Ukraina należy do Europy! Status państwa kandydującego do członkostwa w Unii Europejskiej dla Ukrainy wobec agresji Rosji?
Profesor Stanisław Biernat
Redaktor naczelny EPS
Smutna wiosna w Europie
Codziennie dochodzą do opinii publicznej przerażające wiadomości o wojnie w Ukrainie. Pewną nutę nadziei przynoszą w tej sytuacji rzeczowe rozważania o perspektywach członkostwa Ukrainy w UE zamieszczone w niniejszym numerze EPS. Niestety, nie ma dobrych wieści co do bieżącego stanu stosunków Polski z Unią. Nie zostały nadal spełnione warunki do zatwierdzenia Krajowego Planu Odbudowy i odblokowania jakże potrzebnych środków z unijnego Funduszu Odbudowy. Prace w Sejmie nad zniesieniem Izby Dyscyplinarnej SN prowadzone na podstawie kilku projektów ustaw (skądinąd dalece niewystarczających) stają się ofiarą sporów w ramach rządzącej koalicji, dalekich od troski o dobro państwa.
Professor Stanisław Biernat
‘EPS’ Editor-in-Chief
A Sad Spring in Europe
Horrible news about the war in Ukraine keeps reaching the public every day. In this situation, the matter-of-fact reflections on Ukraine’s prospects for EU membership in this issue of ENP bring a note of hope. Unfortunately, there is still no good news about Poland’s relations with the Union. The conditions have still not been met for the approval of the National Recovery Plan and unlocking of the much-needed money from the EU Recovery Fund. The work in the Sejm on the abolition of the Disciplinary Chamber of the Supreme Court, carried out on the basis of several bills (frankly, definitely insufficient ones), is stalled by disputes within the ruling coalition, far from concern for the interests of the state.
prof. dr hab. Jan Barcz
Autor jest kierownikiem Katedry Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej w Kolegium Prawa Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2826-1945).
Ukraina należy do Europy! Status państwa kandydującego do członkostwa w Unii Europejskiej dla Ukrainy wobec agresji Rosji?
W nocy z 23 na 24.02.2022 r. Rosja, wspierana przez Białoruś, dokonała aktu agresji na Ukrainę. Spotkało się to ze zdecydowanym potępieniem społeczności międzynarodowej, w tym Unii Europejskiej. Podczas nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej 24.02.2022 r. szefowie państw lub rządów państw członkowskich określili napaść Rosji na Ukrainę jako akt agresji, wezwali do jego natychmiastowego zaprzestania, uszanowania suwerenności i integralności Ukrainy (oraz Gruzji i Mołdawii), zapowiedzieli, że Rosja zostanie pociągnięta do odpowiedzialności za swoje działania. Zarazem wezwali do pilnego przygotowania kolejnego pakietu sankcji wobec Rosji i Białorusi, wyrazili solidarność z Ukrainą oraz zapowiedzieli udzielenie jej wsparcia politycznego, finansowego, humanitarnego i logistycznego. Rada Europejska podkreśliła również „europejskie aspiracje i dążenia Ukrainy, jak stwierdzono w układzie o stowarzyszeniu” (pkt 8 konkluzji). W podobnym duchu wypowiedzieli się również najwyżsi przedstawiciele instytucji UE. Przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen, podkreśliła: They (Ukraine) are one of us and we want them in. Dnia 28.02.2022 r. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski podpisał wniosek w sprawie członkostwa Ukrainy w UE. Wniosek ten został notyfikowany 1.03.2022 r. W tym samym dniu odbyła się w Parlamencie Europejskim debata z udziałem (online) Prezydenta Wołodymyra Zełenskiego. W przyjętej rezolucji Parlament wezwał instytucje UE „do podjęcia starań na rzecz przyznania Ukrainie statusu kraju kandydującego do UE, zgodnie z art. 49 Traktatu o Unii Europejskiej i na podstawie osiągnięć, a w międzyczasie do kontynuowania prac na rzecz jej integracji z jednolitym rynkiem UE zgodnie z układem o stowarzyszeniu” (pkt 37 rezolucji). Zasadnicze decyzje w ramach procedury art. 49 TUE podejmują państwa członkowskie jednomyślnie. W niniejszym artykule poddano analizie nastawienie tych państw do postulatu nadania Ukrainie statusu państwa kandydującego do członkostwa w UE. Sprecyzowały one swoje stanowisko w deklaracji wersalskiej, przyjętej 11.03.2022 r. na zakończenie nieformalnego posiedzenia Rady Europejskiej.
Słowa kluczowe: agresja Rosji wobec Ukrainy, Unia Europejska, status państwa kandydującego do członkostwa w UE, art. 49 TUE, deklaracja wersalska z 11.03.2022 r.
Pobierz treść artykułu
prof. dr hab. Jan Barcz
The author is the Head of the Department of International Law and European Union Law, College of Law, Kozminski University, Warsaw, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2826-1945).
Ukraine Belongs to Europe! The Status of a Candidate Country for EU Membership for Ukraine in the Face of Russia’s Aggression?
