Pojęcie konstytucji
Prof. dr hab. Ryszard M. Małajny
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Autor rozpoczyna swe rozważania od analizy etymologii i znaczeń nazwy „konstytucja”. Nazwa ta wywodzi się od łacińskiego czasownika constituere, oznaczającego ustanawianie, urządzanie, uporządkowywanie, nadawanie określonej formy; w domyśle – podstawom ustrojowym państwa. Konstytucja oznacza więc regulację, rozkaz lub dekret jako rezultat ustanowienia. W dalszej kolejności przechodzi do omawiania znaczeń tego terminu. W następnej kolejności Autor dokonuje przeglądu definicji konstytucji, poczynając od określeń XVIII-wiecznych, a na XX-wiecznych kończąc. Opiera się tu zwłaszcza na literaturze niemieckiej, anglosaskiej, francuskiej i polskiej. Następnie Autor przystępuje do formułowania własnej definicji konstytucji. Dochodzi do wniosku, że jest to ustawa zasadnicza, normująca podstawy ustroju państwa i status prawny jego obywateli, uchwalona w szczególnym trybie
Słowa kluczowe: konstytucja, constitutio, ustawa zasadnicza, organizacja aparatu państwa, system najwyższych norm, podstawowy porządek prawny
The Notion Of Constitution
The author begins his reflections with an analysis of the etymology and meanings of the term ‘constitution’. The word is derived from constituere, a Latin verb meaning to construct; to establish; to resolve, to place, which – as we can guess – refers to the foundations of a state’s system of government. So the constitution means a regulation, order or decree being a result of such establishment. The meanings of this term are subsequently discussed. Then, the author reviews various definitions of the constitution, starting with 18th c. definitions and ending with 20th c. ones, on the basis of mostly German, Anglo-Saxon, French and Polish literature.
Subsequently, the author formulates his own definition of the constitution. He arrives at the conclusion that this is the basic law regulating the foundations of a state’s system of government and the legal status of its citizens, which law is passed according to a special procedure.
Keywords: constitution, constitutio, basic law, organisation of the state authorities, system of supreme norms, basic legal order
Mgr Aleksandra Orzeł-Jakubowska
Uniwersytet Warszawski
Dostęp do informacji publicznej zawartej w wyrokach arbitrażowych
Artykuł rozważa, czy wyroki arbitrażowe, które tradycyjne postrzegane są jako dokumenty poufne, mogą zawierać informację publiczną. Przeprowadzone badania pokazują, że w większości przypadków w arbitrażu handlowym rozstrzygane są sprawy prywatne, które nie dotyczą działalności państwa. Jednakże, od tej reguły są następujące wyjątki. Jeżeli stroną postępowania arbitrażowego jest podmiot państwowy lub inny podmiot wykonujący zadania publiczne, wówczas wyrok arbitrażowy może zawierać informację o realizacji tych zadań lub sposobach wydatkowania środków publicznych. Podobnie, jeżeli państwo jest pozwanym w arbitrażu inwestycyjnym prowadzonym na podstawie umowy międzynarodowej, wydany w tym postępowaniu wyrok będzie zawierał informację publiczną. W takich wypadkach, zgodnie z ustawą z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, informacje publiczne zawarte w wyrokach arbitrażowych powinny zostać udostępnione na żądanie wnioskodawcy. Nie znaczy to jednak, że wyroki te powinny być udostępniane bezwarunkowo. Podmiot zobowiązany do udzielenia informacji publicznej ma bowiem obowiązek rozważenia, czy wyrok arbitrażowy nie zawiera informacji przedsiębiorstwa, stanowiącej przesłankę odmowy udostępniania informacji.
Słowa kluczowe: dostęp do informacji publicznej, arbitraż handlowy, arbitraż inwestycyjny, rozwiązywanie sporów z udziałem podmiotów państwowych, tajemnica przedsiębiorcy
Access to information about public matters included in arbitral awards
This paper seeks to answer whether arbitral awards, which are traditionally perceived as confidential, may be treated as a source of information about public matters. The analysis proves that in most cases commercial arbitration covers only private information which the society is not concerned with. However, this general rule is subject to certain exceptions. If a party to commercial arbitration is a state entity or another entity performing public tasks, the arbitral award may include information about these tasks or the manner in which public funds are spent. Similarly, when a state itself is the responding party in investment arbitration based on an international treaty, the arbitral award contains information about public matters. In such cases, pursuant to the Act of 6 September 2001 on Access to Information about Public Matters, the relevant information included in arbitral awards should be made available upon request. This does not mean that arbitral awards should be publicly disclosed without any conditions. The entity that requests the information about public matters has to consider whether the arbitral award is not protected as a business secret, which would justify rejection of such a request.
