Poważnym i coraz częściej nagłaśnianym przez media problemem w szkołach są samookaleczenie, ostentacyjne groźby i zaskakujące próby samobójcze. Co jest przyczyną narastania zjawiska? Czy i jak mogą zapobiegać tym zjawiskom dyrektor i nauczyciele? Jak postępować w przypadku śmierci samobójczej ucznia?
Fragment artykułu z miesięcznika "Dyrektor Szkoły" 2019/4
Samookaleczanie polega na celowym, pozbawionym samobójczych zamiarów zadawaniu ran swojemu ciału. Można je opisać jako z jednej strony przymusowe (nieodparta wewnętrzna presja), a z drugiej impulsywne (napadowe, pod wpływem chwili). Dziewczęta ranią się około trzykrotnie częściej niż chłopcy.
Okaleczanie może przybierać dwie, nie całkiem odrębne formy. Pierwsza wydaje się bardziej planowana, ponieważ wykonywana samotnie (lub z innymi osobami, które robią to samo). Często skutkuje pozostawieniem zamierzonych zranień na ciele (są one potem ukrywane). Może polegać na drapaniu szpilką, wyrywaniu sobie włosów i rzęs, cięciu żyletką, zdzieraniu naskórka poprzez pocieranie czymś skóry, przypalaniu zapalniczką, połknięciu ostrego przedmiotu itp. Drugi typ samookaleczenia ma formę tak impulsywną, że wydaje się nie do opanowania. Może mieć miejsce w obecności innych, np. gwałtowne gryzienie się, zadawanie sobie ciosów, uderzanie głową w ścianę lub uderzanie w głowę twardymi przedmiotami, gwałtowne obijanie się o ściany.
Młodzi ludzie okaleczają się z różnych powodów:
- żeby odreagować napięcie, stres nie do zniesienia – samookaleczanie daje efekt zapanowania nad bólem i cierpieniem wywołanym np. przemocą w domu, nieakceptowaniem swojego ciała; pozwala mieć złudne poczucie kontroli nad emocjami, a spadek napięcia po zadaniu sobie bólu przynosi chwilową ulgę;
- by poczuć, że się żyje – pojawia się w przypadkach chwil „depersonalizacji”; są to charakterystyczne dla niektórych młodych ludzi w okresie dorastania stany niebycia sobą, odcięcia, oderwania albo jakiejś dziwnej zmiany w sobie; są związane z burzą hormonalną i zmianami obrazu siebie;
- żeby zwrócić czyjąś uwagę w beznadziejnym świecie – analogicznie do omówionych dalej prób samobójczych i parasamobójczych, jest to forma wołania o pomoc.
