diagnoza problemów i wyzwań związanych z wdrażaniem tej nowej instytucji prawnej, a z drugiej – sformułowanie postulatów de lege ferenda oraz wskazanie dobrych praktyk, które mogą usprawnić proces tworzenia i funkcjonowania fundacji rodzinnych. Autor podkreśla konieczność indywidualizacji statutów, przejrzystego określania kręgu beneficjentów i ich uprawnień oraz unikania schematycznych rozwiązań, które mogą prowadzić do konfliktów lub niewłaściwego zarządzania majątkiem. Publikacja ma charakter empiryczny i praktyczny, a jej celem jest dostarczenie wiedzy zarówno przedsiębiorcom, jak i doradcom oraz notariuszom, którzy uczestniczą w procesach sukcesyjnych.
Słowa kluczowe: fundacja rodzinna, sukcesja, statut, beneficjent, majątek rodzinny
Jacek Miłaszewski
The author is an attorney at law; Poland.
Observations from Examining Charters After Two Years of the Family Foundation Act in Force
The article analyses the practice of functioning of family foundations during the first two years when the Act of 26 January 2023 on Family Foundations was in force in Poland. The author indicates that this institution was created in response to the needs of family businesses in the field of planning and securing property succession and ensuring that businesses can last over multiple generations. The publication discusses the results of examination of 500 cases of family foundation registrations, including in particular the contents of foundation charters, their objectives, the way beneficiaries and their rights are specified, the mechanisms of dispute prevention, the principles of amending charters, or the practice relating to the initial fund. The article aims, on the one hand, to diagnose the problems and challenges that accompany the introduction of this new legal institution, and on the other hand, to formulate lex ferenda proposals and indicate good practices that can make the process of establishing family foundations and their operation smoother. The author stresses the need to tailor-make charters, to specify the beneficiaries and their rights in a transparent manner, as well as to avoid conventional solutions, which may lead to conflicts or improper management of the assets. The publication is empirical and practical in nature. It aims to provide knowledge both to entrepreneurs and to advisers and notaries who participate in succession processes.
Keywords: family foundation (family trust), succession, charter, beneficiary, family property
Bibliografia/References
Górniak K. [w:] Ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Prawo spadkowe przedsiębiorców. Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2022.
Krawczyk A. [w:] Fundacje rodzinne. Komentarz, red. R. Adamus, P. Stec, Warszawa 2024.
Mariański A., Polska fundacja rodzinna, Łódź 2022.
Mariański A. [w:] Planowanie sukcesyjne. Prawne i podatkowe aspekty zarządu sukcesyjnego przedsiębiorstwem osoby fizycznej, red. A. Mariański, Warszawa 2019.
Mariański A. [w:] Sukcesja biznesu, czyli jak zadbać o bezpieczeństwo przedsiębiorstwa i rodziny, red. A. Mariański, Gdańsk 2016.
McClure S.L., Ward J.L., Aronoff C.E., Family Business Succession, Kraków 2012.
Miłaszewski J., Fundacje rodzinne – pierwsze obserwacje i wnioski z praktyki, „Rejent” 2024/1.
Miłaszewski J. [w:] Zmiana warty, red. O. Lewandowska, J. Miłaszewski, A. Moryń, M. Walczak, Poznań 2023.
Miłaszewski J., Bender P. [w:] Ustawa o fundacji rodzinnej. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2025.
Osajda K., Szczególne problemy z ustanowieniem fundacji rodzinnej w testamencie, „Przegląd Prawa Handlowego” 2024/12
Paczuski A., Fundacja rodzinna po dwóch latach od uchwalenia ustawy, „Przegląd Podatkowy” 2025/4.
Rutkowski T., Miłaszewski J., Zagrożenia związane z konfliktami będącymi następstwem sukcesji oraz metody zapobiegania [w:] Firmy rodzinne – uwarunkowania rozwoju, red. A. Marjański, Ł. Sułkowski, Łódź–Warszawa 2019.
Schauhoff S. [w:] Stiftungsrecht nach der Reform, red. S. Schauhoff, J. Mehren, München 2024.
