Zasada lojalności procesowej w postępowaniu cywilnymprof. dr hab. Łukasz Błaszczak
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3372-4043
Zasada lojalności procesowej w postępowaniu cywilnym
Opracowanie podejmuje problematykę zasady lojalności procesowej w postępowaniu cywilnym. Analiza tego zagadnienia prowadzona jest z różnych perspektyw. Przede wszystkim artykuł dąży do odpowiedzi na pytanie, czy istnieje potrzeba wyodrębnienia zasady lojalności procesowej w ramach prawa procesowego cywilnego. Rozważania nad tą zasadą dotyczą również jej charakteru prawnego. W opracowaniu analizowane jest rozumienie lojalności procesowej zarówno z punktu widzenia Kodeksu postępowania cywilnego, jak i Konstytucji RP. Zasada lojalności procesowej jest uznawana za zasadę prawną odgrywającą istotną rolę w systemie prawa. Jej treść obejmuje kilka wymiarów. Po pierwsze, obejmuje zakaz nadużywania praw procesowych. Po drugie, pociąga za sobą obowiązek prawdomówności. Po trzecie, wiąże się z realizacją idei współpracy stron z sądem. Po czwarte, obejmuje zakaz zaskakiwania stron orzeczeniem sądu oraz zakaz zaskakiwania stron lub innych uczestników postępowania przebiegiem postępowania. W opracowaniu przeprowadzono również analizę innych zagadnień istotnych z perspektywy postępowania cywilnego. Omówiono funkcję zasady lojalności proceduralnej w prawie procesowym cywilnym i jej związek z innymi zasadami proceduralnymi.
Słowa kluczowe: proces cywilny, zwyczaje, zasady procesowe, normy procesowe, lojalność procesowa, obowiązki procesowe, uczciwość, rzetelne postępowanie sądowe, dobre obyczaje
Prof. dr hab. Łukasz Błaszczak
Department of Civil Procedure, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wrocław; Legal Counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3372-4043
The principle of procedural loyalty in civil proceedings
This study addresses the principle of procedural loyalty in civil proceedings, analyzing it from various perspectives. First and foremost, it seeks to determine whether there is a need to distinguish the principle of procedural loyalty within the framework of civil procedural law. The discussion also considers the legal nature of this principle. The analysis explores the concept of procedural loyalty from the standpoint of both the Polish Code of Civil Procedure and the Constitution of the Republic of Poland. It demonstrates that procedural loyalty constitutes a legal principle playing a significant role in the legal system. Its content encompasses several dimensions. First, it includes the prohibition of abusing procedural rights. Second, it entails the duty of truthfulness. Third, it involves the realization of the idea of cooperation between the parties and the court. Fourth, it incorporates the prohibition of surprising the parties with a court ruling, as well as the prohibition of surprising the parties or other participants with the course of the proceedings. The study also examines other issues relevant to civil proceedings, including the function of the principle of procedural loyalty in civil procedural law and its relationship with other procedural principles.
Keywords: civil trial, practices, procedural principles, procedural rules, procedural loyalty, procedural obligations, honesty, fair judicial proceedings, rules of procedural fairness and proper conduct.
Bibliografia / References
Berutowicz W., Cywilnoprocesowe stosunki prawne, „Państwo i Prawo” 1971/3–4.
Berutowicz W., O pojęciu cywilnoprocesowego stosunku prawnego [w:] Księga pamiątkowa ku czci prof. dra Witolda Świdy, Warszawa 1969.
Berutowicz W., O pojęciu naczelnych zasad postępowania cywilnego [w:] Zagadnienia prawa procesowego cywilnego, „Studia Cywilistyczne” 1975/25–26.
Berutowicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1984.
Błaszczak Ł. [w:] E. Marszałkowska-Krześ, Ł. Błaszczak, I. Gil, E. Rudkowska-Ząbczyk, Postępowanie cywilne, red. E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2011.
Błaszczak Ł. [w:] System postępowania cywilnego, t. 2, Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, Warszawa 2021.
Błaszczak Ł., Fikcja prawna w prawie procesowym cywilnym, Warszawa 2024.
Błaszczak Ł., Klauzula generalna „dobrych obyczajów” z art. 3 k.p.c., „Polski Proces Cywilny” 2014/3.
Błaszczak Ł., Nadużycie prawa procesowego w postępowaniu arbitrażowym, Warszawa 2018.
Błaszczak Ł., Problem tajemnicy zawodowej adwokata i radcy prawnego a dowód z zeznań świadka w procesie cywilnym, „Palestra” 2019/7–8.
Bodio J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do wybranych przepisów nowelizacji 2019, red. A. Jakubecki, LEX 2019.
Broniewicz W., Postępowanie cywilne, Warszawa 2005.
Cieślak S., Poznanie prawdy w procesie cywilnym a formalizm procesowy [w:] Prawda w postępowaniu cywilnym. Quid est veritas?, red. M. Strus-Wołos, M. Wieczorek, Radom 2021.
Cieślak S., Założenia aksjologiczne postępowania cywilnego – propozycja sformułowania kryteriów aksjologicznej oceny regulacji procesowej [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji KPC z 4.07.2019 r., red. S. Cieślak, „Jurysprudencja” 2020/14.
Cieślak S., Zaufanie strony i zaostrzanie rygorów procesowych stosowanych w odniesieniu do wadliwych czynności adwokatów i radców prawnych w postępowaniu cywilnym [w:] Tajemnica adwokacko-radcowska i notarialna oraz inne środki ochrony zaufania w postępowaniu cywilnym, red. S. Cieślak, Warszawa 2022.
Cyrol T., Techniki wywierania wpływu w pracy adwokata i radcy prawnego, Warszawa 2016.
Ćwiertniak B.M., O pozadyrektywalnych (opisowych) rozumieniach zasad prawa, „Studia Prawnicze” 1976/3.
Dziurda M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz do nowelizacji z 2023 roku, Warszawa 2023.
Dziurda M., Grzegorczyk P., Koncentracja materiału procesowego – perspektywa legislacyjna [w:] Instytucje prawa procesowego cywilnego. Stan obecny i perspektywy, red. A. Jakubecki, J. Bodio, O. Marcewicz-Kochnio, Warszawa 2025.
Dziurda M., Kierunki wykładni obowiązujących przepisów k.p.c. o nadużyciu prawa procesowego [w:] Przeciwdziałanie nadużyciu uprawnień procesowych w postępowaniach sądowych, red. J. Kosonoga, Warszawa 2022.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie rozpoznawcze. Komentarz, t. 2, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Ereciński T., Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym. Tezy i wstępne propozycje do dyskusji [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Ereciński T., Weitz K., Prawda i równość stron w postępowaniu cywilnym a orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego, Serock k. Warszawy, 24–26 września 2009 r., red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Feliga P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 1–45816, t. 1, red. T. Szanciło, Warszawa 2023, Legalis.
Fenichel Z., Kłamstwo w procesie cywilnym, „Palestra” 1936/5.
Fierich F.X., Dziurzynski T., Gołąb S., Polska procedura cywilna. Część I. Sprawozdanie Komisji wybranej przez Towarzystwo Prawnicze i Ekonomiczne w Krakowie, Kraków 1918.
Flaga-Gieruszyńska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Legalis 2024.
Flaga-Gieruszyńska K., Przeciwdziałanie nadmiernej uciążliwości egzekucji i szykanowaniu dłużnika w świetle postanowień Kodeksu postępowania cywilnego [w:] Prawa wierzyciela a ochrona dłużnika w egzekucji sądowej. Teoria i praktyka, red. H. Bednorz-Godyń, A. Marciniak, Warszawa 2022.
Flaga-Gieruszyńska K., Szybkość, sprawność i efektywność postępowania cywilnego – zagadnienia podstawowe, „Zeszyty Naukowe KUL” 2017/3.
Flejszar R., Zasada dyspozycyjności w procesie cywilnym, Warszawa 2016.
Florczak-Wątor M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2023.
Gajda-Roszczynialska K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. T. Zembrzuski, t. 1, Warszawa 2020.
