Wystąpienie doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego sędziego Jacka Gudowskiego w dniu 20.03.2025 r. w auli w Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego W dniu 20.03.2025 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie odbyło się uroczyste nadanie Jackowi Gudowskiemu, sędziemu Sądu Najwyższego w stanie spoczynku, długoletniemu członkowi Kolegium „Przeglądu Sądowego”, tytułu doktora honoris causa tego najstarszego polskiego Uniwersytetu. W uchwale Senatu UJ podkreślono, że doktorat honorowy został przyznany Jackowi Gudowskiemu w szczególności za twórczy i oryginalny wkład do nauki prawa i postępowania cywilnego oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego, a także budowanie autorytetu tego Sądu i zaufania do wymiaru sprawiedliwości.
Pobierz treść wystąpienia
Speech by Judge Jacek Gudowski, doctor of law honoris causa of the Jagiellonian University on 20 March 2025 in the auditorium of Collegium Novum of the Jagiellonian University
The Jagiellonian University in Kraków officially conferred an honorary doctorate from this oldest university in Poland on Jacek Gudowski, a retired judge of the Supreme Court and long-term member of the Editorial Board of ‘Court Review’, on 20 March 2025. The resolution of the Senate of the Jagiellonian University emphasized that the honorary doctorate was awarded to Jacek Gudowski in particular for his creative and original contribution to the study of law, civil procedure and the case law of the Supreme Court, as well as for building the authority of this court and confidence in the justice system.
dr hab. Piotr Krzysztof Sowiński, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego
Kierownik Katedry Prawa Karnego Procesowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Rzeszowski, radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2210-5877
Kształtowanie się instytucji tłumacza oraz prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego w polskim procesie karnym
Tekst poświęcono ewolucji roli tłumacza i prawa do pomocy tłumacza w polskim postępowaniu karnym. Badanie ustawodawstwa krajowego z lat 1918–2024 na podstawie metod dogmatyczno-prawnej oraz historyczno-prawnej prowadzi do wniosku, że współcześnie funkcje tego uczestnika są rozumiane znacznie szerzej niż pod rządami pierwszej polskiej kodyfikacji postępowania karnego z 1928 r. Podczas gdy w okresie międzywojennym tłumacza uznawano niemal wyłącznie za jednego z licznych pomocników organów procesowych, a jego rolą było usprawnienie toku tego postępowania, obecnie dostrzega się w tłumaczu także ważnego gwaranta takich zasad, jak: równości broni, lojalności procesowej, rzetelnego procesu, publiczności czy prawa do obrony tych jego uczestników, którzy nie władają językiem używanym w sądzie. Autor krytykuje rezygnację z obrony obligatoryjnej oskarżonych niewładających językiem polskim, zauważając nieekwiwalentność pomocy tłumacza oraz pomocy obrońcy. Dostrzega zarazem tendencję do rozszerzania granic pomocy translatorskiej, czego wyrazem są znowelizowany w 2013 r. przepis art. 72 § 3 k.p.k. oraz niezgodność art. 204 § 1 k.p.k. z art. 2 ust. 2 dyrektywy 2010/64/UE w zakresie, w jakim ten pierwszy przepis posługuje się pojęciami „głuchy” i „niemy”, a nie „osoba niesłysząca” lub „osoba niemówiąca”.
Słowa kluczowe: tłumacz, postępowanie karne, pomocnik organu procesowego, nieznajomość języka, język urzędowy, język sądowy, język państwowy, tłumaczenie ustne, tłumaczenie pisemne, język przekładu, obrona obligatoryjna, oskarżony, prawo do obrony, równość broni, rzetelny proces karny, zasada publiczności, lojalność procesowa
Dr Hab. Piotr Krzysztof Sowiński, professor of the University of Rzeszów
Head of the Criminal Procedural Law Department, Faculty of Law and Administration, University of Rzeszów legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2210-5877
Development of the institution of an interpreter and the right to interpret and translate in Polish criminal proceedings
The article discusses the evolution of the role of the interpreter and the right to the assistance of an interpreter in Polish criminal proceedings. An examination of the national legislation from 1918 to 2024 based on the dogmatic law and historical law method leads to the conclusion that the functions of this participant are understood today much more broadly than they were under the first Polish codification of criminal proceedings in 1928. While, in the Inter-War period, the interpreter was considered almost exclusively to be one of the numerous assistants of the trial authorities and his role was to streamline the course of the proceedings, the interpreter is now also perceived as an important guarantor of such principles as equality of arms, procedural loyalty, a fair trial, an audience and finally the right to a defence of those participants of the proceedings who do not speak the language used in court. The author criticizes the abandonment of obligatory defence of defendants who do not speak Polish, noting the inequality of the assistance of an interpreter and the aid of a defence counsel. He simultaneously notes the tendency to expand the boundaries of interpreting assistance, which is reflected in the provision of Article 72 §3 of the Criminal Procedures Code amended in 2013, but also in the incompatibility of Article 204 §1 of the Criminal Procedures Code with Article 2(2) of Directive 2010/64/EU to the extent to which the former provision uses the terms ‘deaf’ and ‘mute’ and not ‘person with impaired hearing’ and ‘non-speaking person’.
Keywords: interpreter, criminal proceedings, assistant of the trial authority, unfamiliarity with the language, official language, court language, state language, interpretation, translation, translation language, obligatory defence, defendant, the right to a defence, equality of arms, fair criminal trial, principle of audience, procedural loyalty
Bibliografia / References
[Bez autora], Forma zapewnienia prawdy w postępowaniu karnym, „Palestra” 1929/6–7.
Angerman K., Nowotny J., Przeworski J., Komentarz do Kodeksu postępowania karnego z 19-go marca 1928 r. Nr 33 poz. 313 Dz.U.R.P. wraz z dotyczącemi ustawami i rozporządzeniami, Warszawa 1930.
Bafia J., Bednarzak J., Flemming M., Kalinowski S., Kempisty H., Siewierski M., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. M. Mazur, Warszawa 1971, 1976.
Bednarzak J. [w:] J. Bafia, J. Bednarzak, M. Flemming, S. Kalinowski, H. Kempisty, M. Siewierski, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. M. Mazur, Warszawa 1976.
Broniecka R., Uzasadnienie wyroku w polskim postępowaniu karnym, LEX 2014.
Dudka K., Paluszkiewicz H., Postępowanie karne, Warszawa 2021.
Glaser S., Polski proces karny w zarysie, Warszawa 1934.
Grajewski J., Skrętowicz E., Kodeks postępowania karnego z komentarzem, Gdańsk 1996.
Grajewski J. [w:] J. Grajewski, L.K. Paprzycki, M. Płachta, Kodeks postępowania karnego, t. I, Komentarz do art. 1–424, red. L.K. Paprzycki, Kraków 2003.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 1999.
Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Warszawa 2003.
Hofmański P., Międzynarodowy Trybunał Karny i standardy ochrony praw jednostki [w:] Istota i zasady procesu karnego 25 lat później. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Murzynowskiego, red. M. Rogacka-Rzewnicka, H. Gajewska-Kraczkowska, Warszawa 2020.
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego, t. I, Komentarz do art. 1–296, red. P. Hofmański, Warszawa 2007.
Kalinowski S. [w:] S. Kalinowski, M. Siewierski, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 1966.
Laniewski A., Sobolewski K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Lwów 1939.
Marszał K., Prawo karne procesowe, Warszawa 1988.
Marszał K., Proces karny, Katowice 1998.
Marszał K., Proces karny. Zagadnienia ogólne, Katowice 2013.
Mogilnicki A., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, reprint, Warszawa 2019.
Mogilnicki A., Rappaport E.S., Ustawy karne Rzeczypospolitej Polskiej, t. I, Kodeks postępowania karnego, cz. II, Motywy ustawodawcze, Warszawa 1929.
Nisenson J., Siewierski M., Kodeks postępowania karnego z komentarzem i orzecznictwem Sądu Najwyższego, Warszawa 1939.
Nowak C., Prawo do korzystania z pomocy tłumacza w europejskim i polskim prawie karnym, „Prokuratura i Prawo” 1998/10.
Peiper L., Komentarz do Kodeksu Postępowania Karnego i przepisów wprowadzających tenże Kodeks, Kraków 1933.
Prusak F., Komentarz do Kodeksu postępowania karnego, t. 1, Warszawa 1999.
Prusak F., Pociągnięcie podejrzanego do odpowiedzialności w procesie karnym, Warszawa 1973.
Słownik języka polskiego, hasło: Pomoc, https://sjp.pl/pomoc (dostęp: 1.03.2024 r.).
Sowiński P.K., Prawo do tłumaczenia ustnego i pisemnego w ujęciu kodeksowym, konwencyjnym i dyrektywalnym [w:] Hominum causa omne ius constitutum sit. Księga jubileuszowa Profesora Piotra Hofmańskiego, red. A. Górski, A. Światłowski, A. Sakowicz, S. Głogowska, P. Czarnecki, Kraków 2024.