Keywords: access to information about public matters, commercial arbitration, investment arbitration, settlement of disputes with state entities, business secret
Prof. dr hab. Jerzy Wratny
Instytut Nauk Prawnych PAN
Refleksje nad problematyką stosunku pracy w pismach Macieja Święcickiego
Z okazji 105. rocznicy urodzin prof. Macieja Święcickiego (1913 r.) autor niniejszego opracowania opisuje poglądy Profesora dotyczące stosunków pracy. Maciej Święcicki podkreślał doniosłą rolę umowy o pracę, sprzeciwiając się zarówno skrajnie indywidualistycznej interpretacji tego aktu, jak i Eingliederungs Theorie. W artykule omówiono również późniejszą rewizję poglądów M. Święcickiego.
Słowa kluczowe: stosunek pracy, faktyczny stosunek pracy, umowa o pracę, prawo pracy w ustrojach totalitarnych
Reflections on labour relations subject in Maciej Święcicki papers
On the occasion of 105 anniversary of birth of Maciej Święcicki (1913) the author of this study describes prof. Święcicki views relating to labour relations being the main subject of his concern. Święcicki underlined the role of labour contract, on one hand being against its extremaly individualistic interpretation and the conception minimalizing the function of the labour contract on the other hand as it was i.a. in the theory of so called inclusion into undertaking community (Eingliederungs Theorie) according to German literature. The negative consequences in totalitarian systems of this second concept were indicated. In late papers prof. Święcicki criticized his earlier views concerning so called factual labour relation. Personality of Maciej Święcicki has been described as the researcher acting in difficult industrial period.
Keywords: labour relation, factual labour relation, labour contract, labour law in totalitarian systems
Prof. dr hab. Łukasz Pohl
Uniwersytet Szczeciński
Intraneus w polskim prawie karnym (głos w sprawie wykładni art. 21 § 2 k.k.)
Artykuł dotyczy charakterystyki sprawcy przestępstwa indywidualnego. Przedstawiono w nim ujęcie, iż tego rodzaju sprawcą może być wyłącznie sprawca wykonujący czyn zabroniony, gdyż tylko tego w odniesieniu do tego podmiotu charakteryzująca go okoliczność osobista jest znamieniem popełnianego przezeń czynu zabronionego.
Słowa kluczowe: sprawca, przestępstwo indywidualne, współdziałanie
Qualified perpetrator (intraneus) in the Polish criminal law (a voice on the interpretation of Art. 21(2) of the Criminal Code)
The article concerns the characteristics of the perpetrator of a delictum proprium (specific offence). It introduces the idea that the perpetrator of this kind of criminal offence must be the person who carries out a prohibited act, because only such a person exhibits the personal circumstance which is one of the features of this criminal offence.
Keywords: perpetrator, delictum proprium (specific offence), collaboration
Mgr Michał Krajewski
Europejski Instytut Uniwersytecki we Florencji
Przesłanki dopuszczalności skargi na nieważność aktu UE z art. 263 ust. 4 TFUE (analiza orzecznictwa)
Kontrowersje wokół wąskiej interpretacji przesłanek dopuszczalności skargi na nieważność aktu instytucji lub organu Unii z art. 263 ust. 4 TFUE utrzymują się od dziesięcioleci. Ów przepis interpretowany jest wciąż zgodnie z koncepcją wypracowaną jeszcze w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Trybunałowi Sprawiedliwości zarzuca się, że nie przystaje ona do problemów społecznych przed którymi stoi dziś porządek prawny Unii oraz do zmian normatywnych, jakie w nim zaszły: z jednej strony zagwarantowania jednostkom prawa podstawowego do skutecznej ochrony sądowej oraz zasady rządów prawa, a z drugiej poszerzającego się zakresu kompetencji prawodawczych i decyzyjnych instytucji Unii. Celem opracowania jest rekonstrukcja treści przesłanek dopuszczalności skargi na nieważność aktu Unii wniesionej przez osobę fizyczną lub prawną w oparciu o aktualne orzecznictwo. Dla lepszego odbioru analizy tego obszernego i skomplikowanego orzecznictwa, skupi się ona na dwóch pytaniach. Po pierwsze, jakim kategoriom jednostek przysługuje prawo do wniesienia skargi na nieważność aktów Unii ? Po drugie, jakimi cechami odznaczają się akty, które mogą stać się przedmiotem zaskarżenia?
