Bibliografia EPS 2021, nr 2
dr Alicja Sikora
Uniwersytet Jagielloński, Katedra Prawa Europejskiego; UCLouvain, Université Saint Louis, Bruksela, CEDRE (Centre d’étude du droit de l’environnement); Rada Unii Europejskiej i Rada Europejska, Służba Prawna; adwokat (ORCID: 0000-0002-6655-1679).
Konstytucjonalizacja ochrony środowiska w prawie Unii Europejskiej
Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza złożonego zagadnienia konstytucjonalizacji w oparciu o dwie, z pozoru odrębne, ale zarazem wzajemnie przenikające się perspektywy – unijne prawo ochrony środowiska oraz konstytucyjne ramy samego systemu prawa Unii. Analiza wybranych zagadnień oscylować będzie zatem wokół wymiaru konstytucyjnego unijnego prawa ochrony środowiska oraz roli, jaką w tej dziedzinie prawa Unii odegrał i odgrywa Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Proces ewolucji i transformacji ochrony środowiska w systemie prawa Unii uzasadnia twierdzenie, w świetle którego ochrona środowiska przenika całość unijnego porządku prawnego, osiągając tym samym wymiar konstytucyjny. Na poparcie tego twierdzenia można również przytoczyć szereg rozważań zarówno na gruncie zasad ustrojowych prawa Unii, w tym w świetle wartości i celów Unii, jak i przez pryzmat zasad integracji i zrównoważonego rozwoju oraz koncepcji wysokiego poziomu ochrony środowiska naturalnego w prawie Unii. Konstytucyjny wymiar ochrony środowiska w prawie Unii uzasadnia również ewolucja orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, w szczególności w ramach wykładni proekologicznej norm prawa unijnego oraz zapewnienia ochrony praw jednostek oraz skutecznego egzekwowania unijnych norm prawnych w omawianej dziedzinie.
Artykuł stanowi poszerzoną wersję wykładu objętego patronatem Komisji Europejskiej zatytułowanego „Ochrona środowiska w systemie prawa Unii Europejskiej. Wymiar konstytucyjny i rola Trybunału Sprawiedliwości UE” wygłoszonego w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Prawa UE Akademii Leona Koźmińskiego w dniu 27.05.2020 r.
Słowa kluczowe: demokracja, społeczeństwo obywatelskie, zasada solidarności, zasada zrównoważonego rozwoju, ochrona prawna, dostęp do sądu, pojęcie interesu ogólnego
dr Alicja Sikora
Jagiellonian University in Krakow, Chair of EU Law; UCLouvain, Université Saint Louis, Brussels, CEDRE (Centre d’étude du droit de l’environnement); Council of the European Union and European Council, Legal Service; advocate (ORCID: 0000-0002-6655-1679).
Constitutionalization of Environmental Protection in EU Law
The subject of this study is an analysis of the complex issue of constitutionalization on the basis of two seemingly separate but, at the same time, intertwining perspectives: the EU environmental law and the constitutional framework of the EU legal system itself. The analysis of selected issues therefore revolves around the constitutional dimension of EU environmental law and the role that the Court of Justice of the European Union has played and is playing in this field of EU law. The process of evolution and transformation of environmental protection in the system of Union law justifies the claim that environmental protection permeates the entire Union legal order, thus achieving a constitutional dimension. In support of this assertion, a number of considerations can also be cited, both on the basis of the constitutional principles of Union law, including in the light of the values and objectives of the Union, and through the prism of the principles of integration and sustainable development and the concept of a high level of environmental protection in Union law. The constitutional dimension of environmental protection in Union law is also justified by the evolution of the case law of the Court of Justice, in particular in the framework of environment-friendly interpretation of the norms of Union law and ensuring the protection of individual rights and effective enforcement of Union legal norms in this area.
This article is an extended version of the lecture under the auspices of the European Commission, titled ‘Environmental Protection in the European Union Legal System. The Constitutional Dimension and the Role of the Court of Justice of the EU’ given at the Department of International Law and EU Law of the Kozminski University in Warsaw on 27 May 2020.
Keywords: democracy, civil society, principle of solidarity, principle of sustainable development, legal protection, access to court, concept of general interest
Bibliografia / References
Banchoff T., Smith M.P., Introduction [w:] Legitimacy and the European Union. The contested polity, red. T. Banchoff, M.P. Smith, London–New York 1999.
Bast J., Legal Instruments and Judicial Protection [w:] Principles of European Constitutional Law, Hart Publishing, red. A. von Bogdandy, J. Bast, Oxford 2010.
Beck G., X.The Legal Reasoning of the Court of Justice of the EU, Oxford 2012.
Besselink L.F.M., The Notion and Nature of the European Constitution after the Lisbon Treaty, [w:] European Constitutionalism beyond Lisbon, red. J. Wouters, L. Verhey, P. Kiiver, Antwerp–Oxford–Portland 2009.
Biernat S., Unia Europejska jako wspólnota konstytucyjna [w:] Państwo konstytucyjne. Der Verfassungsstaat, red. M. Wyrzykowski, Warszawa 2018.
Brown Weiss E., In Fairness to Future Generations: International Law, Common Patrimony, and Intergenerational Equity, Tokyo–New York 1989.
Brzeziński W., Ochrona prawna naturalnego środowiska człowieka, Warszawa 1975.
Bugge H.Ch., Twelve fundamental challenges in environmental law: an introduction to the concept of rule of law for nature [w:] Rule of Law for Nature, red. Ch. Voigt, Cambridge 2013.
Cenevska I., A Thundering Silence: Environmental Rights in the Dialogue between the EU Court of Justice and the European Court of Human Rights, „Journal of Environmental Law” 2016/2.