Sowiński P.K., Prawo oskarżonego do pomocy tłumacza (art. 72 § 1 k.p.k.) [w:] Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Prof. Janusza Tylmana, red. T. Grzegorczyk, Warszawa 2011.
Sowiński P.K., Tajemnica tłumacza w polskim procesie karnym. Uwagi na tle art. 180 § 1 Kodeksu postępowania karnego oraz art. 199 w zw. z art. 204 § 3 Kodeksu postępowania karnego, „Przegląd Sądowy” 2024/9.
Sowiński P.K., Uprawnienia składające się na prawo oskarżonego do obrony. Uwagi na tle czynności oskarżonego oraz organów procesowych, Rzeszów 2012.
Stachowiak S., Uprawnienie pokrzywdzonego do korzystania z pomocy tłumacza w polskim procesie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2000/12.
Stefański R.A., Udział tłumacza w postępowaniu szczególnym jako przejaw rzetelnego procesu karnego [w:] Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, red. J. Skorupka, Warszawa 2009.
Stefański R.A. [w:] J. Kosonoga, J. Skorupka, R.A. Stefański, Kodeks postępowania karnego, t. I, Komentarz do art. 1–166, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, LEX 2017.
Steinborn S. [w:] J. Grajewski, P. Rogoziński, S. Steinborn, Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, LEX 2016.
Śliwiński S., Polski proces karny przed sądem powszechnym. Zasady ogólne, Warszawa, wyd. 1948, 1961.
Świda Z., Ponikowski R., Posnow W., Postępowanie karne. Część ogólna, red. Z. Świda, Warszawa 2008.
Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa, wyd. 1995, 2002, 2003.
Woźniewski K., Prawidłowość czynności procesowych w polskim procesie karnym, Gdańsk 2010.
dr hab. Andrzej Wach, prof. UW
Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, radca prawny, Polska
ORCID: https:// orcid.org/0000-0002-6196-2794
Kontrola technicznych reguł gry w drodze arbitrażu sportowego
Techniczne reguły gry określają w sposób abstrakcyjny i ogólny cel oraz warunki przeprowadzania współzawodnictwa w danym rodzaju sportu. Od ich spełnienia zależy prawidłowe i ważne uzyskanie wyników sportowych. Ze względu na homogeniczność (jednorodzajowość) technicznych reguł gry i ich wyłączny związek z zawodami sportowymi zapatrywanie o niedopuszczalności rozpoznawania wynikających na ich tle sporów w drodze sądowej lub arbitrażowej ma wielu zwolenników. Fakt, że w sporcie wysoko kwalifikowanym ze stosowaniem wskazanych reguł wiążą się istotne skutki majątkowe, usprawiedliwia jednak bardziej pragmatyczne podejście do tego problemu i powierzenie sądom arbitrażowym kontroli decyzji arbitra boiskowego (pola gry). Może ona być uchylona tylko w razie udowodnienia przez skarżącego korupcji, złej wiary lub arbitralności sędziego bądź jury d’appel zawodów.
Słowa kluczowe: arbitraż przymusowy, reguły gry, zapis na sąd polubowny, techniczne reguły gry
Dr Hab. Andrzej Wach, professor of the University of Warsaw
Civil Procedures Department, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, legal counsel, Poland
ORCID: https:// orcid.org/0000-0002-6196-2794
Reviewing the technical rules of the game in sports arbitration
The technical rules of the game abstractly and generally define the objective and conditions of competition in a given type of sport. The correct and valid achievement of sports results depends on their fulfilment. Due to the homogeneity (single-type) of the technical rules of the game and their exclusive connection with sports competitions, many proponents believe it is inadmissible to resolve disputes arising from them in court or arbitration. However, the fact that the application of these rules in highly qualified sports involves significant financial consequences justifies a more pragmatic approach to this problem and the requirement to entrust arbitration courts with the review of the decisions of the referee/umpire. They can only be overturned if the complainant proves there was corruption, bad faith or arbitrariness on the part of the judge or jury of appeal of the competition.
Keywords: compulsory arbitration, rules of the game, arbitration clause, technical rules of the game
Bibliografia / References
Baddeley M., L’association sportive face au droit. Les limites de son autonomie, Francfort-sur-le Main–Bâle 1994.
Baddeley M., Le sportif, sujet ou objet? La protection de la personnalité du sportif, Basel 1996.
Beloff M.J., Kerr T., Demetriou M., Sports Law, Oxford 1999.
Blessing M., Introduction to Arbitration – Swiss and International Perspectives, Bâle 1999.
Bodmer H., Vereinsstrafe und Verbandsgerichtsbarkeit. Dargestellt am Beispiel des Schweizerischen Fussballverbandes, Bern–Stuttgart 1989.
Borges M.F.P., Verbandsgerichtsbarkeit und Schiedsgerichtsbarkeit im internationalen Berufsfussball. Unter Berücksichtigung der verbandsinternen FIFA-Rechtsprechung in Bezug auf die lex sportiva, Frankfurt am Main 2009.
Bucher A., Die neue internationale Schiedsgerichtsbarkeit in der Schweiz, Basel–Frankfurt am Main 1989.
Bucher A., Le nouvel arbitrage international en Suisse, Bȃle et Francfort-sur-le-Main 1988.
Buy F., Marmayou J.M., Poracchia D., Rizzo F., Droit du sport, Paris 2009.
Colomb O., Les regles du jeu et les norms „pénales” associatives [w:] Aspects pénaux du droit du sport, red. A. Kuhn, L. Moreillon, A. Willi-Jayet, Berne 2002.
Craig L.W., Park W.W., Paulsson J., International Chamber of Commerce Arbitration, Paris 2000.
Dutoit B., Le droit international privé a l’ épreuve du sport [w:] Rapports suisses presentes au XVIeme Congres international de droit comparé: Brisbane, 14 au 20 juillet 2002, Zurich 2002.
Ereciński T., Weitz K., Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008.
Foster K., Lex Sportiva and lex ludica: the Court of Arbitration for sport’s jurisprudence, „Entertainment and Sports Law Journal” 2004/3.
Frascaroli R., Sport, diritto pubblico e diritto private [w:] Enciclopedia del diritto, vol. XLIII, Milan 1990.
Gardiner S., Felix A., James M, O’ Leary J., Sports Law. Text and Materiale, London 1999.
Germain J.C., Les sportifs et le droit, Liege 1995.
Grzybowski S., Problematyka cywilnoprawna instytucji stowarzyszeń, „Studia Prawnicze” 1973/36.
Gudowski J., Wpływ Konstytucji i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego na pojęcie dopuszczalności drogi sądowej [w:] Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego, red. T. Ereciński, K. Weitz, Warszawa 2010.
Hadrowicz E., Żądanie przez członka stowarzyszenia ustalenia nieistnienia uchwały organu stowarzyszenia niedotyczącej jego członkostwa, „Monitor Prawniczy” 2017/1.
Heini A., Die Schweizerische Vereinsrecht, Bâle 1988.
James M., Sports Law, London 2013.
Jolidon P., Arbitrage et sport [w:] Recht und Wirtschaft heute, Festgabe für Professor Dr Max Kummer, Berne 1980.
Jolidon P., Ordre sportif et ordre juridique, „Revue de la Societe des Juristes Bernois” 1991/4.
Karaquillo J.P., Le droit du sport, Paris 2011.
Karaquillo J.P., Les normes de la communauté sportive et le droit de l’ Etat [w:] Le sport et le droit, Actes du 18e Colloque de droit europeen, Strasbourg 1989.
Kaufmann-Kohler G., Atlanta et l’arbitrage ou les premieres experiences de la division olympiques du Tribunal Arbitral du Sport, „Bulletin Association Suisse Arbitration (ASA)” 1996/3.
Kaufmann-Kohler G., Rigozzi A., Arbitrage international. Droit et pratique a la lumiere de la LDIP, Berne 2006.
Kijowski A., Sytuacja prawna sportowca wyczynowego, Warszawa–Poznań 1984.
Krześniak E.J., Ustawa o sporcie. Komentarz, Warszawa 2020.
Kummer M., Spielregel und Rechtsregel, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, Berne 1973.
Łętowska E., Glosa do wyroku SN z 21.12.1970 r., I CR 517/70, „Państwo i Prawo” 1972/12.
Mätzler E., Der Lizenzspielervertrag in der Nationalliga des Schweizerischen Fussballverbandes, Zurich 1985.
Netzle S., Sponsoring von Sportverbänden, Schriften zum Handels- und Wirtschaftsrecht, Zurich 1988.
Opalski A., O potrzebie systemowej analizy instytucji wspólnych dla zrzeszeń, „Studia Prawa Prywatnego” 2009/2 (13).
