Sztuczna inteligencja tworzona przez człowieka, ukierunkowana na osobę ludzką i przez nią kontrolowanaprof. dr hab. Robert Stefanicki
Autor jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6087-4231).
Sztuczna inteligencja tworzona przez człowieka, ukierunkowana na osobę ludzką i przez nią kontrolowana
Niezwykle dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii z wykorzystaniem sztucznej inteligencji kojarzony jest z nową erą dla ludzkości, zwaną także czwartą rewolucją przemysłową. Mamy już dzisiaj ogromną ilość i różnorodność zastosowań tych technologii niemal w każdej dziedzinie życia i towarzyszących ich wykorzystywaniu zarówno zagrożeń dla człowieka, jak i korzyści. Przed tymi ryzykami zabezpieczać ma technicznie niezawodna i etycznie odpowiedzialna sztuczna inteligencja i powiązane z nią technologie. W stabilnym demokratycznym systemie państwa prawa opartym na wartościach etycznych w nim uosobionych tytułowe dla niniejszego opracowania przesłanie uznawane przez Parlament Europejski za jedną z zasad przewodnich wnioskowanego rozporządzenia ma głęboki sens. Dotyczy bowiem technologii wysokiego ryzyka powodowania szkód u osób lub w społeczeństwie. Z każdą nowością w cywilizacji ludzkiej łączyła się niepewność co do skutków i ryzyka. Dotyczy to także omawianej technologii, ale dobrze zarządzana, odpowiednio ukierunkowana, nadzorowana przez człowieka i oparta na solidnych podstawach etycznych daje możliwości podwyższania jakości życia ludzi i społeczeństwa, poprawy efektywności i oszczędności, nie tylko w sferze gospodarczej. Najważniejszym i wielce złożonym wyzwaniem, z jakim musi się zmierzyć prawo, jest takie jego nakierowanie, aby w centrum regulacji znalazł się człowiek, a nie tworzona przez niego innowacja. W artykule omówiono działania unijnego prawodawcy na rzecz wprowadzenia właściwych ram jurydycznych, aby zapewnić jasność prawa i wzmacniać zaufanie do sztucznej inteligencji w Europie. Postawiono zarazem wiele kluczowych pytań z punktu widzenia ujęcia tytułowego problemu.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, wdrażanie, robotyka, wysokie ryzyko, certyfikat zgodności, zasady etyczne, rezolucja, czwarta rewolucja przemysłowa
prof. dr hab. Robert Stefanicki
The author is a teacher and researcher at the Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wroclaw, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6087-4231).
Artificial Intelligence Created by, Centred on, and Controlled by a Human Being
The exceptionally rapid development of modern technologies that use artificial intelligence is associated with a new era for humanity, also known as the Fourth Industrial Revolution. There already is a huge number and wide variety of applications of these technologies in almost every area of life, with the accompanying risks and benefits for humans. Technically reliable and ethically responsible artificial intelligence and related technologies are meant to safeguard against these risks. In a stable democratic rule-of-law system based on the ethical values embodied therein, the message conveyed in the title of this article, considered by the European Parliament as one of the guiding principles of the proposed regulation, makes profound sense. This is because it concerns technologies with a high risk of causing harm to individuals or to society. With every innovation in human civilization has come uncertainty about the consequences and risks. This also applies to the technology in question, but when it is well managed, properly directed, supervised by humans and based on sound ethical foundations, it offers opportunities for improving the quality of life for people and society, boosting efficiency and saving money, not only in the economic sphere. The most important and highly complex challenge facing the law is to direct it in such a way that human beings, rather than the innovation they create, are at the centre of regulation. The article discusses the European legislator’s efforts to put in place the right jurisprudential framework to ensure legal clarity and strengthen confidence in artificial intelligence in Europe. At the same time, a number of key questions are posed in terms of framing the titular issue.
Keywords: artificial intelligence, deployment, robotics, high risk, certificate of compliance, ethical principles, resolution, Fourth Industrial Revolution
Bibliografia / References
Auleytner A., Stępień M.J., Wymagania względem produktów maszynowych zawierających systemy sztucznej inteligencji. Analiza na tle proponowanych rozwiązań prawnych w prawie Unii Europejskiej, „Prawo Nowych Technologii” 2022/1.
Baldus M., Spory wokół godności człowieka. Niemieckie dyskusje od 1949 r., przełożył z niemieckiego K. Complak, Warszawa 2023 (złożone do publikacji).
Chłopecki A., Sztuczna inteligencja – szkice prawnicze i futurologiczne, Legalis 2021.
Complak K., Godność nie jest dobra na wszystko. Propozycja uporządkowania materii [w:] Minikomentarz dla maksiprofesora. Księga jubileuszowa profesora Leszka Garlickiego, Wydawnictwo Sejmowe, red. M. Zubik, Warszawa 2017 [w:] Między konstytucjonalizmem polskim a latynoamerykańskim. Wybór prac z okresu 47-lecia twórczości naukowej Profesora Krystiana Complaka, red. M. Kłopocka-Jasińska, Wrocław 2020.
Długosz D., Google stworzyło sztuczną inteligencję, która rozpoznaje zapachy, „Komputer Świat” z 25.10.2019 r.
Fik P., Staszczyk P., Sztuczna inteligencja w unijnej koncepcji e-sprawiedliwości – teoria i możliwy wpływ na praktykę, „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/7.