Słowa kluczowe: skarga na nieważność, przesłanki dopuszczalności, art. 263 ust. 4 TFUE, prawo Unii Europejskiej, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Admissibility criteria of the action for annulment under Article 263(4) TFEU (case-law analysis)
The article analyses the case law of the EU courts regarding the admissibility criteria of annulment actions, lodged by private applicants under Article 263(4) TFEU. It answers two questions: (1) does the stringent admissibility test favour certain categories of private applicants?; and (2) what is the character of EU acts that private applicants may challenge within annulment proceedings? The claim is that the stringent admissibility test proves more favourable to economic operators. In contrast, it rejects the cases being brought by non-economic entities: workers’ unions or public interest organisations. Moreover, it allows the EU courts to avoid an abstract and pre-emptive review of generally applicable acts that have not yet been applied in individual cases. By applying such an admissibility test, the EU courts seem reluctant to assume, within Article 263(4) TFEU proceedings, the function that is fulfilled by constitutional courts of many EU member states. Finally, the article notes that the admissibility test is still based to a considerable extent on the concepts developed back in 1960s, of which aim was to safeguard individual rights of economic undertakings. Thus, it takes no account of the evolution that has occurred in the EU legal order since that time: guaranteeing of the fundamental right to effective judicial protection, a large extension of the scope of matters governed by the EU law etc. Therefore, the broader aim of the article is to prompt a scholarly discussion on the adequacy of the Article 263(4) TFEU admissibility test to the contemporary EU legal order.
Keywords: action for annulment, admissibility criteria, Article 263(4) TFEU, European Union law, Court of Justice of the European Union
Dr Aneta Biały
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Zmiana ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych szansą na uporządkowanie stanu prawnego istniejących wspólnot?
Grunty wchodzące obecnie w skład wspólnot gruntowych w Polsce stanowią ponad 50 tysięcy hektarów, co powoduje, że kwestia uregulowania ich stanu prawnego jest niezbędna. Podjętą przez ustawodawcę próbę zmian przepisów obowiązujących w tej materii należy ocenić negatywnie, jako nieadekwatną do otaczających nas realiów. Wprowadzone od 1 stycznia 2016 r. zmiany nie przyczynią się do rozwiązania kwestii wątpliwych, które istniały pod rządami starych przepisów. Najtrudniejszą nadal pozostaje problematyka następców prawnych pierwotnie uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej. Wątpliwymi są rozwiązania przyjęte w obowiązującej ustawie, która wprowadzając dodatkowy tryb ustalenia wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie, procedurę przejęcia gruntów przez gminę, możliwość ustanowienia między uprawnionymi współwłasności i tym samym likwidację spółki powołanej do zarządu wspólnotą, nie wyjaśniają ani nie rozwiązują podstawowych problemów. Wzrost wartości nieruchomości gruntowych i atrakcyjności polskiej wsi spowodował zainteresowanie tą problematyką, ale w opinii autorki, przyjęte rozwiązania nie będą sprzyjały umocnieniu wspólnot gruntowych, a jedynie uproszczą procedurę przejęcia ogromnych obszarów gruntów gminom.
Słowa kluczowe: uprawnieni do udziału we wspólnocie, grunty wspólnoty, spółka do zarządu wspólnotą, gospodarstwo rolne, komunalizacja
Are amendments to the Act on the Development of Land Communities a chance to organize the legal status of the existing ones?
Land currently owned by land communities in Poland is measured at more than 50 thousand hectares, which means that the issue of regulating its legal status is essential. The legislature’s attempt to change the regulations in force in this matter should be assessed negatively, as inadequate to the demands of the reality. The amendments introduced on 1 January 2016 do not contribute to solving the doubts that existed under the old rules. The most difficult issues still concern successors of those originally entitled to a share in community-owned land. Dubious solutions are adopted in the law currently in force, which by introducing an additional procedure of determining the list of persons entitled to membership in a community, a procedure for acquisition of land by a municipality, the possibility of establishing co-ownership between the eligible persons and thus winding up the company established to manage the community, neither explain nor solve the underlying problems. The increase in the value of land and the attractiveness of the Polish countryside sparked an interest in this issue, but in the opinion of this author the adopted solutions will not be conducive to strengthening joint land ownership communities, but only simplify the procedure for the acquisition of large areas of land by municipalities.