Poczobut J., Zagadnienia kolizyjnoprawne w międzynarodowym arbitrażu handlowym [w:] System Prawa Handlowego, t. 8, Arbitraż handlowy, red. A. Szumański, Warszawa 2015.
Radke H., Strict liability jako uniwersalna zasada odpowiedzialności w sporcie [w:] Odpowiedzialność dyscyplinarna w sporcie – aktualne problemy prawne, red. M. Leciak, Toruń 2016.
Reynaud C. [w:] P. Lalive, J.F. Poudret, C. Reynaud, Le droit de l’arbitrage interne et international en Suisse, Lausanne 1989.
Ribeiro e Castro J., Loi de Bases du Systeme Sportif, Lisbonne 1990.
Rigozzi A., L’arbitrage international en matiere de sport, Bâle 2005.
Roth R., Le droit penal face au risqué et a l’accident individuals. Collection juridique romande, Lausanne 1987.
Schwenter J.M., Criminal responsibility in the practice of sport [w:] Law and Sport, Lausanne 1993.
Siekman R.C., Soek J., Arbitral and Disciplinary Rule of International Sports Organisations, The Hague 2001.
Silance L., La formation de la regle de droit dans le domaine sportif [w:] La regle de droit, Bruxelles 1971.
Vieweg K., The legal autonomy of sports organizations and the restriction of European Law [w:] Professional Sport in the EU: Regulation and Re-regulation, The Hague 2000.
Vieweg K., Von „Sport und Recht” zum „Faszination Sportecht”, Berlin 2016.
Wach A., Arbitraż sportowy [w:] System Prawa Handlowego, t. 8, Arbitraż handlowy, red. A. Szumański, Warszawa 2015.
Wach A., Ewolucja konstrukcji arbitrażu sportowego, „Polski Proces Cywilny” 2020/2 (39).
Wach A., Prawna ochrona integralności rozgrywek sportowych [w:] Ius et Ratio. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian, red. W. Borysiak, A. Gołaszewska, M. Olechowski, J. Wierciński, Warszawa 2022.
Wach A., Prawo sportowe i jego podstawowe zasady chroniące etos sportu [w:] Kultura fizyczna a etos, red. Z. Dziubiński, N. Organista, Warszawa 2019.
Wach A., Stosowanie reguł gry w praktyce ruchu sportowego [w:] Prawo. Sport. Finanse. Regulacje prawne jako instrument optymalizujący zarządzanie sportem, red. K. Wróbel, M. Walczak, Warszawa 2017.
Walter G., Bosch W., Brönnimann J., Internationale Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, Berne 1991.
Weisemann U., Spiker U., Sport, Spiel und Recht, München 1997.
Wierzbowski M., Charakter prawny stosunków w organizacjach społecznych, „Państwo i Prawo” 1979/8–9.
Wyler R., La convention d’ arbitrage en droit du sport, Lausanne 1996.
dr Jarosław Kuropatwiński
radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9047-7544
Polski system wieczystoksięgowy na tle prawnoporównawczym
Celem artykułu jest ocena polskiego prawa wieczystoksięgowego na tle prawnoporównaczym. Autor przedstawia stosowane w innych porządkach prawnych systemy rejestracji praw do nieruchomości (rejestry zdarzeń prawnych, system Torrensa, rejestry personalne, angielski i szkocki rejestr nieruchomości oraz model księgi gruntowej), a także szeroko prezentuje specyfikę odmiennych rozwiązań przyjętych w tym zakresie w USA. Szerokie spektrum przeanalizowanych systemów pozwala postawić tezę, że polska księga wieczysta zalicza się do elitarnego grona systemów rejestracji praw do nieruchomości opartych na modelu księgi gruntowej. Autor prezentuje następnie złożoną ewolucję polskiego systemu wieczystoksięgowego. Wysoko oceniając obecny stan rozwoju polskich ksiąg wieczystych, wskazuje także na mankamenty obecnych rozwiązań (błędy popełnione w procesie digitalizacji systemu wieczystoksięgowego oraz deprecjonującą księgi wieczyste ewolucję orzecznictwa ograniczającego działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych).
Słowa kluczowe: księgi wieczyste, komparatystyka prawnicza, środkowoeuropejska księga gruntowa
Dr Jarosław Kuropatwiński
legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9047-7544
Polish land and mortgage registry system in the light of comparative law
The objective of the article is to assess Polish land and mortgage registry law in the light of comparative law. The author presents systems for registering rights to real property used in other jurisdictions (registers of legal events, the Torrens system, personal registers, English and Scottish property registers and the land register model), and broadly presents the specifics of the different solutions adopted in this regard in the USA. The broad spectrum of systems analysed supports the argument that the Polish land and mortgage register is among the elite group of systems of registering rights to real property based on the land register model. The author then presents the complex evolution of the Polish land and mortgage registry system. While highly assessing the current state of development of Polish land and mortgage registers, he also points out the shortcomings of the current solutions (errors made in the process of digitizing the land and mortgage registry system and the evolution of judgments that have devalued land and mortgage registers limiting the guarantee of public trust in land and mortgage registers).
Keywords: land and mortgage registers, comparative law, Central European land register
Bibliografia / References
von Bar Ch., Gemeineuropäisches Sachenrecht, t. II, München 2019.
Bieniek G., Prawa rzeczowe w nowym kodeksie cywilnym (podstawowe założenia), www.rejent.com.pl/sympozjium/2b.pdf (dostęp: 30.01.2011 r.).
Blajer P., Rejestry nieruchomości. Studium prawnoporównawcze, Warszawa 2018.
Blajer P., Z historii ksiąg gruntowych (Grundbücher), „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2015/2 (17).
Breyer S., Księgi wieczyste de lege ferenda, „Nowe Prawo” 1953/2.
Breyer S., Przeniesienie własności nieruchomości, Warszawa 1975.
Broermann B., Immobilien in USA, Zürich 1979.
Butler E.B., Mielert B., Investitionen und Unternehmensrecht in den Vereinigten Staaten von Amerika, München 1983.
Coing H., Europäisches Privatrecht, t. II, München 1989.
Demelius H., Österreichisches Grundbuchrecht, Wien 1948.
Dobrovolná E., Barański A., Ausgewählte Fragen des liegenschaftsrechtlichen Vertrauensschutzes unter Berücksichtigung des neukodifizierten tschechischen Privatrechts [w:] Das Grundbuch im Europa des 21. Jahrhunderts, red. A. Wudarski, Berlin 2016.
Dvorak M., USA-Immobilien-ABC, Scheinfurt 1981.
Eleftheriadou E. [w:] Sachenrecht in Europa, t. III, red. Ch. von Bar, Osnabrück 1999.
Elsing S.H., Van Alestine M.P., US-amerikanisches Handels- und Wirtschaftsrecht, Heidelberg 1998.
Frankenheim C., Das deutsche Grundbuch und das spanische Eigentumsregister, Frankfurt am Main 1999.
Herrmann R., Handbuch Immobilien-Investitionen in USA, Köln 1992.
Herrmann R., Westermann D. [w:] Sachenrecht in Europa, t. I, red. Ch. von Bar, Osnabrück 2000.
Hitchcock T.C., Stein Poulsen M. [w:] Sachenrecht in Europa, t. I, red. Ch. von Bar, Osnabrück 2000.
Johnstone Q., Title Insurance, „The Yale Law Journal” 1957/66 (4).
Josipović T., Die rechtsbildende Funktion des kroatischen Grundbuchs [w:] Das Grundbuch im Europa des 21. Jahrhunderts, red. A. Wudarski, Berlin 2016.
Kohler J. [w:] Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, t. 6, red. R. Gaier, München 2009.
Kratovil R., Real Estate Law, Englewood Cliffs, N.J., 1974.
Kuropatwiński J., Kataster nieruchomości jako podstawa przestrzennej identyfikacji praw podmiotowych do nieruchomości, „Rejent” 2020/2.
Kuropatwiński J., Księgi wieczyste de lege ferenda. Zarys koncepcji reformy polskiego prawa wieczystoksięgowego, „Przegląd Sądowy” 2025/9 (w druku).
Kuropatwiński J., Księgi wieczyste. Komentarz do art. 1–582 u.k.w.h. oraz art. 6261–62613 k.p.c., t. 1, Komentarz do art. 1–10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, Bydgoszcz 2013.
Kuropatwiński J., Podstawa wpisu do księgi wieczystej, Warszawa 2021.
Kuropatwiński J., Znaczenie wpisu w polskim systemie wieczystoksięgowym. Rozważania nad projektem reformy, „Rejent” 2011/5.
Kuropatwiński J. [w:] Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz, red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2021.
Marowski J., Niektóre zagadnienia kodyfikacji prawa rzeczowego, „Nowe Prawo” 1952/8–9.
