Rządy prawa w Unii EuropejskiejProfesor Stanisław Biernat
Redaktor Naczelny „EPS”
Rządy prawa – temat bez końca
Niniejszy numer EPS otwiera tekst referatu prof. K. Lenaertsa – Prezesa TSUE wygłoszonego w końcu czerwca 2023 r. w Warszawie. Można w nim znaleźć przedstawienie w pigułce podejścia trybunału luksemburskiego do wymagania zapewnienia niezawisłości sędziom państw członkowskich, jako elementu rządów prawa – jednej z nadrzędnych wartości Unii wyrażonej w art. 2 TUE.
Professor Stanisław Biernat
‘EPS’ Editor-in-Chief
The Rule of Law: A Topic of Endless Debates
This issue of EPS opens with the text of an address delivered by Professor K. Lenaerts - President of the CJEU - at the end of June 2023 in Warsaw. In contains a nutshell presentation of the Luxembourg Court’s approach to the requirement of guaranteeing the independence of Member States’ judges as a constituent of the rule of law - one of the Union’s overarching values expressed in Article 2 TEU.
prof. Koen Lenaerts
Autor jest Prezesem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i profesorem prawa Unii Europejskiej na Uniwersytecie w Leuven (ORCID: https://orcid/org/0000-0003-3227-5087).
Rządy prawa w Unii Europejskiej
Bibliografia / References
von Bogdandy A., Towards a Tyranny of Values? [w:] Defending Checks and Balances in EU Member States, red. A. von Bogdandy, P. Bogdanowicz, I. Canor, Ch. Grabenwarter, M. Taborowski, M. Schmidt, Berlin 2021.
Lenaerts K., Gutiérrez-Fons J.A., Epilogue – High Hopes: Autonomy and the Identity of the EU, „European Papers” 2023 (w przygotowaniu).
Lenaerts K., The European Union as a Union of Democracies, Justice and Rights, „International Comparative Jurisprudence” 2017/2.
prof. Koen Lenaerts
The President of the Court of Justice of the European Union and a Professor of EU Law at the University of Leuven (ORCID: https://orcid/org/0000-0003-3227-5087).
The Rule of Law in the European Union
prof. dr hab. Piotr Korzeniowski
Autor jest kierownikiem Zakładu Prawa Ochrony Środowiska w Katedrze Prawa Administracyjnego i Nauki Administracji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2138-8609).
Instytucja prawna celów środowiskowych w ramowej dyrektywie wodnej
Przedmiotem opracowania są wybrane zagadnienia związane z celami środowiskowymi prawa wodnego. Rozważania przedstawione w tej publikacji koncentrują się zasadniczo na przepisach europejskiego prawa wodnego. Podstawowym źródłem priorytetów tego prawa jest dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23.10.2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Analiza celów środowiskowych europejskiego prawa wodnego powinna pozwolić lepiej zrozumieć proces przekształceń prawa wodnego obowiązującego w Polsce. Na cele środowiskowe ramowej dyrektywy wodnej wyznaczone w art. 4 tego aktu prawnego autor spogląda szerzej, zwłaszcza z perspektywy celów ogólnych określonych w art. 191 ust. 1 i 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz w unijnych programach działań w zakresie środowiska. Cele środowiskowe ramowej dyrektywy wodnej należą do zagadnień ogólnych tej regulacji prawnej, np. zasada zwrotu kosztów za usługi wodne. Wynikają one także z zasad zrównoważonego rozwoju.
Słowa kluczowe: prawo wodne, cele, środowisko, ramowa dyrektywa wodna, Unia Europejska, zasoby, wysoki poziom ochrony
prof. dr hab. Piotr Korzeniowski
The author is head of the Sub-department of Environmental Protection Law, Department of Administrative Law and Administrative Science, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2138-8609).
Legal Institution of Environmental Objectives in the Water Framework Directive
The study discusses selected issues related to the environmental objectives of water law. In principle, the presented considerations focus on the provisions of EU water law. The primary source of the objectives of this law is Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for Community action in the field of water policy. An analysis of the environmental objectives of European water law should enable a better understanding of the process of transforming the water law in force in Poland. The environmental objectives of the Water Framework Directive set out in Article 4 of this legal act are examined more broadly, in particular from the perspective of the general objectives set out in Article 191(1) and (2) of the Treaty on the Functioning of the European Union and in the EU environmental action programmes. The environmental objectives of the Water Framework Directive are among the general issues of this legal regulation, e.g., the principle of recovery of costs of water services. They also derive from the principles of sustainable development.
