Sprawa odszkodowań wojennych od Niemiec a Traktat „2+4”
Prof. dr hab. Jan Barcz
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
Traktat o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec (podpisany 12.09.1990 r.) uregulował zasadnicze sprawy związane ze zjednoczeniem Niemiec (3.10.1990 r.): wycofanie wojsk radzieckich z terytorium ówczesnego NRD, zagwarantowanie, że zjednoczone Niemcy znajdą się (bez żadnych ograniczeń) w Sojuszu Północnoatlantyckim oraz we Wspólnocie Europejskiej. Godząc się na jednoczesne zniesienia „praw i odpowiedzialności za Berlin i Niemcy jako całość”, cztery mocarstwa sprzymierzone z okresu II wojny światowej nie podnosiły problemu reparacji (w formule poczdamskiej). Zarazem, podczas Konferencji „2+4”, podczas której negocjowano Traktat, kwestie innych roszczeń odszkodowawczych, związanych ze zbrodniami nazistowskimi, „przesunięto” do bilateralnych ustaleń między zjednoczonymi Niemcami a zainteresowanymi państwami. Polska już od końca 1989 r. prowadziła tego rodzaju bilateralne negocjacje z RFN, których wynikiem było porozumienie z 16.10.1991 r. Stało się ono rozwiązaniem wzorcowym dla podobnych porozumień z innymi państwami. Zjednoczony Niemcy podjęły poważne wypłaty na rzecz ofiar zbrodni nazistowskich, przy czym znacząca ich część przeznaczona została dla ofiar zamieszkałych w Polsce. Przełom polityczny lat 1989/1990 umożliwił, choć późno, taką zmianę. W okresie wielkiego przełomu politycznego, dyplomacja polska wykorzystała optymalnie wszystkie realne istniejące możliwości. W stosunkach z Niemcami położono kres koncepcjom, które podważały stabilność granicy polsko-niemieckiej, uzgodniono ramy polityczno-prawne dobrego sąsiedztwa polsko-niemieckiego w „dużym” Traktacie, a dla ofiar zbrodni nazistowskich zagwarantowano konkretną pomoc finansową.
Słowa kluczowe: prawo międzynarodowe, traktat 2+4, reparacje wojenne
The issue of war reparations from German and the ‘Two-Plus-Four’ Treaty
The Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany (signed on 12 September 1990) regulated the basic questions connected with the German reunification (3 October 1990): withdrawal of the Soviet army from the then German Democratic Republic, guaranteeing that the reunited Germany will be part (without any restrictions) of NATO and the EU. While giving their consent to ‘terminate their rights and responsibilities relating to Berlin and to Germany as a whole’, the Four Allied Powers of the period of WWII did not raise the problem of reparations (in the Potsdam formula). At the same time, at the ‘Two-Plus-Four’ Conference during which the Treaty was negotiated, the question of other compensation claims connected with Nazi crimes was ‘shifted’ to bilateral agreements between the reunited Germany and the states concerned. Poland had engaged in this sort of bilateral negotiations with the FRG since late 1989. They resulted in the agreement of 16 October 1991, which became the model solution for similar agreements with other states. The united Germany committed to pay significant sums to victims of Nazi crimes; a considerable part was allocated for the victims living in Poland. Though late, the political breakthrough of 1989/1990 enabled these changes to take place. In the period of momentous political change, Polish diplomacy took advantage of all the possibilities that actually existed. In the relationships with Germany, this put an end to any conceptions undermining the stability of the Poland-Germany border, setting the political and legal framework for good neighbourhood between Poland and Germany in the ‘big’ Treaty, while guaranteeing considerable financial aid to victims of Nazi crimes.
Keywords: international law, the ‘Two-Plus-Four’ Treaty, war reparations
Prof. dr hab. Andrzej M. Świątkowski
Akademia Ignatianum w Krakowie
O kontrowersjach wokół pojęcia „autentyczny” pracodawca
W świetle przepisów polskiego prawa pracy tożsamość pracodawcy ma w istocie znaczenie dla stron stosunku pracy. Nie sposób prawnie wykluczyć sytuacji przesunięcia pewnych obowiązków pracodawcy lub nawet ich dzielenia z innymi (powiązanymi) pracodawcami. Dlatego doktryna prawa i Sąd Najwyższy zaangażowali się w proces poszukiwania i definiowania „autentycznego” pracodawcy. Autor omawia różne stosowane w nauce i orzecznictwie metody oraz wskazuje na brak wystarczających podstaw prawnych dla niektórych z teorii orzeczniczych i doktrynalnych.