Marutschke H.P., Übertragung dinglicher Rechte und gutgläubiger Erwerb im japanischen Immobiliarsachenrecht, Tübingen 1997.
Metzler K., Das anglo-amerikanische Grundbuchwesen, Hamburg 1966.
Olsen-Ring L., Ring G. [w:] Handbuch Immobilienrecht in Europa, red. S. Frank, T. Wachter, Heidelberg 2015.
Papadimopoulos I., Der Aufbau und die Funktionen des neuen griechischen Grundbuchs [w:] Das Grundbuch im Europa des 21. Jahrhunderts, red. A. Wudarski, Berlin 2016.
Racz O., Winkler M., Gaspar E. [w:] Handbuch Immobilienrecht in Europa, red. S. Frank, T. Wachter, Heidelberg 2015.
Radwański Z., Zielona księga. Optymalna wizja kodeksu cywilnego w Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa 2006.
Reid K.G.C., Wudarski A., Kształtowanie funkcji ochronnej rejestru w Szkocji. Studium prawnoporównawcze, „Rejent” 2015/5.
Resch A.P., Sicherungsinstrumente beim Grundstückserwerb, Tübingen 2015.
Rudnicki S., Systemy ksiąg wieczystych i zabezpieczeń majątkowych na nieruchomościach w większości krajów europejskich, „Rejent” 1995/11.
Rudnicki S., rec.: A. Stefańska, Elektroniczna księga wieczysta, „Przegląd Sądowy” 2009/1.
Rumpf C. [w:] Handbuch Immobilienrecht in Europa, red. S. Frank, T. Wachter, Heidelberg 2015.
Sacalaschi A.S., Grundeigentum und Sicherheiten in Rumänien, Berlin 2011.
Seabra M.M. de, Alencar Xavier Y.M. de [w:] Sachenrecht in Europa, t. III, red. Ch. von Bar, Osnabrück 1999.
Skąpski J., Funkcje ksiąg wieczystych [w:] Prace z prawa cywilnego wydane dla uczczenia pracy naukowej profesora Józefa Stanisława Piątowskiego, red. B. Kordasiewicz, E. Łętowska, Ossolineum, 1985.
Smyczyński T., Uwagi o wiarygodności ksiąg wieczystych [w:] Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Edwarda Gniewka, red. J. Gołaczyński, P. Machnikowski, Warszawa 2010.
Stasiak J., Pozew i powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, Warszawa 2024.
Stelmachowski A., W kwestii przyszłości ksiąg wieczystych, „Nowe Prawo” 1964/3.
Stöcker O.M., Die „Eurohypothek”, Berlin 1992.
Sturm F., Bringt die französische Bodenregisterreform eine Annäherung an das deutsche Grundbuchrecht? [w:] Festschrift für Hans G. Ficker, red. M. Ferid, Frankfurt, Berlin 1967.
Stürner R., Das deutsche Immobiliarsachenrecht und die Funktion des deutschen Notariats im Spiegel der Rechtsvergleichung, „Deutsche Notar-Zeitschrift” (DnotZ) 2017.
Stürner R., Grundstücksregister in Europa: Unterschiedliche Inhalte, unterschiedliche Zwecke, gemeinsame Zukunft in einem Common European Land Market? [w:] Festschrift für Hanns Prütting, Köln 2017.
Szpunar A., Nowa ustawa o księgach wieczystych i hipotece, „Państwo i Prawo” 1983/5.
Telfer M., Why HM Land Registry wants to achieve comprehensive registration, gov.UK, 27.04.2018 r., https://hmlandregistry.blog.gov.uk/2018/04/27/why-hm-land-registry-wants-to-achieve-comprehensive-registration/ (dostęp 29.03.2025 r.).
Torrente A., Schlessinger P., Manuale di diritto privato, Milano 2019.
Truszkiewicz Z., Niektóre projektowane zmiany przepisów o własności i o księgach wieczystych w nowym kodeksie cywilnym, „Rejent” 2012/12 (numer specjalny).
Wagemann S.K., Funktion und Bedeutung von Grundstückregistern, Heidelberg 2002.
Wasilkowski J., Zagadnienie hipoteki i ksiąg wieczystych w przyszłym prawie cywilnym, „Państwo i Prawo” 1955/5.
Weike J., Tajić L., Kommentar zum Grundbuchgesetz, Sarajevo 2005.
Zaradkiewicz K., Księga wieczysta i inne publiczne rejestry dóbr prawnych w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, „Rejent” 2015/5.
Zeerlender G., Englisches Grundbuchrecht, Bern 1906.
dr Agnieszka Skorupka
Uniwersytet SWPS, Filia we Wrocławiu, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2696-4022
Zaniechanie procesowe jako przedmiot skargi pauliańskiej
Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy zakresem zastosowania przepisu art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego można objąć zaniechanie czynności procesowej (np. niewniesienie powództwa lub niewniesienie środka zaskarżenia), jeśli ubezskutecznienie zaniechania procesowego umożliwi wierzycielowi zaspokojenie z walorów majątkowych, które skutkiem zaniechania z majątku dłużnika wyszły lub do niego nie weszły. W artykule przeanalizowano stanowiska orzecznictwa i poglądy wyrażone w literaturze na temat zaniechania czynności prawnej (w tym czynności procesowej) jako przedmiotu skargi pauliańskiej. Autorka wykazuje, że dopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca pojęcia czynności prawnej z art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego, obejmująca zaniechanie procesowe. Jest to uzasadnione, gdy świadome zaniechanie procesowe dłużnika jest przejawem jego woli, aby wartość majątku dłużnika uległa zmniejszeniu albo niepowiększeniu, co prowadzi do pokrzywdzenia jego wierzycieli. Wierzyciel, występując ze skargą pauliańską obejmującą zaniechanie czynności procesowej, powinien dokładnie wskazać datę zaniechania dokonania czynności procesowej.
Słowa kluczowe: skarga pauliańska, czynność prawna, czynność procesowa, zaniechanie czynności prawnej, zaniechanie czynności procesowej
Dr Agnieszka Skorupka
SWPS University of Social Sciences and Humanities, Branch in Wrocław, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2696-4022
A procedural omission as the subject of an actio Pauliana
The objective of the article is to answer the question of whether the scope of application of Article 527 §1 of the Polish Civil Code can encompass the omission of a procedural act (e.g., the failure to file a claim or an appeal), if the invalidation of the procedural omission enables creditors to satisfy their claims using assets that either left or failed to enter the debtor’s estate as a result of the omission. The article analyses the judicial decisions and opinions expressed in the literature on the omission of a legal transaction (including a procedural act) as the subject of an actio Pauliana. It demonstrates that an extended interpretation of the term legal transaction under Article 527 §1 of the Polish Civil Code, which includes procedural omissions, is admissible. This is justified when the debtor’s deliberate procedural omission reflects their intent to diminish or fail to increase the value of their estate, thereby prejudicing their creditors. A creditor filing an actio Pauliana involving the omission of a procedural act must precisely specify the date on which the procedural act was omitted.
Keywords: actio Pauliana, legal transaction, procedural act, omission of a legal transaction, omission of a procedural act
Bibliografia / References
Bączyk M., Glosa do uchwały SN z 11.10.1980 r., III CZP 37/80, „Nowe Prawo” 1982/9–10.
Bławat M. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2020.
Broniewicz W., Glosy, red. A. Marciniak, Łódź 2023.
Dalka S., Glosa do uchwały SN z 11.10.1980 r., III CZP 37/80, „Palestra” 1983/3–4.
Gutowski M. [w:] Kodeks cywilny, t. II, Komentarz. Art. 353–626, red. M. Gutowski, Legalis 2022.
Haładyj K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2020.
Janiak A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania – część ogólna, red. A. Kidyba, LEX 2014.
Jasińska M., Skarga pauliańska. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. Komentarz do art. 527–534 KC i przepisów powiązanych (KRO, PrUp, KPC, KK), Warszawa 2020.
Jodłowski J., Glosa do uchwały SN z 11.10.1980 r., III CZP 37/80, „Palestra” 1983/3–4.
Kamieński G., Pojęcie i rodzaje czynności procesowych [w:] System Postępowania Cywilnego, t. 3B, Postępowanie przed sądem pierwszej instancji w procesie cywilnym. Czynności i przebieg postępowania, red. K. Flaga-Gieruszyńska, P. Osowy, Warszawa 2024.
Karnicka-Kawczyńska A., Kawczyński J., Skarga pauliańska, „Prawo Spółek” 1999/1.
Konieczna K., Czynność dłużnika jako przedmiot skargi pauliańskiej – przegląd orzecznictwa za lata 2007–2017, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2018/3.
Kozłowski M., Wniosek o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności. Glosa do uchwały SN z 17.06.2010 r., III CZP 41/10, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2011/3.