Gajda-Roszczynialska K., Pouczenie o prawdopodobnym wyniku sprawy (art. 1561 k.p.c.) i możliwości rozstrzygnięcia na innej podstawie prawnej (art. 1562 k.p.c.) a zasada uprzywilejowania według wyboru konsumenta w tzw. sprawach frankowych [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Gapska E., Przeciwdziałanie nadużyciom prawa procesowego w znowelizowanym Kodeksie postępowania cywilnego. Cz. I – klauzula generalna, „Monitor Prawniczy” 2019/15.
Gapska E., Realizacja zasady prawdy w świetle ostatnich nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, „Rejent” 2013/5.
Góra-Błaszczykowska A., Zasada równości stron w aspekcie zmiany przepisów art. 5 i art. 212 k.p.c. i wynikających z nich obowiązków sądu w postępowaniu cywilnym (uwagi na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego), „Przegląd Sądowy” 2005/10.
Grygutis J., Pouczenie o prawdopodobnym wyniku postępowania na tle przepisów Konstytucji [w:] Konstytucyjne aspekty procesu cywilnego, red. A. Orzeł-Jakubowska, T. Zembrzuski, Warszawa 2023.
Grzegorczyk P., Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie rozpoznawcze. Komentarz, t. 1, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Gudowski J., Nadużycie prawa procesowego cywilnego w postępowaniu rozpoznawczym (in ampliore contextu) [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Gudowski J., O kilku naczelnych zasadach procesu cywilnego – wczoraj, dziś, jutro [w:] Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, red. A. Nowicka, Poznań 2005.
Jakubecki A., Dostęp do ochrony prawnej w świetle ustawy nowelizującej KPC z 4.7.2019 r. [w:] Dostęp do ochrony prawnej w postępowaniu cywilnym, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2021.
Jakubecki A., Kontradyktoryjność a poznanie prawdy w procesie cywilnym z perspektywy 25 lat doświadczeń [w:] Prawda w postępowaniu cywilnym. Quid est veritas?, red. M. Strus-Wołos, M. Wieczorek, Radom 2021.
Jakubecki A., Naczelne zasady postępowania cywilnego w świetle nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego [w:] Czterdziestolecie Kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd Katedr postępowania cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005 r.), Kraków 2006.
Jakubecki A., Nadużycie prawa procesowego cywilnego w postępowaniu zabezpieczającym [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Jankowski H., Prawo i moralność, Warszawa 1968.
Jauernig O., Zivilprozessrecht, München 2007.
Jaworski S., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do zmian 2019, Legalis 2019.
Jodłowski J., Zasady naczelne socjalistycznego postępowania cywilnego [w:] Wstęp do systemy prawa procesowego cywilnego, red. J. Jodłowski, Warszawa 1974.
Kaczmarek P., Kodeksy etyki zawodowej: w poszukiwaniu bezpieczeństwa moralnego w czasach niepewności [w:] Etyka prawnicza. Stanowiska i perspektywy 3, red. H. Izdebski, P. Skuczyński, Warszawa 2013.
Kaczmarek P., Tożsamość prawnika jako wykonawcy roli zawodowej, Warszawa 2014.
Karolczyk B., Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym przed sądem pierwszej instancji, Warszawa 2013.
Knoppek K, Problem tajemnicy adwokackiej w kontekście prawa świadka do odmowy odpowiedzi w postępowaniu cywilnym [w:] Tajemnica adwokacko-radcowska i notarialna oraz inne środki ochrony zaufania w postępowaniu cywilnym, red. S. Cieślak, Warszawa 2022.
Knoppek K. [w:] System prawa procesowego cywilnego. Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji, t. 2, cz. 2, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2016.
Knoppek K., Kłamstwo stron jako środek obrony ich interesów w procesie cywilnym [w:] Honeste Procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A. Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrówczyński, Warszawa 2017.
Kocot W.J., Odpowiedzialność przedkontraktowa, Warszawa 2013.
Kołakowski L., Dowodzenie w procesie cywilnym. Komentarz do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego uwzględniający nowelizację z 2000 roku, Warszawa 2000.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 2000.
Kordela M., Zasady prawa w sensie opisowym. Próba interpretacji [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010.
Kordela M., Zasady prawa. Studium teoretycznoprawne, Poznań 2012.
Korycka-Zirk M., Teorie zasad prawa a zasada proporcjonalności, Warszawa 2012.
Kościółek A., Zasada jawności w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2018.
Kruszelnicki Fr., Proces cywilny jako stosunek prawny w świetle polskiej procedury cywilnej, „Palestra” 1931/8–9.
Kulski R., Ochrona interesów zbiorowych w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2017.
Lang W., Prawo i moralność, Warszawa 1989.
Leidner T., Rechtsmissbrauch im Zivilprozess, Berlin 2019.
Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2002.
Łazarska A., O prawdzie jako granicy wolności rozporządzania przez strony faktami w procesie cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2008/4.
Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
Łazarska A., Sędziowskie kierownictwo postępowaniem cywilnym przed sądem pierwszej instancji, Warszawa 2013.
Łazarska A., Zaufanie jako kategoria prawna w procesie cywilnym, „Polski Proces Cywilny” 2011/2 (3).
Machnikowska A., Tajemnica zawodowa radcy prawnego w kontekście postępowania cywilnego [w:] Tajemnica adwokacko-radcowska i notarialna oraz inne środki ochrony zaufania w postępowaniu cywilnym, red. S. Cieślak, Warszawa 2022.
Malczyk M., Wniosek o sprostowanie wyroku złożony jedynie dla zwłoki w postępowaniu [w:] Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z 4.7.2019 r. w praktyce, red. K. Flaga-Gieruszyńska, R. Flejszar, M. Malczyk, Warszawa 2020.
Malicki A., Rola pełnomocników procesowych w dążeniu do poznania prawdy [w:] Prawda w postępowaniu cywilnym. Quid est veritas?, red. M. Strus-Wołos, M. Wieczorek, Radom 2021.
Manowska M., Sędziowskie kierownictwo postępowaniem dowodowym w polskim procesie cywilnym, Warszawa 2023.
Marciniak A., Nadużycie prawa procesowego w sądowym postępowaniu egzekucyjnym [w:] Nadużycie prawa procesowego cywilnego, red. P. Grzegorczyk, M. Walasik, F. Zedler, Warszawa 2019.
Markiewicz K., Zasady orzekania w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 2013.
Maroń G., Zasady prawa jako składnik kultury prawnej [w:] Konwergencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych?, red. O. Nawrot, S. Sykuna, J. Zajadło, Warszawa 2010.
Mądrzak H., O pojmowaniu naczelnych zasad postępowania cywilnego [w:] Proces i prawo. Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Jerzego Jodłowskiego, Ossolineum 1989.
Morawska E., Klauzula państwa prawnego w Konstytucji RP na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Toruń 2023.
Muliński M., Zasada nieobciążania ponad potrzebę strony biernej postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego, Sopot 2017.
Naumann J. [w:] Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu. Komentarz, Legalis 2023.
Olaś A., E pluribus unum? O optymalny model procedury cywilnej w sprawach spornych – uwagi na tle Modelowych Europejskich Reguł Postępowania Cywilnego [w:] Między jednolitością a odrębnościami: rodzaje i tryby postępowania cywilnego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2022/5 (57), t. 26.
Olaś A., W stronę modelowego Europejskiego Kodeksu Postępowania Cywilnego: od projektu Storme do Modelowych Europejskich Reguł Postępowania Cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2021/9.
Olaś A., Zasada proporcjonalności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2024.
Osajda K., Znaczenie zasad prawa dla wykładni prawa (na przykładzie prawa cywilnego) [w:] Teoria i praktyka wykładni prawa, red. P. Winczorek, Warszawa 2005.
Ossowska M., Normy moralne. Próba systematyzacji, Warszawa 1985.
Ossowska M., Socjologia moralności. Zarys zagadnień, Warszawa 1986.
Piasecki K., Prawda w procesie cywilnym, „Nowe Prawo” 1989/2–3.
Pietrzowski H., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2021.
Plebanek M.G., Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Pogonowski P., Wpływ wejścia w życie Konstytucji RP z 1997 r. na sądowe postępowanie cywilne [w:] Czterdziestolecie Kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd Katedr postępowania cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005 r.), Kraków 2006.
Resich Z. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, red. Z. Resich, W. Siedlecki, Warszawa 1969.