Constantinesco V., À la recherche du « Patrimoine constitutionnel européen [w:] L’identité du droit de l’Union européenne, red. B. Bertrand, F. Picod, S. Roland, Bruxelles 2015.
Craig P., Integration, Democracy, and Legitimacy [w:] The Evolution of EU Law, red. P. Craig, G. de Búrca, Oxford 2011.
Craig P., The Nature of the Community: Integration, Democracy and Legitimacy [w:] The Evolution of EU Law, red. P. Craig, G. de Búrca, Oxford 1999.
Davies P.G.G., European Union Environmental Law. An Introduction to Key Selected Issues, Aldershot 2004.
Deguerge M., Solidarité et environnement [w:] Solidarité(s). Perspectives juridiques, red. M. Hecquard-Théron, Toulouse 2009.
Dhondt N., B. Sjåfjell, The legal significance of Article 11 TFEU for Eu institutions and Member States [w:] The Greening of European Business under EU law. Taking Article 11 TFEU Seriously, red. B. Sjåfjell, B. Wiesbrock, Abington 2015.
Dobson A., Citizenship and Environment, Oxford 2003.
Emmenegger Tschetscher S., Taking Nature’s Rights Seriously: The Long Way to Biocentrism in Environmental Law, „Georgetown Internatinal Environmental Law Review” 1994/3.
Górski M., System prawa ochrony środowiska [w:] Zagadnienia systemowe prawa ochrony środowiska, red. P. Korzeniowski, Łódź 2015.
Groussot, General Principles of Community Law, Groningen, 2006.
Grzeszczak R., Legitymizacja demokratyczna Unii Europejskiej (Ewolucja procesu legislacyjnego i rola parlamentów narodowych) [w:] Suwerenność i ponadnarodowość a integracja europejska, red. J. Kranz, Warszawa 2006.
Guðmundsdóttir D., A renewed emphasis on the Charter’s distinction between rights and principles: Is a doctrine of judicial restraint more appropriate? „Common Market Law Review” 2015/3.
Hedemann-Robinson M., Enforcement of EU Environmental Law and the Role of Interim Relief Measures, „European Energy and Environmental Law Review” 2010/5.
Hilson Ch., EU Environmental Solidarity and the Ecological Consumer: Towards a Republican Citizenship [w:] Promoting Solidarity in the European Union, red. M. Ross, Y. Borgman-Prebil, Oxford 2010.
Iwańska B., Koncepcja „skargi zbiorowej” w prawie ochrony środowiska, Warszawa 2013.
Jacobs F., The Court of Justice in the Twenty-First Century [w:] The Court of Justice and the Construction of Europe: analyses and perspectives on sixty years on case-law, red. A. Rosas, E. Levits, Y. Bot, The Hague 2013.
Jacobs F., The Role of the European Court of Justice in the Protection of the Environment, „Journal of Environmental Law” 2006/2.
Jans J.H., Vedder H.H.B., EU Environmental Law, Groningen 2012.
Jendrośka J., Art. 37 [w:] Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, red. W. Wróbel, Warszawa 2013.
Kingston S., Flexibility in EU environmental law and policy: a response to complexity or fig leaf for expediency? [w:] Between flexibility and disintegration: The trajectory of differentiation in EU law, red. B. de Witte, A. Ott, E. Vos, Cheltenham 2017.
Klamert M., Article 3 TEU [w:] The EU Treaties and the Charter of Fundamental Rights, red. M. Kellerbauer, M. Klamert, J. Tomkin, Oxford 2019.
Langhelle O., Sustainable Development and Social Justice. Expanding the Rawlsian Framework of Global justice, „Environmental Values” 2000/3.
Lawrence P., Justice for Future Generations: Climate change and International Law, Cheltenham 2014.
Lenaerts K., Exploring the Limits of the EU Charter of Fundamnetal Rights, „European Constitutional Law Review” 2012/3.
Lenaerts K., Guttierez Fons J.-L., The Place of the Charter in the EU Constitutional Edifice [w:] The EU Charter of Fundamental Rights, red. S. Peers, T. Hervey, J. Kenner, A. Ward, Oxford and Portland, Oregon, 2014.
Lenaerts K., Guttiérez-Fons J.A., The General System of EU Environmental Law Enforcement, „Yearbook of European Law” 2011/1.
Leszczyński L., Zagadnienia teorii i stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2004.
May J.R., Daly E., Global Environmental Constitutionalism, Cambridge 2015.
Mendes J., The democratic foundations of the Union: representative democracy, complementarity and the legal challenge of Article 11 TEU [w:] Research Handbook on EU Institutional Law, red. A. Łazowski, S. Blockmans, Cheltenham 2016.
Misonne D., The Court of Justice of the European Union and the High Level of Environmental Protection: Transforming Policy Objective into a Concept Amenable to Judicial Review [w:] International Judicial Practice on the Environment: Questions of Legitimacy, red. Ch. Voigt, Cambridge 2019.
Misonne D., The emergence of a right to clean Air. Transforming European Union law through litigation and citizen science, „Review of European, Comparative & International Environmental Law” 2020.
Möllers Ch., Pouvoir Constituant–Constitution–Constitutionalism [w:] Principles of European Constitutional Law, Hart Publishing, red. A. von Bogdandy, J. Bast, Oxford 2010.
Morgera E., Marin Duran, Article 37 [w:] The EU Charter of Fundamental Rights, red. S. Peers, T. Hervey, J. Kenner, A. Ward, Oxford and Portland, Oregon, 2014.
O’Gorman R., The Case for Enshrining a Right to Environment within EU Law, „European Public Law” 2013/3.
Paczuski R., Ochrona środowiska. Zarys wykładu, Bydgoszcz 2008.
Prechal S., Hancher L., Individual Environmental Rights: Conceptual Pollution in EU Environmental Law, „Yearbook of European Environmental Law” 2002.