Kubas A., Przedmiot zaskarżenia skargą pauliańską [w:] Experientia docet. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Elżbiecie Traple, red. P. Kostański, P. Podrecki, T. Targosz, Warszawa 2017.
Kućka M., Glosa do uchwały SN z 17.06.2010 r., III CZP 41/2010, „Forum Prawnicze” 2011/2.
Longchamps de Bérier R., Uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań z uwzględnieniem ostatecznego tekstu kodeksu, Warszawa 1939.
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Legalis 2023.
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2010.
Mularski K., Kłaczak P., Czynność prawna dłużnika dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela jako przedmiot zaskarżenia skargą pauliańską, „Forum Prawnicze” 2022/2.
Ohanowicz A. [w:] System prawa cywilnego, t. 3, cz. 1, red. Z. Radwański, Ossolineum, 1981.
Ożóg M., Glosa do uchwały SN z 11.10.1980 r., III CZP 37/80, OSPiKA 1983/4.
Pisuliński J. [w:] Zobowiązania, t. II, Część ogólna. Komentarz, red. P. Machnikowski, Warszawa 2024.
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, red. K. Pietrzykowski, Legalis 2021.
Pyziak-Szafnicka M., Glosa do wyroku SN z 19.10.1995 r., III CRN 40/95, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1996/11.
Pyziak-Szafnicka M., Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009.
Pyziak-Szafnicka M. (aktualizacja M. Wilejczyk), Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2023.
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2008.
Szanciło T., Istota skargi pauliańskiej na tle orzecznictwa sądowego, „Przegląd Sądowy” 2012/9.
Wilejczyk M., Przesłanki skargi pauliańskiej, „Studia Prawa Prywatnego” 2012/2.
Wolak G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Legalis 2024.
Krzysztof Troczyński
asesor sądowy w Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2635-8516
Możliwość sanowania braku wniosku o ściganie w toku postępowania sądowego po wejściu w życie przepisu art. 12 § 1a k.p.k.
Artykuł prezentuje zagadnienie możliwości konwalidowania uchybienia polegającego na złożeniu przez oskarżyciela aktu oskarżenia o przestępstwo ścigane w trybie wnioskowym bez wniosku o ściganie na etapie postępowania sądowego. Zdaniem autora analiza obowiązującego stanu prawnego z uwzględnieniem dorobku doktryny i orzecznictwa prowadzi do wniosku, że w takiej sytuacji możliwe jest skorzystanie z trybu przewidzianego w art. 344a Kodeksu postępowania karnego i przekazanie sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia istotnego braku postępowania, jakim według autora jest nieuzyskanie wniosku o ściganie w toku postępowania przygotowawczego zgodnie z art. 12 § 1a k.p.k.
Słowa kluczowe: wniosek o ściganie, zwrot, oskarżyciel, istotny brak
Krzysztof Troczyński
assistant judge at the District Court for Łódź-Widzew in Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2635-8516
Possibility of correcting the lack of motion for prosecution during court proceedings after entry into force of the provision of Article 12 § 1a of the Polish Criminal Procedures Code
The article presents the possibility of correcting a shortcoming involving the prosecutor filing an indictment for an offence that is investigated in the request procedure without a motion for prosecution at the stage of court proceedings. According to the author, the analysis of the legal situation taking into account the inferences from the legal literature and judgments leads to the conclusion that such a mistake can be corrected in the procedure of Article 344a of the Polish Criminal Procedures Code. The matter can then be referred to the prosecutor to supplement the material shortcoming in the proceedings, which the author considers to be the lack of motion for prosecution prepared in accordance with Article 12 § 1a of the Polish Criminal Procedures Code.
Keywords: motion for prosecution, return, prosecutor, material shortcoming
Bibliografia / References
Błoński M. [w:] Postępowanie karne, red. D. Świecki, Warszawa 2023.
Eichstaedt K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz aktualizowany, t. I, red. D. Świecki, LEX 2024.
Klejnowska M. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Zagrodnik, Warszawa 2024.
Kulesza C. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. K. Dudka, Warszawa 2023.
Kurowski M. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz aktualizowany, t. I, red. D. Świecki, LEX 2024.
Mierzwińska-Lorencka J., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do nowelizacji 2019, Warszawa 2020.
Olszewski R., Role prokuratora w postępowaniu karnym, „Prokuratura i Prawo” 2014/1.
Stefański R.A., Zabłocki S. [w:] Kodeks postępowania karnego, t. III, R.A. Stefański, Komentarz do art. 297–424, red. R.A. Stefański, S. Zabłocki, Warszawa 2021.
Sychta K. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Zagrodnik, Warszawa 2024.
Zagrodnik J. [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Zagrodnik, Warszawa 2024.
dr Bartosz Trocha
radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9548-871X
Zabezpieczenie przed sądem polskim roszczenia przeciwko podmiotowi zagranicznemu (część I)
Artykuł jest poświęcony specyfice cywilnego postępowania zabezpieczającego w sprawach z udziałem podmiotu zagranicznego po stronie pozwanej (obowiązanej). Analizą objęto problematykę jurysdykcji krajowej sądów polskich do rozpoznawania wniosków o udzielenie zabezpieczenia, jak również kwestię równoległych postępowań w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia (względnie także w sprawie głównej) prowadzonych w Polsce i za granicą. W badaniu uwzględniono regulacje prawa polskiego, prawa Unii Europejskiej, a także umów międzynarodowych wiążących Polskę.
Słowa kluczowe: podmioty zagraniczne, cywilne postępowanie zabezpieczające, środki tymczasowe, środki zabezpieczające, sprawy transgraniczne, międzynarodowe postępowanie cywilne
Dr Bartosz Trocha
legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9548-871X
Securing a claim against a foreign entity before a Polish court (part I)
The article describes the characteristics of civil proceedings regarding the securing of claims in cases where a foreign entity is the defendant (obligor). The analysis addresses the issue of national jurisdiction of the Polish courts to examine a request for a protective measure, as well as the issue of parallel proceedings for granting a protective measure (or also proceedings in the main case) in Poland and abroad. The research was based on the provisions of Polish law, European Union law, as well as international agreements to which Poland is a party.
Keywords: foreign entities, civil proceedings for a protective measure, interim measures, protective measures, cross-border disputes, international civil procedure
Bibliografia / References
Frąckowiak-Adamska A., Uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach cywilnych w Unii Europejskiej. Ujęcie systemowe, Warszawa 2018.
Gołaczyński J., Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i handlowych w Unii Europejskiej, Warszawa 2007.
Gołąb A., Jurysdykcja krajowa w sprawie o wydanie europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym, „Polski Proces Cywilny” 2020/2.
Gołąb A., Równoległe postępowania w przedmiocie środków tymczasowych według rozporządzenia nr 1215/2012. Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 6.10.2021 r., C-581/20, Skarb Państwa Rzeczypospolitej Polskiej reprezentowany przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad przeciwko TOTO SpA – Construzioni Generali, Vianini Lavori SpA, „Polski Proces Cywilny” 2024/4.
Górski A., Stosowanie przez sądy polskie zabezpieczenia tymczasowego w świetle konwencji międzynarodowej i rozporządzenia Rady nr 44/2001/WE, „Jurysta” 2005/6–7.
Grzegorczyk P., Jurysdykcja krajowa w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej, Warszawa 2007.
Grzegorczyk P., Zabezpieczenie roszczeń w europejskim prawie procesowym cywilnym według rozporządzenia Rady i Parlamentu Europejskiego nr 1215/2012 (Bruksela Ia) [w:] Aequitas sequitur legem. Księga jubileuszowa z okazji 75. urodzin Profesora Andrzeja Zielińskiego, red. K. Flaga-Gieruszyńska, G. Jędrejek, Warszawa 2014.
Grzegorczyk P., Zawisłość sprawy przed sądem zagranicznym w sprawach o naruszenie praw własności przemysłowej, „Europejski Przegląd Sądowy” 2006/6.
Hrycaj A., Jurysdykcja krajowa w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym według przepisów kodeksu postępowania cywilnego [w:] W poszukiwaniu prawa dobrego i sprawiedliwego. Księga pamiątkowa ku czci Jana Tredera, red. K. Lubiński, Warszawa 2013.
Jagieła J., Jurysdykcja krajowa w postępowaniu zabezpieczającym, „Państwo i Prawo” 2003/4.
Jakubecki A. [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, t. V, Postępowanie zabezpieczające, red. A. Jakubecki, Warszawa 2016.
Kostwiński M. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. II, Komentarz. Art. 730–1217, red. J. Jankowski, S. Cieślak, Warszawa 2024.
Kubicka-Grupa Z., Miejsce zwykłego pobytu dziecka jako podstawa jurysdykcji krajowej w rozporządzeniu Bruksela II ter, Warszawa 2024.
