De nieuwe generatie juristen

HBO Rechten. De beroepsgerichte variant wordt nog vaak gezien als de light variant van het WO rechtsgeleerdheid. Alhoewel? Nu veel advocaten hun schouders ophalen bij blockchains en contract automation, lijkt het HBO aan zet te zijn. Ivar Timmer & Harm Bavinck gaan in gesprek over de plek van legaltech in het onderwijs.  Ivar Timmer: “Het HBO heeft de taak het juridische werkveld praktisch in te richten, dat kunnen we ook beter.”  

Ivar Timmer is van huis uit bedrijfsjurist en vanaf 2004 nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van de bachelor HBO Rechten op de Hogeschool van Amsterdam. In 2009 zette hij de nieuwe HBO masteropleiding Legal Management op, over procesvoering in het juridische domein. Ook is hij initiatiefnemer en voorzitter van de Legal Tech Alliantie HBO Rechten (LTA).

Harm Bavinck is mede oprichter van effacts, een platform ingericht op legal management voor niet juridische bedrijven. Effacts is sinds 2015 onderdeel van Wolters Kluwer’s Legal Software unit. Bavinck houdt zich nu bezig met Business Development voor deze groep.

Ivar, in hoeverre is legaltech onderdeel van HBO Rechten?

Ivar: “In onze bachelor leren we studenten al over het gebruik van legaltech, bijvoorbeeld door de contractendatabase effacts te gebruiken maar ook software voor beslisbomen. In onze master Legal Management is ICT een nog belangrijker component. We zoomen daar in op waar technologie juridische organisaties effectiever kan maken”

Het hbo als voortrekker in legaltech?

Ivar: “Jazeker. Voor we deze master zijn gestart, hebben we de ontwikkelingen binnen het juridisch domein onderzocht. Daarbij constateerden we dat ICT een belangrijk onderdeel is en steeds belangrijker zal worden. En dus hebben we daar onze master op ingericht. Het is een pragmatische instelling, die past bij de praktijkgerichte benadering van ons onderwijs.”

“Over het algemeen genomen bewegen de universiteiten zich veel langzamer in zo’n proces.”

Ivar Timmer

Waarom doen Universiteiten dat niet?

Ivar: “Over het algemeen genomen bewegen de universiteiten zich veel langzamer in zo’n proces. Het hbo is meer gewend regelmatig een curriculum grondig te herzien. De universiteiten zijn traditioneel meer op de juridische inhoud gericht. Er zijn wel enkele vakgroepen die zich richten op het recht óver het ICT, maar er is veel minder aandacht voor ICT gebruik in de rechtspraktijk. Je vindt het alleen terug als je er speciale interesse in hebt.”

Harm: “De professoren en hoogleraren vinden legaltech vaak niet horen bij de dogmatische inslag van de universiteit. Wetenschappelijk onderwijs moet wetenschappelijk zijn en dus minder gericht op de praktijk. Het is wel een beetje achterhaald, vind ik, wanneer universiteiten de invloed van technologie niet bespreekbaar maken.”

Ivar: “Wij vinden dat we die taak hebben. Juist vanuit het perspectief dat we een praktijkgerichte opleiding zijn. Onlangs hebben we van het ministerie 100.000 euro subsidie gekregen om het ons onderwijsprogramma in legaltech verder te ontwikkelen. Al het ontwikkelde lesmateriaal wordt vrijelijk gedeeld met alle andere scholen, dat is haast ondenkbaar binnen universiteiten. Het maakt onze positie sterker. We zijn momenteel één van de Europese koplopers binnen het legaltech onderwijs.”

“Wij hebben als HBO de taak het juridische werkveld efficiënt in te richten, dat kunnen we ook beter.”

Ivar Timmer

Ivar: “Ik zie wel dat de universiteiten aan het schuiven zijn, meer digitale vaardigheden bij gaan schrijven. Zelf vind ik ook niet per se dat het in dezelfde mate hoeft. Wij als HBO beschouwen het als een taak om praktisch bij te dragen aan een efficiënter inrichting van het juridisch werkveld, dat kunnen we ook beter dan het WO.”

Waar staan we over vijf jaar?

Ivar: “Over vijf jaar is het gebruikelijk dat juridische afdelingen een of meerdere  juridisch professionals hebben die digitaal heel sterk zijn. Iemand die daar de legal tech applicaties beheert die monitort, erover rapporteer maar ook bijdraagt aan de juridische werkzaamheden. De vraag naar het profiel van een afgestudeerde HBO rechten student stijgt, bij bedrijfsjuristen, binnen de overheid, en na een langzame start ook in de advocatuur.”

Waar baseer je dat op?

Ivar: “Organisaties zetten nu de eerste stappen op het gebied van implementatie van software. De volgende stap is het optimaal gebruiken ervan, een koppeling te leggen met andere systemen. Die ontwikkeling is onstuitbaar. Je kan er als organisatie niet mee wegkomen als je processen niet digitaal zijn gestroomlijnd. Ik vergelijk de advocatuur vaak met de zorg. De oude situatie was een ziekenhuis met alleen maar artsen, die alle verantwoordelijkheden droegen. Tegenwoordig heeft de arts een team met hoofdverpleegkundigen, fysiotherapeuten en diëtisten. Deze functies zijn afgestemd op de behoefte van de patiënten. De juridische praktijk gaat dezelfde weg in.”

Kun je een voorbeeld geven?

Ivar: “Ik verwacht bijvoorbeeld dat bijna alle inkoop en verkoopafdelingen gebruik gaan maken van tools in contract drafting en big data beheer. De advocatuur gaat hierin ook nieuwe functies vervullen, afgestemd op de behoefte van de cliënt. Digitale orde en begrip is nodig, en dus zal er ook binnen de advocatuur een functiedifferentiatie ontstaan.”

“Waar jij en ik vroeger het verhaal vertelden, wordt het verhaal nu verteld door de markt zelf.”

Harm Bavinck

Harm: “In Amerika heb je bijvoorbeeld veel Legal Operation Managers, die zag je daar vijf jaar geleden ook nog niet. Dat waait over naar hier. Waar jij en ik vroeger het verhaal vertelden, wordt het verhaal nu verteld door de markt zelf. Je ziet een verschuiving van de invloed. Er is iemand nodig die ervoor zorgt dat alle processen in beeld zijn en de juiste oplossingen voorhanden zijn. Eén jurist kan dat nooit in zijn eentje doen, zowel de juridische inhoud als de processen monitoren. De IT componenten gaan niet meer weg, die worden alleen maar belangrijker.”

De HvA werkt onder andere samen met Wolters Kluwer om haar studenten kennis te laten maken met de legaltech praktijk. Wolters Kluwer gaat als softwareleverancier regelmatig in gesprek met universiteiten en HBO opleidingen over de voorlichting en behoeften omtrent legaltech en juridische software.