In view of Russia’s aggression against Ukraine, the prospect of Ukraine’s membership in the European Union must be clarified by the EU Member States. Ukraine has formally applied for EU membership, and the European Parliament is calling for granting to Ukraine the status of a candidate country. The article analyses the possibility of granting Ukraine the status of a candidate country for EU membership. It shows that the accession procedure set out in Article 49 TEU is flexible and allows the Council to take such a decision. There are also a number of important political circumstances in favour of taking such a decision: making it more concrete so that Ukraine may obtain EU membership as an important goal for the Ukrainian nation fighting against the Russian aggressor; creating a clear framework for the implementation of the aid plan for Ukraine in the reconstruction of the state after the aggressor has been defeated; strengthening Ukraine’s ‘European perspective’ in the future negotiations to end the Russian aggression.
Keywords: Russia’s aggression against Ukraine, European Union, status of a candidate country for EU membership, Article 49 TEU, Versailles declaration of 11 March 2022
Bibliografia / References
Ash G., Stać nas na więcej Europejczycy. Ukraina w Unii Europejskiej, „Gazeta Wyborcza” z 19–20.03.2022 r.
Barcz J., Doktryna Skubiszewskiego [w:] Krzysztof Skubiszewski i dyplomacja czasów przełomu, Poznań 2016.
Barcz J., Od lizbońskiej do postlizbońskiej Unii Europejskiej. Główne kierunki reformy ustrojowej procesu integracji europejskiej, Warszawa 2020.
Barcz J., Górka M., Wyrozumska A., Prawo i instytucje Unii Europejskiej, Warszawa 2020.
Barcz J., Kolisnyk I., Podpisanie i tymczasowe stosowanie Układu o stowarzyszeniu z Ukrainą – aspekty prawne, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014/10.
Hud B., Eastern Policy of the European Union: Step by Step Towards Ukraine [w:] Introduction to European Studies: A Newe Approach to Uniting Europe, red. D. Mielczarek, A. Adamczyk, K. Zajączkowski, Warszawa 2013.
Kirova I., Ukraine’s EU membership bid – symbolic, yes, but essential, euobserver.com/opinion/154511?utm_source=euobs&utm_medium=email (dostęp: 5.04.2022 r.).
Kranz J., Kilka uwag na tle aneksji Krymu przez Rosję, „Państwo i Prawo” 2014/8.
Loo Van der G., Elsuwege Van P., The UE-Ukraine Association Agreement after Ukraine’s EU Membership Application: still fit for purpose, https://epc.eu/content/PDF/2022/Ukraine_DP.pdf (dostęp: 5.04.2022 r.).
dr hab. Jakub Kociubiński
Autor jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4391-7439).
Pośrednia pomoc państwa a wtórne skutki gospodarcze w wyniku publicznego finansowania infrastruktury w prawie Unii Europejskiej
Niniejszy artykuł stanowi analizę orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i praktyki decyzyjnej Komisji Europejskiej dotyczących identyfikacji pośredniej pomocy państwa, czyli nierynkowej korzyści odnoszonej przez przedsiębiorstwa, które nie są adresatami wsparcia, powstałej w wyniku finansowania infrastruktury ze źródeł publicznych. Zasadniczym problemem badawczym jest, jak odróżnić pomoc w rozumieniu art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej od tzw. wtórnych skutków gospodarczych, czyli (nieco abstrakcyjnie rozumianych) ogólnych pozytywnych efektów, jakie funkcjonująca infrastruktura przynosi całej gospodarce.
Słowa kluczowe: pomoc publiczna, korzyść pośrednia, wtórne skutki gospodarcze, selektywność
dr hab. Jakub Kociubiński
The author is a teacher and researcher at the Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wroclaw, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4391-7439).
Indirect State Aid and Secondary Economic Effects of Public Financing of Infrastructure under European Union Law
The article analyses the jurisprudence of the Court of Justice and the decision-making practice of the European Commission regarding the identification of indirect state aid, i.e. a nonmarket advantage for undertakings that are not aid recipients, resulting from public financing of infrastructure. The fundamental research problem is how to distinguish between aid within the meaning of Article 107 of the Treaty on the Functioning of the European Union and the so-called secondary economic effects, i.e. (somewhat abstractly understood) general positive effects that functioning infrastructure brings to the economy as a whole.
Keywords: state aid, indirect advantage, secondary economic effects, selectivity
Bibliografia / References
Aschauer D., Why is infrastructure important?, „New England Economic Review” 1990/1–2.
Biondi A., The Rationale of State Aid Control: A Return to Orthodoxy, „Cambridge Yearbook of European Legal Studies” 2010.
Boarnet M., Spillovers and the Locational Effects of Public Infrastructure, „Journal of Regional Science” 1998/3.
Brdulak J., Rozwój elementów infrastruktury życia społeczno-gospodarczego, Warszawa 2005.
Calderón C., Servén L., The Effects of Infrastructure Development on Growth and Income Distribution, „World Bank Policy Research Working Paper” 2004/3400.
Collignon S., Esposito P. (red.), Competitiveness in the European Economy, Cheltenham 2014.
Gayger M., Infrastructure Funding at the Interface between EU State Aid and MS’ Economic Policy, „European State Aid Law Quarterly” 2016/4.
Hancher L., Ottervanger T., Slot P.J., EU State Aids, Croydon 2012.