Schienke-Ohletz T. [w:] Stiftungsrecht nach der Reform, red. S. Schauhoff, J. Mehren, München 2024.
dr hab. Lesław Góral
członek Doradczego Komitetu Naukowego działającego przy Rzeczniku Finansowym
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8960-0162)
Tobiasz Nowakowski
doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0821-6901)
Udział w autorstwie tekstu:
Lesław Góral – 25%
Tobiasz Nowakowski – 75%
Zastąpienie wskaźnika WIBOR na mocy prawa krajowego w umowie kredytu a konstytucyjna ochrona swobody umów
Aktualnie w Polsce trwa reforma wskaźników referencyjnych, której celem jest doprowadzenie do zaprzestania opracowywania kluczowego wskaźnika WIBOR. Proponowane zmiany wpłynęłyby na interes majątkowy milionów kredytobiorców. Analiza dokonana przez autorów powinna stać się punktem wyjścia do szerszej dyskusji nad celowością tej reformy, zwłaszcza z uwagi na istniejące wątpliwości natury prawnej, które jak dotąd nie zostały podniesione. Inkorporowanie wskaźnika WIBOR do umowy kredytu mogło wynikać zarówno z decyzji ustawodawcy, jak i woli stron. Tranzycja wskaźnika znacząco ingerowałaby w autonomię podmiotów prawa, a zasada swobody umów, rozciągająca się na prawa i obowiązki ukształtowane przez strony, jest przecież wartością podlegającą wzmożonej ochronie konstytucyjnej. W tym kontekście poważne zastrzeżenia nasuwa przyjęty model zastąpienia WIBOR, zgodnie z którym miałoby to nastąpić mocą rozporządzenia Ministra Finansów wydanego na podstawie niezwykle skąpego treściowo upoważnienia ustawowego. Przedstawione rozważania mają charakter refleksji nad sposobem wdrażania reformy wskaźnika referencyjnego WIBOR. Autorzy poddali analizie sposób zastąpienia kluczowego wskaźnika referencyjnego na podstawie norm rozporządzenia BMR, jego stosowanie w umowach kredytu w świetle zasady swobody umów i jej ograniczeń oraz trwałości stosunku zobowiązaniowego. Ponadto dokonali oceny konstytucyjności podstawy prawnej zastąpienia wskaźnika referencyjnego WIBOR w kontekście zasady równości, proporcjonalności i ochrony konsumenta. Pozwoliło to autorom na sformułowanie wielu zastrzeżeń, zarówno co do poprawności legislacji, jak i zgodności podstawy prawnej tranzycji z Konstytucją.
Słowa kluczowe: umowa kredytu, zasada swobody umów, reforma wskaźników referencyjnych, WIBOR, zastąpienie kluczowego wskaźnika referencyjnego na mocy prawa krajowego
dr hab. Lesław Góral
member of the Financial Ombudsman’s Advisory Scientific Committee
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8960-0162)
Tobiasz Nowakowski
PhD student in Doctoral School of Social Sciences of University of Lodz, Poland
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0821-6901)
Authors’ contributions:
Lesław Góral – 25%
Tobiasz Nowakowski – 75%
Replacing WIBOR Index Under National Law in a Loan Agreement in the Context of Constitutional Protection of the Freedom of Contract
Currently, a reform of reference indices is underway in Poland, the aim being to lead to the abandonment of the key WIBOR reference index. The proposed changes would affect the property interests of millions of borrowers. The analysis carried out by the authors should become the starting point for a discussion on the purposefulness of this reform, especially in view of the existing legal doubts that have not been raised so far. The incorporation of the WIBOR reference index into a loan agreement could result from both the decision of the legislator and the will of the parties. Change of the reference index would significantly interfere with the autonomy of legal entities. Meanwhile, the principle of the freedom of contract, which covers the rights and obligations determined by the parties is, after all, a value which enjoys increased constitutional protection. In this context, the adopted model of phasing out WIBOR raises serious doubts, since it is assumed this would be done by a regulation of the Minister of Finance, issued on the basis of an extremely limited statutory authorization. The presented considerations contain reflections about the implementation of the WIBOR reference index reform. The authors analyse the model of replacing the key reference index based on the BMR regulation standards, its application in loan agreements in the light of the principle of freedom of contract and its limitations, and the durability of the obligation relationship. In addition, they assess the constitutionality of the legal basis for replacing the WIBOR reference index in the context of the principles of equality, proportionality and consumer protection. This allows the authors to formulate many reservations, both as to the correctness of the legislation and the compliance of the legal basis for the transition with the Constitution.
Keywords: loan agreement, freedom of contract, reform of reference indices, WIBOR, replacement of a key benchmark under national law
Bibliografia/References
Bajor B. [w:] B. Bajor, L. Kociucki, J.M. Kondek, K. Królikowska, Prawo bankowe. Komentarz do przepisów cywilnoprawnych, Warszawa 2020.
Florczak-Wątor M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2023.
Gutowski M. [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz. Art. 353–626, red. M. Gutowski, Warszawa 2022.
Kawulski A., Prawo bankowe. Komentarz, Warszawa 2013.
Machnikowski P., Swoboda umów według art. 3531 KC. Konstrukcja prawna, Warszawa 2005.