Reid C.T., Pitfalls in Pormoting Environmental Rights [w:] Environmental Rights in Europe and Beyond, red. S. Bogojevic, R. Rayfuse, Oxford 2018.
Sadeleer N. de, The principle of high level of environmental protection in EU law [w:] Miljörättsliga perspektiv och tankevädor, L. Gipperth, Ch. Zettenberg, Uppsala 2013.
Sadeleer N.M. de, Enforcing EUCHR Principles and Fundamental Rights in Environmental Cases, „Nordic Journal of International Law” 2012/1.
Sands P., Peel J., Fabra A., Principles of international Environmental Law, Cambridge 2018.
Sarmiento D., The EU’s Constitutional Core [w:] National Constitutional Identity and European Integration, red. A. Saiz Arnaiz, C. Alcoberro Llivina, Cambrige–Antwerp–Portland 2012.
Schoukens H., Granting Legal Personhood to Nature in the European Union: Contemplating a Legal (R)evolution to Avoid an Ecological Collapse?, „Journal for European Environmental & Planning Law” 2018/3–4.
Scotford E., Environmental Principles and the Evolution of Environmental Law, Oxford 2017.
Scotford E., Environmental Rights and Principles: Investigating Article 37 of the EU Charter of Fundamental Rights [w:] Environmental Rights in Europe and Beyond, red. S. Bogojević, R. Rayfuse, Oxford 2018.
Shoukens H., Access to Justice in Environmental Cases after the Rulings of the Court of Justice of 13 January 2015: Kafka Revisited?, „Utrecht Journal of International and European Law” 2015/31.
Sikora A., Constitutionalisation of environmental protection in EU Law, Zutphen 2020.
Simoncini A., The European Union as a ‘3-D’ Constitutional Space, „Maastricht Journal of European Comaprative Law” 2014/2.
Smets H., Une charte des droits fondamentaux sans droit à l’environnement’ „Revue Européenne de Droit de l’Environnement” 2001.
Somek A., Constitutionsalisation: Constitution Making for Individuals [w:] Is there a European Common Good, red. S. Puntscher Riekmann, A. Somek, D. Wydra, Baden-Baden 2013.
Spijkers O., Intergenerational Equity and the Sustainable Development Goals, „Sustainability” 2018/11.
Stone Ch.D., Should Trees Have Standing? Toward Legal Rights for Natural Objects [w:] Environmental Ethics: The Big Questions, red. David R Keller, Wiley-Blackwell, 2010.
Stone Sweet A., Judicial Construction of Europe, Oxford 2005.
Szafer W., Z dziejów ochrony przyrody [w:] Skarby przyrody i ich ochrona, red. W. Szafer, Warszawa 1932.
Tabau A.-S., Cournil Ch., Nouvelles perspectives pour la justice climatique: Cour du District de La Haye, 24 juin 2015, Fondation Urgenda contre Pays-Bas, „Revue Juridique de l’Environnement” 2015/4.
Thieffry P., Droit de l’environnement de l’Union européenne, Bruxelles, 2011.
Torre Shaub M., La solidarité environnementale en droit communautaire [w:] La solidarité dans l’Union européenne, red. Ch. Boutayeb, Paris 2011.
Tridimas T., The General Principles of EU Law, Oxford 2007.
Visser’t Hooft H.P., Justice to Future Generations and the Environment, Dordrecht–Boston–London 1999.
Vries S. de, The protection of Fundamental Rights within Europe’s Internal Market after Lisbon [w:] The Protection of Fundamental Rights in the EU after Lisbon, red. S. de Vries, U. Bernitz, S. Weatherill, Oxford 2013.
Wasilewski A., Prawna problematyka ochrony środowiska w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (kwestia granic związania państw członkowskich prawem WE), „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2004/4/2.
Wasilewski A., Wprowadzenie [w:] Ustawa o ochronie środowiska i inne akty prawne ze skorowidzem, red. P. Czepiel, B. Iwańska, A. Wasilewski, Kraków 1996.
Weiler J.H.H., Revisiting Van Gend en Loos: Subjectifying and Objectifying the Individual [w:] 50th Anniversary of the Judgement in Van Gen den Loos, 1963–2013, Luxembourg 2013.
Winter G., Constitutionalizing Environmental Protection in EU Law, „Yearbook of European Environmental Law” 2002.
dr hab. Aneta Łazarska
Autorka jest profesorem na Wydziale Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego w Warszawie i sędzią Sądu Okręgowego w Warszawie (ORCID: 0000-0001-8802-8160).
Rzecznicy krajowi de lege ferenda
Esej postuluje de lege ferenda wprowadzenie instytucji rzeczników krajowych w systemie sądownictwa unijnego na wzór rzecznika generalnego, choć w znacząco uproszczonej formie. Z uwagi na dość wąską specjalizację oraz rangę tej instytucji celowe byłoby ich ustanowienie przy najwyższych sądach krajowych, tj. Sądzie Najwyższym, oraz zagwarantowanie ich pozycji na równi ze statusem sędziów. Celem rzeczników krajowych byłoby wspieranie sądów krajowych w procedurze prejudycjalnej przez sporządzanie opinii na zapytania sądów krajowych w przedmiocie projektowanych pytań prejudycjalnych czy wyłaniających się na poziomie sądów ostatnich instancji rozbieżności w zakresie wykładni prawa unijnego. Informację o istnieniu takich rozbieżności mogliby przekazywać rzecznikom prezesi sądów apelacyjnych lub Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, a także mogłyby się zwracać bezpośrednio sądy zamierzające wystąpić z pytaniem prejudycjalnym. Rzecznicy pełniliby funkcję wspierającą dla sądów krajowych i zapewnialiby wysoką fachowość i specjalizację, przyczyniając się w ten sposób do współpracy sądów krajowych z Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Słowa kluczowe: rzecznik generalny, rzecznik krajowy, procedura prejudycjalna, opinia rzecznika, pytanie prejudycjalne
Aneta Łazarska
The author is a professor at the Faculty of Law and Administration, Lazarski University in Warsaw, and a judge of the Regional Court in Warsaw (ORCID: 0000-0001-8802-8160).