Helm D., Mayer C., Infrastructure: Why is it underprovided and badly managed, „Oxford Review of Economic Policy” 2016/32.
Jones A., Sufrin B., Dunne N., EU Competition Law, Oxford 2019.
Nunez-Müller M., The Definition of State Aid [w:] European State Aid Law. A Commentary, red. F.J., Säcker, F. Montag, München 2016.
Papandropoulos P., Righini E., Infrastructure Aid [w:] EU State Aid Control: Law and Economics, red. V. Verouden, P. Werner, Alphen aan den Rijn 2019.
Parcu P.L., Monti G., Botta M. (red.), EU State Aid Law: Emerging Trends at the National and EU Level, Cheltenham 2020.
Pilecki B., Infrastruktura społeczna i jej znaczenie w rozwoju regionalnym, Szczecin 2019.
Ratajczak M., Infrastruktura w gospodarce rynkowej, Poznań 1999.
Szymanik E., Konkurencyjność przedsiębiorstwa – główne aspekty, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 2016/5.
Yager R., Podstawy modelowania i sterowania rozmytego, Warszawa 1995.
Zalewska M., Essential facilities doctrine in European Union Law, „Przegląd Prawniczy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza” 2013/2.
Bartłomiej Bieniek
Autor jest doradcą podatkowym oraz aplikantem adwokackim (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5231-9860).
Przesłanki wyłączenia w prawie do odliczenia podatku naliczonego wynikające z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości (cz. 2)
Niniejszy artykuł stanowi kontynuację opracowania poświęconego analizie wypracowanych przez Trybunał Sprawiedliwości przesłanek wyłączenia możliwości odliczenia podatku naliczonego, którego pierwsza część została opublikowana w poprzednim numerze czasopisma. W tej części publikacji szczegółowo zostały omówione zagadnienia dotyczące odmowy przyznania podatnikowi prawa do odliczenia podatku naliczonego, gdy realizacja tego prawa ma związek z przestępstwem (oszustwem) podatkowym. W znacznym stopniu rozważania te obejmują problematykę związaną z wyjaśnieniem pojęć dobrej wiary i należytej staranności, które mają istotne znaczenie w kontekście stosowania tego typu wyłączenia. W tym aspekcie została również omówiona kwestia sposobu weryfikacji i oceny działalności podatnika.
Słowa kluczowe: VAT, podatek naliczony, przestępstwo, oszustwo podatkowe, karuzela podatkowa, dobra wiara, należyta staranność
Bartłomiej Bieniek
The author is a tax adviser and a trainee advocate, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5231-9860).
Grounds for Exclusion from the Right to Deduct Input Tax Resulting from Case Law of the Court of Justice (Part 2)
Court of Justice, the first part of which analysis was published in the previous issue of the journal. This part discusses in detail the issues concerning refusal to grant a taxpayer the right to deduct input tax when the exercise of this right is connected with a tax offence (fraud). To a large extent, these considerations cover issues relating to clarifying the concepts of good faith and due diligence, which are important in the context of applying this type of exemption. In this aspect, the question of how to verify and evaluate the taxpayer’s activity is also discussed.
Keywords: VAT, input tax, offence, tax fraud, tax carousel, good faith, due diligence This article is a continuation of a paper analysing the reasons for excluding the possibility of deducting input tax, established
Bibliografia / References
Bącal M., Dominik-Ogińska D., Militz M., Siennicki T., Zasady prawa unijnego w VAT, Warszawa 2013.
Bieniek B., Przesłanki wyłączenia w prawie do odliczenia podatku naliczonego wynikające z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości (cz. 1), „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/3.
Doliwa K., Dobra wiara jako wyrażenie języka prawnego, „Monitor Prawniczy” 2008/6.
Dominik-Ogińska D., Dobra wiara w podatku od wartości dodanej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, cz. 1, „Przegląd Podatkowy” 2013/7.
Dominik-Ogińska D., Dobra wiara w podatku od wartości dodanej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, cz. 3, „Przegląd Podatkowy” 2013/9.
Grzybowski P., Materialnoprawne granice dobrej wiary podatnika podatku od wartości dodanej, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2020/4.
Kotowski W., Standardy należytej staranności oraz dobra wiara podatnika VAT [w:] Karuzele i inne oszustwa podatkowe. Metody przeciwdziałania unikaniu opodatkowania, red. I. Ożóg, J. Rudowski, Warszawa 2021.
Lasiński-Sulecki K., Pojęcie „należytej staranności” i jego znaczenie na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2017/6.
Mączyński D., Karuzela podatkowa – oszustwo czy nadużycie podatkowe? [w:] Współczesne problemy prawa podatkowego – teoria i praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogumiłowi Brzezińskiemu, t. 1, red. J. Głuchowski, Warszawa 2019.
Michalak M., Należyta staranność i dobra wiara w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz polskich sądów administracyjnych, „Studia Iuridica Toruniensia” 2016, t. 19.
Militz M., Dobra wiara w VAT – stosowanie reguł wskazanych przez Trybunał Sprawiedliwości w krajowej praktyce [w:] Polskie prawo podatkowe a prawo unijne. Katalog rozbieżności, red. B. Brzeziński, D. Dominik-Ogińska, K. Lasiński-Sulecki, A. Zalasiński, Warszawa 2016.