Keywords: water law, objectives, environment, Water Framework Directive, European Union, resources, high level of protection
Bibliografia / References
Biswas A.K., Historia hydrologii, przeł. K. Chomicz-Jung, Warszawa 1978.
Boeuf B., Fritsch O., Martin-Ortega J., Undermining European Environmental Policy Goals? The EU Water Framework Directive and the Politics of Exemptions, „Water” 2016/8.
Bogucka I., Funkcje prawa. Analiza pojęcia, Kraków 2000.
Brodecki Z., Przedmowa [w:] Z. Brodecki, T.T. Koncewicz, P. Kupczyk, M. Pchałek, Ochrona przyrody przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości. Komentarz, Gdańsk 2010.
Dawydow L.K., Dmitrijewa A.A., Konkina N.G., Zasoby wodne i ich ocena [w:] Hydrologia ogólna, red. A.D. Dobrowolski, M.I. Lwowicz, przeł. W. Meyer, Warszawa 1979.
Dojlido J., Słomczyński T., Świetlik R., Taboryska B., Leksykon. Zanieczyszczenie i ochrona wód, Warszawa 2006.
Dojlido J.R., Chemia wód powierzchniowych, Białystok 1995.
Gawel E., Cost Recovery for Water Services in the EU, „Intereconomics. Review of Eurpean Economic Policy” 2015/1.
Grabowska G., Europejskie prawo środowiska, Warszawa 2001.
Hendry S., The EU Water Framework Directive – Challenges, Gaps and Potential for the Future, „Journal for European Environmental & Planning Law” 2017/14.
Iwańska B., Ochrona przyrody w prawie Unii Europejskiej [w:] Integralna ochrona przyrody, red. M. Grzegorczyk, Kraków 2007.
Kleczkowski A.S., Problematyka ochrony wód podziemnych przeciw zubożeniu zasobów i degradacji jakości [w:] Ochrona wód podziemnych, red. A.S. Kleczkowski, Warszawa 1984.
Kleczkowski A.S., Wody powierzchniowe [w:] Słownik hydrologiczny, red. A.S. Kleczkowski, A. Różkowski, Warszawa 1997.
Kleczkowski A.S., Zasoby wodne [w:] Słownik hydrogeologiczny, red. A.S. Kleczkowski, A. Różkowski, Warszawa 1997.
Kleczkowski A.S., Jordan H.P., Środki ochrony wód podziemnych [w:] Ochrona wód podziemnych, red. A.S. Kleczkowski, Warszawa 1984.
Korzeniowski P., Pozwolenie emisyjne w prawie ochrony środowiska, Warszawa 2020.
Korzeniowski P., Zgoda wodnoprawna, Warszawa 2021.
Kotarbiński T., Traktat o dobrej robocie, Ossolineum 1975.
Kowalczak P., Zagrożenia związane z deficytem wody, Poznań 2008.
Krajewski S., Zasoby stałe [w:] Słownik hydrogeologiczny, red. A.S. Kleczkowski, A. Różkowski, Warszawa 1997.
Kulesza M., Obszar specjalny jako prawny instrument ochrony i kształtowania środowiska naturalnego [w:] Zagadnienia prawnej ochrony środowiska naturalnego, red. L. Kurowski, „Studia Iuridica” 1974/2.
Lambor J., Podstawy gospodarki wodnej, Warszawa 1971.
Lange O., Ekonomia polityczna, t. 1, Zagadnienia ogólne, Warszawa 1959.
Langrod J.S., Instytucje prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej, reprint, Kraków 2003.
Lindhout P.E., A Wider Notion of the Scope of Water Services in EU Water Law Boosting Payment for Water-Related Ecosystem Services to Ensure Sustainable Water Management?, „Utrecht Law Review” 2012/3.
Maciejewski M., Walczykiewicz T., Dotychczasowe doświadczenia związane z wdrażaniem ramowej dyrektywy wodnej, „Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich” 2006/4.
Mik C., Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, t. 1, Warszawa 2000.
Mikosz R., Prewencyjna ochrona praw rzeczowych, Katowice 1991.
Niedbała W., Ekologia – organizmy żywe i ich środowisko [w:] Kompendium wiedzy o ekologii, red. J. Strzałko, T. Mossor-Pietraszewska, Warszawa–Poznań 1999.
Paczuski R., Dysponowanie zasobami wód w PRL. Zagadnienia administracyjno-prawne, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk Społecznych, Prace Komisji Nauk Społecznych, t. 14, z. 2, Poznań 1968.