National Advocates de Lege Ferenda
This essay postulates de lege ferenda the introduction in the system of EU courts of national advocates, modelled on the post of advocate general, though in a considerably simpler form. Due to the rather narrow specialization and the rank of this post, it would be expedient to establish advocates at the top national courts, i.e. the Supreme Court, and to guarantee them a position equal to the status of judges. The aim of national advocates would be to support national courts in the procedure of requests for preliminary rulings by preparing, upon references from national courts, opinions on the drafted requests for preliminary rulings or the discrepancies in the field of interpretation of EU law, which appear at the level of courts of last instance. Information about such discrepancies could be provided to advocates by presidents of courts of appeal or the First President of the Supreme Court. References could also be made directly by courts intending to make requests for preliminary rulings. The advocates would have the function of supporting national courts. They would ensure expertise and specialism, contributing to the cooperation between national courts with the Court of Justice of the European Union.
Keywords: advocate general, national advocate, procedure of requests for preliminary rulings, advocate’s opinion, request for a preliminary ruling
Bibliografia / References
Ahlt M., Szpunar M., Prawo europejskie, Warszawa 2002.
Anderson D.W.K., Demetriou M., Reference to the European Court, London 2002.
Arnull A., Judicial Dialogue in the European Union [w:] Philosophical Foundations of European Union Law, red. J. Dickson, P. Eleftheriadis, Oxford 2012.
Arnull A., The European Union and its Court of Justice, Oxford 2006.
Barcik J., Sędzia śledczy, asystent, referendarz sądowy? Kilka uwag o rzecznikach generalnych Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, „Iustitia” 2013/4.
Bobek M., A Fourth in the court: why Are the Advocates-General in the Court of Justice?, „Cambridge Yearbook of European Legal Studies” 2011–2012/14.
Borgsmidt K., The Advocate General at the European Court of Justice. A Comparatitive Study, „European Law Review” 1988/2.
Dashwood A.A., The Advocate General in the Court of Justice of the European Communities, „Legal Studies” 1982/2.
Jarosz M. [w:] M. Kruk, M. Olszówka, M. Godlewski, M. Jarosz, M. Laskowska, J. Zaleśny, Ochrona praw i wolności. System instytucjonalny w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2019.
Koncewicz T.T., Rzecznik generalny to głos wspólnotowego prawa, „Rzeczpospolita” 31.08.2006 r.
Krommendijk J., The highest Dutch courts and the preliminary ruling procedure: Critically obedient interlocutors of the Court of Justice, „European Law Journal” 2019/4.
Lenaerts K., Interlocking Legal Orders in the European Union and Comparative Law, „International and Comparative Law Quaerterly” 2003/4.
Miąsik D., Stosowanie orzeczenia wstępnego przez sąd krajowy [w:] Pytanie prejudycjalne w orzecznictwie ETS, red. C. Mik, Toruń 2006.
Nowicki M., Instytucja rzecznika generalnego w ETS, „Europejski Przegląd Sądowy” 2008/3.
Prechal S., Communication within the Preliminary Rulings Procedure: Responsibilities of the National Courts, „Maastricht Journal of European and Comparative Law” 2014/21, s. 756, https://doi.org/10.1177/1023263X1402100409 (dostęp: 14.12.2020 r.).
Safjan M., Dlaczego dialog pomiędzy sądami bywa trudny? O barierach pytań prejudycjalnych, „Prawo w Działaniu. Sprawy cywilne” 2014/20.
Sharpston E., The Changing role of the Advocate General [w:] Continuity and change in EU law: essays in honour of Sir Francis Jacobs, red. A. Arnull, P. Eeckhout, T. Tridimas, Oxford 2008.
Szpunar M., Komentarz do art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, LEX 2018.
Szpunar M., Rola rzecznika generalnego w aktualnym systemie sądownictwa unijnego, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/5.
Tridimas T., Knocking on heaven’s door: Fragmentation, efficiency and defiance in the preliminary reference procedure, „Common Market Law Review” 2003/1.
Tridimas T., The Role of the Advocate General in the Development of Community Law: Some Reflections, „Common Market Law Review” 1997/6.
Wahl N., Prete L., The gatekeepers of Article 267 TFEU: On jurisdiction and admissibility of references for preliminary rulings, „Common Market Law Review” 2018/2.
Wallis D., Raport on the role of the national judge in the European judicial system, https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=REPORT&language=EN&reference=A6-0224/2008 (dostęp: 14.12.2020 r.).
dr Jakub Pawliczak
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz radcą prawnym (ORCID: 0000-0002-2059-6775).
Zmiana unijnych przepisów o uprowadzeniu dziecka za granicę
Dnia 25.06.2019 r. uchwalone zostało rozporządzenie Rady (UE) 2019/1111 w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę. Rozporządzenie to znajdzie zastosowanie do postępowań wszczętych w tych sprawach od 1.08.2022 r. w państwach członkowskich Unii Europejskiej, z wyłączeniem Danii. Nowy unijny akt normatywny zastąpi rozporządzenie nr 2201/2003. Na szczególną uwagę zasługuje dokonana na mocy rozporządzenia 2019/1111 reforma przepisów o uprowadzeniu dziecka za granicę. Prawodawca unijny za konieczne uznał zwiększenie efektywności i przejrzystości procedur znajdujących zastosowanie między państwami członkowskimi Unii Europejskiej w tej istotnej społecznie i prawnie dziedzinie.