Foundation models. Artificial intelligence’s new frontier, „The Economist” z 11.06.2022 r.
Gnas A., Odpowiedzialność za roboty inteligentne, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2021/6.
Gołaczyński J., Tomaszewska K., Informatyzacja postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego [w:] Prawo nowych technologii, red. K. Flaga-Gieruszyńska, J. Gołaczyński, LEX 2021.
Hapunik M., Czynności operacyjno-rozpoznawcze a nowe technologie [w:] Prawo karne i kryminologia wobec kryzysów XXI wieku, red. E.W. Pływaczewski, D. Dajnowicz-Piesiecka, E. Jurgielewicz-Delegacz, LEX 2022.
Hassan S., De Filippi P., Decentralized Autonomous Organization, „Internet Policy Review” 2021/2.
Hudson V.M., Standing Up a Regulatory Ecosystem for Governing AI Decision-making: Principles and Components [w:] The Oxford Handbook of AI Governance, red. J. Bullock i in., Oxford on line, marzec 2022.
Innowacje a odpowiedzialność – podsumowanie konferencji CET „Etyka technologii: kierunki, trendy, wyzwania, https://www.gov.pl/web/govtech/konferencja-cet (dostęp: 25.11.2022 r.).
Jak odpowiedzialnie wdrażać AI. CET zaprasza na trzecią konferencję poświęconą etyce sztucznej inteligencji, https://www.gov.pl/web/govtech/konferencja-etyka-sztuczna-inteligencja (dostęp: 25.11.2022 r.).
Jankowska M., Podmiotowość prawna sztucznej inteligencji? [w:] O czym mówią prawnicy, mówiąc o podmiotowości, red. A. Bielska-Brodziak, Katowice 2015.
Kappes A., Podmiotowość prawna sztucznej inteligencji. Rzeczywista potrzeba czy kreacjonizm prawniczy? [w:] Non omne quod licet honestum est. Studia z prawa cywilnego i handlowego w 50-lecie pracy naukowej Profesora Wojciecha Jana Katnera, red. S. Byczko, A. Kappes, B. Kucharski, U. Promińska, Warszawa–Łódź 2022.
Krasuski A., Status prawny sztucznego agfenta. Podstawy prawne zastosowania sztucznej inteligencji, Legalis 2021.
Labuhn A. [w:] Prawo gospodarcze, red. D. Wetoszka, Warszawa 2020.
Landgrebe J., Smith B., Why Machines will Never Rule the World. Artificial Intelligence without Fear, New York 2022.
Lastowka G., Virtual Law [w:] The Oxford Handbook of Virtuality, red. M. Grimshaw, Oxford 2014.
Lenczowska-Soboń K., Ocieczek G., Opitek P., Praktyczne aspekty zwalczania przestępczości narkotykowej dokonywanej w „świecie realnym” i cyberprzestrzeni, „Prokuratura i Prawo” 2022/7–8.
Leśnicka J., Sztuczna inteligencja może pomóc polskim sądom w zaległościach, „Rzeczpospolita” z 28.10.2021 r.
Machnikowski P., Czy sztuczna inteligencja wyznacza granice prawa deliktowego? [w:] Problemy pogranicza prawa cywilnego. Boundary problems of civil law, red. R. Szczepaniak, Legalis 2022.
Małobęcka-Szwast I., Akt w sprawie sztucznej inteligencji – nowe wyzwania dla prawników, „Temidium” 2022/2.
Michalak A., Odpowiedzialność cywilnoprawna w obrocie oprogramowaniem komputerowym w erze sztucznej inteligencji, Warszawa 2021.
Michałowicz A., Przetwarzanie danych biometrycznych a ochrona jednostek – analiza wybranych zagadnień na tle ogólnego rozporządzenia o ochronie danych i projektu aktu w sprawie sztucznej inteligencji, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2021/6.
Niezależna Grupy Ekspertów Wysokiego Szczebla ds. Sztucznej Inteligencji, Wytyczne w zakresie etyki dotyczące godnej zaufania sztucznej inteligencji, https://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=60436 (dostęp: 25.11.2022 r.).
Nowakowski M., O moralnej odpowiedzialności HAL-a 9000, czyli etyka sztucznej inteligencji w praktyce. Czy potrzebujemy definicji sztucznej inteligencji?, „Prawo Mediów Elektronicznych” 2022/1.
Nowakowski M., Ostatnie zmiany w ramach prawnych dla sztucznej inteligencji w Unii Europejskiej – krytyczna analiza, „Prawo Nowych Technologii” 2021/2.
Opitek P., Cyberprzestępczość w pracy prokuratora, „Prokuratura i Prawo” – wydanie specjalne, Warszawa 2018.
Podolska A., Rąb Ł., (Re)wizja praw człowieka w dobie rozwoju nowych technologii. Między indywidualizmem a kolektywizmem [w:] Prawo sztucznej inteligencji i nowych technologii, red. B. Fischer, A. Pązik, M. Świerczyński, LEX 2021.
Schmidt A., Virtuelles Hausrecht und Webrobots, München 2011.
Staszczyk P., Czy unijna regulacja odpowiedzialności cywilnej za sztuczną inteligencję jest potrzebna?, „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/6.