Keywords: person entitled to membership in a community, community-owned land, company established to manage a community, farm, communisation
Mgr Monika Hordejuk
Warszawa
Zawieranie transakcji na instrumentach pochodnych w świetle rozporządzenia EMIR
Rynki finansowe w Polsce regulowane były przez długi okres głównie ustawą o obrocie instrumentami finansowymi. Z czasem regulator europejski dostrzegł, że krajowe przepisy państw członkowskich są niewystarczające dla bezpieczeństwa transakcji na instrumentach pochodnych i ich kontrahentów poza rynkiem regulowanym. W odpowiedzi na tę lukę prawną Parlament Europejski i Rada (UE) uchwaliły rozporządzenie EMIR Nr 648/2012 wraz z rozporządzeniami delegowanymi (EMIR), które szczegółowo regulują tę materię. Rozporządzenie EMIR weszło w życie 16.08.2012 r., zaś większość rozporządzeń delegowanych 15.03.2013 r. Artykuł prezentuje wynikające z EMIR podstawowe wymogi i sposoby ich wypełniania przez kontrahentów finansowych jak i niefinansowych będących uczestnikami rynku OTC. Do obowiązków tych należy przede wszystkim raportowanie transakcji do repozytoriów, stosowanie technik ograniczania ryzyka oraz centralne rozliczanie transakcji. Omówiony został również problem sankcji za naruszenie przepisów EMIR.
Słowa kluczowe: Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych, rozporządzenie EMIR, rynki finansowe, prawo UE
Trading in derivative instruments in the light of the EMIR
The major regulation on financial markets in Poland was, for a long time, the Financial Instruments Trading Act. With time, the European regulator could observe that the national laws of the member states were insufficient to guarantee the safety of trading in over-the-counter derivatives and protect the counterparties in such transactions. In response to this legal loophole, the European Parliament and the Council (EU) enacted the European Market Infrastructure Regulation (the ‘EMIR’, Regulation No. 648/2012) together with the delegated regulations, which specifically regulate this field of business. The EMIR entered into force on 16 August 2012, while most of the delegated regulations on 15 March 2013. This article presents the major obligations under the EMIR and how OTC financial and non-financial counterparties should fulfill them. These obligations include mainly reporting transactions to trade repositories, implementing risk mitigation techniques and mandatory central clearing of transactions on certain classes of derivatives. Eventually the article discusses the sanctions for infringements of EMIR provisions.
Keywords: European Securities and Markets Authority, European Market Infrastructure Regulation, financial markets, EU law
Prof. dr hab. Zbigniew Kmieciak
Uniwersytet Łódzki
Oblicza nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego (w odpowiedzi prof. Janowi Zimmermannowi)
Artykuł jest polemiką w stosunku do opracowania prof. J. Zimmermanna, zawierającego krytyczną ocenę dokonanej w 2017 r., głębokiej zmiany Kodeksu postępowania administracyjnego. Autor, który przewodniczył działającemu w latach 2012 – 2016 zespołowi ekspertów, kwestionuje tezę o konieczności zachowania „ciągłości zapatrywań naukowych na postępowanie administracyjne”. Opowiada się za przełamywaniem pokutujących w Polsce od lat schematów myślenia i zerwania z wywodzącymi się po części z innej epoki dogmatami prawnymi. W artykule wykazuje, że niezbędne stało się uproszczenie postępowania administracyjnego oraz zmniejszenie stopnia jego formalizmu. Podkreśla również, że wobec przebiegających w szybkim tempie zmian cywilizacyjnych, kulturowych i gospodarczych niezbędne stało się większe zróżnicowanie odwołań administracyjnych. Eksponuje rolę komparatystyki prawniczej, bez której – w jego przekonaniu – trudno mówić o rozwoju nauki prawa i postępowania administracyjnego.