Patryas W., Uznawanie zdań, Warszawa–Poznań 1987.
Pawlaczyk P., Perspektywy osiągnięcia celów ramowej dyrektywy wodnej w Polsce, „Przegląd Przyrodniczy” 2012/3.
Pszczołowski T., Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Ossolineum 1978.
Radcliffe-Brown A.R., O pojęciu funkcji w naukach społecznych [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wyboru dokonali, W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki, przeł. D. Niklas, Warszawa 1975.
Rotko J., Podstawy prawne gospodarki wodnej, Wrocław 2006.
Rotko J., Ramowa dyrektywa wodna – analiza prawna, Poznań 2013.
de Sadeleer N., Environmental Principles. From Political Slogans to Legal Rules, Oxford 2020.
Skrzypski J., Hydrosfera – źródła i rodzaje zanieczyszczeń, sposoby jej ochrony [w:] Ekologia, Jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy. Wybrane zagadnienia, red. A. Kurnatowska, Warszawa–Łódź 1999.
Söderasp J., Pettersson M., Before and After the Weser Case: Legal Application of the Water Framework Directive Environmental Objectives in Sweden, „Journal of Environmental Law” 2019/2.
Szczepański A., Kleczkowski A.S., Obszar ochrony, ochronny [w:] Słownik hydrogeologiczny, red. A.S. Kleczkowski, A. Różkowski, Warszawa 1997.
Szuma K., Szuma J., Wdrażanie ramowej dyrektywy wodnej w Polsce. Zagadnienia wybrane [w:] Wybrane zagadnienia prawa wodnego, red. B. Rakoczy, Warszawa 2013.
Wróbel A., Centralne planowanie państwowe. Studium administracyjno-prawne, Lublin 1990.
Wróblewski J., Polski słownik prawniczy. Hasła podstawowe. Instytucja prawna, Warszawa 1969.
Zalewski M., Ekohydrologia, Warszawa 2020.
Ziembiński Z., Szkice z metodologii szczegółowych nauk prawnych, Warszawa–Poznań 1983.
Znamierowski C., Prolegomena do nauki o państwie, Poznań 1947–1948.
Żmuda S., Społeczne konsekwencje zagrożenia środowiska człowieka [w:] Społeczne cele ochrony środowiska, red. J. Pietrucha, Katowice 1976.
prof. dr hab. Jerzy Stelmasiak
Autor jest profesorem w Katedrze Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji na Wydziale Prawa i Administracji na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, sędzią Naczelnego Sądu Administracyjnego (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1397-3595).
dr Tomasz Godlewski
Autor jest starszym asystentem sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1813-4248).
Udział w autorstwie tekstu:
Jerzy Stelmasiak – 50%
Tomasz Godlewski – 50%
Wybrane problemy implementacji unijnego prawa wodnego w świetle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego
Artykuł stanowi omówienie wybranych problemów sądowej implementacji ramowej dyrektywy wodnej w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. W opracowaniu poddano analizie i ocenie problemy orzecznicze, które spowodowało wejście w życie Prawa wodnego, mając także na uwadze pozostawienie w obrocie prawnym pozwoleń wodnoprawnych wydanych w uprzednim stanie prawnym. W omawianych orzeczeniach Naczelny Sąd Administracyjny dokonał wykładni przepisów Prawa wodnego, w szczególności z uwzględnieniem zasady zwrotu kosztów usług wodnych przewidzianej w art. 9 ramowej dyrektywy wodnej oraz zasady „zanieczyszczający płaci”.
Słowa kluczowe: implementacja, orzecznictwo, Naczelny Sąd Administracyjny, Prawo wodne, ramowa dyrektywa wodna, opłaty za usługi wodne
prof. dr hab. Jerzy Stelmasiak
The author is a professor at the Department of Administrative Law and Administration Science, Faculty of Law and Administration, Maria Curie-Sklodowska University in Lublin, Poland, and a judge of the Supreme Administrative Court (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1397-3595).
dr Tomasz Godlewski
The author is a senior assistant to a judge of the Supreme Administrative Court, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1813-4248).
Authors’ contributions:
Jerzy Stelmasiak – 50%
Tomasz Godlewski – 50%
Selected Problems of Implementation of EU Water Law in the Light of Case Law of the Supreme Administrative Court
The article discusses selected problems of judicial implementation of Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for Community action in the field of water policy (Water Framework Directive) in the case law of the Supreme Administrative Court. The study analyses and assesses the case law problems that resulted from the entry into force of the Water Law, also bearing in mind the fact that water permits issued under the previous legislation remain valid. In the judgments in question, the Supreme Administrative Court interpreted the provisions of the Water Law, in particular taking into account the principle of recovery of costs of water services, provided for in Article 9 of the Water Framework Directive, and the ‘polluter pays’ principle.