Słowa kluczowe: uprowadzenie dziecka za granicę, rozporządzenie 2019/1111, rozporządzenie nr 2201/2003, mechanizm nadrzędny, wysłuchanie dziecka
dr Jakub Pawliczak
The author is an assistant professor at the Department of Civil Law, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw and an attorney-at-law (ORCID: 0000-0002-2059-6775).
Amendments to Provisions of EU Law on International Child Abduction
Council Regulation (EU) 2019/1111 on jurisdiction, the recognition and enforcement of decisions in matrimonial matters and the matters of parental responsibility, and on international child abduction, was adopted on 25 June 2019. The Regulation will apply to proceedings instituted in these matters since 1 August 2022 in the European Union Member States, except for Denmark. The new normative act will replace Council Regulation (EC) No. 2201/2003. Particular attention should be paid to the reform of the rules on international child abduction introduced by Regulation 2019/1111. The European lawmaker considered it necessary to enhance the effectiveness and transparency of procedures applicable between EU Member States in this socially important field of law.
Keywords: international child abduction, Council Regulation (EU) 2019/1111, Council Regulation (EC) No. 2201/2003, overriding mechanism, hearing of a child
Bibliografia / References
Bagan-Kurluta K., Dobro dziecka w sprawach o uprowadzenie dziecka za granicę. Zmiany w prawie i ich spodziewane skutki, „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” 2019/25.
Baruffi M.C., A child-friendly area of freedom, security and justice: work in progress in international child abduction cases, „Journal of Private International Law” 2018/3.
Beaumont P., Walker L., Holliday J., Conflicts of EU courts on child abduction: the reality of Article 11(6)–(8) Brussels IIa proceedings across the EU, „Journal of Private International Law” 2016/2
Keller H., Heri C., Protecting the Best Interests of the Child: International Child Abduction and the European Court of Human Rights, „Nordic Journal of International Law” 2015/84.
Kruger T., Samyn L. Brussels II bis: successes and suggested improvements, „Journal of Private International Law” 2016/1.
Kuziak L., Konwencja haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę i postępowanie w sprawach o powrót dziecka w Polsce, „Rodzina i Prawo” 2007/5.
Lowe N.V., The current experiences and difficulties of applying Brussels II revised, „International Family Law” 2007.
Lowe N., Stephens V., A statistical analysis of applications made in 2015 under the Hague Convention of 25 October 1980 on the Civil Aspects of International Child Abduction – Regional report, Prel. Doc. No 11 B of September 2017 – Part II, https://assets.hcch.net/docs/8b567efb-31ff-46d4-8ef6-44c0ed65716f.pdf.
McEleavy P., The European Court of Human Rights and the Hague Child Abduction Convention: Prioritising Return or Reflection?, „Netherlands International Law Review” 2015/62.
Mol C., Kruger T., International child abduction and the best interests of the child: an analysis of judicial reasoning in two jurisdictions, „Journal of Private International Law” 2018/3.
Musseva B., The recast of the Brussels IIa Regulation: the sweet and sour fruits of unanimity, „ERA Forum” 2020/1.
Pataut É., Gallant E. [w:] ECPIL. European Commentaries on Private International Law, t. 4, Brussels IIbis Regulation, red. U. Magnus, P. Mankowski, Köln 2017.
Radwan M., Wybrane zagadnienia postępowania wywołanego przez bezprawne uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka w innym państwie członkowskim, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011/2.
Ubertazzi B., The hearing of the child in the Brussels IIa Regulation and its Recast Proposal, „Journal of Private International Law” 2017/3.
Zatorska J., Komentarz do rozporządzenia nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, LEX 2010.
Zegadło R., Postulaty zmian w rozporządzeniu Rady (WE) nr 2201/2003 dotyczącym jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej [w:] Sine ira et studio. Księga jubileuszowa dedykowana Sędziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2016.
dr hab. Izabela Wróbel
Autorka jest profesorem i kierownikiem Centrum Badań Prawnych w Wyższej Szkole Bankowej we Wrocławiu oraz radcą prawnym (ORCID: 0000-0001-7907-646X).
Działalność gospodarcza w dziedzinie kształcenia na poziomie wyższym a wolność akademicka – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 6.10.2020 r., C-66/18, Komisja Europejska przeciwko Węgrom
Trybunał Sprawiedliwości w wyroku C-66/18, Komisja przeciwko Węgrom, potwierdził swoje utrwalone orzecznictwo dotyczące umów międzynarodowych jako integralnej części prawa UE, swobód przedsiębiorczości i świadczenia usług oraz pojęcia działalności gospodarczej. Zagadnienia niebędące dotąd przedmiotem wykładni w postępowaniach przed Trybunałem, tj. jego jurysdykcja w sprawach dotyczących naruszenia przez państwo członkowskie zobowiązań wynikających z GATS oraz sposób definiowania wolności akademickiej i wolności tworzenia placówek edukacyjnych na gruncie prawa UE, nie zostały dostatecznie wyjaśnione. Wyrok wyeliminował jednak wątpliwości co do dopuszczalności skarg na naruszenie tych wolności oraz wskazał, jakie środki krajowe są z nimi w sposób oczywisty niezgodne.
Słowa kluczowe: działalność gospodarcza w dziedzinie edukacji, GATS, swoboda przedsiębiorczości, swoboda świadczenia usług, Karta praw podstawowych UE, wolność akademicka, wolność tworzenia placówek edukacyjnych
dr hab. Izabela Wróbel
The author is a professor and the head of the Legal Research Centre, WSB University in Wroclaw, as well as a practising attorney at law (ORCID: 0000-0001-7907-646X).