Podsiadło W., Dobra wiara a odliczenie naliczonego podatku od towarów i usług – impossibilium nulla obligatio est? Glosa do wyroku WSA w Szczecinie z 5.03.2020 r., I SA/Sz 888/19, „Glosa” 2020/3.
Zborowski M., Przestępstwa karuzelowe i inne oszustwa w VAT, red. I. Ożóg, Warszawa 2017.
dr hab. Piotr Mostowik, prof. UJ
Autor jest kierownikiem Centrum Prawa Prywatnego Międzynarodowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3548-1003).
Swoboda przemieszczania się w Unii Europejskiej przez dziecko pod pieczą osób tej samej płci a krajowe reguły obywatelstwa i prawa rodzinnego na tle wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 14.12.2021 r., C-490/20, V.M.A. przeciwko Stolichna obshtina, rayon „Pancharevo”
Wyrok TS z 14.12.2021 r. (C-490/20), w tym akcenty na efektywność zasady swobody przemieszczania się oraz na kompetencję i tożsamość państw członkowskich w zakresie nadawania obywatelstw i prawa rodzinnego, można co do zasady ocenić pozytywnie. Trzeba w szczególności zgodzić się z tezą, że oceny unijnej zasady ogólnej, jaką jest swoboda przemieszczania się, należy dokonywać też z perspektywy efektywności jej funkcjonowania w praktyce, a także z tezą, że brak jest w państwie członkowskim obowiązku przeniesienia do krajowego rejestru treści zagranicznego aktu stanu cywilnego, która może być sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego w innym państwie. Pewien niedosyt może przy tym wywoływać uzasadnienie (a dokładniej – braki w uzasadnieniu) w części dotyczącej efektywności zasady podziału kompetencji oraz krajowych zasad nabywania obywatelstwa oraz prawa rodzinnego, w tym reguł kolizyjnych i międzynarodowego postępowania cywilnego. Zastrzeżenia wywołują zaś odniesienia do Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, w tym pominięcie art. 51 i jej ograniczonego zakresu zastosowania, oraz niezauważenie art. 2 ust. 4 rozporządzenia 2016/1191, w którym jest mowa o zagranicznych aktach stanu cywilnego. Poniższe uwagi odnoszą się nie tylko do sytuacji Bułgarii, ale również do sytuacji Polski z uwagi na podobieństwo zasad nabywania obywatelstwa oraz określania prawnego pochodzenia dziecka (filiacji). Podobne rozumowanie – w którym również widoczne jest poszukiwanie „złotego środka” – przedstawił NSA w uchwale z 2.12.2019 r., II OPS 1/19. Sentencja uchwały jest negatywna, ale – bardziej kompleksowe – uzasadnienie de facto pozwala pozytywnie załatwić sprawę administracyjną dziecka dzięki rozumowaniu, którego konstrukcyjne zręby są widoczne również w wyroku TS C-490/20.
Słowa kluczowe: swoboda przepływu osób w Unii Europejskiej, odpowiedzialność rodzicielska, macierzyństwo i ojcostwo, pochodzenie dziecka, rozporządzenie 2016/1191, rejestracja stanu cywilnego, konwencja haska z 1996 r.
dr hab. Piotr Mostowik, professor of the Jagiellonian University in Krakow
The author is the head of the Centre for Private International Law, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University in Krakow, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3548-1003).
The Freedom of Movement in the European Union Enjoyed by a Child under Care of same-sex Persons in the Context of National Rules of Citizenship and Family Law in Judgment of the Court of Justice of 14 December 2021 (C-490/20), V.M.A. v. Stolichna obshtina, rayon ‘Pancharevo’
The judgment of the Court of Justice of 14 December 2021 (C-490/20), including the emphasis on the effectiveness of the principle of freedom of movement, as well as the competence and constitutional identity of the Member States in the field of granting citizenship and family law, should, as a rule, be assessed positively. Some reservations may however arise as to the grounds for the judgment and failure to examine the principles of acquiring citizenship and family law, including conflict of laws rules and international civil procedure.It seems that a more precise distinction is needed in the future jurisprudence between the legal aspects of filiation (parentage, motherhood and paternity) and the current rights and duties (referred to in international law as ‘parental responsibility’). In colloquial language, not only in Polish, the terms parentage (parenthood), maternity (motherhood) and paternity (fatherhood) can be equated with one or both of these meanings and subject areas. However, in the legal sense, there are conceptual differences between civil status (birth record) and the exercise of parental responsibility for the child. Recognition of the latter in the shape created by foreign law (continuation of parental rights and duties) results from Article 16(3) of the Hague Convention of 1996, which is binding on all EU Member States.Some doubts are caused by the deficiencies in the grounds for the judgment with regard to the general issues, which include the limited scope of application of the EU Charter of Fundamental Rights (Article 51), lack of relatability of models from the Charter to matters outside of EU law (granting citizenship, civil status, and family law), and effectiveness of the Treaty principle of the division of competences (i.e. the protection of scope of the legislation of the Member States). Another deficiency is lack of reference to Article 2(4) of Regulation 2016/1191, which mentions foreign civil status records and their territorial effects.