Słowa kluczowe: „autentyczny pracodawca”, legalna definicja pracodawcy, odpowiedzialność za zobowiązania, pracownicy
Legal debate concerning the notion of ‘genuine’ employer
Under the Polish labour law, the employer’s identity is essentially a matter for the parties of an employment relationship. There is no legal possibility that certain employer’s responsibilities to be shared of shifted between associated employers. Therefore, both Polish academic labour lawyers and the Supreme Court are engaged in a process of searching the ‘genuine’ employer. The author presents the various methods used, including the corporate veil, and concludes that the legal sources on which such efforts are based are too weak.
Keywords: ‘genuine’ employer, statutory definition of employer, responsibility for obligations, employees
Prof. dr hab. Jacek Falski
Instytut Nauk Prawnych PAN
Prawa indywidualne wobec zasady autonomii kościołów i innych związków wyznaniowych w orzecznictwie ETPC
Artykuł analizuje ostatnie orzecznictwo ETPC (m.in. Wielkiej Izby) w zakresie sporów zrodzonych w wyniku konfrontacji praw indywidualnych z instytucjonalnym wymiarem prawa do wolności religii i wiążącą się z nim zasadą autonomii Kościołów i związków wyznaniowych. Argumenty zawarte w tekście wskazują na ryzyko związane z absolutyzacją – słusznej i potrzebnej w określonych granicach – zasady autonomii mogące prowadzić do dopuszczenia stosowania kryterium religijnego (w tym prawa kanonicznego) w sferę powszechnego orzecznictwa krajowego. Sprzyja temu m.in. iluzoryczność kontroli ETPC w sytuacji obowiązywania przy rozstrzyganiu spraw tego typu doktryny marginesu oceny wewnętrznej, która zostanie jeszcze wzmocniona za sprawą zmian wprowadzonych przez Protokół 15 do EKPC. Taka sytuacja prowadzić może z jednej strony do relatywizacji ochrony praw indywidualnych, zagwarantowanych w Konwencji, z drugiej zaś rozchwiania standardów ochrony konwencyjnej i całkowitego ich podporządkowania wewnątrzkrajowym regulacjom w zakresie sposobu kształtowania relacji między państwem i Kościołem.
Individual rights in view of the principle of autonomy of churches and other religious associations in ECtHR case law
The article contains an analysis of the latest ECtHR case law (including the Grand Chamber) concerning disputes arisen out of confrontation of the individual rights with the institutional dimension of the right to freedom of religion and the related principle of autonomy of churches and religious associations. Arguments used in the text indicate the risk related to absolutisation – which is just and needed, within reasonable limits – of the principle of autonomy. This risk may lead to permitting the application of a religious criterion (including canon law) in the sphere of general national case law. This is aggravated by, among other things, the illusory nature of ECtHR review once in deciding cases of this kind the doctrine of a margin of appreciation applies. The doctrine will be further reinforced by the amendments introduced by Protocol 15 to the ECHR. Such a situation can lead, on the one hand, to relativising the protection of individual rights, guaranteed by the Convention, while on the other hand, to loosening the standards of protection under the Convention and making them subject to only domestic regulations on the relationship between the state and a church.
Keywords: human rights, individual rights, collective rights, ECtHR case law, autonomy of churches and religious associations, right to freedom of thought, conscience and religion
Dr Małgorzata Tomkiewicz
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Sądowa kontrola pozyskiwania danych telekomunikacyjnych, internetowych i pocztowych
W artykule przedstawiono problematykę kontroli pozyskiwania przez Policję, Straż Graniczną i inne uprawnione podmioty danych telekomunikacyjnych, internetowych i pocztowych, uzyskiwanych przez te służby w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych. Poprzez analizę przepisów prawa telekomunikacyjnego, pocztowego oraz ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną a także rozwiązań normatywnych wprowadzonych „ustawą inwigilacyjną” tj. ustawą z 15.01.2016 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2016, poz.147), artykuł zawiera próbę odpowiedzi na pytanie, czy – a jeżeli tak, to na ile – obowiązujące regulacje dostosowały system prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 30.07.2014r. w sprawie K 23/11 i czy rozwiązania te odpowiadają standardom europejskim.