Keywords: implementation, case law, Supreme Administrative Court, Water Law, Water Framework Directive, water service charges
Bibliografia / References
Dąbek D., Prawo sędziowskie w polskim prawie administracyjnym, Warszawa 2010.
Domańska M., Implementacja dyrektyw unijnych przez sądy krajowe, Warszawa 2014.
Górski M., Ocena wodnoprawna [w:] Kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska. W Czechach, Polsce i Słowacji, red. Z. Bukowski, T. Bojar-Fijałkowski, Bydgoszcz 2021.
Górski M., Zgoda wodnoprawna a przepisy prawa emisyjnego w świetle nowej ustawy Prawo wodne, „Ochrona Środowiska” 2018/2.
Górski M., Michalak M. [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t 1, red. A. Wróbel, Warszawa 2012.
Kamiński M., Bezpośrednie i pośrednie stosowanie dyrektyw unijnych przez polskie sądy administracyjne, „Przegląd Sądowy” 2011/1.
Kamiński M., Konstruowanie wzorca legalności decyzji administracyjnej na podstawie prawa UE przez polskie sądy administracyjne, cz. 1, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011/4.
Kamiński M., Konstruowanie wzorca legalności decyzji administracyjnej na podstawie prawa UE przez polskie sądy administracyjne, cz. 2, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011/5.
Korzeniowski P., Zasady prawne ochrony środowiska, Łódź 2013.
Korzeniowski P., Zgoda wodnoprawna, Warszawa 2021.
Rakoczy B., Opłata za usługi wodne w zakresie retencji – zagadnienia materialnoprawne, „Samorząd Terytorialny” 2019/5.
Rotko J., Ramowa dyrektywa wodna – analiza prawna, Poznań 2013.
Rotko J., Zasada zwrotu kosztów usług wodnych i jej znaczenie prawne, „Studia Prawnicze” 2016/2.
Rząsa G., Zasada „zanieczyszczający płaci” i rozstrzyganie wątpliwości interpretacyjnych na korzyść strony. Glosa do wyroku NSA z dnia 23 lutego 2021 r., III OSK 3286/21, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2021/7–8, poz. 64.
Szuwalski P., Prawo wodne. Komentarz do wybranych przepisów, LEX 2019.
dr Agnieszka Wilk-Ilewicz
Autorka jest radcą prawnym, adiunktem na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej, dyrektorem Departamentu Prawnego w Sieć Badawcza Łukasiewicz – Przemysłowym Instytucie Automatyki i Pomiarów PIAP w Warszawie (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5930-5728).
Holistyczne podejście do wód – stosowanie ramowej dyrektywy wodnej na przykładzie wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 5.05.2022 r., C-525/20, Association France Nature Environnement przeciwko Premier ministre i Ministre de la Transition écologique et solidaire
Ramowa dyrektywa wodna stanowi ogólne ramy, w których organy Unii, organy krajowe i regionalne mogą określać zintegrowane i spójne polityki w dziedzinie wody. Zobowiązuje wszystkich, nie tylko korzystających ze środowiska, do spojrzenia na politykę wodną z lotu ptaka. Nie jest to zadanie łatwe, w szczególności wobec ciągłej ewolucji systemu prawa Unii Europejskiej i reagowania na impulsy o charakterze politycznym, gospodarczym lub społecznym. Wydaje się więc istotne, w pierwszej kolejności, prawidłowe zrozumienie miejsca tego aktu prawnego w systemie prawa Unii Europejskiej. To dopiero gwarantuje właściwe załatwienie sprawy unijnej, jaką niewątpliwie są sprawy w zakresie ramowej dyrektywy wodnej. Nie wystarcza w nich bowiem oprzeć się na samym brzmieniu przepisu, ale konieczne jest rozważenie jego kontekstu i celu. Wymagane jest bowiem „holistyczne podejście do wód”. Autorka omawia charakter prawny ramowej dyrektywy wodnej i jej cele. W szczególności zwraca uwagę na obowiązek zapobiegania pogarszaniu się stanu wód i zapewnienie ich dobrego stanu.