Kudła J. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, Legalis 2022.
Rylski P., Zabezpieczenie dowodu na gruncie rozporządzeń nr 44/2001 i 1206/2001 [w:] Europejskie prawo procesowe cywilne i kolizyjne, red. P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2012.
Rzewuski M., Rzewuska M. [w:] Unijne rozporządzenie spadkowe nr 650/2012. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2018.
Sokołowski M., Pojęcie „zawisłości sprawy” w świetle rozporządzenia nr 2201/2003 – glosa – C-296/10, „Monitor Prawniczy” 2012/24.
Spałek K., Zabezpieczenie roszczeń w konwencji z Lugano, „Państwo i Prawo” 2003/10.
Torbus A., Jurysdykcja krajowa w sprawach z zakresu postępowania zabezpieczającego oraz postępowania egzekucyjnego [w:] Egzekucja w świetle przepisów z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego, red. A. Marciniak, Sopot 2016.
Torbus A. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. V, Komentarz. Art. 1096–1217, red. A. Marciniak, Warszawa 2020.
Trocha B., Zawisłość sprawy przed sądem zagranicznym w postępowaniu cywilnym, Poznań 2018.
Turek J., Wzruszanie orzeczeń w postępowaniu o udzielenie zabezpieczenia, „Monitor Prawniczy” 2010/15.
Walasik M., Europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym na tle prawa krajowego [w:] Egzekucja sądowa w świetle przepisów z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego, red. A. Marciniak, Sopot 2016.
Walasik M., Stosunek europejskiego zabezpieczenia na rachunku bankowym do arbitrażu [w:] Symbolae Andreae Marciniak dedicatae, red. J. Jagieła, R. Kulski, Warszawa 2022.
Walasik M. [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego, t. V, Postępowanie zabezpieczające, red. A. Jakubecki, Warszawa 2016.
Weitz K., Autonomiczna wykładnia europejskiego prawa procesowego cywilnego – wprowadzenie i wyrok ETS z 17.11.1998 r. w sprawie C-391/95, Van Uden Maritime BV, działająca także pod nazwą Van Uden Africa Line przeciwko Kommanditgesellschaft in Firma Deco-Line i innym, „Europejski Przegląd Sądowy” 2009/2
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2005.
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w sprawach alimentacyjnych w świetle rozporządzenia nr 4/2009 [w:] Europejskie prawo procesowe cywilne i kolizyjne, red. P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2012.
Weitz K., Jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych w świetle rozporządzenia spadkowego [w:] Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Warszawa 2015.
Weitz K., O jurysdykcji krajowej w postępowaniu zabezpieczającym w świetle konwencji lugańskiej i prawa wspólnotowego, „Przegląd Sądowy” 2003/10.
Weitz K., Zawisłość spraw przed sądami państw członkowskich w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej w prawie wspólnotowym [w:] Z zagadnień prawa rodzinnego i rejestracji stanu cywilnego, red. H. Cioch, P. Kasprzyk, Lublin 2007.
Weitz K. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. VI, red. T. Ereciński, Warszawa 2017.
Zatorska J., Komentarz do rozporządzenia nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, LEX 2015.
Zeiler G., Środki tymczasowe i zabezpieczające, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1999/4.
Żelechowski Ł., Zabezpieczenie roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich związanych z grami komputerowymi na terenie Unii Europejskiej – zagadnienia jurysdykcji krajowej [w:] Ochrona gry komputerowej. Aktualne wyzwania prawne, red. E. Traple, Warszawa 2015.
Żurawski A. [w:] L. Łuczak-Noworolnik, A. Żurawski, Komentarz do rozporządzenia nr 655/2014 ustanawiającego procedurę europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych, LEX 2018.
Tobiasz Nowakowski
doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0821-6901
udział w autorstwie tekstu – 50%
dr Kamil Szpyt
Katedra Prawa Cywilnego, Wydział Prawa, Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie, radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2307-8789
udział w autorstwie tekstu – 50%
O nowelizacji Kodeksu cywilnego w zakresie ochrony dóbr osobistych – uwagi krytyczne
Ustawa z 28.07.2023 r. dokonała istotnych zmian w sferze dochodzenia roszczeń związanych z naruszeniem dóbr osobistych. Ponadto katalog dóbr osobistych uległ poszerzeniu. Mocą art. 448 § 2 Kodeksu cywilnego ustawodawca do wspomnianego katalogu dodał bowiem więź rodzinną. Artykuł omawia wątpliwości związane z wprowadzoną nowelizacją, zwłaszcza w kontekście jej racjonalności. Autorzy wskazują na dużą przypadkowość w tworzeniu norm prawnych, które nie tworzą spójnego systemu. Analizują zwłaszcza skutki uznania więzi rodzinnej za dobro osobiste w kontekście pojawiających się kontrowersji związanych z wykładnią art. 4462 Kodeksu cywilnego dla praktyki sądowej.
Słowa kluczowe: dobra osobiste, szkoda niemajątkowa, więź rodzinna, nowelizacja
Tobiasz Nowakowski
doctoral student at the Doctoral School of Social Sciences, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0821-6901
contribution to the preparation of the article – 50%
Dr Kamil Szpyt
Department of Civil Law, Faculty of Law, Andrzej Frycz Modrzewski University in Kraków, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2307-8789
contribution to the preparation of the article – 50%
The amendment of the Polish Civil Code regarding the protection of personal interests – critical remarks
The Act of 28 July 2023 made significant changes to the area of pursuing claims related to breach of personal interests. Furthermore, the list of personal interests has been expanded. The legislator added family ties in that list through Article 448 §2 of the Polish Civil Code. The article discusses doubts related to the amendment that was introduced, especially in the context of its rationality. The authors highlight the great deal of randomness in the creation of legal norms, which do not form a coherent system. They especially analyse the effects of considering family ties as a personal interest in the context of emerging controversies related to the interpretation of Article 4462 of the Polish Civil Code for judicial practice.
Keywords: personal interests, non-financial loss, family ties, amendment
Bibliografia / References
Bogucki M., Glosa do uchwały składu 7 sędziów SN z 27.03.2018 r., III CZP 60/17, „Palestra” 2019/6.
Bosek L., Odpowiedzialność cywilna na podstawie art. 4462 k.c. – uwagi wstępne na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda” 2021/4.
Bosek L., W sprawie kwalifikacji więzi rodzinnej jako dobra osobistego. Krytyczne uwagi na tle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Forum Prawnicze” 2015/3.
Fuchs B. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania. Część ogólna, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, „Przegląd Sądowy” 2018/4.
Grzybowski S., Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Warszawa 1957.
Grzybowski S. [w:] System prawa cywilnego, t. I, Część ogólna, red S. Grzybowski, Ossolineum, 1985.
Karaczewski G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019.
Królikowska K., Ochrona więzi emocjonalnych między osobami bliskimi na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych [w:] Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2020.
Księżak P. [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2014.
Lackoroński B., Aspekty intertemporalne wprowadzenia art. 4462 k.c., „Przegląd Sądowy” 2022/9.
Lackoroński B., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22.10.2010 r., „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2011/9.
Lackoroński B., Więzi rodzinne jako dobro osobiste – uwagi na tle wyroku Sądu Najwyższego z 9.08.2016 r., II CSK 719/15 [w:] Zadośćuczynienie na rzecz poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym i na rzecz osób najbliższych, „Studia i Analizy Sądu Najwyższego. Materiały Naukowe”, t. V, Warszawa 2017.
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Zasada pełnego odszkodowania (mity i rzeczywistość) [w:] Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Kraków 2005.
Mularski K., Kłaczak P. [w:] Kodeks cywilny, t. II, Komentarz. Art. 353–626, red. M. Gutowski, Warszawa 2022.
Nowakowski T., Prawo najbliższych członków rodziny poszkodowanego do zadośćuczynienia pieniężnego za zerwanie więzi osobistej – wątpliwości dotyczące nowelizacji art. 4462 Kodeksu cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2023/1.
Nowakowski T., Więź rodzinna jako dobre osobiste – uwagi na tle krytycznych wypowiedzi doktryny, „Przegląd Sądowy” 2021/3.
Osajda K., Zadośćuczynienie za doznanie przez bliskiego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku, „Państwo i Prawo” 2016/1.
Panowicz-Lipska J., Majątkowa ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1975.
Pazdan M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2011.
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2012.
Sobolewski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, Część ogólna. Przepisy wprowadzające, red. K. Osajda, Warszawa 2017.
Strugała R., W oczekiwaniu na uchwałę połączonych izb SN, czyli o podstawach prawnych i granicach ochrony dobra osobistego w postaci „więzi rodzinnej”, „Monitor Prawniczy” 2021/1.
Szpunar A., Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1979.