Economic Activity in the Field of Tertiary Education in the Context of Academic Freedom. Commentary on Judgment of the Court of Justice of 6 October 2020, C-66/18, European Commission v. Hungary
The Court of Justice, in its judgment in case C-66/18, European Commission v. Hungary, reaffirmed its settled case-law on international agreements as an integral part of EU law, the freedom of establishment, the freedom to provide services, and the concept of economic activity. However, issues that have not been subject to interpretation in the proceedings before the Court, i.e. its jurisdiction in cases related to a breach by a Member State of obligations under the GATS and the definitions of academic freedom and the freedom to found educational establishments under EU law, were not sufficiently clarified. However, the judgment eliminated doubts about the admissibility of actions for infringement of these freedoms and indicated which national measures were manifestly incompatible with them.
Keywords: economic activity in the field of education, GATS, freedom of establishment, freedom to provide services, Charter of Fundamental Rights of the EU, academic freedom, freedom to found educational establishments
Bibliografia / References
Amalfitano Ch., General Principles of EU Law and the Protection of Fundamental Rights, Cheltenham 2018.
Beiter K.D., Karran T., Appiagyei-Atua K., „Measuringˮ the Erosion of Academic Freedom as an International Human Right: A Report on the Legal Protection of Academic Freedom in Europe, „Vanderbilt Journal of Transnational Law” 2016/49.
Castellarin E., General Principles of EU Law and General International Law [w:] General Principles and the Coherence of International Law,red. M. Andenas, M. Fitzmaurice, A. Tanzi and J. Wouters, Leiden 2019.
Gori G., Article 14 [w:] The EU Charter of Fundamental Rights. A Commentary, red. S. Peers, T. Hervey, J. Kenner, A. Ward, Oxford–Portland 2014.
Górski M., Standardy ochrony wolności wypowiedzi akademickiej w perspektywie porównawczej, „Państwo i Prawo” 2019/10.
Hilpert F.-M. L., An Old Procedure with new Solutions for the Rule of Law Crisis,„Nordic Journal of European Law” 2019/2.
Johannsen S.L.E., The role of the EU in supervising Member State compliance with WTO Law. Observations on the Opinion of Advocate General Kokott in Case C-66/18 – Commission v Hungary, „Policy Papers on Transnational Economic Law” 2020/55.
Kucharczyk M., Makszimov V., TSUE: Węgierska ustawa o szkolnictwie niezgodna z prawem. Rząd podporządkuje się orzeczeniu?, https://www.euractiv.pl/section/grupa-wyszehradzka/news/tsue-wegry-orban-soros-varga-unia-europejska (dostęp: 25.01.2021 r.).
Moscon V., Academic Freedom, Copyright, and Access to Scholarly Works: A Comparative Perspective [w:] Balancing Copyright Law in the Digital Age, red. R. Caso, F. Giovanella, Berlin–Heidelber 2015.
Rosas A., The European Court of Justice: Do all roads lead to Luxembourg?, „CEPS Policy Insights” 2019/03.
Ruffert M., Steinecke S., The Global Administrative Law of Science, Berlin–Heidelberg 2011.
Santosuosso A., Freedom of Research and Constitutional Law. Some Critical Points [w:] Scientific Freedom, red. S. Giordano, J. Coggon, M. Cappato, London–New York 2012.
Sayers D., Article 13 [w:] The EU Charter of Fundamental Rights. A Commentary, red. S. Peers, T. Hervey, J. Kenner, A. Ward, Oxford–Portland 2014.
Tans S.J., Service Provision and Migration: EU and WTO Service Trade Liberalization and Their Impact on Dutch and UK Immigration Rules, Leiden 2017.
Traudt D., Update zum EuGH-Urteil C-66/18, http://jean-monnet-saar.eu/?page_id=2929 (dostęp: 25.01.2021 r.).
Uitz R., The Perils of Defending the Rule of Law Through Dialogue, „European Constitutional Law Review” 2019/1.
Zayas A. de, Roldán Martín Á., Freedom of Opinion and Freedom of Expression: Some Reflections on General Comment No. 34 of the Un Human Rights Committee, „Netherlands International Law Review” 2012/LIX.
dr Agnieszka Sztoldman
Autorka jest doktorem nauk prawnych w Zakładzie Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Katedrze Prawa Cywilnego w Kolegium Prawa ALK w Warszawie, adwokatem w Warszawie (ORCID: 0000-0001-7202-2338).
Kiedy wspólny znak towarowy jest „rzeczywiście używany”? – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 12.12.2019 r., C-143/19 P,Der Grüne Punkt
Komentowany wyrok Trybunału jest szczególnie interesujący, ponieważ to kolejne rozstrzygnięcie, które – według autorki – potwierdza zmianę przez sądy unijne oceny funkcji znaku towarowego z perspektywy uprawnionego na punkt widzenia odbiorcy tego znaku – konsumenta. Trybunał potwierdził, że wspólny znak towarowy może pełnić w obrocie funkcje specyficzne względem znaku indywidualnego. Funkcji oznaczania pochodzenia nie można sprowadzić jedynie do bezpośredniego oznaczania pochodzenia towarów lub usług danego producenta, lecz może ona realizować się poprzez wskazanie wspólnych właściwości czy cech jakościowych towaru lub usługi. Przekłada się to na ocenę Trybunału, że dla konsumentów bycie przyjaznym dla środowiska może być właśnie jakością, bo przyczynia się do stworzenia i utrzymania rynku zbytu dla towarów w opakowaniu oznaczonym spornym wspólnym znakiem. Spełnia to warunki „rzeczywistego używania” wspólnego znaku.