Rylski P., Działanie sądu z urzędu a podstawa faktyczna wyroku cywilnego, Warszawa 2009.
Rylski P., O potrzebie definicji nadużycie prawa procesowego na gruncie art. 41 [w:] Reforma czy kolejna nowelizacja. Uwagi na tle ustawy z 4.07.2019 r., zmieniającej KPC, red. P. Rylski, Warszawa 2020.
Rylski P., Wnioski wierzyciela złożone „w celu szykany dłużnika” (art. 801 § 2 i 3 KPC) [w:] Sądowe postępowanie egzekucyjne. Nowe wyzwania i perspektywy, red. J. Jagieła, Warszawa 2020.
Sadowski W. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. nacz. P. Rylski, red. cz. III A. Olaś, Legalis 2024.
Sawczuk M., Problem aktywności stron (vigilantibus iura scripta sunt) w postępowaniu cywilnym, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1974/1.
Siedlecki W., Zarys postępowania cywilnego, Warszawa 1966.
Siedlecki W., Zasady naczelne postępowania cywilnego w świetle przepisów nowego Kodeksu postępowania cywilnego, „Studia Cywilistyczne” 1966/7.
Skibińska M. [w:] System postępowanie cywilnego, t. 2, Dowody w postępowaniu cywilnym, red. Ł. Błaszczak, Warszawa 2021.
Skorupka A., Dopuszczalność dowodu sprzecznego z prawem w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2021.
Skorupka A., Realizacja zasady równości w aspekcie materialnym na przykładzie osób niewidomych, „Polski Proces Cywilny” 2018/3.
Strumiłło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 730–1217, t. 2, red. A. Jankowski, S. Cieślak, Legalis 2024.
Strus-Wołos M., Wiadomości specjalne. Znaczenie prawidłowego sformułowania postanowienia dowodowego [w:] Dowód z opinii biegłego z zakresu ekonomii w sprawach cywilnych i gospodarczych, red. A. Łazarska, Z. Miczek, Warszawa 2024.
Szachta J., Zasada dyspozycyjności stron postępowania egzekucyjnego, Sopot 2022.
Szanciło T., Środki z art. 2262 § 2 k.p.c. związane z nadużyciem przez stronę prawa procesowego, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2021/6.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1, Filozofia starożytna i średniowieczna, Warszawa 1988.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 2, Filozofia nowożytna do roku 1830, Warszawa 1988.
Tkacz S., O zintegrowanej koncepcji zasad prawa w polskim prawoznawstwie (od dogmatyki do teorii), Toruń 2014.
Tokarski J., Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1980.
Torbus A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 1–205, t. 1, red. A. Marciniak, Legalis 2019.
Torbus A., Ocena modelu nadużycia prawa procesowego [w:] Instytucje prawa procesowego cywilnego. Stan obecny i perspektywy, red. A. Jakubecki, J. Bodio, O. Marcewicz-Kochnio, Warszawa 2025.
Torbus A., Zawezwanie do zawarcia próby ugodowej w postępowaniu pojednawczym a problem nadużycia prawa [w:] Jus et remedium. Księga jubileuszowa Profesora Mieczysława Sawczuka, red. A. Jakubecki, J.A. Strzępka, Warszawa 2010.
Tuleja P. [w:] Konstytucja. Komentarz do art. 1–86, t. 1, red. M. Safjan, L. Bosek, Legalis 2016.
Wajda D., Obowiązek lojalności w spółkach kapitałowych, Warszawa 2009.
Walasik M., Analogia w prawie procesowym cywilnym, Warszawa 2013.
Waśkowski E., Istota procesu cywilnego, „Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda” 2022/1, t. 5, poz. 9 (reprint).
Weitz K., Między systemem dyskrecjonalnej władzy sędziego a systemem prekluzji – ewolucja regulacji prawa polskiego [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Cywilnego, Szczecin-Niechorze 28–30.9.2007, red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009.
Weitz K., Nadużycie „prawa” procesowego cywilnego, „Polski Proces Cywilny” 2020/1.
Weitz K., Związanie sądu granicami żądania w procesie cywilnym [w:] Aurea praxis aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 1, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Węglińska J., Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i do stanowionego przez nie prawa jako dyrektywa poprawnej legislacji, „Prawo w Działaniu” 2020/42.
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999.
Wołodkiewicz B., Obce prawo procesowe w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2024.
Woroniecka A. [w:] Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Komentarz, red. T. Scheffler, Legalis 2023.
Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa – zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974.
Wróblewski J., Prawo obowiązujące a „ogólne zasady prawa”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1965/42.
Wróblewski J., Wartości a decyzja sądowa, Ossolineum 1973.
Zeller E., Treu und Glauben und Rechtsmissbrauchsverbot – Prinzipiengehalt und Konkre tisierung von Art. 2 ZGB, Zürich 1981.
Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2017.
Zembrzuski T., Pozbawienie możności obrony praw strony w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Ius est a iustitia appellatum. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, red. T. Ereciński, J. Gudowski, M. Pazdan, Warszawa 2017.
Zieliński M., Konstytucyjne zasady prawa [w:] Charakter i struktura norm Konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997.
Franciszek Koszelnik
doktorant, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, aplikant adwokacki Izby Adwokackiej w Warszawie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2275-5423
Ewentualność roszczeń w procesie cywilnym według nauki prawa i orzecznictwa
Artykuł zarysowuje podstawowe aspekty ewentualności roszczeń w ujęciu polskiej nauki prawa i orzecznictwa. Artykuł w szczególności przedstawia ewolucję poglądów dotyczących ewentualności roszczeń, jak również odnotowuje historyczne trendy w tej dziedzinie polskiego prawa procesowego cywilnego.
Słowa kluczowe: ewentualność roszczeń, roszczenie ewentualne, przedmiot procesu cywilnego, roszczenie procesowe
Franciszek Koszelnik
doctoral student, Doctoral School of Social Sciences, University of Warsaw, advocate trainee at the Warsaw Bar Association, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2275-5423
Alternativity of claims in civil proceedings according to legal theory and jurisprudence
This paper examines the structural aspects of the alternativity of claims in Polish civil proceedings, as presented in Polish legal theory and jurisprudence. It focuses in particular on the evolution of scholarly and judicial views regarding the alternativity of claims and traces the historical development of this concept within Polish civil procedural law.
Keywords: alternativity of claims, alternative claim, subject matter of civil proceedings, procedural claim
Bibliografia / References
Allerhand M., Glosa do orzeczenia izby trzeciej Sądu Najwyższego z 24 stycznia 1922 r., Rw. 1755/21, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1921/22.
Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932.
Allerhand M., Na marginesie orzeczeń Sądu Najwyższego. Nierozpoznanie istoty sprawy (art. 408 § 2 Kpc), „Polski Proces Cywilny” 1936/22–23.
Allerhand M., Na marginesie orzeczeń Sądu Najwyższego. Rozdrobnienie roszczeń, „Polski Proces Cywilny” 1936/7–8.
Allerhand M., Na marginesie orzeczeń Sądu Najwyższego. Żądanie ewentualne, „Polski Proces Cywilny” 1937/7–8.
Allerhand M., Podstęp w procesie, Lwów 1907.
Allerhand M., Powództwo wzajemne, „Polski Proces Cywilny” 1938/9–11.
Berutowicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1974.
Berutowicz W., Zasada dyspozycyjności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1957.
Bladowski B., Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 1987.
Bladowski B., Wydanie wyroku w procesie cywilnym, „Nowe Prawo” 1983/11–12.
Błaszczak Ł., Powództwo oczywiście bezzasadne. Art. 1911 k.p.c., Warszawa 2021.
Broniewicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1999.
Ciepła H., Sarbiński R.M., Sobczyk-Sarbińska K., Roszczenia przysługujące byłym właścicielom tzw. gruntów warszawskich. Sposób ich dochodzenia w postępowaniu administracyjnym i sądowym, Warszawa 2013.
Dalka S., Sądowe postępowanie cywilne. Założenia ogólne i proces cywilny, Gdańsk 1984.
Frelak P., Granice dopuszczalności zgłaszania żądań ewentualnych oraz ich konsekwencje dla wysokości opłat sądowych, „Monitor Prawa Handlowego” 2013/5, https://czasopisma.beck.pl.