Mikłaszewicz P. [w:] Konstytucja RP, t. 1, Komentarz do art. 1–86, red. L. Bosek, M. Safjan, Legalis 2016.
Mularski K. [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz. Art. 353–626, red. M. Gutowski, Warszawa 2022.
Nowakowski T., O wyłączeniu sądowej kontroli abuzywności klauzuli zmiennego oprocentowania w umowie kredytu hipotecznego – kilka uwag na temat art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym, „Przegląd Sądowy” 2025/3.
Pisuliński J. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 8, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011.
Podkowik J., Wolność umów i jej ograniczenie w świetle Konstytucji RP, Warszawa 2015.
Radziewicz P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2023.
Rogoziński D., Klauzula oparta na WIBOR a unieważnienie umowy kredytu, Warszawa 2023.
Safjan M., Zasada swobody umów (uwagi wstępne na tle wykładni art. 3531 k.c.), „Państwo i Prawo” 1993/4.
Tracz G., Kredyt jako typ umowy, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2019/4.
Węgrzynowski Ł., Teoria salda czy teoria dwóch kondykcji? Zasady rozliczeń z nieważnej umowy kredytu frankowego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/5.
Wiącek M. [w:] Konstytucja RP, t. 2, Komentarz do art. 87–243, red. L. Bosek, M. Safjan, Legalis 2016.
Wiśniewski T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania. Część ogólna, red. J. Gudowski, Warszawa 2018.
Wróbel A. [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, red. A. Wróbel, Warszawa 2012.
dr hab. Małgorzata Dumkiewicz, prof. UMCS
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Prawa i Administracji
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2913-8359)
Wpływ zaskarżenia uchwały o przekształceniu spółki kapitałowej w spółkę osobową na realizację procedury odkupu udziałów albo akcji
Regulacja „korporacyjnego prawa wyjścia” ze spółki przekształcanej zawarta w art. 5761 k.s.h. prima facie uzasadnia tezę, że sytuacja zarówno przekształcanej w osobową spółki kapitałowej oraz jej wspólników, którzy podjęli uchwałę o przekształceniu, jak i niezgadzających się na to wspólników mniejszościowych przedstawia się klarownie. Przeciwstawne interesy każdej z tych dwóch grup zostały przez ustawodawcę wyważone i należycie zabezpieczone. Jednakże regulacja ta nie eliminuje wszystkich wątpliwości. Szczególne problemy wyłaniają się na gruncie możliwego nałożenia się na siebie zaskarżenia uchwały w sprawie przekształcenia spółki kapitałowej w osobową z realizacją prawa odkupu przewidzianego dla wspólników niezgadzających się na przekształcenie. Nie jest to przy tym zagadnienie czysto teoretyczne, zważywszy na ukształtowanie regulacji dotyczącej realizacji „korporacyjnego prawa wyjścia” (art. 576 1 k.s.h.) oraz tej dotyczącej zaskarżania uchwał przekształceniowych (art. 567 § 1 w zw. z art. 422–427 k.s.h.).
Słowa kluczowe: przekształcenie spółek, prawo odkupu udziałów albo akcji, korporacyjne prawo wyjścia ze spółki przekształcanej, zaskarżanie uchwały o przekształceniu spółki
dr hab. Małgorzata Dumkiewicz, prof. UMCS
Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Faculty of Law and Administration
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2913-8359)
The Impact of Challenging a Resolution on the Transformation of a Company into a Partnership on the Exercise of the Share or Interest Buyback Procedure
The right of the “corporate exit” from a company undergoing transformation, as provided for in Article 576¹ of the Polish Code of Commercial Companies and Partnerships, appears to support the thesis that the standing of both the company being transformed into a partnership and its shareholders who adopted the resolution on transformation, as well as that of the dissenting minority shareholders, is clear. The opposing interests of these two groups have been balanced and duly protected by the legislator. However, this regulation does not eliminate all the concerns. Particular problems arise from the potential overlap between challenging a resolution on the transformation of a company into a partnership and the exercise of the right of share buyback available to shareholders who disagree with the transformation. This issue is not purely theoretical, given the structure of the regulation governing the exercise of the right of “corporate exit” (Article 5761 of the Polish Code of Commercial Companies and Partnerships) and that relating to challenging resolutions on transformation (Article 567 § 1 in conjunction with Articles 422–427 of the Polish Code of Commercial Companies and Partnerships).
Keywords: company transformation, right of share buyback, corporate right of exit from a transformed company, challenging a transformation resolution
Bibliografia/References
Jagieła J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 4, Komentarz. Art. 730–10951, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Sołtysiński S., Moskwa P. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 16, Prawo spółek osobowych, red. A. Szajkowski, Warszawa 2016.
Szumański A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 17A, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2015.