Słowa kluczowe: wspólny znak towarowy, rzeczywiste używanie znaku wspólnego, funkcje wspólnego znaku, unijny znak towarowy, wygaśnięcie prawa do znaku, przedstawianie znaku towarowego na opakowaniach, właściwy krąg odbiorców, znak gwarancyjny
dr Agnieszka Sztoldman
The author is a doctor of laws (non-tenure assistant professor) at the Chair of Civil Law and International Private Law, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wroclaw and the Department of Civil Law, Faculty of Law, Kozminski University in Warsaw, advocate in Warsaw (ORCID: 0000-0001-7202-2338).
What Does ‘Genuine Use’ of a Collective Trade Mark Mean? Commentary on Judgment of the Court of Justice of 12 December 2019, C-143/19 P, Der Grüne Punkt
The Court's commented judgment is particularly interesting, because it is yet another decision which, in the author's view, confirms that the EU courts have changed their assessment of the trade mark's function from the perspective of the trade mark holder to that of the consumer. The Court confirmed that a collective trade mark can perform particular functions compared to an individual trade mark on the market. The function of origin marking cannot be reduced to the direct indication of the origin of the goods or services of a given producer, but may be performed by indicating the common characteristics or qualities of the goods or services. This reflects the Court's assessment that, for consumers, being environmentally friendly can also represent quality, because it contributes to creating and maintaining a market for goods in packaging bearing the disputed collective mark. This satisfies the requirements for genuine use of the collective mark.
Keywords: collective trade mark, genuine use of a collective mark, functions of a collective mark, EU trade mark, revocation of right to a trade mark, representation of a trade mark on packaging, relevant public, guarantee trade mark
Bibliografia /References
Ahrens S., Rechtserhaltende Benutzung und Irreführungsgefahr bei als Kollektivmarken geschützten, „Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht” 2020/8.
Albisinni F., Corapi D., Carretta E., Uso Dei Marchi Collettivi Geografici: I Problemi Pratici E Interpretativi, Rzym 2007.
Basire Y., Les fonctions de la marque. Essai sur la cohérence du régime juridique d’un signe distinctif, Strasburg 2011 (manuskrypt).
Binctin N., Marque collective et marque de garantie: ordonnance et décret d’application issus de la transposition du „Paquet Marques”, „Communication Commerce Électronique” 2020/5.
BomhardV. von [w:] Markenrecht – Markengesetz, Verordnung über die Unionsmarke (UMV). Kommentar,red. F. Albrecht, A. Kur, V. von Bomhard, München 2017.
Clark B., Schmitz P., Zalewska A., No tea for two? European Court of Justice confirms the essential function of an EU collective mark is not to distinguish goods according to geographical origin, „European Intellectual Property Review” 2018/3.
Dani K., Community collective marks: status, scope and rivals in the European signs landscape, München 2014.
Dröge A., Die Gewahrleistungsmarke und ihre Praxisrelevanz, GRUR 2017/12.
Fezer K.H., Handbuch der Markenpraxis, t. 2, Markenvertragsrecht, München 2007.
Fezer K.-H., Markenrecht, München 2009.
Fezer K.-H., Rechtsnatur und Rechtssystematik der unionsrechtlichen Konzeption einer Gewährleistungsmarke, GRUR 2017/12.
Gonzalez M., Collective, guarantee and certification marks and GIs: connections and dissimilarities, „Journal of Intellectual Property Law & Practice” 2012/4.
Ingerl R., Rohnke Ch., Markengesetz. Gesetz über den Schutz von Marken und sonstigen Kennzeichen, München 2010.
Kępiński M., Wspólne znaki towarowe na rynku krajowym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 1983/3.
Koczanowski J., Istota i funkcje znaków towarowych wspólnych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 1983/3.
Kur A., Collective marks and certification marks [w:] European Trade Mark Law, red. A. Kur, M. Senftleben, Oxford 2017.
Leister A., Romeike L., Individual-, Kollektiv – oder eigene Garantiemarke? Der Schutz von Gütezeichen in der GMV de lege lata und de lege ferenda, „Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht. Internationaler Teil” 2016/2.
Medina González M.A., Collective, guarantee and certification marks and GIs: connections and dissimilarities, „Journal of Intellectual Property Law & Practice” 2012/4.
Mühlendahl A. von, Die Gemeinschaftmarke, München 1998.
Mühlendahl A. von, European Union [w:] Genuine use of Trademarks, red. E. Gaspar, Alphen aan den Rijn 2019.
Passa J., Fasc. 7450 : marques collectives – Droit national et communautaire, JurisClasseur Marques – Dessins et modèles. (wyd. 3, 2015).
Promińska U., Prawo z rejestracji znaku towarowego. Treść i naruszenie, Łódź 1994.
Promińska U. [w:] E. Nowińska, U. Promińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Własność przemysłowa i jej ochrona, Warszawa 2014.
Ricolfi M., Marchi collettivi geografici e marchi di certificazione, in Studi in onore di Aldo Frignani: nuovi orizzonti del diritto comparato europeo e transnazionale, red. G. Ajani, Neapol 2011.
Ringelhann A., CJEU clarifies that EU individual marks cannot be used exclusively as labels of quality, „Journal of Intellectual Property Law & Practice” 2017/9.
Ringelhann A., Martin S., Defining the EU certification mark, „Journal of Intellectual Property Law & Practices” 2018/8.
Skubisz R., Funkcje znaku towarowego [w:] Księga pamiątkowa z okazji 80-lecia rzecznictwa patentowego w Polsce, Warszawa 2001.
Skubisz R., Znaki towarowe – ewolucja przedmiotu ochrony prawnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2008/12.
Szczepanowska-Kozłowska K., Znaki towarowe w Unii Europejskiej (cz. II), „Przegląd Prawa Handlowego” 2004/9.
Sztoldman A., Kiedy używanie cudzego znaku towarowego w celu opisania towaru lub usługi jest dozwolone?, „Kwartalnik Urzędu Patentowego” 2016/3.