Fruchs M., Jak oblicza się wartość przedmiotu sporu, jeżeli pozew zawiera żądanie ewentualne?, „Polski Proces Cywilny” 1938/3–4.
Fruchs M., Na marginesie orzeczeń Sądu Najwyższego. Wykładnia art. 408 i 410 Kpc, „Polski Proces Cywilny” 1936/19.
Fruchs M., O dopuszczalności ewentualnego żądania pozwu, „Polski Proces Cywilny” 1935/5–6.
Fruchs M., O dopuszczalność ewentualnego żądania pozwu w przyszłej polskiej procedurze cywilnej, „Głos Prawa” 1927/10–11.
Gajda-Roszczynialska K., Przedmiot procesu a badanie wstępne braków formalnych i opłaty żądania ewentualnego, „Monitor Prawniczy” 2014/11.
Gajda-Roszczynialska K., Zabezpieczenie w tzw. sprawach frankowych – z powództw osób, które zawarły kredyty indeksowane lub denominowane do CHF [w:] Symbolae Andreae Marciniak dedicatae. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Marciniakowi, red. J. Jagieła, R. Kulski, Warszawa 2022.
Gapska E., Czynności decyzyjne sądów w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010.
Ged M., Ukończenie sądowego postępowania egzekucyjnego, Warszawa 2023.
Gołąb S., Projekty polskiej procedury cywilnej. Powstanie-uzasadnienie-zdania odrębne, Kraków 1930.
Gołąb S., Wusatowski Z., Kodeks postępowania cywilnego oraz przepisy wprowadzające kodeks postępowania cywilnego z przepisami pozostającemi w związku, Kraków 1933.
Gołąb S., Zarys polskiego procesu cywilnego. Zeszyt pierwszy. Jurysdykcja sądów powszechnych, Kraków 1932.
Góra-Błaszczykowska A., Wyrok częściowy [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom II cz. 2. Postępowanie procesowe przed sądem I instancji, red. T. Wiśniewski, T. Ereciński, Warszawa 2016.
Górski K., Związek między orzeczeniem o żądaniu głównym i ewentualnym. Uwagi na tle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2021 r., III CZP 70/20, „Europejski Przegląd Prawa i Stosunków Międzynarodowych” 2022/1.
Gutowski M., Bezskuteczność czynności prawnej, Warszawa 2017.
Jędrzejewska M., Wpływ czynności procesowych na bieg przedawnienia, Warszawa 1984.
Jodłowski J., Piasecki K., Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, Warszawa 1989.
Jodłowski J., Resich Z., Lapierre J., Misiuk-Jodłowska T., Weitz K., Postępowanie cywilne, Warszawa 2016.
Jodłowski J., Resich Z., Postępowanie cywilne, Warszawa 1987.
Jodłowski J., Siedlecki W., Postępowanie cywilne. Część ogólna, Warszawa 1958.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2021.
Karolczyk B., Formułowanie twierdzeń pozwu oraz zasada „da mihi factum dabo tibi ius” w postępowaniu zwyczajnym w świetle nowelizacji KPC, „Monitor Prawniczy” 2013/7.
Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1–125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2022.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, I. Gil, Warszawa 2023.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. Z. Resich, W. Siedlecki, Warszawa 1969.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539. Tom I, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art.1–47716, red. M. Manowska, Warszawa 2021.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Komentarz do art. 1–729, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, red T. Ereciński, Warszawa 2016.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Kodeks postępowania cywilnego. Tom I Komentarz do artykułów 1–366, red. K. Piasecki, Warszawa 2010.
Kodeks postępowania cywilnego. Tom IA. Komentarz. Art. 1–42412, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2020.
Kodeks postępowania cywilnego. Tom V. Komentarz. Art. 1096–1217, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Korzan K., Orzeczenia zastępujące oświadczenia woli w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1977.
Kos, Czy jest dopuszczalne wymienienie w pozwie obok tytułu zasadniczego także innego tytułu, 1937/10.
Kostwiński M., Umowa dowodowa [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom II, cz. 4. Postępowania odrębne. Postępowania przyspieszone, red. S. Cieślak, Warszawa 2023.
Kozak J., Istota powództwa wzajemnego na tle prawnoporównawczym, „Państwo i Prawo” 1990/6.
Kozak J., Rola potrącenia w procesie cywilnym, „Nowe Prawo”1983/11–12.
Kruszelnicki Ś., Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem. Część I. Art. 1–507, Poznań 1938.
Laskowska-Hulisz A., Zakres orzekania sądu pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 2018.
Litauer J. J., Komentarz do procedury cywilnej. Postępowanie sporne, Warszawa 1933.
Marciniak A., Wyrok częściowy w procesie cywilnym [w:] Proces cywilny. Nauka – kodyfikacja – praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Feliksowi Zedlerowi, red. P. Grzegorczyk, K. Knoppek, Warszawa 2012.
Marszałkowska-Krześ E., Krześ S., Stwierdzenie „z urzędu” nieważności uchwały w postępowaniu toczącym się na podstawie powództwa o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników spółki kapitałowej [w:] Rozprawy z prawa prywatnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Popiołkowi, red. M. Jagielska, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunar, Warszawa 2017.
May J., Wyroki sądu pierwszej instancji [w:] Rozstrzygnięcia sądowe w postępowaniu cywilnym, red. M. Rzewuski, Warszawa 2021.
Misztal-Konecka J., Niektóre wymogi formalne i fiskalne pozwu i apelacji w sprawie cywilnej z żądaniem ewentualnym, „Monitor Prawniczy” 2020/11.
Misztal-Konecka J., Żądanie ewentualne w postępowaniu cywilnym, „Państwo i Prawo” 2022/4.
Mokry J., Czynności procesowe podmiotów dochodzących ochrony praw w postępowaniu cywilnym, Wrocław 1993.
Mokry J., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 1973 r., II CR 167/73, „Nowe Prawo” 1975/4.
Mucha J., Zawisłość sprawy w procesie cywilnym, Warszawa 2014.
Nowińska J., Status prawny powoda cywilnego w procesie karnym, Kraków-Warszawa 2007.
Ochocińska K., Jurysdykcja krajowa w sprawie o uznanie czynności prawnej upadłego za bezskuteczną w prawie unijnym, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019/7.
Odrowska-Stasiak M., Rektyfikacja wyroków w procesie cywilnym, Warszawa 2022.
Osowy P., Powództwo o świadczenie, Przemyśl 2005.
Osowy P., Reguła przedmiotu orzekania, jako trwała instytucja prawa procesowego cywilnego (wybrane zagadnienia) [w:] Ars in vita. Ars in iure. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Jankowskiemu, red. A. Barańska, S. Cieślak, Warszawa 2018.
Osowy P., Wyrok zasądzający, Warszawa 2020.
Panowicz-Lipska J., Separacja, „Studia Prawa Prywatnego” 2007/1.
Pastuszka A., Prawo procesu cywilnego według wykładów Prof. A. Pastuszki, Lublin 1937.
Peiper L., Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego (część pierwsza) i przepisów wprowadzających kodeks postępowania cywilnego wraz z ustawami i rozporządzeniami dodatkowemi, tudzież z umowami międzynarodowemi. Tom I art. 1–392, Kraków 1934.
Piasecki K., Orzekanie ponad żądanie w procesie cywilnym, Warszawa 1975.
Piasecki K., Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 1981.
Piasecki K., Wyroki sądów pierwszej instancji, sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych, handlowych i gospodarczych, Warszawa 2007.
Piasecki K., Zasady orzekania [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Postępowanie rozpoznawcze przed sądami pierwszej instancji, red. Z. Resich, Ossolineum 1987.
Regulamin Arbitrażowy Sądu Arbitrażowego przy KIG. Komentarz, red. M. Łaszczuk, A. Szumański, Warszawa 2017.
Resich Z., Dopuszczalność drogi sądowej w sprawach cywilnych, Warszawa 1962.
Resich Z., Powództwo i jego rodzaje [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Postępowanie rozpoznawcze przed sądami pierwszej instancji, red. Z. Resich, Ossolineum 1987.
Siedlecki W., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1979 r., IV CR 403/78, OSPiKA 1980/3.