From the Polish perspective, it should be added that the discussed judgment of the CJ was preceded by a judgment of Supreme Administrative Court of 2 December 2019 (II OPS 1/19). A ruling similar to the above-mentioned judgments was issued on 18 May 2021 by the European Court of Human Rights, application No. 71552/17, Valdís Fjölnisdóttir v. Iceland.
Keywords: free movement of persons within the European Union, parental responsibility, maternity and paternity, filiation of child, Regulation 2016/1191, civil status records, Hague Convention of 1996
Bibliografia / References
Bobrzyńska O., Surrogate motherhood: current trends and the comparative perspective [w:] Fundamental legal problems of surrogate motherhood, Warszawa 2019.
Czajkowska A. [w:] Prawo o aktach stanu cywilnego z komentarzem, red. A. Czajkowska, Warszawa 2015.
Dobkowski J., Preponderancja aktów stanu cywilnego, „Metryka” 2011/2.
Dryer A., Report on the revision of the 1961 Hague Convention on protection of minors – Part Two: Protection of property of minors (Preliminary Document No 3 of May 1994) [w:] Hague Conference on Private International Law, Proceedings of the Eighteen Session, 30 September to 10 October 1996, t. 2, Protection of children, Hague 1998.
Dyer A., Report on the revision of the 1961 Hague Convention on protection of minors – Part One [w:] Hague Conference on Private International Law, Proceedings of the Eighteen Session, 30 September to 10 October 1996, t. 2, Protection of children, Hague 1998.
Ereciński T., Ciszewski J., Międzynarodowe postępowanie cywilne, Warszawa 2000.
Figura-Góralczyk E., Uwagi dotyczące orzeczenia Niemieckiego Sądu Związkowego z 20 marca 2019 (BGH XII ZB 530/17) [w:] Fundamentalne prawne problemy surrogate motherhood. Perspektywa krajowa, red. P. Mostowik, Warszawa 2019.
Gajda J., Kilka uwag na temat problematycznych rozstrzygnięć sądów administracyjnych dotyczących transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia [w:] Ustroje – prawa człowieka – bezpieczeństwo – integracja europejska. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin profesora Jerzego Jaskierni, red. R.M. Czarny, Ł. Baratyński, P. Ramiączek, K. Spryszak, Toruń 2020.
Garlicki L., Zubik M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016, LEX.
de Groot G.-R., Private International Law Aspects Relating to Homosexual Couples [w:] General reports of the XVIIth Congress of the International Academy of Comparative Law, red. K. Boele-Woelki, S. van Erp, Bruksela–Utrecht 2007.
Jędrejek G., Dowód z aktu stanu cywilnego w postępowaniu cywilnym, „Monitor Prawniczy” 2012/16.
Kalus S., Konstytucyjne źródła zasad polskiego prawa rodzinnego [w:] Prawo a wartości. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Nowackiego, red. I. Bogucka, Z. Tobor, Kraków 2003.
Karakulski J., Problematyka dopuszczalności transkrypcji aktu urodzenia dziecka rodziców jednopłciowych – uwagi na kanwie najnowszego orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2021/2.
Kasprzyk P. [w:] Podręcznik urzędnika stanu cywilnego, t. 2, Obrót prawny z zagranicą w zakresie rejestracji stanu cywilnego, red. P. Kasprzyk, Lublin 2019.
Kowalik-Bańczyk K. [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. 1, red. D. Miąsik, N. Półtorak, A. Wróbel, Warszawa 2012, LEX.
Kowalski G., Założenia prawa rodzinnego w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Prawo rodzinne w dobie przemian, red. P. Kasprzyk, P. Wiśniewski, Lublin 2009.
Kownacki R., Ingerencja Karty Praw Podstawowych w zakres realizacji przez państwa członkowskie tematów sensytywnych (eutanazja, związki homoseksualne, aborcja) – propagandowy straszak czy realna perspektywa? [w:] Karta Praw Podstawowych w europejskim i krajowym porządku prawnym, red. A. Wróbel, Warszawa 2009.
Lagarde P., Explanatory Report on the 1996 Hague Child Protection Convention [w:] Hague Conference on Private International Law, Proceedings of the Eighteen Session, 30 September to 10 October 1996, t. 2, Protection of children, Hague 1998.
Mączyński A., Konstytucyjne podstawy prawa rodzinnego [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, t. 1, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszawa 2012.
Michalak M., Jaros P.J., Prawo dziecka do obojga rodziców, „Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2014/3.
Mostowik P. (red.), Fundamentalne prawne problemy surrogate motherhood. Perspektywa krajowa, Warszawa 2019.
Mostowik P., Glosa do wyroku NSA z dnia 10 października 2018 r., II OSK 2552/16, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2019/4.
Mostowik P., Legislative Activities of European Union versus Fundamental Principles of Paternity and Maternity in Member States, „International Journal of the Jurisprudence of the Family” 2017, t. 8.
Mostowik P., Między zniesieniem legalizacji zagranicznych dokumentów a uznawaniem skutków obcej rejestracji i rozumienia stanu cywilnego [w:] Znad granicy, ponad granicami. Księga dedykowana Profesorowi Dieterowi Martiny, red. M. Krzymuski, M. Margoński, Warszawa 2014.