Słowa kluczowe: retencja danych, czynności operacyjno-rozpoznawcze, inwigilacja, prawo telekomunikacyjne, prawo pocztowe, Internet
Judicial control over acquisition of telecommunications, internet and postal services data
This article presents the problem of control of the acquisition by the police, border guards, and other authorized entities of telecommunications, Internet, and postal data, which are acquired by these services in the context of operational and investigative actions. Through an analysis of the various regulations of Telecommunications Law, Postal Services Law, and the Act on Rendering Electronic Services, as well as the normative solutions introduced by the so-called ‘Surveillance Act’, i.e. the Act of 15 January 2016 Amending the Police Act and Certain Other Acts (Polish official journal Dz. U. 2016 item 147), the article attempts to answer the question whether – and if so, to what extent – the applicable regulations have adapted the system of law to the Constitutional Court’s judgment of 30 July 2014, ref. K 23/11, and whether these solutions meet the European standards.
The publication indicates the problematic areas in the theory and practice of the controlling entities (regional courts) and formulates proposals of solutions.
Keywords: data retention, operational and investigative actions, surveillance, Telecommunications Law, Postal Services Law, the Internet
Mgr Patrycja Łukuć
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Przestępstwo narażenia innej osoby na zakażenie wirusem HIV lub inną chorobą zakaźną (wątpliwości i postulaty)
Przedmiotem artykułu jest przepis art. 161 k. k., penalizujący narażenie innej osoby na zakażenie wirusem HIV lub inną groźną chorobą zakaźną. Pomimo rzadkości skazań w oparciu o ten przepis, stał się on przedmiotem dosyć dużego zainteresowania piśmiennictwa. Podnoszono w kontekście tego przepisu różne wątpliwości, w szczególności odnoszące się do kwestii, czy odpowiedzialności karnej za ten czyn powinna podlegać (jak ma to miejsce obecnie) jedynie osoba wiedząca, iż sama jest nosicielem danej choroby, czy należałoby karać również nieumyślne narażenie na zakażenie oraz jaki jest stosunek tego przepisu do penalizowanego w artykule wcześniejszym przestępstwa sprowadzenia niebezpieczeństwa ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Artykuł zawiera komentarz autorki odnoszący się do tych kwestii. Artykuł zawiera również propozycję nową, w postaci wprowadzenia do kodeksu karnego nowego przestępstwa skutkowego, polegającego na dokonanym zakażeniu wirusem HIV lub innym szczególnie niebezpiecznym czynnikiem chorobotwórczym. Sytuacja, w której skutku takiego nie traktuje się na równi z ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu wydaje się bowiem całkowicie nieuzasadniona.
Słowa kluczowe: HIV, AIDS, choroby zakaźne, narażenie, prawo karne
The offence of exposing another person to the danger of contracting HIV or another infectious disease (doubts and suggestions)
The topic of the article is Art. 161 of the Penal Code, which criminalises exposing another person to the danger of contracting HIV or another infectious disease. Notwithstanding the rarity of convictions based on this provision, it has become an object of quite intense interest of legal scholars. Different doubts have been raised in the context of this provision, in particular: whether the criminal liability can be ascribed (as it is now) only to persons who know they are infected with a particular disease, whether involuntary exposure to infection should be penalised as well, and what the relation is between the crime penalised in the commented provision and the crime of exposing a person to the danger of grievous bodily harm. The article contains the author’s commentary on those matters. It also contains a new suggestion of adding to the Penal Code a new crime of consequence (materially-defined crime): infecting another person with HIV or another particularly dangerous pathogen. A situation in which such a result is not treated by criminal law equally with grievous bodily harm seems to have no rational explanation.