Siedlecki W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1972.
Siedlecki W., Zasady orzekania w postępowaniu cywilnym, „Nowe Prawo” 1965/6.
Siedlecki W., Zasady wyrokowania w procesie cywilnym, Warszawa 1957.
Tyrluk A., Instytucja żądania ewentualnego, „Monitor Prawniczy” 1995/1.
Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947.
Waligórski M., Zarys polskiego procesu cywilnego, Kraków 1952.
Waśkowski E., Podręcznik procesu cywilnego, Wilno 1932.
Weitz K., Związanie sądu granicami żądania w procesie cywilnym [w:] Aurea praxis, aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 1, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011.
Werhanowski W., Zmiana skargi w austryackim procesie cywilnym, Lwów 1911.
Wielgus K., Żądanie zapłaty równowartości rzeczy w powództwie windykacyjnym, „Rejent” 2022/11.
Windakiewicz J., Ustawa o postępowaniu sądowem w cywilnych sprawach spornych (procedura cywilna) obowiązująca na ziemiach b. zaboru austrjackiego tudzież na Spiszu i Orawie, Warszawa 1925.
Wiśniewska A., Przedmiotowa zmiana powództwa w procesie cywilnym, Warszawa 1986.
Włodyka S., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1959 r., 2 CO 10/59, OSPiKA 1960/12.
Wołodkiewicz B., Ustanowienie jurysdykcji krajowej przez wdanie się w spór na podstawie rozporządzenia Bruksela I bis, Warszawa 2020.
Zacharzewski K., Szkoda giełdowa i jej naprawienie, Warszawa 2021.
Zadrożniak H. E., Szczególna kumulacja roszczeń w procesie cywilnym, „Państwo i Prawo” 2009/1.
Zielony A., Powództwo wzajemne [w:] Środki obrony pozwanego w postępowaniu przed sądem I instancji, red. M. Rzewuski, Warszawa 2022.
dr Patryk Bender
adiunkt, Ośrodek Badań Prawa Rolnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński; notariusz, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1350-2854
Granice dopuszczalności składania przez notariuszy wniosków o wpis w księdze wieczystej de lege lata i de lege ferenda
W artykule przeprowadzono rozważania nad zakresem kompetencji notariuszy do składania wniosków o wpis w księdze wieczystej. Zgodnie z obowiązującym prawem notariusze zobowiązani są w niektórych przypadkach dokumentowania obrotu nieruchomościami do złożenia takiego wniosku (art. 92 § 4 zdanie pierwsze ustawy – Prawo o notariacie). Kontrowersje budzi natomiast zakres tzw. fakultatywnego notarialnego wniosku wieczystoksięgowego, zwłaszcza wobec rygorystycznych poglądów wyrażonych w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Autor podejmuje polemikę z tymi poglądami, prezentując zarówno de lege lata, jak i de lege ferenda, postulaty mające na celu odciążenie sądów wieczystoksięgowych od trudności związanych z rozpatrywaniem spraw wpływających w postaci klasycznego, „papierowego” wniosku.
Słowa kluczowe: księgi wieczyste, postępowanie wieczystoksięgowe, wniosek o wpis, czynność notarialna, informatyzacja postępowań sądowych
Dr Patryk Bender
Assistant Professor, Center for Agricultural Law Research, Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University; Notary, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1350-2854
The limits of the admissibility of applications for entry in the land and mortgage register submitted by notaries de lege lata and de lege ferenda
This article examines the scope of notaries’ competence to submit applications for entry in the land and mortgage register. Under current law, notaries are obliged, in certain cases involving the documentation of real estate transactions, to submit such an application (Article 92 § 4, first sentence, of the Notarial Law). Controversy, however, arises over the scope of the so-called optional notarial application for entry in the register, particularly in light of the strict views expressed in the case law of the Supreme Court. The author engages in a polemic with these views, presenting proposals de lege lata as well as de lege ferenda, aimed at relieving land and mortgage register courts of difficulties associated with handling cases submitted in the form of the traditional “paper” application.
Keywords: land and mortgage register, land and mortgage register proceedings, application for entry, notarial act, digitalization of judicial proceedings
Bibliografia / References
Biernacki P., Mikołajczuk G., Wniosek o wpis w księdze wieczystej po nowelizacji. Komentarz praktyczny. Opłaty sądowe, wzór wniosku o wpis, Warszawa 2017.
Biernacki P., Złożenie przez notariusza wniosku wieczystoksięgowego jako czynność notarialna, „Rejent” 2016/2.
Biernat J. [w:] Prawo o notariacie. Komentarz, red. A.J. Szereda, Warszawa 2022.
Ciepła H., Pytlewska-Smółka M., Elektroniczne postępowanie wieczystoksięgowe w praktyce i orzecznictwie z wzorami wniosków, Warszawa 2018.
Ciepła H., Postępowanie wieczystoksięgowe [w:] S. Brzeszczyńska, H. Ciepła, Obrót nieruchomościami w praktyce notarialnej, sądowej, egzekucyjnej, podatkowej z wzorami umów, Warszawa 2018.
Deneka M., Księgi wieczyste. Zasady materialnoprawne, Warszawa 2012.
Gniewek E., Księgi wieczyste. Art. 1–582 KWU. Art. 6261–62613 KPC. Komentarz, Warszawa 2016.
Grochowski M. [w:] Prawo o notariacie. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Warszawa 2021.
Janeczko E., Janeczko T., Karpowicz W., Wzory aktów notarialnych z komentarzem, Warszawa 2018.
Kaczorowska M., Istniejące i przyszłe rozwiązania IT w postępowaniu wieczystoksięgowym przy zachowaniu podstawowych zasad postępowania i ustroju ksiąg wieczystych – analiza prawnoporównawcza, Warszawa 2022.
Kostecki S. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. nacz. P. Rylski, red. cz. III A. Olaś, Warszawa 2023.
Krupa-Dąbrowska R., Zatory w księgach wieczystych blokują kredyty i inwestycje, https://www.prawo.pl/biznes/poslizg–w–sadach–wieczystoksiegowych,508713.html (dostęp: 4.08.2025 r.).
Leśniak M., Koncepcja dalszej informatyzacji elektronicznego postępowania wieczystoksięgowego (ze szczególnym uwzględnieniem udziału notariuszy w tym postępowaniu) [w:] Informatyzacja ksiąg wieczystych i postępowania wieczystoksięgowego, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2020.
Nowocień M.A., Kilka uwag dotyczących żądania strony czynności notarialnej złożenia przez notariusza wniosku o wpis w księdze wieczystej, „Rejent” 2021/1.
Nowocień M.A., Nowe obowiązki notariusza po zmianie postępowania wieczystoksięgowego [w:] Postępowanie cywilne w dobie przemian, red. I. Gil, Warszawa 2017.
Magdziarz G., Elektroniczny wniosek wieczystoksięgowy. Kilka uwag, „Krakowski Przegląd Notarialny” 2016/4.
Pisuliński J. [w:] Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, red. J. Pisuliński, Warszawa 2014.
Posadzy S., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 1.12.2016 r. w sprawie o sygn. akt III ZS 3/16, „Krakowski Przegląd Notarialny” 2017/2.
Posadzy S., Protokół z wnioskiem wieczystoksięgowym [w:] Akty notarialne. Praktyczne komentarze. Orzecznictwo. Koszty, red. A.J. Szereda, Warszawa 2019.
Rojek-Socha P., Długi czas oczekiwania na wpis do księgi wieczystej zwróci się niewielu kredytobiorcom https://www.prawo.pl/biznes/zwrot–oplat–przez–banki–za–czas–oczekiwania–na–wpis–do–kw–dla–kogo,516451.html (dostęp: 4.08.2025 r.).
Sawarzyński J., Pozycja notariusza wykonującego obowiązek ustanowiony w art. 6264 k.p.c., „Polski Proces Cywilny” 2019/1.
Siciński P., Księgi wieczyste a czynności notariusza [w:] Notariat. Czynności notarialne, red. A.J. Szereda, Warszawa 2021.
Siciński P., Polskie koncepcje modernizacji ksiąg wieczystych a europejska koncepcja integracji rejestrów, cz. I, „Nieruchomości” 2022/5.