Mostowik P., O żądaniach wpisu w polskim rejestrze stanu cywilnego zagranicznej fikcji prawnej pochodzenia dziecka od rodziców jednopłciowych, „Forum Prawnicze” 2019/6.
Mostowik P., Pochodzenie dziecka oraz odpowiedzialność rodzicielska [w:] System Prawa Prywatnego, t. 20c, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, Warszawa 2015.
Mostowik P., Problem obywatelstwa dziecka prawdopodobnie pochodzącego od obywatela polskiego niebędącego mężem surrogate mother. Uwagi aprobujące wyroki NSA z 6 maja 2015 r. (II OSK 2372/13 oraz II OSK 2419/13), „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2018, t. 16.
Mostowik P., Resolving Administrative Cases Concerning Child Under the Legal Care of Same-Sex Persons Without Violating National Principles on Filiation as the Ratio Decidendi for the Resolution of the Supreme Administrative Court (NSA) of 2 December 2019, „Prawo w Działaniu” 2021, t. 46.
Mostowik P., Władza rodzicielska i opieka na dzieckiem, Kraków 2014.
Mostowik P., Załatwienie krajowej sprawy dziecka pod zagraniczną pieczą prawną osób tej samej płci – uchwała 7 sędziów NSA z 2.12.2019 r. na tle orzecznictwa ETPC i TSUE w 2021 r. [w:] Ius et Ratio. Księga Jubileuszowa Profesor Elżbiety Skowrońskiej-Bocian, Warszawa 2022.
Mostowik P., Sondel-Maciejewska K., Materialnoprawne rezultaty unijnej współpracy sądowej w sprawach rodzinnych [w:] Współczesne wyzwania prawa prywatnego międzynarodowego, red. J. Poczobut, Warszawa 2013.
Nazar M., Niektóre zagadnienia małżeństwa i rodziny w świetle unormowań Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., „Rejent” 1997/5.
Nowicka A., Klauzula porządku publicznego w prawie prywatnym międzynarodowym [w:] Współczesne wyzwania prawa prywatnego międzynarodowego, red. J. Poczobut, Warszawa 2013.
Nowicka A. [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. J. Poczobut, Warszawa 2017.
Pietrzykowski K., Zawarcie małżeństwa i przesłanki jego ważności w prawie prywatnym międzynarodowym, Warszawa 1985.
Pilich M., Mater semper certa est? Kilka uwag o skutkach zagranicznego macierzyństwa zastępczego z perspektywy stosowania klauzuli porządku publicznego, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2018, t. 16.
Pilich M., Zasada obywatelstwa w prawie prywatnym międzynarodowym. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 2015, LEX.
Przyśliwska E., Kolizyjna i procesowa klauzula porządku publicznego, „Metryka” 2017/1.
Pudzianowska D., Obywatelstwo w procesie zmian, Warszawa 2013.
Sadowski P., Gloss on the judgment of the Polish Supreme Administrative Court of 10 October 2018, II OSK 2552/16, „Ius Novum” 2020/1.
Smyczyński T., Rodzina i prawo rodzinne w świetle nowej Konstytucji RP, „Państwo i Prawo” 1997/11–12.
Tuleja P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, LEX 2021.
Wiśniewski L., Rodzina i dziecko w Konstytucji RP z 1997 roku – głos w dyskusji [w:] Prawa rodziny – prawa w rodzinie w świetle standardów międzynarodowych. Materiały krajowej konferencji naukowej, red. T. Jasudowicz, Toruń 1999.
Wojewoda M., Transkrypcja zagranicznego dokumentu stanu cywilnego – kilka uwag na temat ewolucji konstrukcji w prawie polskim, „Metryka” 2016/2.
Wojewoda M., Zagraniczne rodzicielstwo osób jednej płci a rejestracja stanu cywilnego w Polsce. Glosa do uchwały NSA z dnia 2 grudnia 2019 r., II OPS 1/19, „Europejski Przegląd Sądowy” 2020/8.
Wojewoda M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 20c, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, Warszawa 2015.
Wysocka-Bar A., Nabycie polskiego obywatelstwa a urodzenie przez matkę zastępczą. Uwagi na tle wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 maja 2015 r.: II OSK 2372/13 oraz II OSK 2419/13, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2018, t. 16.
Zachariasiewicz M., Klauzula porządku publicznego a uznawanie zagranicznych orzeczeń, których przedmiotem jest uznanie wyroku lub stwierdzenie jego wykonalności, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2019, t. 24.
Zachariasiewicz M., Swobodny przepływ dokumentów w Unii Europejskiej: znaczenie i oddziaływanie rozporządzenia 2016/1191, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2021, t. 29.
Ziółkowski M., Mozaika tożsamości konstytucyjnych [w:] Tożsamość konstytucyjna w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. A. Wróbel, M. Ziółkowski, Warszawa 2021.
prof. dr hab. Konrad Kohutek
Autor jest profesorem zwyczajnym na Wydziale Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1249-301X).