Słowa kluczowe: kodeks postępowania administracyjnego, konstytucja, formalizm procesowy, odwołania administracyjne, standardy europejskie
Faces of Amendments to the Code of Administrative Procedure (a polemic with Professor Jan Zimmerman)
The article is a polemic with Professor Jan Zimmerman, whose study gives a critical assessment of the far-reaching amendments to the Code of Administrative Procedure, introduced in 2017. The author, who chaired the team of experts working on these amendments in 2012–2016, questions the argument about the need to maintain ‘continuity of scientific views concerning the administrative procedure’. He supports the idea of changing the patterns of thought that have lingered in Poland for years and breaking the legal dogmas whose roots go back to another epoch. He underlies in his article that it has become necessary to simplify and de-formalise the administrative procedure. He also emphasizes the fact that because of the fast development of the civilisation, culture and economy it has become necessary to differentiate administrative appeals. He stresses the role of comparative law, without which, in his opinion, it seems to be difficult to discuss the development of the science of administrative law and procedure.
Keywords: Code of Administrative Procedure, Constitution, procedural formalism, administrative appeals, European standards
Dr Marcin Kłoda
Warszawa
Glosa do wyroku TSUE z 18.10.2016 r., C-135/15 (prawo właściwe dla zobowiązań umownych – Rzym I)
Glosa odnosi się do wyroku w sprawie Nikiforidis, w którym stwierdzono m.in, że rozporządzenie Rzym I stosuje się do stosunku pracy umownego, który powstał przed 17.12.2009 r. Zdaniem Autora wyrok ten należy ocenić pozytywnie zarówno co do rozstrzygnięcia, jak i co do uzasadnienia. Wydaje się jednak, że TS powinien był szerzej odnieść się do zagadnienia częściowej zmiany zobowiązania wynikającego z umowy zawartej przed 17.12.2009 r.
Słowa kluczowe: prawo właściwe, zobowiązania umowne, chwila zawarcia umowy, prawo międzyczasowe, rozporządzenie Rzym I
Commentary on the Court of Justice of the European Union judgment of 18 October 2016, C-135/15
This paper discusses the Court of Justice of the European Union judgment of 18 October 2016, C-135/15, Nikiforidis, in which it was held, inter alia, that the Rome I Regulation applies to a contractual employment relationship that came into being before 17 December 2009 only in so far as that relationship has undergone, as a result of mutual agreement of the contracting parties which has manifested itself on or after that date, a variation of such magnitude that a new employment contract must be regarded as having been concluded on or after that date, a matter which is for the referring court to determine. The CJEU interpreted the notion of time of contract conclusion, which is relevant to the application in time of the Rome I Regulation, as having an autonomous meaning in that regulation. As an indication, it pointed out that this notion should correspond to the time that the parties’ agreement to enter into the contract ‘manifests itself’.
Keywords: governing law, contractual obligations, time of contract conclusion, transitional law, Rome I Regulation
Mgr Daniel Knaga
Uniwersytet Łódzki
Glosa do postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 7.01.2016 r., U 8/15 (konstytucyjność uchwał Sejmu o wyborze sędziów TK)
Zaprezentowana glosa dotyczy postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 7.01.2016 r., sygn. akt U 8/15, w przedmiocie uchwał Sejmu VIII kadencji o braku mocy prawnej uchwał Sejmu VII kadencji w sprawie wyboru sędziego Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem TK wspomniane uchwały to niewiążące prawnie oświadczenia. W orzeczeniu pominięto jednak ocenę normatywności uchwał ze względu na skutki jakie wywołują.
Słowa kluczowe: sędzia Trybunału Konstytucyjnego, uchwały Sejmu, akt normatywny, Konstytucja, kryterium funkcjonalne
Commentary on the Constitutional Tribunal’s judgment of 7 January 2016, U 8/15
The present commentary discusses the judgment issued by the Constitutional Tribunal on 7 January 2016, in case U 8/15. The case concerned the resolutions of the Sejm of the 8th term of office on the lack of legal force of resolutions of the Sejm of the 7th term in the matter of electing of a judge of the Constitutional Tribunal. According to the Constitutional Tribunal, these resolutions are declarations which are not legally binding. The judgment does not, however, assess the normativity of these resolutions from the point of view of the effects they produce.
Keywords: judge of the Constitutional Tribunal, resolutions of the Sejm, normative act, Constitution, functional criterion