Siciński P., Teleinformatyczna księga wieczysta: najnowsza nowelizacja systemu ksiąg wieczystych i postępowania wieczystoksięgowego, cz. 2, „Rejent” 2016/2.
Siciński P., Wniosek o wpis złożony przez notariusza – kluczowe zagadnienia, „Nowy Przegląd Notarialny” 2016/2.
Sondej M.Z., Skutki złożenia przez notariusza wniosku wieczystoksięgowego poza jego kompetencją, LEX 2022.
Szereda A.J., Czynności notarialne. Komentarz do art. 79–112 Prawa o notariacie, Warszawa 2018.
Szereda A.J., Czynności notariusza poprzedzające złożenie wniosku o wpis do księgi wieczystej [w:] Elektronizacja postępowania wieczystoksięgowego. Komentarz praktyczny. Akty wykonawcze, red. A. Marciniak, Warszawa 2016.
Szereda A.J., Czynności notariusza w postępowaniu wieczystoksięgowym [w:] Honeste Procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, red. A. Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrówczyński, Warszawa 2018.
Szereda A.J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 3, Komentarz. Art. 425–729, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Szymaniak P., Poświadczenie spadku u notariusza bez biegania do sądu. Plany resortu sprawiedliwości, „Rzeczpospolita” z 16.12.2024 r.
Szymczyk-Przewoźna J., Kubuś Puchatek może utrudnić sprzedaż mieszkania, „Dziennik Gazeta Prawna” 4.09.2024 r.
Wojdyło J., Zakres kognicji i pozycja notariusza w postępowaniu cywilnym [w:] Podmioty w postępowaniu cywilnym, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2018.
dr Anna Bicz-Kordonets
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0405-8798
Contempt of court – panaceum w angielskim postępowaniu cywilnym
W artykule dokonano analizy instytucji contempt of court w angielskim postępowaniu cywilnym, zwracając uwagę na jej quasi-karny charakter i rolę w zapewnieniu skuteczności wymiaru sprawiedliwości. Contempt of court, często tłumaczone jako „obraza sądu,” obejmuje dwa główne obszary: działania zakłócające prawidłowy przebieg postępowania sądowego (contempt by interference) oraz niezastosowanie się do postanowień sądu (contempt by disobedience). Autorka szczegółowo omawia procedurę wszczęcia postępowania, wymogi formalne, a także kary, którymi mogą być: pozbawienie wolności, grzywna czy zajęcie majątku. Zwrócono również uwagę na odpowiedzialność osób prawnych oraz nowelizację przepisów Civil Procedure Rules z 2020 r., która uprościła regulacje dotyczące contempt of court. W artykule podkreślono, że choć ten środek ma charakter represyjny, jego głównym celem jest ochrona procesu sądowego oraz skuteczność wykonywania orzeczeń.
Słowa kluczowe: obraza sądu, common law, grzywna, stopień dowodu
Dr Anna Bicz-Kordonets
Faculty of Law and Administration, University of Silesia, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0405-8798
Contempt of court – A panacea in English civil proceedings
This article analyzes the institution of contempt of court in English civil proceedings, highlighting its quasi-criminal nature and its role in ensuring the effectiveness of the justice system. Contempt of court, often translated as an “offense against the court,” encompasses two main categories: actions that disrupt the proper course of judicial proceedings (contempt by interference) and non-compliance with court orders (contempt by disobedience). The author examines in detail the procedure for initiating contempt proceedings, the formal requirements, and the available penalties, which may include imprisonment, fines, or asset confiscation. Particular attention is given to the liability of legal entities and to the 2020 amendments to the Civil Procedure Rules, which simplified the regulations governing contempt of court. The article emphasizes that although contempt of court has a repressive character, its primary purpose is to protect the judicial process and to secure compliance with court orders.
Keywords: contempt of court, common law, fine, standard of proof
Bibliografia / References
Andrews N., Abuse of Anton Piller Orders, „Cambridge Law Journal” 1987/46.
Andrews N., English Civil Procedure: Fundamentals of the New Civil Justice System, Oxford 2003.
Andrews N., Injunctons in support of civil proceedings and arbitration [w:] Comparative studies on enforcement and provisional measures, red. R. Stürner, M. Kawano, Tübingen 2011.
Andrews N., The Modern Civil Process: Judicial and Alternative Forms of Dispute Resolution in England, Tübingen 2008.
Bicz-Kordonets A., Angielskie postanowienie zabezpieczające freezing injunction w sprawach cywilnych i gospodarczych, „Polski Proces Cywilny” 2019/2.
Biscoe P., Mareva and Anton Piller Orders: Freezing and Search Orders, Sydney 2005.
Biscoe P.M., Freezing and Search Orders: Mareva and Anton Piller Orders, Sydney 2008.
Briggs A., Civil Jurisdiction and Judgments, Abingdon (Oxon), New York 2015.
Chesterman M., Contempt: In the Common Law, but Not the Civil Law, „International and Comparative Law Quarterly” 1997/46.
Ching J., Interim injunctions, freezing injunctions and search orders [w:] Blackstone’s guide to the civil procedure rules, red. C. Plant, W. Rose, London 1999.
Coulson P., The White Book Service 2024: Civil Procedure, t. 1, London 2024.
Cram I., Borrie and Lowe: The Law of Contempt, London 2010.
Crerar D.A., Banks and Mareva asset-freezing orders, „National Banking Law Review” 2006/25 (4).
Crerar D.A., Mareva Freezing Orders and Non-Party Financial Institutions: A Practical Guide, „Banking & Finance Law Review; Scarborough” 2006/2, t. 21.
Dennis P.I., The Law of Evidence, London 2010.
Dębski R. (red.), System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, Warszawa 2017.
Fentiman R., International Commercial Litigation, Oxford–New York 2015.
Gee S., Commercial Injunctions, Londyn 2016.
Glister J., Hanbury & Martin: Modern Equity, London 2015.
Hoyle M., Freezing and Search Orders, London 2006.
Kay M., Blackstone’s Civil Practice 2015, Oxford 2015.
Keane A., McKeown P., The Modern Law of Evidence, Oxford 2014.
Kennett W.A., The Enforcement of Judgments in Europe, Oxford 2000.
Kubień K., Disclosure w prawie angieslkim jako narzędzie wyrównania szans stron oraz ustalenia prawdy w postępowaniu cywilnym (część 1), „Polski Proces Cywilny” 2015/4.
Kubień K., Wpływ dowodu prima facie na stanowisko sądu w przedmiocie rozstrzygnięcia sprawy na tle prawa niemieckiego i angielskiego [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, red. K. Markiewicz, A. Torbus, Warszawa 2014.
Malek H.M. (red.), Phipson on Evidence, London 2013.
Martin J., Interlocutory Injunction: American Cyanamid Comes of Age, „King’s College Law Journal” 1993/4.
McGrath P., Commercial Fraud in Civil Practice, Oxford–New York 2014.
Mellor J., Llewelyn D., Moody-Stuart T. i in., Kerly’s law of trade marks and trade names, London 2011.
O’Hare J., Browne K., O’Hare & Browne: Civil Litigation, Londyn 2021.
Ożga E., The great dictionary of law and economics, t. I, Warszawa 2018.
Pettit P.H., Equity and the Law of Trusts, Oxford 2012.
Proctor C., The Law and Practice of International Banking, Oxford 2015.
Redmayne M., Standards of Proof in Civil Litigation, „Modern Law Review” 1999/62.
Rose N., Pre-emptive Remedies in Europe, London 1992.
Rylski P., Stopień dowodu w postępowaniu cywilnym – zagadnienia podstawowe, „Polski Proces Cywilny” 2026/3.
Spry I.C.F., The principles of equitable remedies: specific performance, injunctions, rectification, and equitable damages, Melbourne 2014.
Stürner R., Kawano M., Comparative Studies on Enforcement and Provisional Measures, Tübingen 2011.
Tapper C., Cross & Tapper on Evidence, Oxford, New York 2010.
Weitz K., Ahrens. Der Wettbewerbsprozess. Ein Praxishandbuch. 7. Aufl. Hrsg. von Hans-Jürgen Ahrens. Köln 2013, s. XXIV+1377 [Recenzja], „Polski Proces Cywilny” 2026/1.
Zuckerman A., Zuckerman on Civil Procedure, London 2021.