Stefanicki R., Kilka uwag na temat ochrony (nie tylko) konsumenta jako użytkownika oprogramowania komputerowego [w:] Verba volant, scripta manent. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Bogusławie Gneli, red. A. Kaźmierczyk, K. Michałowska, M. Szaraniec, Warszawa 2023 (w druku).
Stelina J., Czwarta rewolucja przemysłowa a prawo pracy [w:] Między ideowością a pragmatyzmem – tworzenie, wykładnia i stosowanie prawa. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Małgorzacie Gersdorf, red. K. Rączka, B. Godlewska-Bujok, E. Maniewska, W. Ostaszewski, M. Raczkowski, A. Ziętek-Capiga, Warszawa 2022.
Sut P., Co relacje człowiek – android mówią nam o człowieczeństwie [w:] Blade Runner. O prawach quasi-człowieka, red. K. Zeidler, Gdańsk 2021.
Świerczyński M., Autonomia kolizyjnoprawna sztucznej inteligencji [w:] Prawo sztucznej inteligencji, red. L. Lai, M. Świerczyński, Warszawa 2020.
UK Guidance on an Ethics, Transparency, and Accountability Framework for Automate-Decision Making, UK Cabinet Office, Central Digital & Data Office, Office for Artificial Intelligence z 21.05.2021 r., https://www.gov.uk/government/publications/ethics-transparency-and-accountability-framework-for-automated-decision-making/ethics-transparency-and-accountability-framework-for-automated-decision-making (dostęp: 25.11.2022 r.).
Wojewódzka J., Podmiotowość sztucznej inteligencji w kontekście praw autorskich, „Prawo Nowych Technologii” 2022/2.
dr hab. Artur Nowacki
Autor jest profesorem w Katedrze Prawa Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz radcą prawnym w Warszawie (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0513-115X).
Zakres podmiotowy układu
Przedmiotem analizy jest art. 166 pr. restr. Przepis ten reguluje zakres podmiotowy układu zawieranego w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Zgodnie z art. 166 ust. 1 pr. restr. układ wiąże wierzycieli, których wierzytelności według ustawy są objęte układem, chociażby nie zostały umieszczone w spisie wierzytelności. Układ nie wiąże wierzycieli, których dłużnik nie ujawnił i którzy nie byli uczestnikami postępowania (art. 166 ust. 2 pr. restr.). Autor postuluje powrót w art. 166 pr. restr. do rozwiązań przewidzianych w art. 67 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. – Prawo o postępowaniu układowem przez zwolnienie od związania układem jedynie takich wierzycieli nieuczestniczących w postępowaniu, którzy zostali nieujawnieni przez dłużnika w sposób rozmyślny, czyli w celu uniemożliwienia lub utrudnienia im wzięcia udziału w postępowaniu i w szczególności głosowania przeciwko układowi.
Słowa kluczowe: postępowanie restrukturyzacyjne, układ, zakres układu, związanie układem, wierzyciele układowi
dr hab. Artur Nowacki
The author is a professor at the Department of Commercial Law, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland, and an attorney at law in Warsaw, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0513-115X).
The Entities Covered by an Arrangement
The analysis concerns Article 166 of the Restructuring Law (RL). This provision regulates the scope of entities covered by a composition agreement made in the course of restructuring proceedings. Pursuant to Article 166(1) RL, the composition agreement binds those creditors whose debts under the Act are covered by it, even if they are not included in the list of debts. The composition agreement is not binding on those creditors whom the debtor has not disclosed and who did not participate in the proceedings (Article 166(2) RL). The author suggests that Article 166 RL should return to the solutions provided for in Article 67 of the Regulation of the President of the Republic of Poland of 24 October 1934 – Law on Composition Proceedings by exempting from being bound by the composition agreement only such creditors who do not participate in the proceedings and who were not disclosed by the debtor in a deliberate manner, i.e. in order to prevent them from taking part in the proceedings, in particular from voting against the composition agreement, or rendering such participation (voting) difficult.
Keywords: restructuring proceedings, composition agreement, scope of composition agreement, being bound by composition agreement, creditors covered by composition agreement
Bibliografia / References
Adamus R., Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Legalis 2019.
Filipiak P., Kto nie jest związany układem na podstawie art. 166 ust. 2 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, „Polski Proces Cywilny” 2021/2.
Groele B. [w:] Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, red. P. Filipiak, A. Hrycaj, LEX 2020.
Gurgul S., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Legalis 2020.
Mularski K., Zakres podmiotowy układu. Przyczynek do wykładni art. 166 ust. 2 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, „Polski Proces Cywilny” 2021/2.
Witosz A.J. [w:] Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, red. A. Torbus, A.J. Witosz, A. Witosz, LEX 2016.
Zimmerman P., Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa 2022.
dr Mateusz Baszczyk
Autor jest radcą prawnym (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2595-0104).
Prawo kontroli wspólnika (akcjonariusza) w grupie spółek
Uprawnienia kontrolne wspólnika (akcjonariusza) są jednym z jego podstawowych uprawnień korporacyjnych, które umożliwiają mu pozyskiwanie informacji o spółce, a w konsekwencji podejmowanie decyzji dotyczących wykonywania prawa głosu, a także zasadności dalszego uczestnictwa w spółce. Pod koniec 2022 r. weszły w życie zmiany do Kodeksu spółek handlowych, które wprowadziły do polskiego porządku prawnego przepisy dotyczące grupy spółek. Wśród nowo dodanych przepisów znalazły się te dotyczące wykonywania prawa kontroli przez spółkę dominującą. Celem niniejszego artykułu jest omówienie nowej regulacji, w szczególności na tle dotychczas obowiązujących przepisów.