Słowa kluczowe: ramowa dyrektywa wodna, skutek bezpośredni dyrektyw, cele środowiskowe, planowanie i programowanie w zakresie polityki wodnej, zapobieganie pogarszaniu się jakości wód
dr Agnieszka Wilk-Ilewicz
The author is an attorney at law, an assistant professor at the Faculty of Administration and Social Sciences, Warsaw University of Technology, Poland, director of the Legal Department at the Łukasiewicz Research Network – Industrial Institute for Automation and Measurements PIAP in Warsaw, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5930-5728).
A Holistic Approach to Water: Application of the Water Framework Directive on the Example of Judgment of the Court of Justice of the European Union of 5 May 2022, C-525/20, Association France Nature Environnement v. Premier ministre and Ministre de la Transition écologique et solidaire
The Water Framework Directive (Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 September 2000 establishing a framework for Community action in the field of water policy) establishes an overall framework within which Union, national and regional authorities can define integrated and coherent water policies. It obliges everyone, not just the entities using the environment, to take a bird’s eye view of water policy. This is not an easy task, in particular in view of the constant evolution of the EU legal system and its responses to impulses of a political, economic or social nature. It therefore seems important, in the first place, to have a correct understanding of the place of this piece of legislation in the system of European Union law. Only this can ensure that an EU issue, such as matters covered by the Water Framework Directive undoubtedly are, is properly dealt with. This is because it is not enough to rely on the wording of the provision itself, but its context and purpose also need to be considered. Indeed, a ‘holistic approach to waters’ is required. The author discusses the legal nature of the Water Framework Directive and its objectives. In particular, she draws attention to the obligation to prevent the deterioration of water quality and to ensure good status of waters.
Keywords: Water Framework Directive, direct effect of directives, environmental objectives, water policy planning and programming, prevention of water quality deterioration
Bibliografia / References
Biernat S. [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. 1, Podstawy i źródła prawa Unii Europejskiej, red. S. Biernat, Warszawa 2020.
Baran M., Biernat S. [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. 1, Podstawy i źródła prawa Unii Europejskiej, red. S. Biernat, Warszawa 2020.
Ciechanowicz-Mclean J., Ramowa dyrektywa wodna a ochrona środowiska morskiego, „Prawo Morskie” 2013/28.
Domańska M., Implementacja dyrektyw unijnych przez sądy krajowe, Warszawa 2014.
Korzeniowski P., Zgoda wodnoprawna, Warszawa 2021.
Machińska H., Ochrona środowiska [w:] Prawo Unii Europejskiej: Prawo materialne i polityki, red. J. Barcz, Warszawa 2003.
Morgera E., Water Management and Protection in the EU [w:] Environmental protection in multi-layered systems. Comparative Lessons from the Water Sector, red. M. Alberton, F. Palermo, Leiden 2012.
Rotko J., Ramowa dyrektywa wodna – analiza prawna, Poznań 2013.
Wróbel A., Sądy administracyjne jako sądy Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2010/5–6.
prof. dr hab. Konrad Kohutek
Autor jest kierownikiem Katedry Prawa Publicznego Gospodarczego na Wydziale Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1249-301X).
Przypisanie dominantowi odpowiedzialności za zachowania jego dystrybutorów; klauzule wyłączności a test równie efektywnego konkurenta – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 19.01.2023 r., C-680/20, Unilever Italia Mkt. Operations Srl przeciwko Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato
W komentowanej sprawie Trybunał Sprawiedliwości rozpatrywał warunki, na jakich zachowania niezależnych dystrybutorów można przypisać ich kontrahentowi, tj. producentowi (dostawcy), który ma pozycję dominującą i w związku z tym będzie mógł ponosić odpowiedzialność za jej nadużycie (art. 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Wiodącym argumentem takiego przypisania było zobligowanie przez dominanta jego dystrybutorów do stosowania klauzuli wyłączności i kierowania się jego instrukcjami w ich działalności, skutkujące faktycznym wdrażaniem przez tych drugich polityki handlowej tego pierwszego. Choć przyjęta w glosowanym wyroku konstrukcja prima facie przypomina założenia doktryny pojedynczej jednostki ekonomicznej, to jednak nie może być z nią utożsamiana, ponieważ Trybunał wykluczył traktowanie dystrybutorów jako należących do tego samego przedsiębiorstwa co dostawca (dominant). Nowością w komentowanej sprawie jest także zastosowanie testu równie efektywnego konkurenta do oceny praktyk, które nie są oparte na cenie (jak np. klauzule wyłączności).