Zuckerman A., Zuckerman on Civil Procedure: Principles of Practice, London 2013.
Wojciech Rudnik
aplikant adwokacki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7176-1550
Możliwość złożenia oraz odbioru oświadczenia woli o potrąceniu przez pełnomocnika procesowego w postępowaniu cywilnym
W artykule przedstawiono uzasadnienie, dlaczego pełnomocnik procesowy nie jest umocowany, w braku udzielenia mu dodatkowego pełnomocnictwa do złożenia i odbioru oświadczenia o potrąceniu. W celu obrony tego stanowiska poczyniono kilka obserwacji natury ogólnej. Wskazano, że procesowy zarzut potrącenia może przybrać postać deklaratywną, gdy odnosi się do potrącenia dokonanego wcześniej, lub konstytutywną – gdy potrącenie oraz podniesienie zarzutu następują równocześnie. W pierwszym przypadku mamy do czynienia wyłącznie z czynnością procesową, natomiast w drugim – z dwiema odrębnymi czynnościami: materialnoprawną oraz procesową, aczkolwiek utrwalonymi na jednym nośniku. Ustawowy zakres pełnomocnictwa procesowego obejmuje tylko czynności procesowe, więc dokonanie potrącenia jako czynności materialnoprawnej nie mieści się w jego ramach. W artykule zaaprobowano wykształconą w polskim orzecznictwie koncepcję udzielenia przez pozwanego swojemu pełnomocnikowi procesowego pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o potrąceniu w sposób dorozumiany. Zarazem podkreślono, że odmiennie należy ocenić możliwość odbioru takiego oświadczenia przez pełnomocnika procesowego powoda. Autor uzasadnia, dlaczego – co do zasady – nie można przyjąć, że powód udziela takiego pełnomocnictwa konkludentnie, a jednocześnie wskazuje, w jakim przypadku można by przyjąć istnienie takiej dorozumianej woli. Ponadto wytłumaczono, na czym polega interes powoda (wierzyciela) w osobistym odbiorze oświadczenia woli oraz kiedy ten interes nie jest naruszony mimo braku złożenia oświadczenia bezpośrednio powodowi. Przedstawiono praktyczne aspekty tego zagadnienia, istotne dla profesjonalnych pełnomocników w postępowaniu cywilnym. W artykule odniesiono się również do propozycji zmian w tym zakresie przedstawionych w projekcie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego.
Słowa kluczowe: potrącenie, zarzut, czynność prawna, czynność procesowa, pełnomocnictwo procesowe, odbiorcze oświadczenie woli
Wojciech Rudnik
trainee attorney, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7176-1550
Ability of an attorney ad litem in civil proceedings to make and receive a declaration of will to set off
This article explains why, in the absence of a special power of attorney, an attorney ad litem is not authorized to make or receive a declaration of set-off. To support this position, several general observations are made. It is noted that a set-off defense may take a declarative form, when it refers to a set-off made earlier, or a constitutive form, when the execution of the set-off and the invocation of the defense occur simultaneously. In the former case, the act is purely procedural, while in the latter, it consists of two distinct acts – a juridical act and a procedural act – although both are recorded on a single medium. Since the statutory scope of an attorney ad litem’s authority extends only to procedural acts, the execution of a set-off as a juridical act does not fall within that scope. The article endorses the concept developed in Polish jurisprudence that a defendant implicitly grants his or her attorney ad litem the authority to make a declaration of set-off. However, it emphasizes that the plaintiff’s attorney ad litem’s ability to receive such a declaration must be assessed differently. The author argues that, as a general rule, it cannot be assumed that the plaintiff implicitly grants such authority, while also identifying situations in which such an implied will could be inferred. The analysis further explains the plaintiff’s (creditor’s) interest in personally receiving the declaration of will and specifies when this interest is not impaired, even if the declaration is not addressed directly to the plaintiff. The final part discusses the practical implications of this issue for professional attorneys in civil proceedings. The article also considers the proposals for reform in this area put forward in the draft amendment of the Polish Civil Law Codification Commission.
Keywords: set-off, defence, exception, juridical act, procedural act, power of attorney ad litem, receptive declaration of will
Bibliografia / References
Bohnen F., Berti S. V., Le lien d’instance (Prozessrechtsverhältnis) ou l’essence du procès civil suisse – und ein Plädoyer für eine zivilprozessuale Grammatik, „Revue Suisse de Procédure Civile” 2011/7, vol. 1.
Błaszczak Ł., Zarzut potrącenia w procesie cywilnym (art. 2031 KPC), Warszawa 2019.
Broniewicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2023.
Bülow O., Die Lehre der Prozesseinreden und der Prozessvoraussetzungen, Gießen 1868.
Chainais C., Ferrand F., Mayer L., Guinchard S., Procédure civile. Droit commun et spécial du procès civil. Modes amiables de résolution des différends (MARD), Paryż 2024.
Cichorska M., Pełnomocnictwo w prawie procesowym cywilnym, Warszawa 2024.
Dziurda M., Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz do nowelizacji z 2023 roku, Warszawa 2023.
Flejszar R. [w:] System postępowania cywilnego, t. 1, Instytucje postępowania cywilnego, red. Ł. Błaszczak, J. Studzińska, Warszawa 2025.
Fruk A., Czynności procesowe – wnioski i postulaty w kontekście do czynności materialnoprawnych, „Polski Proces Cywilny” 2023/2.
Grimaldi M., Gijsbers C., Negotium et instrumentum, „Revue Trimestrielle de Droit Civil” 2024/3.
Gudowski J., Pełnomocnictwo procesowe na tle podziału prawa na prywatne i publiczne, „Polski Proces Cywilny” 2011/1.
Gudowski J., Pełnomocnictwo procesowe w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2024.
Gudowski J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Postępowanie rozpoznawcze. Artykuły 1–124, red. T. Ereciński, Warszawa 2023.
Gutowski M., Umowa o zastępstwo procesowe, Warszawa 2009.
Janiak A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, red. M. Gutowski, Warszawa 2016.
Jeandin N., Hulliger L. [w:] Commentaire romand. Code des obligations I, red. L. Thévenoz, F. Werro, Bazylea 2021.
Héron J., Réflexions sur l’acte juridique et le contrat à partir du droit judicaire privé, „Droits” 1988/7.
Kamieński G. [w:] System postępowania cywilnego, t. 3B, Postępowanie przed sądem pierwszej instancji w procesie cywilnym. Czynności i przebieg postępowania, red. K. Flaga-Gieruszyńska, P. Osowy, Warszawa 2024.
Klich A., Wojdała M. [w:] System postępowania cywilnego, t. 3A, Postępowanie przed sądem pierwszej instancji w procesie cywilnym. Podmioty postępowania, red. K. Flaga-Gieruszyńska, P. Osowy, Warszawa 2024.
Łochowski M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–45816, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.
Machnikowski P., Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.
Manowska M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany, t. 1, Art. 1–47716, red. A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, LEX 2022.
Martin de la Moutte J., L’acte unilatéral. Essai sur sa notion et sa technique en droit civil, Paryż 1951.
Mokry J., Uznanie powództwa w polskim procesie cywilnym, Wrocław 1970.
Morek R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, W. Borysiak, Legalis 2024.
Nédellec E., Une autre théorie de l’exception, „Revue Trimestrielle de Droit Civil” 2024/3.
Olaś A., Przesłanka płynności wierzytelności jako instrument przeciwdziałania nadużyciu zarzutu potrącenia w procesie cywilnym, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2020/3.
Olaś A., Zarzut potrącenia w procesie cywilnym, Warszawa 2021.
Olaś A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, A. Olaś, Warszawa 2024.
Osowy P., Recenzja monografii prawniczej prof. dr hab. Łukasza Błaszczaka pt. „Zarzut potrącenia w procesie cywilnym (art. 2031 KPC)”, Warszawa 2019, „Polski Proces Cywilny” 2022/4.
Osowy P., Znaczenie prawne sądowego dochodzenia roszczeń, Warszawa 2024.
Osowy P. [w:] System postępowania cywilnego, t. 1, Instytucje postępowania cywilnego, red. Ł. Błaszczak, J. Studzińska, Warszawa 2025.