Słowa kluczowe: grupa spółek, spółki kapitałowe, dostęp do informacji, uprawnienia wspólnika, interes spółki
dr Mateusz Baszczyk
The author is an attorney at law in Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2595-0104).
A Shareholder’s Right of Supervision in a Group of Companies
A shareholder’s right of supervision is one of their basic corporate rights, which enables them to obtain information about the company and, consequently, to make decisions regarding the exercise of voting rights, as well as whether it is justifiable to remaining a shareholder of the company. At the end of 2022, amendments to the Code of Commercial Partnerships and Companies came into force, introducing provisions on groups of companies into the Polish legal order. Among the newly added provisions were those concerning the exercise by the parent company of the right of supervision. The purpose of this article is to discuss the new provisions, in particular against the background of existing legislation.
Keywords: group of companies, companies, access to information, shareholder rights, company interest
Bibliografia / References
Chomiuk M. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. Z. Jara, Legalis 2022.
Kidyba A. [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1–300 Kodeksu spółek handlowych, LEX 2022.
Kozieł G., Prosta spółka akcyjna. Komentarz do art. 3001–300134 KSH, Legalis 2020.
Naworski J.P., Ochrona prawa kontroli wspólnika spółki z o.o. w procedurze wewnątrzspółkowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2022/3.
Naworski J.P., Ustawowe prawo kontroli wspólnika spółki z o.o. i sposób jego wykonania. Wykładnia art. 212 § 1 i 2 k.s.h., „Przegląd Prawa Handlowego” 2022/2.
Nowacki A., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, t. 1, Komentarz. Art. 151–226 k.s.h., Warszawa 2018.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 2A, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 151–226, red. A. Opalski, Warszawa 2018.
Oplustil K., Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2010.
Pinior P., Nadzór wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Legalis 2013.
Rodzynkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2014.
Szumański A. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 2, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz do artykułów 151–300, Warszawa 2014.
Wawer M. [w:] J. Bieniak i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Legalis 2022.
Paweł Relidzyński
Autor jest doktorantem i członkiem Zespołu Prawa Gospodarczego i Handlowego w Instytucie Nauk Prawnych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2073-3776).
Obowiązek lojalności wspólników i członków organów spółek kapitałowych, ze szczególnym uwzględnieniem monistycznych modeli organów
Celem artykułu jest analiza obowiązku lojalności członków organów spółek kapitałowych na gruncie Kodeksu spółek handlowych oraz wybranych ustawodawstw obcych. W treści artykułu opisano przejawy obowiązku lojalności odnoszącego się do członków organów spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej, a także wspólników i akcjonariuszy. Zasadniczą część artykułu stanowi omówienie obowiązku lojalności członków organów spółki europejskiej oraz prostej spółki akcyjnej w modelu monistycznym. W przepisach dotyczących prostej spółki akcyjnej ustawodawca po raz pierwszy, na gruncie Kodeksu spółek handlowych, zdecydował bowiem o wprowadzeniu wyrażonego expressis verbis obowiązku lojalności członków wszystkich organów prostej spółki akcyjnej. Z kolei wobec wspólników i akcjonariuszy źródła przedmiotowego obowiązku należy upatrywać w art. 3 k.s.h. Z uwagi na to konieczne było ustalenie zakresu wyrażonego expressis verbis obowiązku lojalności, a także jego wpływu na dotychczasowe zapatrywania przedstawicieli doktryny odnoszące się do występowania przedmiotowego obowiązku w odniesieniu do członków organów pozostałych spółek kapitałowych. Nadto w treści artykułu postawiono tezę, zgodnie z którą za trafne należało uznać wprowadzenie obowiązku lojalności w formie klauzuli generalnej w odniesieniu do członków organów pozostałych spółek kapitałowych, o czym ostatecznie ustawodawca zdecydował w ustawie z 9.02.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw.
Słowa kluczowe: prosta spółka akcyjna, spółki kapitałowe, obowiązek lojalności, wspólnicy, członkowie zarządu.
Paweł Relidzyński
The author is a PhD student and a member of the Economic and Commercial Law Team at the Institute of Legal Sciences of the Faculty of Law and Administration of the University of Silesia (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2073-3776).
Duty of Loyalty Borne by Shareholders and Members of Companies’ Governing Bodies, with Special Focus on Monistic Models of Governing Bodies
The aim of the article is to analyse the duty of loyalty of members of companies’ governing bodies under the Code of Commercial Partnerships and Companies (CCPC) and selected foreign legislations. The article describes in detail the manifestations of the duty of loyalty, relating to members of governing bodies of a limited liability company and a joint stock company, as well as their shareholders. The essential part of the article is a description of the duty of loyalty of members of governing bodies of the European Company and the simple joint-stock company in the monistic model. In the regulations concerning a simple joint-stock company, the legislature, for the first time under the CCPC, decided to introduce an express duty of loyalty of members of all governing bodies of a simple joint-stock company. As for the shareholders, the source of the duty should be sought in Article 3 CCPC. Therefore, it was necessary to determine the scope of the express duty of loyalty, as well as its impact on the views of legal scholars to date regarding the existence of the duty of loyalty in relation to members of governing bodies of other companies. Furthermore, the article states that it should be considered relevant to introduce a duty of loyalty in the form of a general clause, at least with respect to members of governing bodies of other companies, which the legislature eventually did in the Act of 9 February 2022 on Amendments to the CCPC and Certain Other Acts.