Keywords: HIV, AIDS, infectious diseases, exposure [to danger], criminal law
Mgr Piotr Kryczka
Lublin
Dr Marek Smarzewski
Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II
Efektywność prawa do obrony podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym (dostęp do akt po złożeniu wniosku o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego aresztowania)
W artykule autorzy prowadzą rozważania nad problematyką dostępu podejrzanego i jego obrońcy do akt sprawy w części, w jakiej stanowią one podstawę wniosku o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego aresztowania. Zwracają uwagę na ustawowe ograniczenia istniejące w tym zakresie, podkreślając wagę dostępu do akt sprawy jako istotnego czynnika warunkującego efektywność prawa do obrony. Obrońca musi dysponować odpowiednią wiedzą odnośnie do faktycznych podstaw wskazywanych we wniosku w kwestii tymczasowego aresztowania. Analizując instytucję pozostającą przedmiotem rozważań autorzy dochodzą natomiast do konkluzji, i obecnie obowiązujące przepisy dają podstawę do stosowania tymczasowego aresztowania w oparciu o dowody niejawne dla podejrzanego i jego obrońcy. Taki stan rzeczy oceniają jako sprzeczny ze standardami rzetelnego procesu – ukształtowanymi m.in. na gruncie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – gdyż odgórnie deprecjonujący już u podstaw kontradyktoryjności posiedzeń aresztowych, z uwagi na potencjalny brak równowagi broni pomiędzy stronami.
Słowa kluczowe: efektywność, prawo do obrony, dostęp do akt sprawy, tymczasowe aresztowanie, obrońca, podejrzany
Efficiency of the suspect’s right of defence in preparatory proceedings (access to case files after a request to apply or extend detention has been made)
In this paper the authors consider the issue of access of the suspect and his/her defence attorney to the case files in the part in which the files consti tute the basis for a request to apply or extend detention. They also draw attention to the legal restrictions that exist in this regard, stressing the importance of access to case files as a significant factor determining the effectiveness of the right to defence. A defence attorney must have appropriate knowledge about the facts indicated as the basis for the detention request. In their analysis of the insti-tution in point, the authors come to the conclusion that the existing provisions give grounds to apply detention based on evidence which is classified evidence for the suspect and the defence attorney. They believe this situation is contrary to the standards of fair trial – shaped, among others, in the case law of the Po-lish Constitutional Court and the European Court of Human Rights – as creating a potential imbalance between parties in a trial through undermining, upfront, the adversarial nature of hearings in the matter of detention.
Keywords: effectiveness, right of defence, access to case files, detention, defenceattorney, suspect
Dr Monika Przybylska-Cząstkiewicz
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Zasada odległościowa w procesie inwestycyjnym elektrowni wiatrowej i zabudowy mieszkaniowej a działania organów samorządowych
Artykuł wskazuje na uwarunkowania prawne dotyczące lokalizacji elektrowni wiatrowych i zabudowy mieszkaniowej w Polsce po 16.07.2016 r. Od tego dnia obwiązuje ustawa z dnia 20.05.2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, która wprowadziła tzw. zasadę odległościową obowiązującą w ramach procesów inwestycyjnych zarówno elektrowni wiatrowych, jak i zabudowy mieszkaniowej. Szczególna uwaga została zwrócona na istotę zasady odległościowej oraz na treść rozstrzygnięć organów w ramach procedury przyjmowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz wydawania decyzji dotyczącej budowy zabudowy mieszkaniowej. Omówiono również dokładnie przepisy intertemporalne ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych i wskazano ich wpływ na treść rozstrzygnięć organów zobowiązanych do przestrzegania – w ramach wykonywanych przez nie zadań – zasady odległościowej. Zwrócono ponadto uwagę, że ustawodawca przewidział 36 miesięczny okres przejściowy dla inwestycji deweloperskich, tj. umożliwił budowę budynków mieszkalnych albo budynków o funkcji mieszanej bez zachowania zasady odległościowej. Niestety takiej możliwości prawodawca nie przewidział w zakresie budowy elektrowni wiatrowych co może utrudniać lub nawet zahamować inwestycje w energetykę wiatrową w Polsce.
Słowa kluczowe: farmy wiatorwe, administracyjne prawo, prawo europejskie, zasada odległościowa
The ‘distance principle’ in investment projects concerning wind farms and housing development and the activities of local authorities
The article indicates the legal conditions pertaining to the locations of wind farms and housing developments in Poland after 16 July 2016. On that day the Act of 20 May 2016 on Wind Farm Projects entered into force. It introduced the so-called distance principle that applies to investment processes concerning both wind farms and housing developments. Special attention is paid to the essence of the distance principle and to the contents of authorities’ decisions in the procedure of adopting the local spatial development plan and issuing land development decisions for housing projects. There is also a detailed discussion of the intertemporal provisions of the Act on Wind Farm Projects. Emphasis is put on their influence on the contents of decisions issued by authorities that have a duty to adhere to the distance principle in the discharge of their tasks. Attention is drawn to the fact that the statute provides for a 36-month transitional period for developer investments, when houses or buildings housing functions can be built without adhering to the distance principle. Unfortunately, no such option was provided for in the case of wind farms, which may result in difficulties or even put an end to wind farm projects in Poland.