Słowa kluczowe: klauzule wyłączności, doktryna pojedynczej jednostki ekonomicznej, przypisanie odpowiedzialności dostawcy (dominantowi), umowy dystrybucji, test równie efektywnego konkurenta
prof. dr hab. Konrad Kohutek
The author is head of the Department of Public Economic Law, Faculty of Law, Administration, and International Relations, Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1249-301X).
Attributing to the Dominant Undertaking Liability for Its Distributors’ Behaviours: Exclusivity Clauses in the Context of the As-Efficient-Competitor Test. Commentary on Court of Justice Judgment of 19 January 2023, C-680/20, Unilever Italia Mkt. Operations Srl v. Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato
In the case commented on, the Court of Justice considered the conditions under which the conduct of independent distributors can be attributed to their contractor, i.e., a manufacturer (supplier) that enjoys a dominant position and can therefore be held liable for its abuse (Article 102 of the Treaty on the functioning of the European Union). The leading argument for such an attribution is that the dominant undertaking obliges its distributors to apply exclusivity clauses and follow its instructions in their activities, resulting in the actual implementation by the latter of the trade policy of the former. Although prima facie the construction adopted in the commented judgment resembles the assumptions of the single economic entity doctrine, it should not be equated with it, because the Court excluded treating distributors as belonging to the same undertaking as the supplier (dominant undertaking). Another novelty in the commented case is the application of the as-efficient-competitor test to assess practices that are not based on price (such as exclusivity clauses).
Keywords: exclusivity clauses, single economic entity doctrine, attribution of liability to the dominant supplier (dominant undertaking), distribution agreements, as-efficient-competitor test
Bibliografia / References
Kohutek K., Antykonkurencyjny, czyli szkodliwy dla konsumentów: bliżej podejścia skutkowego w stosowaniu zakazu nadużyć wykluczających w świetle art. 102 TFUE? – glosa aprobująca do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 27.03.2012 r. w sprawie C-209/10 Post Danmark A/S przeciwko Konkurrencerådet, „Glosa” 2013/3.
Kohutek K., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 25 lutego 2010 r. VI ACa 61/09, LEX 2013.
Kohutek K., Komentarz do rozporządzenia nr 330/2010 w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych, LEX 2016.
Kohutek K., Odpowiedzialność antymonopolowa w holdingu (na tle nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz doktryny pojedynczej jednostki ekonomicznej) [w:] W poszukiwaniu dobrego prawa, t. 2, Perspektywa prywatnoprawna. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Steca, red. K. Małysa-Sulińska, M. Spyra, A. Szumański, Warszawa 2022.
Kohutek K., Praktyki wykluczające przedsiębiorstw dominujących. Prawidłowość i stosowalność reguł prawa konkurencji, Warszawa 2012.
Kohutek K., Ujednolicanie cen w ramach franczyzy jako porozumienie mające antykonkurencyjny cel – uwagi krytyczne do wyroków Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10.01.2018 r., VII AGa 828/18, i Sądu Najwyższego z 9.10.2019 r., I NSK 89/18, „Glosa” 2020/3.
Semeniuk P., Koncepcja jednego organizmu gospodarczego w prawie ochrony konkurencji, Warszawa 2015.
dr hab. Jacek Skrzydło
Autor jest profesorem w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Stosunków Międzynarodowych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1597-8808).
dr hab. Jan Kulesza
Autor jest profesorem w Katedrze Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120).
Udział w autorstwie tekstu:
Jacek Skrzydło – 50%
Jan Kulesza – 50%
Wulgaryzmem w dewelopera – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 15.12.2022 r., 5631/16, Peradze i in. przeciwko Gruzji
W glosowanym wyroku Trybunał stwierdził naruszenie przez Gruzję art. 11 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, analizowanego przez pryzmat art. 10, poprzez skazanie za posłużenie się w miejscu publicznym, podczas manifestacji, plakatem prezentującym hasło z wulgarnym określeniem męskiego narządu płciowego. Skazanie nastąpiło z przepisu opisującego wykroczenie administracyjne polegające na zakłócaniu porządku publicznego i spokoju obywateli. Trybunał potwierdził, że ingerencja była przewidziana przez prawo i miała na celu ochronę moralności publicznej. Zwrócił natomiast uwagę na fakt, że sądy krajowe nie przeprowadziły dowodu konieczności ingerencji ze względu na stopień zakłócenia przez demonstrantów życia publicznego. Niesłusznie oddzieliły wulgarny charakter kwestionowanej wypowiedzi od jej kontekstu i oczywistego celu wypowiedzi w sprawie powszechnego zainteresowania, skupiając się jedynie na formie. Samo użycie natomiast słowa wulgarnego czy obsceniczna instalacja nie mogą przesądzać automatycznie o dopuszczalności ograniczenia wolności wypowiedzi. Wymaga również podkreślenia, że wolność zgromadzeń nie może być limitowana ani ograniczana, zaś ingerencja taka jest dopuszczalna tylko w razie zbliżania się do figury nadużycia prawa (art. 17 Konwencji), gdy korzystanie z tej wolności w sposób poważny, sprowadzony umyślnie, skutkuje zaburzeniem życia społecznego bądź indywidualnego jednostki, przekraczając próg koniecznego znoszenia zachowań innych jednostek korzystających z przysługujących im praw i wolności.