Szymańska vel Szymanek P., Zadośćuczynienie za poważny uszczerbek na zdrowiu najbliższego członka rodziny, „Monitor Prawniczy” 2018/11.
Śmieja A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2014.
Traple E., Nadużycie instytucji ochrony dóbr osobistych w praktyce orzeczniczej sądów polskich [w:] Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2020.
Wałachowska M., Wynagrodzenie szkód deliktowych doznanych przez pośrednio poszkodowanych, Warszawa 2014.
Zieliński M.J., Kwalifikacja więzi rodzinnej jako dobra osobistego a relacja art. 446 § 4 k.c. do art. 448 k.c. [w:] Zadośćuczynienie na rzecz poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym i na rzecz osób najbliższych, red. M.J. Zieliński, „Studia i Analizy Sądu Najwyższego. Materiały Naukowe”, t. V, Warszawa 2017.
dr Krzysztof Gołębiowski
adiunkt w Zakładzie Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski, radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5487-2889
O niedopuszczalności składania przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego w sytuacji uregulowanej w art. 6471 k.c.
W artykule dokonano analizy dopuszczalności złożenia pieniędzy do depozytu sądowego przez inwestora w sytuacji zgłoszenia wobec tego podmiotu przez podwykonawcę roszczeń z art. 6471 Kodeksu cywilnego. Wnioski o takie złożenie są najczęściej oparte na art. 467 pkt 1 Kodeksu cywilnego i uzasadniane tym, że inwestor nie jest w stanie rozstrzygnąć sporu między podwykonawcą a generalnym wykonawcą i w związku z tym nie wie, na rzecz którego z tych podmiotów powinien dokonać zapłaty, tj. nie wie, kto jest wierzycielem. W praktyce orzeczniczej sądów zapadają różne rozstrzygnięcia, nie ma orzeczeń Sądu Najwyższego w tej kwestii. W ocenie autora złożenie do depozytu sądowego w opisanej sytuacji jest niedopuszczalne. Podstawową przeszkodą jest istnienie potencjalnie dwóch wierzytelności, z których jedna przysługuje wykonawcy, a druga – podwykonawcy. Inwestor zatem wie, że jego wierzycielem jest wykonawca. Nie ma natomiast pewności, czy ponadto wierzycielem nie jest podwykonawca. Wnioski inwestorów powinny być oddalane. W razie wydania postanowienia zezwalającego na złożenie do depozytu sądowego należy traktować takie złożenie jako nieważne, a więc niewywołujące skutku uregulowanego w art. 470 Kodeksu cywilnego.
Słowa kluczowe: depozyt sądowy, solidarna odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy, roboty budowlane, odpowiedzialność solidarna
Pobierz treść artykułu
Dr Krzysztof Gołębiowski
assistant professor at the Department of Civil Law and Private International Law, Faculty of Law, Administration and Economics, University of Wrocław, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5487-2889
The inadmissibility of placing the subject of a performance in a court deposit in the situation regulated in Article 6471 of the Polish Civil Code
The article presents an analysis of the admissibility of an investor depositing money into a court deposit after a subcontractor files claims against that entity under Article 6471 of the Polish Civil Code. Requests for such deposits are most frequently based on Article 467, item 1 of the Polish Civil Code and justified by the fact that the investor is unable to resolve the dispute between the subcontractor and the general contractor and therefore does not know which of these entities it should make the payment for, i.e., it does not know who the creditor is. In practice, court decisions vary, and there are no Supreme Court rulings on this matter. According to the author, it is inadmissible to deposit money in a court deposit in this situation. The main obstacle is the existence of two potential claims, to which the contractor is entitled to one and the subcontractor is entitled to the other. Therefore, the investor knows that the contractor is the creditor. Furthermore, there is no certainty that the subcontractor is a creditor. Petitions of investors should be dismissed. If a decision is issued authorizing a court deposit to be made, such a deposit should be treated as invalid, meaning it does not incite the effects regulated by Article 470 of the Polish Civil Code.
Keywords: court deposit, the investor’s joint and several liability to the subcontractor, construction works, joint and several liability
Bibliografia / References
Bławat M. [w:] Zobowiązania, t. II, Część ogólna. Komentarz, red. P. Machnikowski, Warszawa 2024.
Brol J., Depozyty sądowe – praktyka sądowa, wnioski de lege ferenda, Warszawa 2003.
Demendecki T. [w:] Kodeks postępowania cywilnego, t. I, Komentarz do art. 1–729, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017.
Frydrych S., Wynagrodzenie podwykonawcy a złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego, „Nieruchomości” 2009/8.
Gandor K. [w:] System prawa cywilnego, t. III, cz. I, red. W. Czachórski, red. tomu Z. Radwański, Ossolineum, 1981.
Gawlik Z. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania – część ogólna, red. J. Kidyba, Warszawa 2014.
Herbet A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Lutkiewicz-Rucińska A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2024.
Markiewicz K., Postępowanie w sprawach depozytowych, Warszawa 2007.
Markiewicz K., Glosa do wyroku SN z 15.04.2005 r., I CK 735/04, „Państwo i Prawo” 2007/4.
Pyziak-Szafnicka M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2014.
Pyziak-Szafnicka M., Wilejczyk M., Tenenbaum-Kulig M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2024.
Rąpała A. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.
Rzetecka-Gil A., Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2011.
Szanciło T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2024.
Zagrobelny K., Racjonalny prawodawca – ratunek dla solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2020/120 (2).
Zagrobelny K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2017.
dr Michał Szwast
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9431-5908
Wygaśnięcie z mocy prawa stosunków pracy w urzędach państwowych z uwagi na pracę lub służbę w organach bezpieczeństwa państwa PRL – uwagi na kanwie wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z 9.12.2024 r., VIII P 5/24
Ustawa z 14.04.2023 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw wygasiła stosunki pracy m.in. członkom korpusu służby cywilnej, urzędnikom i pracownikom urzędów państwowych, którzy w okresie od 22.07.1944 r. do 31.07.1990 r. pracowali lub pełnili służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub byli współpracownikami tych organów. Autor, odnosząc się do pierwszego prawomocnego wyroku sądu powszechnego, który przywrócił do pracy zwolnionego w trybie powołanej ustawy pracownika, dokonuje analizy tej ustawy pod kątem jej zgodności z Konstytucją RP. Dochodzi do wniosku, że sądy powszechne rozpatrujące odwołania pracowników urzędów państwowych wnoszone po wygaszeniu ich stosunków pracy na mocy ustawy zmieniającej z 14.04.2023 r. powinny uznawać dopuszczalność powództwa ze względu na art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. Powinny także dokonywać incydentalnej kontroli konstytucyjności tej ustawy, działając na podstawie art. 8 ust. 2 w zw. z art. 193 Konstytucji RP w zw. z art. 59 ust. 1 pkt 4 ustawy z 30.11.2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i argumenty przedstawione w uchwale Sądu Najwyższego z 17.11.2022 r., III PZP 2/21. Ponadto w wyniku tej kontroli sądy powinny uznawać, że ustawa zmieniająca z 14.04.2023 r. nie może stać się podstawą wygaśnięcia stosunku pracy ze względu na niezgodność z wieloma konstytucyjnymi prawami podmiotowymi.
Słowa kluczowe: prawo do sądu, lustracja, wygaśnięcie stosunku pracy
Dr Michał Szwast
Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9431-5908
Ipso iure termination of employment contracts in state offices because of work or service in the state security services at the time of the Polish People’s Republic – comments based on the judgment of the District Court for Warszawa-Śródmieście in Warsaw of 9 December 2024, VIII P 5/24
The Act amending the Act on the Civil Service and certain other acts of 14 April 2023 terminated employment contracts of members of the civil service, officials and employees of state offices who worked for or served in the state security services or were collaborators of these services between 22 July 1944 and 31 July 1990. The author referred to the first final judgment of an ordinary court, which reinstated an employee who had been dismissed under that Act and analysed that Act for compliance with the Polish Constitution. He drew the conclusion that the ordinary courts considering appeals of employees of state offices filed after the termination of their employment contracts under the amending Act of 14 April 2023 should acknowledge that it is admissible to file an action because of Article 45, para. 1 in connection with Article 77, para. 2 of the Polish Constitution. They should also conduct an incidental review of the constitutionality of this Act under Article 8, para. 2 in connection with Article 193 of the Polish Constitution in connection with Article 59, para. 1, item 4 of the Act on the organization and procedure of conduct before the Constitutional Tribunal of 30 November 2016 and the arguments presented in the resolution of the Supreme Court of 17 November 2022, III PZP 2/21. Furthermore, the courts should conclude from this review that the amending Act of 14 April 2023 cannot constitute grounds for terminating an employment contract because of its inconsistency with numerous constitutional personal rights.
Keywords: right to a trial in court, vetting, termination of employment
Bibliografia / References
Brzozowski W., Krzywoń A., Wiącek M., Prawa człowieka, Warszawa 2023.