Odpowiedzialność odszkodowawcza spółki zależnej za antymonopolowe naruszenia spółki dominującej – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 6.10.2021 r., C-882/19, Sumal SL przeciwko Mercedes Benz Trucks España SL
W wyroku w sprawie Sumal TS dopuścił możliwość przypisania cywilnoprawnej (odszkodowawczej) odpowiedzialności także spółce zależnej za naruszenia prawa konkurencji, jakich dopuściła się spółka dominująca, określając zarazem przesłanki wyłączenia takiej odpowiedzialności (tzw. odpowiedzialność odgórna). Przyjęta w tym wyroku konstrukcja stanowi novum na gruncie dotychczasowego dorobku orzecznictwa unijnego, w którym (jakkolwiek na potrzeby wdrażania publicznoprawnej odpowiedzialności antymonopolowej) ugruntowana została zasada przypisywania odpowiedzialności spółce dominującej (matce) za wspominane naruszenia spółki córki (tzw. odpowiedzialność oddolna). W omawianej sprawie TS jako warunek przypisania cywilnoprawnej odpowiedzialności spółce zależnej uznał wymóg przynależności tej spółki do tego samego przedsiębiorstwa co spółka dominująca. W tym zakresie jednak przyjął – jak się wydaje niespójne (odmienne) stanowisko, jakie – na potrzeby wdrażania publicznoprawnej odpowiedzialności antymonopolowej spółki dominującej – zostało ugruntowane w dotychczasowej judykaturze unijnej (w której pojęcie przedsiębiorstwa w zasadzie „pokrywało się” z pojęciem jednej jednostki ekonomicznej – single economic unit).
Słowa kluczowe: odpowiedzialność odszkodowawcza, odpowiedzialność antymonopolowa, szkoda antymonopolowa, naruszenie prawa konkurencji, konglomerat, prywatne wdrażanie prawa konkurencji, pojedyncza jednostka ekonomiczna
prof. dr hab. Konrad Kohutek
The author is a full professor at the Faculty of Law, Administration and International Relations, Andrzej Frycz-Modrzewski Cracow University, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1249-301X).
Liability in Damages of a Subsidiary for the Parent Company’s Antitrust Violation. Commentary on Judgment of the Court of Justice of 6 October 2021, C-882/19, Sumal SL v. Mercedes Benz Trucks España SL
In the Sumal judgment, the CJEU admitted the possibility of assigning liability under civil law (in damages) also to a subsidiary for infringements of competition law committed by the parent company, while specifying the conditions for excluding such liability (so-called top-down liability). The structure of liability adopted in this judgment is a novelty compared to earlier EU case law, in which (although for the purposes of enforcement of antitrust liability under public law) the principle of assigning liability to the parent company for the aforementioned infringements of the daughter company (so-called bottom-up liability) had been established. In the discussed case, the CJEU recognized as a condition for assigning civil law liability to a subsidiary the requirement that this company belong to the same enterprise as the parent company. However, in this respect, the Court adopted a position seemingly incoherent with (different from) the one which – for the purposes of enforcement, under public law, of antitrust liability against the parent company – was established in existing EU case law (where the concept of ‘undertaking’ essentially coincided with that of ‘single economic unit’).
Keywords: liability for damages, antitrust liability, antitrust damage, infringement of competition law, conglomerate, private enforcement, single economic unit
Bibliografia / References
Jurkowska-Gomułka A., Publiczne i prywatne egzekwowanie zakazów praktyk ograniczających konkurencję, Warszawa 2013.
Kohutek K., Miejsce wystąpienia szkody antymonopolowej jako łącznik determinujący jurysdykcję sądu krajowego rozpatrującego pozew o odszkodowanie – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 29.07.2019 r., C-451/18, Tibor-Trans Fuvarozó s Kereskedelmi Kft. przeciwko DAF Trucks NV, „Europejski Przegląd Sądowy” 2020/2.
Kohutek K., Odpowiedzialność odszkodowawcza przedsiębiorcy kontynuującego działalność gospodarczą sprawcy naruszenia prawa konkurencji – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości 14.03.2019 r., C-724/17 Vantaan kaupunki przeciwko Skanska Industrial Solutions, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/6.
Kohutek K., Szkoda antymonopolowa. Zasady odpowiedzialności i dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, Warszawa 2018.
Kohutek K. [w:] K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014.
Semeniuk P., Koncepcja jednego organizmu gospodarczego w prawie ochrony konkurencji, Warszawa 2015.
Skoczny T., Szwedziak-Bork I. [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. T. Skoczny, Warszawa 2014.
dr Jagna Mucha
Autorka jest adiunktem w Centrum Badań Ustroju Unii Europejskiej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4883-1252).
Prawo konsumenckie Unii Europejskiej – rozszerzona prawomocność wyroku o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone a gwarancje procesowe przedsiębiorców – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 21.12.2016 r., C-119/15, Biuro podróży „Partner” sp. z o.o. sp.k. w Dąbrowie Górniczej przeciwko Prezesowi UOKiK
Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-119/15, Biuro podróży „Partner”, dotyczy rozszerzonej prawomocności materialnej wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. Z perspektywy potrzeby skutecznej ochrony interesów konsumentów sprawa ta stanowi kamień milowy orzecznictwa, pozwala bowiem na pociągnięcie do odpowiedzialności przedsiębiorcy, który stosuje postanowienia wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za abuzywne w odniesieniu do innego przedsiębiorcy i wpisanych do rejestru klauzul abuzywnych. Wyrok ten ma także doniosłe znaczenie praktyczne dla prawa polskiego, jako że rozwiewa wątpliwości co do tego, który z sądów – sąd II instancji czy też Sąd Najwyższy – jest zobowiązany do zadania pytania prejudycjalnego w sprawach cywilnych, w których przysługuje skarga kasacyjna.