Słowa kluczowe: wolność słowa, wolność zgromadzeń, margines swobody oceny, moralność publiczna, wulgaryzm
dr hab. Jacek Skrzydło
The author is a professor at the Department of International Law and International Relations, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1597-8808).
dr hab. Jan Kulesza
The author is a professor at Department of Criminal Law, Faculty of Law and Administration, University of Lodz, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120).
Authors‘ contributions:
Jacek Skrzydło – 50%
Jan Kulesza – 50%
Fighting a Developer back with a Profanity: A Commentary on Judgment of the European Court of Human Rights of 15 December 2022, 5631/16, Peradze et al. v. Georgia
In its judgment, the Court found that Georgia had violated Article 11 of the Convention, analysed in light of Article 10, when it sentenced the applicant for using a poster presenting a slogan with a vulgar word for the male sexual organ in a public place during a demonstration. The conviction was based on a provision describing an administrative offence consisting of disturbing public order and the peace of citizens. The Court confirmed that the interference had been prescribed by law and was intended to protect public morals. It noted, however, that the domestic courts had failed to prove the necessity of the interference given the degree of disturbance in public life by the demonstrators. They incorrectly detached the vulgar nature of the impugned statement from its context and the obvious purpose of the statement used in the public interest, focusing only on its form. However, the mere use of a vulgar word or an obscene installation cannot automatically make limiting the freedom of expression permissible. It must be also emphasized that the freedom of assembly is not to be limited or restricted and that such interference is only admissible when the situation is close to abuse of the right in question (Article 17 of the Convention), when exercising this freedom results in a serious, intentional disturbance of individual or collective life, exceeding the threshold of the necessary tolerance for the behaviour of other individuals exercising their rights and freedoms.
Keywords: freedom of speech, freedom of assembly, margin of appreciation, public morals, profanity
Bibliografia / References
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010.
Krajewski R., Obyczajność jako przedmiot ochrony prawnokarnej, „Palestra” 2019/1–2.
Kulesza J., Glosa do postanowienia SR w Sieradzu z 27.4.2021 r., II W 63/21, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022/1.
Kulesza J., Glosa do wyroku SO w Opolu z 10.12.2018 r., VII Ka 956/18, „Studia Iuridica Lublinensia” 2019/2.
Kulesza J., Glosa do wyroku SO we Wrocławiu z 25.07.2019 r., IV Ka 677/19, „Państwo i Prawo” 2021/7.
Kulesza J., Granice wolności wypowiedzi działaczy pro-life. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 22.10.2021 r., IV KK 247/2, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2022/6.
Kulesza J., Mrowicki M., Od dawnego bohatera narodowego do „Dziadka Mroza”: granice wolności wypowiedzi – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 6.04.2021 r., 10783/14, Handzhiyski przeciwko Bułgarii, „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/6.
Kulesza J., Wybryk publicznego prezentowania zdjęć martwych płodów a ochrona wolności wypowiedzi w świetle orzecznictwa ETPC, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2020/1.
Skrzydło J., Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza, Toruń 2013.
Wala K., Wykroczenie nieobyczajnego wybryku na tle pozostałych wykroczeń przeciwko obyczajności publicznej, Warszawa 2019.
Wiśniewski A., Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Gdańsk 2008.
dr hab. Agnieszka Grzelak, prof. ALK
Autorka jest profesorką w Kolegium Prawa Akademii Leona Koźmińskiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5867-8135).