Keywords: simple joint-stock company, companies, duty of loyalty, shareholders, members of the management board
Bibliografia / References
Czachórski W., Brzozowski A., Safjan M., Skowrońska-Bocian E., Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 2009.
Opalska D., Obowiązek lojalności w spółkach kapitałowych, Warszawa 2014.
Opalski A. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3A, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 301–392, Warszawa 2016.
Opalski A. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 17A, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2010.
Pinior P., Nadzór wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2013.
Pokrzywniak J., Obowiązek lojalności jako element stosunku obligacyjnego, „Monitor Prawniczy” 2003/19.
Siemiątkowski T. [w:] Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, red. R. Potrzeszcz, S. Siemiątkowski, Warszawa 2001.
Szumański A., Spór wokół istnienia prawnego obowiązku lojalności wspólnika względem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością [w:] Studia i rozprawy. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Andrzejowi Całusowi, Warszawa 2009.
Paweł Ochmann
Autor jest doktorantem w Katedrze Prawa Gospodarczego Prywatnego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6932-3367).
Odpowiedzialność za podanie fałszywych danych w oświadczeniu o wniesieniu wkładów na pokrycie akcji w prostej spółce akcyjnej
Od 1.07.2021 r. wskutek nowelizacji Kodeksu spółek handlowych w polskim systemie prawnym funkcjonuje nowy typ spółki kapitałowej w postaci prostej spółki akcyjnej. Wprowadzając ją, ustawodawca zdecydował się na przyjęcie konstrukcji odpowiedzialności członków zarządu za złożenie fałszywych oświadczeń w przedmiocie wkładów na wzór podobnych unormowań w spółce z o.o. (por. art. 291 k.s.h.) i spółce akcyjnej (por. art. 479 k.s.h.). W doktrynie na gruncie odpowiednich regulacji prezentowane były opinie łączące tę odpowiedzialność z systemem ochrony kapitału zakładowego. Zważywszy, że w ujęciu modelowym prosta spółka akcyjna odchodzi od tradycyjnego paradygmatu ochrony wierzycieli na podstawie kapitału zakładowego, można się zastanawiać, czy art. 300123 k.s.h., statuujący odpowiedzialność w prostej spółce akcyjnej, nie został przeniesiony w sposób nieco mechaniczny, bez głębszej refleksji. Celem niniejszego artykułu jest w związku z tym zbadanie zasadności i celowości wprowadzenia przedmiotowej odpowiedzialności do regulacji prostej spółki akcyjnej oraz wyjaśnienie, jaka jest istota, charakter i funkcje tego przepisu wobec zastąpienia kapitału zakładowego kapitałem akcyjnym na gruncie prostej spółki akcyjnej.
Słowa kluczowe: prosta spółka akcyjna (PSA), odpowiedzialność za fałsz, konflikt agencyjny, teoria agencji
Paweł Ochmann
The author is a PhD student at the Department of Private Commercial Law, Jagiellonian University in Krakow, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6932-3367).
Liability for Providing False Information in a Declaration on Contribution to Pay up for Shares in a Simple Joint-Stock Company
From 1 July 2021, as a result of amendments to the Code of Commercial Partnerships and Companies (CCPC), a new type of company: a simple joint-stock company has existed in the Polish legal order. When introducing it, the legislator decided to adopt the construction of liability of management board members for making false declarations regarding contributions, following the example of similar norms applicable to a limited liability company (see Article 291 CCPC) and a joint-stock company (see Article 479 CCPC). As for the relevant regulations, opinions were presented in legal scholarship where this liability was linked to the share capital [Polish: kapitał zakladowy] protection system. Given that, in model terms, the simple joint-stock company departs from the traditional paradigm of creditor protection on the basis of share capital, one may wonder whether Article 300123 CCPC, which establishes liability in a simple joint-stock company, has not been transferred somewhat mechanically, without much reflection. The purpose of this article is therefore to examine the legitimacy and desirability of introducing the liability in question into provisions regulating a simple joint-stock company and to clarify the essence, nature and functions of this provision in view of the Polish expression kapital zakładowy being replaced with kapitał akcyjny in case of a simple joint-stock company.
Keywords: simple joint-stock company (PSA), liability for false information, agency conflict, agency theory
Bibliografia / References
Allerhand M., Kodeks handlowy. Komentarz, Bielsko-Biała 1998.
Armour J., Hansmann H., Kraakman R., Agency Problems and Legal Strategies [w:] R. Kraakman i in., The Anatomy of Corporate Law. A Comparative and Functional Approach,
Oxford 2017.
Czerniawski R., Kodeks spółek handlowych. Przepisy o spółce akcyjnej. Komentarz, Warszawa 2004, LEX.
Dzierżak P., Prosta Spółka Akcyjna – mnożenie bytów ponad potrzebę czy właściwe remedium na problemy przedsiębiorców?, „Monitor Prawa Handlowego” 2016/2.
Dziurzyński T. [w:] T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks handlowy. Komentarz, Łódź 1993.
Ernst U., Rachwał A., Zoll F., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2011.
Frąckowiak J. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. W. Pyzioł, Warszawa 2008, LEX.