Osowy P. [w:] System postępowania cywilnego, t. 3B, Postępowanie przed sądem pierwszej instancji w procesie cywilnym. Czynności i przebieg postępowania, red. K. Flaga-Gieruszyńska, P. Osowy, Warszawa 2024.
Panfil K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–50539, t. 1, red. O.M. Piaskowska, Warszawa 2024.
Pałdyna T., Przedawnienie w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2012.
Pilich M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna, cz. 2 (art. 56–125), red. J. Gudowski, Warszawa 2021.
Pyziak-Szafnicka M., Czynności cywilnoprawne a czynności procesowe, „Państwo i Prawo” 2023/6.
Pyziak-Szafnicka M., Potrącenie w prawie cywilnym, Kraków 2002.
Pyziak-Szafnicka M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
Radwański Z., Mularski K. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne – część ogólna, red. Z. Radwański, A. Olejniczak, Warszawa 2019.
Reiner G., La théorie de la représentation dans les actes juridiques en droit allemand [w:] La représentation en droit privé. 6e Journées Franco-Allemandes, red. G. Wicker, R. Schulze, D. Mazeaud, Paryż 2016.
Rbii J., L’acte unilatéral réceptice [w:] Métamorphoses de l’Acte Juridique, red. M. Nicod, Tuluza 2018.
Rozum K., Składanie i przyjmowanie oświadczeń materialnoprawnych przez pełnomocnika procesowego, ze szczególnym uwzględnieniem potrącenia, „Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis” 2020/1, vol. 9.
Rylski P., Czynności procesowe a czynności cywilnoprawne – zarys problematyki, „Państwo i Prawo” 2023/6.
Saleilles R., De la déclaration de volonté. Contribution à l’étude de l’acte juridique dans le Code civil allemand, Paryż 1901.
Siedlecki W., Potrącenie w procesie cywilnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 1968/3.
Sobolewski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, W. Borysiak, Legalis 2024.
Szanciło T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1–45816, red. T. Szanciło, Warszawa 2023.
Telenga P. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do wybranych przepisów nowelizacji 2019, red. A. Jakubecki, LEX 2019.
Torbus A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020.
Trammer H., Następcza bezprzedmiotowość procesu cywilnego, Kraków 1950.
Trocha B. [w:] Środki obrony pozwanego w postępowaniu przed sądem I instancji, red. M. Rzewuski, Warszawa 2022.
Waśkowski E., Istota czynności procesowych, odbitka z „Polskiego Procesu Cywilnego” 1937/24, Warszawa 1938.
Weitz K., Między integracją a dezintegracją prawa cywilnego materialnego i procesowego: emancypacja bez separacji, „Polski Proces Cywilny” 2023/23.
Wilejczyk M., Nadużycie zarzutu przedawnienia przez dłużnika czy nieuwzględnienie upływu przedawnienia ze względu na szczególne okoliczności leżące po stronie wierzyciela – uwagi de lege ferenda, „Monitor Prawniczy” 2014/5.
Wolak G., Podniesienie zarzutu przedawnienia stwierdzonego tytułem wykonawczym po uprzednim wyegzekwowaniu przedawnionego roszczenia a możliwość domagania się zwrotu świadczenia na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu. Glosa do postanowienia SN z dnia 18 stycznia 2019 r., III CZP 63/18, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2021/4.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2020.
Zamojski Ł. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, A. Olaś, Warszawa 2023.
dr hab. Andrzej Olaś, prof. UJ
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagiellońskiego w Krakowie; adwokat, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2295-8645
Czy wniosek o rozpoznanie przez sąd odwoławczy postanowień niezaskarżalnych zażaleniem może zostać złożony wyłącznie w apelacji?
Autor analizuje zakres temporalny i podmiotowy uprawnienia do złożenia wniosku o kontrolę niezaskarżalnych zażaleniem postanowień sądu pierwszej instancji na podstawie art. 380 Kodeksu postępowania cywilnego. Dowodzi, że wniosek ten nie musi być złożony wyłącznie w apelacji, lecz może zostać skutecznie wniesiony także w toku postępowania apelacyjnego – aż do zamknięcia rozprawy lub wydania orzeczenia na posiedzeniu niejawnym. Wyjaśnia również, że uprawnienie do jego złożenia przysługuje nie tylko skarżącemu, lecz także niektórym uczestnikom postępowania działającym po jego stronie, takim jak współuczestnicy jednolici czy interwenienci uboczni. Uprawnienie to nie przysługuje natomiast stronie przeciwnej do skarżącego, która wyroku nie zaskarżyła, choćby złożyła ona w terminie odpowiedź na apelację. Proponowana wykładnia oparta jest na ścisłym, funkcjonalnym związku analizowanego wniosku z apelacją jako środkiem odwoławczym, a także granicami czasowymi na zgłaszanie zarzutów w postępowaniu apelacyjnym.
Słowa kluczowe: kontrola niezaskarżalnych postanowień sądu pierwszej instancji; apelacja; postępowanie apelacyjne; zakres zaskarżenia apelacją; przedmiot zaskarżenia apelacją
Dr hab. Andrzej Olaś, prof. UJ
Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University; Advocate, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2295-8645
May a motion requesting the appellate court to review procedural decisions not subject to an interlocutory appeal be submitted exclusively within the statement of appeal?
This article examines the temporal and subjective scope of the right to submit a motion for the review of non-appealable decisions of the court of first instance under Article 380 of the Polish Code of Civil Procedure. The author argues that such a motion does not have to be submitted exclusively within the statement of appeal, but may also be effectively filed during the course of appellate proceedings – up until the close of the hearing or the issuance of a judgment at a closed session. The article further clarifies that the right to submit this motion is not limited to the appellant but may also extend to certain participants acting on the appellant’s side, such as uniform co-litigants or third-party interveners. However, this right does not extend to the opposing party who did not file an appeal, even if that party submitted a timely response to the appeal. The proposed interpretation is grounded in the close functional connection between the motion in question and the appeal as a legal remedy, as well as in the temporal limits governing the presentation of arguments in appellate proceedings.
Keywords: review of non-appealable decisions of the court of first instance; appeal; appellate proceedings; scope of appeal; subject-matter of the appeal
Bibliografia / References
Akerberg A., Środki odwoławcze. Komentarz do art. 393–441 Kodeksu postępowania cywilnego, Warszawa 1933.
Ereciński T., Apelacja w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2020.
Ereciński T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 3, Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Ereciński T. [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, t. 3, Środki zaskarżenia, red. T. Ereciński, J. Gudowski, Warszawa 2013.
Ereciński T., Wołodkiewicz B., O kształcie apelacji w Kodeksie postępowania cywilnego z 1930 r. z dzisiejszej perspektywy, „Polski Proces Cywilny” 2020/3.
Góra-Błaszczykowska A., Postanowienia sądu podlegające rozpoznaniu przez sąd drugiej instancji w trybie artykułu 380 k.p.c., „Palestra” 1999/9–10.
Góra-Błaszczykowska A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. 1A, Komentarz do art. 1–42412 KPC, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2019.
Grzegorczyk P., Czy sąd II instancji może pominąć nowe fakty i dowody niezgłoszone w apelacji, lecz dopiero na rozprawie apelacyjnej?, „Polski Proces Cywilny” 2014/1.
Miszewski W., Proces cywilny w zarysie. Część pierwsza, Warszawa–Łódź 1946.
Niejadlik J., Kontrola rewizyjna postanowień poprzedzających wydanie wyroku w procesie cywilnym, Warszawa 1977.
Rylski P., Zmiany w przepisach o postępowaniu apelacyjnym w świetle modelu apelacji cywilnej, „Polski Proces Cywilny” 2020/1.
Weber A., Nowe fakty i dowody w postępowaniu apelacyjnym (cz. 1), „Polski Proces Cywilny” 1935/11–12.
Weber A., Nowe fakty i dowody w postępowaniu apelacyjnym (cz. 2), „Polski Proces Cywilny” 1935/13–14.
Weitz K., Rylski P., Appel incident, apello incidentale, Anschlussberufung, cross-appeal, „Polski Proces Cywilny” 2014/1.
Wiśniewski T., Apelacja i kasacja, Warszawa 1996.
Wiśniewski T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Artykuły 367–50539, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.