Czy wzajemne zaufanie wyklucza możliwość naruszenia praw podstawowych? – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 29.01.2013 r., C-396/11, Ciprian Vasile Radu
Wyrok w przedstawianej sprawie C-396/11, Radu, wydany dziesięć lat temu, jest jednym z kilku, w których Trybunał Sprawiedliwości stanął przed koniecznością odpowiedzi na pytanie, czy wzajemne uznawanie orzeczeń i wzajemne zaufanie do systemów prawnych innych państw członkowskich można zakwestionować wtedy, gdy zachodzi podejrzenie naruszenia praw podstawowych. Sprawa ujawniła różnicę poglądów między opiniującą sprawę rzecznik generalną a samym Trybunałem i jego ostatecznym rozstrzygnięciem. Podobnie jak w poprzednio omówionej sprawie C-399/11, Melloni, w tym przypadku Trybunał również dał prymat celom współpracy w sprawach karnych, w tym celom europejskiego nakazu aresztowania i systemu wzajemnego uznawania orzeczeń wobec stosowania europejskiego standardu ochrony praw podstawowych.
Słowa kluczowe: europejski nakaz aresztowania, Karta praw podstawowych, wzajemne uznawanie, wzajemne zaufanie
dr hab. Agnieszka Grzelak, professor of the Kozminski University
The author is a professor at the College of Law, Kozminski University in Warsaw, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5867-8135).
Does Mutual Trust Exclude Any Violations of Fundamental Rights? Introduction and Judgment of the Court of Justice of 29 January 2013, C-396/11, Ciprian Vasile Radu
The judgment in case C-396/11, Radu, issued by the Court of Justice ten years ago, is one of the few in which the Court was forced to answer the question whether mutual recognition of judgments and mutual trust in the legal systems of other Member States could be challenged when there was a suspicion of a violation of fundamental rights. The case revealed a difference of opinion between the Advocate General who gave her opinion on the case and the Court itself in its final determination. Like in the previously discussed case C-399/11, Melloni, in this case the Court gave priority to the objectives of cooperation in criminal matters, including the objectives of the European Arrest Warrant and the system of mutual recognition of judgments over the application of the European standard of protection of fundamental rights.
Keywords: European Arrest Warrant, Charter of Fundamental Rights, mutual recognition, mutual trust
Bibliografia / References
Ballegooij van W., Bard P., Mutual Recognition and Individual Rights – did the Court get it Right?, „New Journal of European Criminal Law” 2016/7.
Hudzik M., Europejski nakaz aresztowania a nieletni sprawcy czynów zabronionych – zagadnienia wybrane, „Europejski Przegląd Sądowy” 2006/8.
Mitsilegas V., Mutual Recognition, Mutual Trust and Fundamental Rights after Lisbon [w:] Research Handbook on EU Criminal Law, red. V. Mitsilegas i in., Cheltenham 2016.
Raffaelli R., C-396/11 – Radu. Judgment of the Court of Justice of the European Union, 29 January 2013, Radu [w:] The Court of Justice and European Criminal Law. Leading cases in a contextual Analysis, red. V. Mitsilegas, A. di Martino, L. Mancano, Oxford 2019.
Spencer J.R., Extradition, the European Arrest Warrant and Human Rights, „Cambridge Law Journal” 2013/2.
Tinsley A., The Reference in Case C-396/11 Radu: When does the Protection of Fundamental Rights Require Non-execution of a European Arrest Warrant?, „European Criminal Law Review” 2012/3.
Wieczorek I., The Implication of Radu at a National Level: National Courts’ Diversified Response to Conflicting Obligations [w:] The Court of Justice and European Criminal Law. Leading cases in a contextual Analysis, red. V. Mitsilegas, A. di Martino, L. Mancano, Oxford 2019.
Xanthopoulou E., Radu judgment: A lost opportunity and a story of how the mutual trust obsession shelved human rights, https://blogs.kcl.ac.uk/kslreuropeanlawblog/?p=416 (dostęp: 26.06.2023 r.).
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – dr Michalina Szpyrka (autorka jest adiunktem w Zakładzie Prawa Europejskiego Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk oraz starszym asystentem sędziego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Case law of the Supreme Court – dr Michalina Szpyrka (the author is an assistant professor in the Department of European Law at the Institute of Law Studies of the Polish Academy of Sciences and a senior judge’s assistant at the Labour Law and Social Security Chamber of the Supreme Court, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest asesorem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
Case law of the Supreme Administrative Court – dr Robert Talaga (the author is an assessor at the Provincial Administrative Court in Poznań, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188).
Bibliografia / References
Mariański A., Podatek od wyjścia – przykład nieprzemyślanej legislacji podatkowej, „Przegląd Podatkowy” 2020/4.
Nowak-Piechota A., Podatek od wyjścia – analiza i ocena regulacji, „Przegląd Podatkowy” 2019/1.
Zamów prenumeratę: https://www.profinfo.pl/czasopisma