Frąckowiak J., Demontaż spółki z o.o. czy nowy rodzaj spółki kapitałowej – uwagi na tle proponowanej nowelizacji kodeksu spółek handlowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2011/6.
Głowacki R., Powództwo o ustąpienie akcjonariusza, „Przegląd Prawa Handlowego” 2022/1.
Herbet A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 17A, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2015.
Ignaczak A., Instrumenty ochrony wierzycieli prostej spółki akcyjnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/8.
Kaliński K., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2014.
Kappes A., Konieczne zmiany w projekcie reformy struktury majątkowej spółki z o.o., „Przegląd Prawa Handlowego” 2011/9.
Kappes A., Prosta spółka akcyjna – czy rzeczywiście prosta i czy potrzebna? Uwagi do projektu nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, wprowadzającego prostą spółkę
akcyjną (projektowane art. 3001–300121 k.s.h.), „Przegląd Prawa Handlowego” 2018/5.
Kidyba A., Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2014.
Koch A. [w:] Prawo spółek handlowych. Podręcznik akademicki, red. A. Koch, J. Napierała, Warszawa 2011.
Kordasiewicz B. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa 2008.
Kozieł G., Prosta spółka akcyjna. Komentarz do art. 3001–300134 KSH, Legalis 2020.
Mariański A., Karolak A., Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o., Warszawa 2006.
Marszałkowska-Krześ E. [w:] Spółka akcyjna. Komentarz, red. J. Okolski, Warszawa 2001.
Michalski M. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 2, Komentarz do art. 151–300, red. A. Kidyba, Warszawa 2018.
Mitnick B.M., The Theory of Agency: The Policing „Paradox” and Regulatory Behavior, „Public Choice” 1975/24.
Nowacki A., Struktura majątkowa projektowanej prostej spółki akcyjnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2018/4.
Okolski J., Strzelecka S., Nowy typ spółki kapitałowej – prosta spółka akcyjna, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/8.
Opalski A., Kilka uwag na temat reformy spółki z o.o. i jej kontrowersyjnej krytyki, „Przegląd Prawa Handlowego” 2011/9.
Opalski A., Prosta spółka akcyjna – nowy typ spółki handlowej, cz. 1, „Przegląd Prawa Handlowego” 2019/11.
Opalski A., Prosta spółka akcyjna – nowy typ spółki handlowej, cz. 2, „Przegląd Prawa Handlowego” 2019/12.
Pabis R. [w:] J. Bieniak i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Legalis 2020.
Popiołek W. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. J.A. Strzępka, Warszawa 2013.
Poprawski R., Ustąpienie akcjonariusza z prostej spółki akcyjnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2022/5.
Rachwał A. [w:] System Prawa Handlowego, t. 2, Prawo spółek handlowych, red. S. Włodyka, Warszawa 2012.
Rodzynkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2014.
Romanowski M., Metoda Einsteina i księdza Twardowskiego jako sposób analizy koncepcji Prostej Spółki Akcyjnej, „Monitor Prawa Handlowego” 2016/2.
Romanowski M., Trudna Spółka Akcyjna – czyli co św. Tomasz z Akwinu i zespół rockowy TSA pomyśleliby o Prostej Spółce Akcyjnej, „Monitor Prawa Handlowego” 2017/4.
Ross S.A., The Economic Theory of Agency: The Principal’s Problem, „The American Economic Review” 1973/2.
Siemiątkowski T., Szczurowski T. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 17A, Prawo spółek kapitałowych, red. S. Sołtysiński, Warszawa 2015.
Strzelczyk K. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział II. Spółka akcyjna, red. T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, LEX 2012.
Szajkowski A. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. 4, Komentarz do artykułów 459–633, Warszawa 2004.
Szczepańska-Leśniewska K., Ochrona kapitału akcyjnego w prostej spółce akcyjnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2021/11.
Szczurowski T. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Legalis 2020.
Wiórek P.M., Czy potrzeba nam szczególnej formy organizacyjno-prawnej dla innowacyjnego biznesu? Uwagi ogólne na podstawie uzasadnienia projektu prostej spółki akcyjnej – PSA, „Przegląd Prawa i Administracji” 2018/112.
Wiórek P.M., O braku potrzeby wprowadzenia prostej spółki akcyjnej (PSA) z perspektywy prawnoporównawczej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2019/5.
Wiśniewski A.W. [w:] Kodeks spółek handlowych, t. 3B, Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 393–490, red. A. Opalski, Warszawa 2016.
Katarzyna Paczuska-Tokarska
Adwokat, partner w Sołtysiński Kawecki & Szlęzak.
Anna Tujakowska
Adwokat, senior counsel w Sołtysiński Kawecki & Szlęzak.
Udział w autorstwie tekstu:
Katarzyna Paczuska-Tokarska – 50%
Anna Tujakowska – 50%
Konwersja postępowania sądowego na postępowanie arbitrażowe – protokół konwersji
Pojawienie się pierwszej fali COVID-19 spowodowało zawieszenie działalności sądów w wielu państwach. Pomimo że w Polsce sądy wznowiły swoją działalność w maju 2020 r., przestój w wymiarze sprawiedliwości pogłębił problem przewlekłości postępowań cywilnych przed sądami powszechnymi. Jednym ze sposobów na usunięcie zatorów może być zamiana niektórych toczących się postępowań sądowych na postępowania arbitrażowe (tj. konwersja). Ideą konwersji jest przeniesienie toczącego się już sporu z sądu państwowego do sądu arbitrażowego i jego (szybsze) rozstrzygnięcie przez ten drugi sąd. Konwersję przewiduje wprost projektowana nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego. W niniejszym artykule poruszone zostały praktyczne aspekty konwersji, opierając się na założeniach projektu.