Tofel M. [w:] J. Bieniak, M. Bieniak i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2024.
Weber A.M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 16B, Prawo spółek osobowych, red. M. Romanowski, Warszawa 2023.
Wiśniewski A.W. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3B, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 227–300, red. A. Opalski, Warszawa 2018.
Zarębińska S. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2025.
Zieliński A., Flaga-Gieruszyńska K. [w:] K. Flaga-Gieruszyńska, A. Zieliński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2024.
Żaba M., Pinior P. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. P. Pinior, J.A. Strzępka, Warszawa 2024.
dr hab. Tomasz Szczurowski
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Katedra Prawa Gospodarczego i Gospodarki Cyfrowej; sędzia Sądu Apelacyjnego w Warszawie
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2967-0919)
Legitymacja do zaskarżania uchwał zgromadzenia spółki kapitałowej a postępowanie insolwencyjne wspólnika (akcjonariusza)
Przedmiotem niniejszego artykułu jest legitymacja czynna do zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) w razie otwarcia wobec wspólnika (akcjonariusza) postępowania insolwencyjnego. W związku z nową sytuacją prawną, w jakiej znalazł się wspólnik (akcjonariusz), powstaje pytanie o wpływ tej okoliczności na legitymację do podważania uchwał w spółach kapitałowych, w których uczestniczy. Zagadnienie dotyczy styku prawa spółek oraz prawa insolwencyjnego.
Słowa kluczowe: syndyk, zarządca, nadzorca sądowy, uchwała, zaskarżenie uchwały, legitymacja
dr hab. Tomasz Szczurowski
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Department of Economic Law and Digital Economy; Judge at the Court of Appeal in Warsaw
(ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2967-0919)
The Right to Challenge Resolutions of a Company Shareholders’ Meeting on the Grounds of Shareholder’s (Partner’s) Insolvency Proceedings
The article is devoted to the right to bring action to challenge resolutions of shareholders’ meeting (general meeting) in the event of opening insolvency proceedings against a shareholder. This issue revolves around the junction between company law and insolvency law. The analysis shows that the opening of insolvency proceedings against a shareholder of a company may affect the right to bring action to challenge a resolution of the same company. In the case of bankruptcy proceedings, such right is vested in the receiver and the compulsory administrator, while in the case of restructuring proceedings – the administrator and the temporary administrator, with the court supervisor appointed in the course of the arrangement proceedings acting as an intervening party.
Keywords: official receiver, compulsory administrator, court supervisor, resolution, challenging a resolution, right to challenge a resolution
Bibliografia/References
Adamus R., Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa 2019.
Bilewska K., Tendencje w kształtowaniu się katalogu podmiotów uprawnionych do zaskarżania uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2014/9.
Bilewska K. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2022.
Chomiuk M. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Warszawa 2022.
Dąbrowska J., Zaskarżanie uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych, Warszawa 2016.
Frąckowiak J. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 2, Komentarz do art. 151–300, red. A. Kidyba, Warszawa 2018.
Jastrzębiec-Siemiątkowska P., Czornik A., Wykonywanie uprawnień korporacyjnych z udziałów (akcji) przez zarządcę w postępowaniu sanacyjnym, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2019/1.
Koch A., Podważanie uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych, Warszawa 2011.
Krawczyk A., Zaskarżenie uchwały wspólników (akcjonariuszy) przez syndyka, zarządcę i nadzorcę w postępowaniach upadłościowych i restrukturyzacyjnych, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2023/3.
Malmuk-Cieplak A. [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, red. A.J. Witosz, Warszawa 2021.
Michalski M. [w:] Spółka akcyjna, red. A. Kidyba, Warszawa 2010.
Nowacki A., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, t. 2, Komentarz. Art. 227–300, Warszawa 2021.
Ochmann P., Wykonywanie uprawnień z udziałów i akcji należących do dłużnika znajdującego się w postępowaniu sanacyjnym, „Monitor Prawniczy” 2019/5.
Opalski A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 17B, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2016.
Pabis R. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 2B, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 227–300, red. A. Opalski, Warszawa 2018.
Poprawski R., Uchwała wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością sprzeczna z ustawą, Warszawa 2021.
Romanowski M., Podział praw podmiotowych na majątkowe i niemajątkowe, „Państwo i Prawo” 2006/3.
Szajkowski A., Tarska M., Prawo spółek handlowych, Warszawa 2004.
Szczurowski T., Skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, Warszawa 2022.
Uliasz R., Nieważność uchwały zgromadzenia spółki kapitałowej, Warszawa 2018.
Witosz A., Uprawnienia organizacyjne (korporacyjne) upadłego, „Prawo Spółek” 2007/7–8.
Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2022.