Kardas P., Rozproszona kontrola konstytucyjności prawa w orzecznictwie Izby Karnej Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych jako wyraz sędziowskiego konstytucyjnego posłuszeństwa, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2019/XXIII (4).
Krzywoń A., Konstytucyjna ochrona pracy i praw pracowniczych, Warszawa 2017.
Mikuli P., Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018/XL.
Sokolewicz W., Wojtyczek K. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, red. M. Zubik, L. Garlicki, LEX 2025.
Szwast M., Prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów wymiaru sprawiedliwości, praca doktorska obroniona na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, 2017, niepubl.
Trzciński J., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sądy administracyjne, Warszawa 2023.
Trzciński J., Szwast M., Social Rights in Poland [w:] Social Rights As Fundamental Rights: XIXth International Congress of Comparative Law / Le XIXe Congres International de Droit Compare, red. K. Wojtyczek, The Hague Series on Comparative Law, The Hague 2016.
Wiącek M., Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego w świetle nowej ustawy o TK [w:] Minikomentarz dla maksiprofesora. Księga jubileuszowa profesora Leszka Garlickiego, red. M. Zubik, Warszawa 2017.
dr hab. Jan Kulesza
profesor Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Prawa Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Głos w debacie nad aborcją jako złośliwe przeszkadzanie podczas aktu religijnego. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 1.08.2024 r., V KK 121/24
W glosowanym postanowieniu Sąd Najwyższy dokonał wykładni znamienia złośliwego przeszkadzania podczas publicznego wykonywania aktu religijnego. Przyjął szerokie jego znaczenie, obejmujące zachowanie zarówno nakierowane tylko na okazanie niechęci, dokuczenie, jak i podjęte z zamiarem poniżenia i okazania wrogości. Trafnie pominął zachowania dla zabawy czy bez wyraźnego powodu. Nietrafnie poszerzył jednak zakres pojęcia złośliwości o okazywanie wrogości, co nie jest niezbędne. Również sformułowanie wymogu światopoglądowej motywacji po stronie sprawcy nie znajduje uzasadnienia w treści ustawy i nie jest konieczne. Sąd Najwyższy pominął natomiast istotny wątek zachodzącej w sprawie kolizji między wolnością wyznania i wolnością wypowiedzi, skupiając się jedynie na wykładni znamion typu czynu art. 195 § 1 k.k. Przyznanie prymatu wolności wypowiedzi przed wolnością wyznania skutkowałoby przyjęciem już braku naruszenia normy sankcjonowanej, a nie dopiero stwierdzeniem braku realizacji znamion typu ze względu na wakującą złośliwość.
Słowa kluczowe: złośliwe przeszkadzanie aktowi religijnemu, wolność wyznania, wolność wypowiedzi, aborcja, publiczny protest
Dr Hab. Jan Kulesza
professor of the University of Łódź – Department of Criminal Law, Faculty of Law and Administration, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Commentary on the abortion debate as malicious obstruction of a religious act. Commentary on the decision of the Supreme Court of 1 August 2024, V KK 121/24
In this decision, the Supreme Court analysed the element of malicious obstruction of the public performance of a religious act. It adopted a broad understanding of the concept, encompassing both conduct intended to merely express disapproval or cause annoyance, as well as conduct intended to humiliate or demonstrate hostility. It correctly omitted behaviour conducted for amusement or without a clear motive. However, it wrongly expanded the scope of the notion of malice to include the expression of hostility, which is not necessary. The formulation of the requirement for the perpetrator’s ideological motivation also lacks statutory grounds and is unnecessary. However, the Supreme Court failed to address an important aspect of the case, namely the conflict between freedom of religion and freedom of expression. Instead, it focused solely on the interpretation of the legal elements of the offence under Article 195 §1 of the Penal Code. Primacy of freedom of expression over freedom of religion would lead to the conclusion that there was no breach of the sanctioned norm, rather than merely concluding that the statutory elements of the offence are absent because of the lack of malicious intent.
Keywords: malicious obstruction of a religious act, freedom of religion, freedom of expression, abortion, public protest
Bibliografia / References
Andrejew I. [w:] I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973.
Bafia J. [w:] J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1977.
Błachnio A. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. J. Majewski, LEX 2024.
Chybiński O. [w:] O. Chybiński, W. Gutekunst, W. Świda, Prawo karne. Część szczególna, Wrocław–Warszawa 1980.
Daniluk P., O wykroczeniu z art. 51 § 1 kodeksu wykroczeń (w związku z wyrokiem SN z 30.01.2018 r., IV KK 475/17), „Państwo i Prawo” 2019/1.
Dębski R. [w:] Prawo karne w zarysie. Część szczególna, red. J. Waszczyński, Łódź 1981.
Falandysz L., Wykroczenie zakłócenia porządku publicznego, Warszawa 1974.
Filar M. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. O. Górniok, Warszawa 2004.
Gajdus D. [w:] Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, red. A. Marek, Warszawa 1986.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2021.
Garlicki L. [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. I, Komentarz do artykułów 1–18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Góral R., Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 1996, 2005.
Gubiński A., Prawo wykroczeń, Warszawa 1985.
Gutekunst W. [w:] O. Chybiński, W. Gutekunst, W. Świda, Prawo karne. Część szczególna, Wrocław–Warszawa 1980.
Hypś S. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Legalis 2024.
Hypś S. [w:] Prawo karne, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2020.
Janyga W. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Legalis 2013.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010.
Kłączyńska N. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, LEX 2014.
Kozłowska-Kalisz P. [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX 2025.
Kulesza J., Konstytucyjne i prawnokarne aspekty homofobicznej i transfobicznej mowy nienawiści, „Przegląd Konstytucyjny” 2024/3.
Kulesza J., Publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów jako wybryk zakłócenia spokoju i porządku publicznego bądź wywołania zgorszenia (art. 51 § 1 Kodeksu wykroczeń), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020/1.
Kulesza J., Kulesza J., Poland [w:] Criminalising Hate Speech. A Comparative Study, red. E. Heinze, The Hague–Berlin–Heidelberg 2024.
Kulesza J., Mrowicki M., Od dawnego bohatera narodowego do „Dziadka Mroza”: granice wolności wypowiedzi – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 6.04.2021 r. (10783/14), Handzhiyski przeciwko Bułgarii, „Europejski Przegląd Sądowy” 2022/6.
Lelental S. [w:] System prawa karnego, t. IV, cz. 2, O przestępstwach w szczególności, red. I. Andrejew, L. Kubicki, J. Waszczyński, Ossolineum, 1985.
Lelental S., Popławski H. [w:] O. Górniok, S. Lelental, H. Popławski, Prawo karne. Część szczególna II, Gdańsk 1977.
Lipiński K. [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, LEX 2021.
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938.
Makarska M., Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania w Kodeksie karnym z 1997 roku, Lublin 2005.
Materniak M., Złośliwe przeszkadzanie jako znamię przestępstw z art. 195 Kodeksu karnego, „Przegląd Prawno-Ekonomiczny” 2014/2.
Paprzycki R., Prawna ochrona wolności sumienia i wyznania, Warszawa 2015.
Peiper L., Komentarz do Kodeksu karnego, Prawa o wykroczeniach, przepisów wprowadzających obie te ustawy, Kraków 1936.
Petasz P., Charakterystyka znamion strony przedmiotowej i podmiotowej wykroczenia z art. 51 § 1 k.w. z 1971 r. Glosa do wyroku SN z 30.01.2018 r., IV KK 475/17, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2018/2.
Petasz P., Przemiany karnoprawnej ochrony wolności sumienia i wyznania w Polsce, Gdańsk 2020.
Petasz P., Wolność religijna w Polsce i jej karnoprawna ochrona na gruncie art. 195 Kodeksu karnego z 1997 roku, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2005/1.
Piórkowska-Flieger J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, LEX 2016.
Sobczak J. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Legalis 2024.
Sroka T. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117–221, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Legalis 2023.
Stefański R.A., Prawo karne materialne. Część szczególna, Warszawa 2009.
Stefański R.A., Przestępstwo złośliwego przeszkadzania wykonywaniu aktu religijnego (art. 195 § 1 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2005/2.
Śliwowski J., Prawo karne, Warszawa 1975.
Warylewski J. [w:] System Prawa Karnego, t. 10, Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, red. J. Warylewski, Warszawa 2016.
Wiśniewski A., Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Gdańsk 2008.
Wojciechowska J. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117–221, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Legalis 2010.
Wojciechowski J., Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 2002.
Wojciechowski J., Kodeks karny z krótkim komentarzem praktycznym, Skierniewice 1992.
Wróbel W. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, cz. I, Komentarz do art. 117–211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, LEX 2017.
Zgoliński I. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, LEX 2023.