Słowa kluczowe: arbitraż, konwersja, postępowanie cywilne, rozprawa, przewlekłość
Katarzyna Paczuska-Tokarska
Advocate, partner at Sołtysiński Kawecki & Szlęzak law firm, Poland.
Anna Tujakowska
Advocate, senior counsel at Sołtysiński Kawecki & Szlęzak law firm, Poland.
Authors’ contributions:
Katarzyna Paczuska-Tokarska – 50%
Anna Tujakowska – 50%
Conversion of Court Proceedings into Arbitration Proceedings. Conversion Report
COVID-19 resulted in the suspension of court operations in many countries. Although in Poland the courts resumed their activities in May 2020, the shutdown in the administration of justice exacerbated the problem of protracted civil proceedings in ordinary courts. One way to remove the backlog may be to convert some pending court proceedings into arbitration proceedings (known as “conversion”). The idea behind conversion is to transfer an already pending dispute from a state court to an arbitration tribunal and have it resolved (more quickly) by the latter. Conversion will be made possible by the proposed amendment to the Civil Procedure Code. This article addresses the practical aspects of conversion, based on the assumptions of the bill to amend the Civil Procedure Code.
Keywords: arbitration, conversion, civil procedure, trial, protracted proceedings
Bibliografia / References
Białecki M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 2, Komentarz. Art. 730–1217, red. J. Jankowski, Legalis 2019.
Born G., International Commercial Arbitration, Alphen aan den Rijn 2014.
Brillat-Capello W., Constans A., L’arbitrage, une solution à l’encombrement des tribunaux?, „La Semaine Juridique Entreprise et Affaires” 2020/15–16.
Foster J., Why ‘lit to arb’ should be welcomed to avoid pandemic delays?, wpis z 28.04.2020 r., dostępny na https://globalarbi-trationreview.com/article/1226173/why-lit-to-arb-should-be-welcomed-to-avoid-pandemic-delays (dostęp: 29.11.2022 r.).
Górski K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1, Komentarz. Art. 506–1217, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Kłos M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 5, Komentarz. Art. 1096–1217, red. A. Marciniak, Legalis 2020.
Morek R. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis 2020.
Morek R., Budniak-Rogala A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, Legalis 2020.
Nardell QC G., Parry A., Can arbitration rescue trials stalled due to covid-19?, wpis z 28.04.2020 r., dostępny na https://globalarbitrationreview.com/article/1226196/can-arbitration-rescue-trials-stalled-due-to-covid-19 (dostęp: 29.11.2022 r.).
Nardell QC G., Parry A., Clearing the COVID-19 logjam: can arbitration rescue stalled trials?, wpis z 1.04.2020 r., dostępny na https://twentyessex.com/clearing-the-covid-19-logjam-can-arbitration-rescue-stalled-trials/ (dostęp: 29.11.2022 r.).
Paszkowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. T. Szanciło, Legalis 2019.
Poudret J.-F., Besson S., Comparative Law of International Arbitration, Londyn 2007 Sweet & Maxwell Ltd.
Szumański A. [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, t. 8, Arbitraż handlowy, red. A. Szumański, Warszawa 2015.
Tomaszewski M. [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, t. 8, Arbitraż handlowy, red. A. Szumański, Warszawa 2015.
Tujakowska A., Paczuska-Tokarska K., Czy arbitraż może przyspieszyć postępowania w sądach, „Rzeczpospolita” z 13.10.2020 r.
Wiśniewski A., Hauser-Morel M. [w:] System Prawa Handlowego, red. S. Włodyka, t. 8, Arbitraż handlowy, red. A. Szumański, Warszawa 2015, Warszawa 2015.
dr Marcin Łolik
Autor jest adwokatem (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9046-4815).
Kilka uwag o non-reliance clause z perspektywy prawa polskiego
Klauzule typu non-reliance są coraz częściej spotykane w polskiej praktyce kontraktowej wskutek postępującej standaryzacji i unifikacji umów zawieranych w profesjonalnym obrocie gospodarczym, w szczególności tym prowadzonym przy udziale podmiotów zagranicznych. Nie jest to jednak reguła, ponieważ polskie podmioty również często korzystają z instytucji spotykanych w innych porządkach prawnych. Klauzule te zostały zaczerpnięte z obszaru common law, gdzie są wykorzystywane w przypadku umów będących rezultatem długich oraz wielowątkowych negocjacji i służą alokacji ryzyka związanego z oświadczeniami i zapewnieniami składanymi przed zawarciem umowy. Klauzule te są pochodną tzw. klauzuli zupełności umowy (niem. Vollständigkeitsklausel albo Integrationsklausel, ang. entire agreement clause albo merger clause), której głównym celem jest doprecyzowanie treści umowy. Proces przenikania obcych konceptów/instytucji prawnych na polski grunt prawny jest różnie oceniany, a klasyfikacja z punktu widzenia polskiego systemu prawa często powoduje wiele problemów. W niniejszym artykule przedstawiono analizę powyższych klauzul z perspektywy polskiego prawa.