Sztoldman A., Reklama porównawcza a rozszerzona ochrona renomowanych znaków towarowych. Glosa do wyroku TS z dnia 18 czerwca 2008 r., C-487/07, „Glosa” 2011/1.
Traple E., Zasięg terytorialny obowiązku używania wspólnotowego znaku towarowego – uwagi do wyroku TS w sprawie znaków OMEL/ONEL, „Europejski Przegląd Sądowy” 2013/6.
Trzebiatowski M. [w:] Prawo własności przemysłowej. Komentarz, red. J. Sieńczyło-Chlabicz, Warszawa 2020.
Wernicka K., Indywidualny znak towarowy znakiem certyfikującym. Glosa do wyroku TS z dnia 8 czerwca 2017 r., C-689/15, „Glosa” 2019/1.
Wernicka K., Unijny znak certyfikujący – charakterystyka ogólna [w:] Sto lat ochrony własności przemysłowej w Polsce. Księga jubileuszowa Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2018.
Winters K., Trade marks and geographical indications retain distinct functions in intellectual property law, „Journal of Intellectual Property Law & Practice” 2016/3.
Żelechowski Ł., Funkcje znaku towarowego a naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy, cz. 1, „Przegląd Prawa Handlowego” 2015/5.
dr hab. Mateusz Pilich
Autor jest adiunktem w Katedrze Międzynarodowego Prawa Prywatnego i Handlowego Uniwersytetu Warszawskiego (ORCID: 0000-0001-7934-1606).
Lex fori concursus a swoboda przedsiębiorczości spółek „pozornie zagranicznych” w Unii Europejskiej – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 10.12.2015 r., C-594/14, Simona Kornhaas przeciwko Thomasowi Dithmarowi
Opracowanie obejmuje omówienie wyroku TS z 10.12.2015 r., C-594/14, Kornhaas. Ustalono w nim dopuszczalność dochodzenia roszczeń przeciwko zarządcy niewypłacalnej spółki o zwrot nienależnie dokonanych płatności w oparciu o prawo obowiązujące w państwie, w którym znajduje się główny ośrodek jej podstawowej działalności, zgodnie z normą kolizyjną rozporządzenia nr 1346/2000 z 29.05.2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego (obecnie zastąpionego rozporządzeniem nr 2015/848). Odpowiedź Trybunału, przychylna kwalifikacji odpowiedzialności piastunów funkcji zarządu spółki do zakresu statutu upadłościowego, na pierwszy rzut oka stanowi odstępstwo od wcześniejszego orzecznictwa (zwłaszcza w sprawach C‑208/00, Überseering oraz C-167/01, Inspire Art); staje się jednak bardziej zrozumiała w kontekście zjawiska określanego jako „arbitraż regulacyjny” w unijnym prawie spółek. Słabością wyroku jest niewątpliwie brak ogólnych wskazówek odnośnie do kolizyjnoprawnej kwalifikacji podobnych roszczeń w razie niewypłacalności spółki, jeżeli związek z jej ewentualną ostateczną upadłością nie jest bezpośredni; wszystko to pozwala sądzić, że w przyszłości wspomniane kwestie będą wymagały dalszego doprecyzowania.
Słowa kluczowe: postępowanie upadłościowe, zakres art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1346/2000, prawo właściwe, odpowiedzialność dyrektora zarządzającego niewypłacalnej spółki, zwrot nienależnych płatności, spółka utworzona w innym państwie członkowskim, artykuły 49 i 54 TFUE, brak ograniczeń swobody przedsiębiorczości
dr hab. Mateusz Pilich
The author is an associate professor at the Department of International Private and Commercial Law, University of Warsaw (ORCID: 0000-0001-7934-1606).
Lex Fori Concursus and the Freedom of Establishment of ’Apparently Foreign’ Companies in the European Union. Introduction and Judgment of the Court of Justice of 10 December 2015, C-594/14, Simona Kornhaas v. Thomas Dithmar
The paper discusses CJ judgment of 10 December 2015, C-594/14, Kornhaas. It established the admissibility of pursuing claims against the director of an insolvent company for reimbursement of wrongful payments under the law in force in the country where its centre of main interests (COMI) is located, pursuant to the conflict-of-law rule of Council Regulation No. 1346/2000 of 29 May 2000 on insolvency proceedings (now replaced by Regulation No. 2015/848). The Court’s answer, favouring the characterization of the liability of the company’s management within the scope of the law applicable to insolvency, at first glance deviates from previous case law (especially judgments in C-208/00, Überseering, and C-167/01, Inspire Art); however, it becomes more understandable in the context of what is known as ‘regulatory arbitrage’ in EU company law. The weakness of the judgment consists undoubtedly in lack of general guidelines regarding the conflict-of-law characterization of similar claims in cases of a company’s insolvency if the connection with its possible final bankruptcy is only indirect; all of this suggests that in the future the above-mentioned issues will require further clarification.
Keywords: insolvency proceedings, scope of Article 4(1) of Regulation (EC) No. 1346/2000, applicable law, liability of a managing director of an insolvent company, reimbursement of wrongful payments, company set up in another Member State, Articles 49 and 54 TFEU, unrestricted freedom of establishment
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – dr Michalina Szpyrka (autorka jest starszym asystentem sędziego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, ORCID: 0000-0001-7678-5287)
Case law of the Supreme Court – dr Michalina Szpyrka (the author is a senior judge’s assistant at the Labour Law and Social Security Chamber of the Supreme Court, ORCID: 0000-0001-7678-5287)
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – dr Robert Talaga (autor jest starszym referendarzem w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu, ORCID: 0000-0002-5281-2188)
Case law of the Supreme Administrative Court – dr Robert Talaga (the author is a senior court referendary at the Provincial Administrative Court in Poznań, ORCID: 0000-0002-5281-2188)