Słowa kluczowe: skutek erga omnes wpisu nieuczciwych warunków umownych do rejestru klauzul abuzywnych; abstrakcyjna kontrola wzorców umów; art. 6 ust. 1 i art. 7 dyrektywy 93/13/EWG w zw. z art. 1 i 2 dyrektywy 2009/22/WE; pojęcie sądu krajowego, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego; prawo do skutecznego środka prawnego; dostęp do wymiaru sprawiedliwości; art. 47 KPP
dr Jagna Mucha
The author is an assistant professor at the Centre for Constitutional Studies of the European Union, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland (ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4883-1252).
European Union Consumer Law: Extended Validity of a Judgment Declaring a Term of a Standard Form Contract Unlawful in the Context of Procedural Guarantees for Entrepreneurs. Introduction and Judgment of the Court of Justice of 21 December 2016, C-119/15, Biuro podróży ‘Partner’ sp. z o.o. sp.k. in Dąbrowa Górnicza v. Prezes UOKiK
The decision of the Court of Justice in Case C-119/15, Travel Agency ‘Partner’, concerns the extended substantive validity of a judgment upholding an action for a declaration that a term of a standard form contract is unlawful. From the point of view of efficient protection of consumer interests this matter constitutes a case law milestone, because it enables holding liable an entrepreneur who in standard form contracts includes terms whose contents are identical to contents of terms declared unlawful with respect to another entrepreneur and entered in the register of unlawful terms. The judgment is also of great practical significance for Polish law, as it dispels doubts as to which court – the court of second instance or the Supreme Court – is obliged to make a reference for a preliminary ruling in civil cases in which a cassation appeal is possible.
Keywords: erga omnes effect of entry of unfair contract terms into the register of unlawful terms, abstract review of standard forms contracts, Article 6(1) and Article 7 of Directive 93/13/EEC read in conjunction with Articles 1 and 2 of Directive 2009/22/EC, concept of a national court against whose decisions there is no judicial remedy under national law, right to an effective remedy, access to justice, Article 47 of the CFR
Bibliografia / References
Luzak J., You too will be judged: erga omnes effect of registered unfair contract terms in Poland, „Journal of European Consumer and Market Law” 2017/3.
Łętowska E., Co ujawnia dyskurs o kredytach frankowych, czyli o świadomym i nieświadomym uwikłaniu prawników, „Europejski Przegląd Sądowy” 2020/4.
Marcisz P., Sąd obowiązany do zadania pytania prejudycjalnego w polskim postępowaniu cywilnym, „Europejski Przegląd Sądowy” 2017/9.
Namysłowska M., Erga-Omnes-Wirkung von missbräuchlichen AGB in einem öffentlichen Register, „Europäisches Zeitschrift für Wirtschaftsrecht” 2017/5.
Oponowicz A., Skutki prawomocności materialnej wyroku uznającego postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. Glosa do uchwały SN z dnia 20 listopada 2015 r., sygn. III CZP 17/15, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2016/3.
Sieradzka M., Skutek erga omnes wpisu nieuczciwych warunków umownych do rejestru jawnego. Glosa do wyroku TS z dnia 21 grudnia 2016 r., C-119/15, LEX 2017.
Stadler A., Drittwirkung „schwarzer Listen” für missbräuchliche AGB?, „Verbraucher und Recht” 2017/4.
Wiewiórowska-Domagalska A., O zmarnowanych szansach na rozwiązanie problemów frankowiczów, „Rzeczpospolita” z 15.01.2019 r.
Wyżykowski B., Skuteczna ochrona konsumentów a gwarancje procesowe przedsiębiorców. Glosa do wyroku TS z 21 grudnia 2016 r. w sprawie C-119/15 Biuro podróży „Partner” sp. z o.o. sp.k. w Dąbrowie Górniczej przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2018/4.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – dr Michalina Szpyrka (autorka jest starszym asystentem sędziego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Case law of the Supreme Court – dr Michalina Szpyrka (the author is a senior judge’s assistant at the Labour Law and Social Security Chamber of the Supreme Court, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7678-5287).
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest asesorem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188)
Case law of the Supreme Administrative Court – dr Robert Talaga (the author is an assessor at the Provincial Administrative Court in Poznań, Poland, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5281-2188)
Bibliografia / References
Koncewicz T.T., Zasada jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. O jurysdykcyjnych granicach i wyborach w dynamicznej „wspólnocie prawa”, Warszawa 2009.
Skrzydło J., Doktryna acte eclaire w orzecznictwie Trybunału Wspólnot Europejskich i sądów krajów członkowskich Unii Europejskiej, „Studia Prawno-Europejskie” 1997, t. 2.
Wróbel A., Pytania prawne sądów państw członkowskich do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (Sądu Pierwszej Instancji) [w:] Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, Kraków 2005.