Słowa kluczowe: prawo cywilne, zobowiązania, klauzule umowne, non-reliance clause
dr Marcin Łolik
The author is an advocate in Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9046-4815).
Some Remarks on Non-Reliance Clauses from the Polish Law Perspective
Non-reliance clauses are becoming increasingly common in Polish contractual practice as a result of the progressive standardization and uniformization of contracts made in professional business transactions, in particular those with foreign entities. However, this is not the only case, as Polish entities also often use institutions from other legal orders. These clauses were inspired by common law clauses used in contracts that are the result of lengthy and complex negotiations. In such contracts, they serve to allocate the risks associated with precontractual representations and warranties. These clauses are a consequence of the so-called entire agreement or merger clauses (German Vollständigkeitsklausel or Integrationsklausel), whose main aim is to clarify the contents of the contract. The process of foreign legal concepts/institutions penetrating into the Polish law is evaluated differently, while their classification from the point of view of the Polish legal system often causes many problems. This article presents an analysis of the aforementioned clauses from the Polish law perspective.
Keywords: civil law, obligations, contractual clauses, non-reliance clause
Bibliografia / References
Jastrzębski J., Konstrukcje prawa obcego a ustalone zwyczaje przy wykładni klauzul umownych [w:] Współczesne problemy prawa zobowiązań, red. A. Olejniczak, J. Haberko, A. Pyrzyńska, D. Sokołowska, Warszawa 2015.
Kocot W.J., Odpowiedzialność przedkontraktowa, Warszawa 2013.
Krajewski M., Wadliwości umowy przedwstępnej a umowa przyrzeczona, „Monitor Prawniczy” 2000/5.
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Wady oświadczenia woli w polskim prawie cywilnym, Warszawa 1973.
Loi, Contractual estoppel and non-reliance clauses, Lloyd’s Maritime and Commercial Law Quarterly 2015.
Mason L.C., Non-Reliance Clauses: Past, Present (and Futile?), „European Business Law Review” 2009/4.
McKendrick E., Contract law, Hampshire 2019.
McMeel G., Documentary fundamentalism in the senior courts: the myth of contractual estoppel, Lloyd’s Maritime and Commercial Law Quarterly 2011.
Mikłaszewicz P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna, red. K. Osajda, Legalis 2021.
Ostendorf P., Kluth P. (red.), Internationale Wirtschaftsverträge, München 2013.
Pecyna M., Merger clause jako zastrzeżenie wyłączności dokumentu, klauzula integralności umowy, reguła wykładni umowy, Warszawa 2013.
Pietrzykowski K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 1998.
Radwański Z. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa 2002.
Rudnicki S. [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga 1. Część ogólna, Warszawa 1998.
Strzebinczyk J. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2013.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1999.
Magdalena Szeplik
Autorka jest adwokatem (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0872-4308).
Identyfikacja i zarządzanie informacją poufną w transakcjach M&A
Artykuł opisuje przebieg standardowej transakcji M&A i przedstawia jej wybrane aspekty, które stanowią podstawę do właściwego określenia momentu identyfikacji informacji poufnej w rozumieniu MAR. Rozważania przedstawione w artykule służą ustaleniu, jakie obowiązki informacyjne ma emitent w związku z identyfikacją informacji poufnej podczas przeprowadzania transakcji lub będąc przedmiotem transakcji M&A oraz jak zarządzić informacją poufną bez szkody dla toczącego się procesu.
Słowa kluczowe: informacja poufna, MAR, obowiązki informacyjne, fuzje i przejęcia, M&A
Magdalena Szeplik
The author is an advocate in Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0872-4308).
Identification and Management of Inside Information in M&A Transactions
The article describes the course of a standard M&A transaction and presents its selected aspects, which form the basis for the proper determination of the time when insider information within the meaning of MAR is identified. The considerations presented in the article aim at establishing what disclosure obligations an issuer has in relation to identifying inside information when carrying out a transaction or being the subject of a M&A transaction and how to manage inside information without detriment to the ongoing process.
Keywords: inside information, MAR, disclosure obligations, mergers and acquisitions, M&A
Bibliografia / References
Dyl M. [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t. 19, Prawo papierów wartościowych, red. A. Szumański, Warszawa 2006.
ESMA, MAR Review report. 23 September 2020, ESMA70–156–2391, https://www.esma.europa.eu/sites/default/files/library/esma70–156–2391_final_report_-_mar_review.pdf (dostęp: 4.01.2023 r.).
Glicz M., Obowiązki publikacyjne emitentów w zakresie informacji poufnych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2005/10.
Haładyj K., Odpowiedzialność odszkodowawcza emitentów za naruszenie obowiązków informacyjnych, Warszawa 2008.
Jakszuk S., Rypina M. [w:] Prawo rynku kapitałowego, red. M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda, Warszawa 2014.
Sójka T., Obowiązki informacyjne spółek publicznych i odpowiedzialność cywilna za ich naruszenie, Warszawa 2008.
Woźniak R., Definicja informacji poufnej w prawie europejskim. Uwagi na tle prawa amerykańskiego, Warszawa 2017.
Wykaz kar nałożonych przez Komisję Nadzoru Finansowego za lata 2006–2018, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/kary_KNF_chronologicznie_2006_2018_30.8.2022.pdf (dostęp: 4.01.2023 r.).
