Finanse Komunalne 4/2025

Nowe zasady – stare problemy? Wstępny bilans reformy systemu dochodów jednostek samorządu terytorialnego w PolsceDorota Wyszkowska 
doktor habilitowany nauk ekonomicznych, profesor Uniwersytetu w Białymstoku, Katedra Finansów, Zakład Finansów Publicznych, Wydział Ekonomii i Finansów, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1084-5341
udział w autorstwie tekstu – 33,4%
Katarzyna Wójtowicz 
doktor habilitowany nauk ekonomicznych, profesor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Ekonomiczny, Instytut Ekonomii i Finansów, Katedra Finansów Publicznych, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7049-0063
udział w autorstwie tekstu – 33,3%
Sławomir Franek 
doktor habilitowany nauk ekonomicznych, profesor Uniwersytetu Szczecińskiego, Instytut Ekonomii i Finansów, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9698-4918
udział w autorstwie tekstu – 33,3%

Celem artykułu jest identyfikacja mocnych i słabych stron reformy dochodów samorządowych wprowadzonych ustawą z 1.10.2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. W opracowaniu skupiono się na ocenie głównych składowych nowego systemu. W analizie, oprócz przeglądu literatury, wykorzystano dane budżetowe JST, ze szczególnym uwzględnieniem gmin oraz miast na prawach powiatu (MPP).

Dr Hab. Dorota Wyszkowska 
professor of the University of Bialystok, Department of Finance, Public Finance Section, Faculty of Economics and Finance, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1084-5341
Contribution to the preparation of the article – 33.4%
Dr Hab. Katarzyna Wójtowicz 
professor of the Maria Curie-Sklodowska University in Lublin, Faculty of Economics, Institute of Economics and Finance, Department of Public Finance, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7049-0063
Contribution to the preparation of the article – 33.3%
Dr Hab. Sławomir Franek 
professor of the University of Szczecin, Institute of Economics and Finance, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9698-4918
Contribution to the preparation of the article – 33.3%

The objective of this article is to identify the strengths and weaknesses of the reform of local authority unit income in Poland introduced by the Act of 1 October 2024 on local authority unit income. The study focuses on the assessment of the main components of the new system. In addition to a review of the literature, the analysis draws on budgetary data of local authority units, with particular emphasis on municipalities and cities with county rights.

Keywords: local authority unit income, financial needs, balancing system, financial autonomy and stability

Bibliografia / References
Ocena skutków regulacji, https://www.miasta.pl/aktualnosci/projekt-ustawy-o-dochodach-jst-na-stronie-rzadowego-centrum-legislacji (dostęp: 23.09.2025 r.).
Gałuszka J., Nowe zasady finansowania jednostek samorządu terytorialnego od 2025 r., „Opinie i komentarze FRDL”, opinia nr 4/20225, https://frdl.org.pl/static/upload/store/frdl/OPINIE_I_KOMENTARZE_FRDL/2025/opinie_i_komentarze_nowe_zasady_finbansowania_2025.pdf (dostęp: 2.10.2025 r.).
Salachna J.M., Tyniewicki M., Kluczowe modyfikacje systemu dochodów samorządowych wprowadzone nową ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, „Finanse Komunalne” 2025/3.
Samorządy na skraju bankructwa – konieczna gruntowna reforma systemu ich finansowania, https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/samorzady-na-skraju-bankructwa.html (dostęp: 2.10.2025 r.).
Swianiewicz P., Łukomska J., (Wstępna) opinia dotycząca przedstawionego 15 lipca 2024 r. projektu ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego, „Opinie i analizy” 2024/67, https://www.nist.gov.pl/files/texts/4816_17266745414373.pdf (dostęp: 23.09.2025 r.).
Uzasadnienie do ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, s. 1, https://www.miasta.pl/aktualnosci/projekt-ustawy-o-dochodach-jst-na-stronie-rzadowego-centrum-legislacji (dostęp: 23.09.2025 r.).
Walczak P., Nowy system dochodów jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2025.

Zofia Dolewka 
Katedra Gospodarki Samorządu Terytorialnego, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3950-1657

Intencją rozważań podjętych w artykule jest próba odpowiedzi na pytanie: jaka jest efektywność funkcjonowania systemu wodociągowo-kanalizacyjnego w trzech dużych miastach Polski o zbliżonym potencjale ludnościowym i odmiennych rozwiązaniach organizacyjnych? Obiektami badania są miasta: Kraków, Wrocław i Łódź – największe po Warszawie stolice województw (regionów). Według badań Wojciecha Bachora istnieje wysoka korelacja między liczbą odbiorców tych usług a podstawowymi kategoriami wynikowymi (sprzedaż, koszty, majątek, zatrudnienie). Opracowanie prezentuje wyniki badania empirycznego i ma charakter studium porównawczego, obrazującego faktyczną sprawność działania systemów infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej.