Keywords: wind farms, administrative law, european union law, distance principle’
Prof. dr hab. Katarzyna Banasik
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Zatarcie skazania w angielskim prawie karnym
Przedmiotem analizy w niniejszym artykule jest zatarcie skazania w angielskim prawie karnym. Autorka zaznacza, że angielska ustawa o rehabilitacji przestępców stanowi, że osobę, której skazanie uległo zatarciu należy traktować tak, jakby nigdy nie popełniła ona przestępstwa. Następnie prezentuje okresy zatarcia skazania w przypadku poszczególnych środków reakcji karnej oraz eksponuje skazania niepodlegające zatarciu. Podkreśla, iż informacje o każdym skazaniu, też zatartym, są przechowywane aż do momentu osiągnięcia przez osobę skazaną wieku 100 lat. Następnie przedstawia rodzaje zaświadczeń o niekaralności i warunki ich wydawania. Autorka zwraca uwagę na najbardziej charakterystyczne cechy angielskiego uregulowania. Eksponuje znaczenie praktyczne ujawniania zatartych skazań i prezentuje system ich „odfiltrowywania”, przez co uzyskują one status chronionych. W konkluzji Autorka prezentuje własne refleksje na temat zatarcia skazania w angielskim prawie.
Słowa kluczowe: zatarcie skazania, okres zatarcia skazania, skazanie zatarte, skazanie niezatarte, wymóg niekaralności, zaświadczenie o niekaralności
Rehabilitation of offenders in English criminal law
The subject of the analysis in this paper is the rehabilitation of offenders under English criminal law. The author emphasises that the English statute on the rehabilitation of offenders reads that a person whose caution or conviction has become spent should be treated as if he or she has never committed an offence. Next, the author presents the rehabilitation periods for particular sentences and highlights the convictions that never become spent. The author underlines that information on every caution and conviction, both unspent and spent, is kept until a person turns 100 years old. Then, she shows the types of criminal record certificates and the conditions when they are issued. The author draws attention to the most characteristic features of the English regulations in this area. She highlights the practical significance of the disclosure of spent cautions and convictions and presents the system of filtering them so that they become protected from disclosure. In conclusion, the author presents her own reflections on the rehabilitation of offenders under English criminal law.
Keywords: rehabilitation of offenders, rehabilitation period, spent conviction, unspent conviction, requirement of having a clean criminal record, criminal record certificate
Prof. dr hab. Jan Widacki
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Dr Ewa Plebanek
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Glosa do wyroku SN z 30.11.2016 r., IV KK 225/16 (kryterium oceny sprawiedliwości kary)
Autorzy krytykują poglądy Sądu Najwyższego, wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 listopada 2016, IV KK 225/16, że „społeczne poczucie sprawiedliwości jest kryterium sprawiedliwości wymierzanej kary” , a także że „cel sprawiedliwościowy” kary współcześnie wysuwa się na czoło wśród dyrektyw wymiaru kary". Autorzy krytykują wyrażone poglądy Sądu Najwyższego, jako de lege lata niezgodne z prawem polskim, a de lege ferenda, jako archaiczne.
Słowa kluczowe: wymiar kary, dyrektywy wymiaru kary, zasady wymiaru kary, szkoła klasyczna, Sąd Najwyższy
Commentary on Supreme Court judgment of 30 November 2016, IV KK 225/16
The authors criticise the views expressed by the Supreme Court in the statement of reasons for the judgment of 30 November 2016, IV KK 225/16, na-mely that ‘the social sense of justice is the criterion of justness of the punish-ment administered’ and that ‘the justness objective of the punishment is curren-tly coming to the fore among the sentencing guidelines’. The authors criticise the Supreme Court’s view as inconsistent with the Polish law as it stands now and as archaic with the law as it should be.
Keywords: sentencing, court sentencing guidelines, court sentencing prin-ciples, classical school, Supreme Court
Sprawa odszkodowań wojennych od Niemiec a Traktat „2+4”