Zofia Dolewka 
Department of Local Government Economics, Faculty of Economics and Sociology, University of Łódź, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3950-1657

The considerations in the article are intended to assess the efficiency of the operation of the water supply and sewage system in three of Poland’s large cities with a similar population but different organizational solutions. The study considers the cities of Kraków, Wrocław and Łódź – Poland’s largest voivodship (regional) capitals after Warsaw. According to Wojciech Bachor’s studies, there is a high degree of correlation between the number of customers of these services and the main categories of results (sales, costs, assets, employment). The article presents the results of the empirical study and is of the nature of a comparative study illustrating the actual efficiency of operation of the water supply and sewage system infrastructure.

Keywords: water supply and sewage network, deregulation model, municipal companies, efficiency

Bibliografia / References
Antonowicz D., Funkcjonowanie sektora publicznego. Brytyjska perspektywa, Toruń 2004.
Bachor W., Efektywność majątku trwałego w spółkach komunalnych. Wybrane zagadnienia i wyniki badań, Warszawa 2009.
Bobińska K., Użyteczność publiczna w sektorach infrastruktury gospodarczej, Warszawa 2003.
Dolewka Z., Ocena sytuacji finansowej spółek komunalnych w miastach wojewódzkich, „Finanse Komunalne” 2022/1.
Kornai J., Anti-equilibrium, Warszawa 1973.
Osborne D., Gaebler T., Rządzić inaczej. Jak duch przedsiębiorczości przenika i przekształca administrację publiczną, Poznań 1992.
Swianiewicz P., Nowe interpretacje teoretyczne polityki miejskiej, „Studia Regionalne i Lokalne” 2005/4 (22).
Szablewski A.T., Instytucja koncesjonowania w sferze infrastrukturalnej, „Samorząd Terytorialny” 1991/3.
Szablewski A.T., Zarys teorii i praktyki reform regulacyjnych na przykładzie energetyki, Łódź–Warszawa 2003.
Wojciechowski E., Przedsiębiorstwa komunalne w teorii i praktyce. Efektywność a cele społeczne, Warszawa 2023.
Wojciechowski E., Wojciechowski M., Regulacja w zarządzaniu w samorządzie terytorialnym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2004/174.
Wolański M., Efektywność ekonomiczna demonopolizacji komunikacji miejskiej w Polsce, Warszawa 2011.
Zalewski A., Reformy sektora publicznego w duchu nowego zarządzania publicznego [w:] Nowe zarządzanie publiczne w polskim samorządzie terytorialnym, red. A. Zalewski, Warszawa 2005.
Żuk K., Działalność gospodarcza gminy [w:] W. Gorzym-Wilkowski, A. Miszczuk, M. Miszczuk, K. Żuk, Zarys ekonomiki gminy, Lublin 1999.

dr hab. Iwona Kowalska, prof. SGGW 
Instytut Ekonomii i Finansów, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2757-7163

Dr Hab. Iwona Kowalska, professor of the Warsaw University of Life Sciences 
Institute of Economics and Finance, Warsaw University of Life Sciences, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2757-7163

Luiza Budner-Iwanicka
doktorantka w Katedrze Prawa Finansowego i Gospodarki Narodowej Wydziału Prawa Uniwersytetu Masaryka w Brnie; prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku; przewodnicząca Komisji Analiz Budżetowych Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych; radca prawny, Polska
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7323-6140

W opracowaniu omówiono działalność regionalnych izb obrachunkowych i Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych w 2024 r. Tekst powstał na podstawie pierwszej części Sprawozdania z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2024 r., które w czerwcu 2025 r. zostało przedłożone Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej.

Słowa kluczowe: regionalne izby obrachunkowe, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, nadzór, kontrola, opinie, wnioski de lege ferenda

Luiza Budner-Iwanicka 
PhD student at the Department of Financial Law and National Economy of the Faculty of Law at Masaryk University in Brno, Czech Republic, president of the Regional Chamber of Audit in Gdańsk, chair of the Budget Analyses Commission of the National Council of the Regional Chambers of Audit, legal counsel, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7323-6140

The article discusses the activities of the regional chambers of audit and the National Council of the Regional Chambers of Audit in 2024. It was based on the first part of the Report on the activities of the regional chambers of audit and the achievement of the budget by local authority units in 2024, which was submitted to the Sejm and the Senate of the Republic of Poland in June 2025.

Keywords: regional chambers of audit, National Council of the Regional Chambers of Audit, supervision, audit, opinions, de lege ferenda conclusions

Dominika Gałus 
doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, adwokat
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2127-9082

Dominika Gałus 
doctoral student at the Doctoral School of Social Sciences, Faculty of Law and Administration, University of Warsaw, Poland
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2127-9082

Zamów prenumeratę